Zasady konstytucyjne i uprawnienia poszczególnych organów państwowych w dziedzinie bezpieczeństwa
a) Prezydent - głowa państwa jest on gwarantem „...suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium, jest najwyższym przedstawicielem Polski i gwarantem ciągłości władzy. Prezydent jako głowa państwa i osoba zapewniająca stabilizację władzy.
„najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych RP” (art. 134, zwierzchnictwo bierne, Prezydent nie dowodzi, nie kieruje, to ostatnie czyni Rząd, szczególnie MON przy współpracy z wojskowymi), a jego organem doradczym w tym zakresie jest Biuro Bezpieczeństwa Narodowego (BBN)
Kompetencje związane ze zwierzchnictwem:
Mianuje i odwołuje Szefa SG i dowódców rodzajów sił zbrojnych
Na wniosek Premiera mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych
Nadaje na wniosek MON stopnie wojskowe.
W razie „bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa” (art. 136)
może on ogłosić powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych
do obrony RP, ale tylko na wniosek Premiera
Może decydować o stanie wojny, jeżeli zostanie dokonana napaść na terytorium RP lub wynika to ze zobowiązań do wspólnej obrony przeciwko agresji na mocy zawartych umów międzynarodowych (art. 116 ust. 2) i nie może zebrać się na posiedzenie Sejm RP
Posiada prawo do decydowania o użyciu Sił Zbrojnych RP za granicą, co nie do końca wynika z zapisów Konstytucji, bowiem ta odsyła w tym wypadku do zasad zapisanych w ratyfikowanej umowie międzynarodowej lub ustawie (na wniosek Premiera w określonych wypadkach).
Zatwierdza na wniosek Premiera strategię bezpieczeństwa narodowego
Może zwracać się do wszystkich organów władzy publicznej, administracji, organizacji społecznych o informacje mające znaczenie dla bezpieczeństwa i obronności państwa
Inicjuje i patronuje przedsięwzięciom, których celem jest kształtowanie postaw patriotycznych i obronnych w społeczeństwie
Określa na wniosek MON główne kierunki rozwoju Sił Zbrojnych i bierze udział w odprawach kierowniczej kadry MON i Sił Zbrojnych.
Rada Ministrów „... prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej” (art. 146). Prezydent musi w tej materii współdziałać „... z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem” (art. 133). Oznacza to w praktyce poważne ograniczenia kompetencji Prezydenta, bowiem musi on ściśle uzgadniać swoje decyzje z Radą Ministrów.
Zadania RM: Zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego państwa,
Sprawowania ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, Zawiera, ratyfikuje, zatwierdza i wypowiada umów międzynarodowych,
Premier m.in. reprezentuje Radę Ministrów, kieruje jej pracami, zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania, koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów i jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej (art. 148). Ponadto reprezentuje Polskę zagranicą, ma prawo do składania oświadczeń woli w imieniu państwa i zawierania umów międzynarodowych.
W ramach RM warto wyróżnić Ministra Spraw Zagranicznych, który kieruje Ministerstwem Spraw Zagranicznych. Na mocy Ustawy z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej zajmuje się on m.in. następującymi zagadnieniami:Stosunkami RP z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,
Reprezentowaniem i ochroną interesów RP, jej obywateli oraz osób prawnych poza granicami kraju,
c) Minister Obrony Narodowej
Zgodnie z Ustawą (z 1995 roku o urzędzie MON)) Minister zajmuje się:
1) kierowaniem w czasie pokoju działalnością Sił Zbrojnych RP//2) przygotowaniem założeń obronnych//3) realizowaniem założeń i decyzji RM w tym zakresie//4) sprawowaniem nadzoru nad wykonywaniem przez administrację państwową zadań związanych z obronnością//5) określeniem celów, kierunków i zadań szkolnictwa wojskowego
Ponadto, Minister Obrony Narodowej zawiera umowy międzynarodowe wynikające z decyzji Rady Ministrów, a dotyczące udziału polskich kontyngentów wojskowych w
międzynarodowych misjach pokojowych i humanitarnych oraz w ćwiczeniach wojskowych prowadzonych wspólnie z innymi państwami lub organizacjami międzynarodowymi.
A jak na tym tle wyglądają uprawnienia władzy ustawodawczej?
Rolą Parlamentu jest stanowienie prawa i tym samym jego działalność i decyzje mają bezpośredni wpływ na politykę bezpieczeństwa państwa. Nadto powołuje i odwołuje organy państwa i kontroluje wykonywanie postawionych zadań. Ważną rolę w tym względzie pełnią komisje, w naszym wypadku Komisja Obrony Narodowej czy Komisja ds. Służb Specjalnych i Komisja Spraw Zagranicznych.
Zgodnie z Konstytucją jego zgoda wymagana jest w formie ustawy na ratyfikację lub wypowiedzenie umowy międzynarodowej, jeżeli dotyczy ona m.in. (art. 89):
Pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych,
Członkostwa RP w organizacjach międzynarodowych,
Znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym.
W zakresie jego kompetencji pozostaje także podjęcie decyzji o stanie wojny i
zawarciu pokoju (art. 116)
d) Rola i zadania organów administracji państwowej
Rola i zadania Wojewody np. kieruje działalnością administracji w zakresie zapobiegania zagrożeniom życia, zdrowia lub mienia
Rola i zadania Samorządu terytorialnego np. ochrona dóbr kultury, zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany, ochrona środowiska naturalnego.
Przykład ważnej instytucji państwowej Biuro Bezpieczeństwa Narodowego działa na rzecz Prezydenta RP. Instytucja powstała w 1991 roku Reorganizacja rok 2002 i 2004).
„Biuro Bezpieczeństwa Narodowego służy Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej pomocą oraz wsparciem w wykonywaniu jego zadań w zakresie bezpieczeństwa i obronności.”
Struktura (m.in..), w ramach poszczególnym Departamentów znaleźć można zadania BBN:
Szef BBN, Zastępca, Doradcy, Gabinet Szefa BBN, Departament Systemu Obronnego, Departament Bezpieczeństwa Międzynarodowego, Departament Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Departament Komunikacji Społecznej.
Nie należy mylić BBN z RBN (Rada Bezpieczeństwa Narodowego). Biuro jest
merytoryczno-organizacyjnym zapleczem (funkcja sekretariatu)
Uprawnienia i zakres działania RBN: Rada Bezpieczeństwa Narodowego (RBN) jest organem doradczym Prezydenta w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa Państwa.
Zadaniem RBN jest rozpatrywanie kwestii i wyrażanie opinii dotyczących bezpieczeństwa państwa, a w tym m.in.:1) generalnych założeń bezpieczeństwa państwa,//2) założeń i kierunków polityki zagranicznej,//3) kierunków rozwoju Sił Zbrojnych,//4) problemów bezpieczeństwa zewnętrznego,//5) zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrznego i środków ich przeciwdziałania.
Rada zwoływana jest z inicjatywy Prezydenta, który ustala porządek jej obrad.
Skład Rady Bezpieczeństwa Narodowego:
Aleksander SZCZYGŁO Szef BBN i sekretarz RBN (członek Rady od 14 marca 2007 r.)
Anna FOTYGA (od 07 września 2006 r.)
Jarosław KACZYŃSKI (od 28 grudnia 2005 r.)
1