OBSERWACJA UCZNIA NA LEKCJI

Obserwacja - to zajęcie bardzo powszechne i oczywiste. Patrzymy na otaczającą nas rzeczywistość, rejestrujemy fakty, myśli, emocje. Na tej podstawie dokonujemy klasyfikacji, generalizujemy, interpretujemy. W oświacie bardzo częste są hospitacje, obserwowanie praktyki szkolnej. Czy wszyscy jednak potrafimy obserwować? Obserwowanie na użytek prowadzonych badań wymaga głębszego namysłu i przygotowania. Zwykle jest tak, że jeśli dane zdarzenie obserwuje kilka osób, to zazwyczaj nieco odmienne są ich sprawozdania. Dzieje się tak choćby, dlatego, że oglądały zdarzenie z różnej perspektywy: zarówno fizycznej (miejsce obserwacji), a także różnicy doświadczeń. Jakość danych zebranych
w wyniku obserwacji zależy w dużym stopniu od kwalifikacji, przygotowania i kompetencji ewaluatora. Prowadzenie obserwacji zbliża nas do obserwowanego obiektu, mamy możliwość przekonać się osobiście, jak funkcjonuje w środowisku. Obserwując, zapoznajemy się
z kontekstem występowania jakiegoś zjawiska, będziemy wiedzieć, kiedy zaszło i w jakich okolicznościach, kto brał w nim udział, jak zachowały się poszczególne osoby, jaka była ich rola, jak często występują badane zjawiska. Jeśli będziemy uważnymi obserwatorami
i przygotowanymi do swej roli, dostrzeżemy zjawiska, które umykają codziennej uwadze.

Uczestnicząc w szkoleniu „ Diagnoza uczniów i młodzieży podstawą w tworzeniu programu profilaktycznego” wypracowałyśmy arkusz obserwacji, który może posłużyć
w diagnozowaniu sytuacji problemowych. Zasięg prowadzonej obserwacji i jej kierunek został wyznaczony przez pytania, na które szukamy odpowiedzi. Warto pamiętać o tym, żeby umieć odtworzyć język, jakim posługują się osoby w określonej sytuacji, ale nie mniej ważna jest również obserwacja niewerbalna, a więc zachowanie innych osób.

ARKUSZ OBSERWACJI UCZNIA Z ZABURZENIAMI EMOCJONALNYMI

Badany: imię i nazwisko ucznia

Przedmiot badania: przejawy zachowania ucznia na lekcjach

Przyczyny badania: zaburzenia emocjonalne

Typ obserwacji: obserwacja uczestnicząca, prowadzona przez nauczycieli wybranych przedmiotów (wybierając przedmioty powinno się wziąć pod uwagę różny sposób prowadzenia lekcji np. język polski, sztuka, wychowanie fizyczne)

Czas trwania obserwacji: 2 miesiące

Możliwa reakcja dziecka	W jakich sytuacjach uczeń zachowuje się w taki sposób	Reakcja nauczyciela na zachowanie ucznia	Reakcje innych uczniów na zachowanie badanego	Interpretacja zachowań badanego
Krzyk
Używanie wulgarnych słów
Płacz
Śmiech np. histeryczny
Wykonywanie nieskoordynowanych ruchów
Aktywność lub jej brak
Demonstracyjne opuszczanie klasy
Ignorowanie poleceń nauczyciela
Inne zachowania, których nie jesteśmy w stanie przewidzieć

UWAGA

Wykorzystując ten arkusz obserwacji należy założyć, uczestnictwo w zajęciach (podczas których prowadzona jest obserwacja) obecność dodatkowego obserwatora. Nauczyciel prowadzący lekcję skupia swoją uwagę na całym zespole uczniów, może nie zauważyć np. drobnych gestów, mających znaczenie w danej sytuacji. Warto sobie zdać sprawę z faktu, że obserwator z zewnątrz wywiera wpływ na obserwowaną rzeczywistość:
w tym przypadku pedagog lub psycholog wzbudzi zainteresowanie uczniów, przynajmniej na początku działań. Obserwacja trwa 2 miesiące, ponieważ krótkotrwała nie da nam pełnego obrazu przyczyn określonych zachowań ucznia.

Przedstawiony przez nas arkusz jest tylko jednym z wielu narzędzi w prowadzonej diagnozie. Informacje zdobyte tym sposobem powinny być uzupełnione innymi badaniami, tak aby uzyskać pełny obraz diagnozy.

---