REALIZM UMIARKOWANY ARYSTOTELESA
Filozofię podzielił na praktyczną, tj. etykę i politykę, oraz teoretyczną, czyli fizykę, matematykę i "filozofię pierwszą", zwaną później metafizyką, na polu której jego dokonania okazały się szczególnie doniosłe. Odrzuciwszy naukę o ideach, stwierdził, że istnieją tylko konkretne rzeczy jednostkowe, stanowiące samodzielne bytowo substancje, różne od niesamoistnych przypadłości. W substancji wyodrębnił formę: to, co mieści się w definicji danej rzeczy, a więc jej istotę, i materię: to, co poza nią wykracza (hylemorfizm); stworzył pojęcie absolutnie nie uformowanej i odwiecznej materii pierwszej, stanowiącej podłoże wszystkiego. Jest autorem klasycznej formuły teorii przyczynowości; obok formy i materii, traktowanych jako przyczyny wewnętrzne: formalna i materialna, wydzielił 2 przyczyny zewnętrzne: sprawczą i celową, czyli to, dzięki czemu, i to, ze względu na co coś zaistniało. Rzeczywistość ujmował w sposób dynamiczny; służyła temu teoria aktu i możności oraz entelechii jako zasady stawania się danego bytu. Teza, iż ruch, który dokonuje się w istniejącym odwiecznie świecie, miał początek, doprowadziła go do koncepcji pierwszego poruszyciela, stanowiącego też cel owego ruchu - czyli transcendentnego Boga. Wyodrębnił 3 rodzaje duszy, traktowanej zawsze jako forma i energia ciała organicznego: duszę roślinną, zwierzęcą i - właściwą jedynie człowiekowi - myślącą; przeprowadził podział rozumu (funkcji duszy myślącej) na bierny i czynny. W etyce propagował zasadę środka, tj. unikanie skrajności; za cel ludzkiego działania uważał dobro i szczęście (eudajmonizm
Realizm wg Arystotelesa opiera się na czterech podstawowych przyczynach formalnych, tworzących swego rodzaju całość - przyczyna jako powód powstania danej rzeczy; przyczyna materialna jako surowiec, z którego dana rzecz powstaje; materia jako podłoże egzystencji oraz forma, czyli to, czym staje się dana rzecz. Dzięki tym powiązaniom między formą a materią można zrozumieć istotę rzeczy nas otaczających. Każda rzecz posiada istotne, niezmienne właściwości (nadaje je forma) oraz cechy indywidualne, niedoskonałości i ograniczenia (nadaje je materia).
Realizm teistyczny (tomizm)
Tomizm to kolejna doktryna filozoficzna średniowiecza założona przez św. Tomasza z Akwinu (1225 - 1274). Czerpał on z poglądów Arystotelesa. Na jego poglądach opierała się średniowieczna doktryna Kościoła katolickiego. Pierwszy etap rozwoju filozofii św. Tomasza opierał się na polemice z założeniami augustynizmu, którą prowadzili uczniowie filozofa. Od 1325 roku kiedy poglądy św. Tomasza przestały być potępiane znacznie wzrosło zainteresowanie jego myślą. Pojawiło się wiele nurtów tomizmu: tradycyjny, lowański, transcendentalny, egzystencjolany, na których opierał się neotomizm. 3.Główne założenia tomizmu:
Świat podzielony jest na stopnie (gradualizm)Najdoskonalszy jest Bóg, On wszystkim kieruje i to do Niego wszystko dąży (teocentryzm)? Istnienie Boga można udowodnić. Wynika ono z ruchu(musi istnieć coś, co porusza świat), niesamoistności świata(musi istnieć ktoś, kto stworzył świat), przypadkowości świata(musi istnieć ktoś, kto stworzył to, co przypadkowe), różnego stopnia doskonałości bytów(musi istnieć byt najdoskonalszy), celowości świata(musi istnieć ktoś, kto rządzi światem w sposób celowy).? Nie istnieje dualizm ciała i duszy.? Istnieje hierarchia bytów (człowiek znajduje się na niej między aniołami a zwierzętami). Człowiek powinien dążyć do cnoty i walczyć ze swoimi słabościami.
Wszystkie elementy świata są zhierarchizowane uzasadnienie istnienia stanów społecznych.
Istnieje harmonia pomiędzy wiarą a wiedzą? Empiryzm poznanie przez doświadczenie.