Komitet Regionów
(KR) jest zgromadzeniem politycznym, za pośrednictwem którego samorządy lokalne i regionalne mogą zabierać głos w sprawie kształtowania polityki UE i prawodawstwa wspólnotowego.
Traktaty zobowiązują Komisję, Parlament i Radę do zasięgania opinii Komitetu Regionów w wypadku nowych propozycji w dziedzinach mających wpływ na poziom lokalny lub regionalny. W skład Komitetu wchodzi 344 członków z 27 państw członkowskich UE, a jego prace prowadzone są w ramach 6 różnych komisji. Członkowie KR-u analizują wnioski, prowadzą debaty i toczą dyskusje w celu przygotowania oficjalnych opinii w sprawach o kluczowym znaczeniu.
Komitet Regionów (KR) jest organem politycznym - trybuną samorządów lokalnych i regionalnych w samym sercu Unii Europejskiej.
Powołaniu KR-u do życia w 1994 r. przyświecały dwa główne cele. Po pierwsze, około trzech czwartych prawodawstwa UE wdrażane jest na szczeblu lokalnym lub regionalnym, stąd też logiczne jest, by przedstawiciele władz tego szczebla mieli wpływ na stanowienie prawa w UE. Po drugie, istniały obawy, że społeczeństwo pozostanie w tyle, podczas gdy UE będzie się rozwijać w zawrotnym tempie. Zaangażowanie pochodzących z wyboru przedstawicieli władzy publicznej znajdującej się najbliżej obywateli stanowiło jeden ze sposobów zmniejszenia tego dystansu.
Po wejściu w życie traktatu lizbońskiego KR będzie odgrywał o wiele ważniejszą rolę w całym procesie ustawodawczym. Zgodnie z postanowieniami nowego traktatu Komisja Europejska jest zobowiązana konsultować się z władzami lokalnymi i regionalnymi oraz z ich stowarzyszeniami w całej UE już na wczesnym etapie przedlegislacyjnym. Komitet Regionów, będąc przedstawicielem władz lokalnych i regionalnych na poziomie unijnym jest głęboko zaangażowany w proces ustawodawczy już na tym wczesnym etapie.
Z chwilą złożenia swego wniosku legislacyjnego, Komisja musi obowiązkowo przeprowadzić konsultacje z KR-em, jeżeli jej wniosek dotyczy jednej z wielu dziedzin polityki bezpośrednio dotyczącej władz lokalnych i regionalnych. W traktacie z Maastricht określono pięć takich dziedzin - są to spójność społeczno-gospodarcza, transeuropejskie sieci infrastrukturalne, zdrowie, oświata i kultura. Traktat amsterdamski rozszerzył tę listę o dalszych pięć dziedzin - politykę zatrudnienia, politykę społeczną, ochronę środowiska, kształcenie zawodowe i transport. Traktat lizboński rozszerzył zakres zaangażowania Komitetu Regionów jeszcze bardziej, dodając do listy dziedzin strategii politycznych, w związku z którymi należy się konsultować z KR-em, ochronę ludności, zmiany klimatu, energię i usługi świadczone w interesie ogólnym.
Jednakże zaangażowanie KR-u nie kończy się z chwilą wydania przez niego opinii dotyczącej wniosku Komisji. W traktacie lizbońskim po raz pierwszy wprowadzono obowiązek zasięgnięcia opinii KR-u przez Parlament Europejski, co daje Komitetowi możliwość wypowiedzenia się na temat wszelkich zmian proponowanych przez eurodeputowanych do wniosków ustawodawczych. KR również ma prawo zadawać pytania Komisji, Parlamentowi i Radzie, jeżeli instytucje te nie uwzględnią w swoich pracach jego opinii, może nawet zażądać ponownych konsultacji, jeżeli początkowy wniosek zostanie znacznie zmieniony przez kolejne instytucje zajmujące się nim. W wyjątkowych przypadkach Komitet Regionów również ma prawo wystąpić z pozwem do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli uważa, że Komisja Europejska, Parlament lub Rada nie skonsultowały się z nim w sposób zgodny z postanowieniami traktatu.
Ocena unijnych wniosków ustawodawczych prowadzona przez KR opiera się na trzech najważniejszych zasadach:
Pomocniczość
Zasada ta, zapisana w traktatach w tym samym czasie, gdy utworzono Komitet Regionów, oznacza, że decyzje w Unii Europejskiej powinny być podejmowane na szczeblu możliwie najbliższym obywatelom. Zatem Unia Europejska nie powinna podejmować zadań, które lepiej mogą wypełnić władze krajowe, regionalne lub lokalne. W traktacie lizbońskim sformalizowano rolę KR-u jako obrońcy zasady pomocniczości, dając mu prawo wystąpienia do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli uzna on, że zasadę tę naruszono.
Bliskość
Na wszystkich szczeblach sprawowania rządów należy starać się zbliżyć jak najbardziej do obywateli, przede wszystkim organizując pracę zgodnie z zasadą przejrzystości, tak by każdy wiedział, kto jest za co odpowiedzialny i gdzie się zwrócić, by jego opinia została wysłuchana.
Partnerstwo
Dobry europejski system sprawowania rządów to taki system, w którym władze europejskie, krajowe, regionalne i lokalne współpracują, gdyż wszystkie te cztery szczeble władzy są niezbędne i powinny być zaangażowane w procesy decyzyjne.
Członkowie, ich kadencja i zadania
W chwili obecnej w pracach Komitetu Regionów bierze udział 344 członków oraz drugie tyle ich zastępców, pochodzących z wszystkich dwudziestu siedmiu państw członkowskich. W wyniku kolejnych rozszerzeń UE całkowita liczba członków (i ich zastępców) może wzrosnąć maksymalnie do 350. Członków i ich zastępców na pięcioletnią kadencję mianuje Rada, na wniosek państw członkowskich. Każdy kraj wybiera swoich członków na swój własny sposób, jednak wszystkie delegacje odzwierciedlają równowagę polityczną, geograficzną, regionalną i lokalną w poszczególnych państwach członkowskich. Członkowie Komitetu są pochodzącymi z wyboru członkami władz lokalnych lub regionalnych w swoim regionie bądź zajmują kluczowe stanowiska w owych władzach.
Prace Komitetu prowadzi sześć wyspecjalizowanych komisji składających się z członków KR-u, które szczegółowo analizują wnioski przedstawiane Komitetowi do zaopiniowania i przygotowują projekty opinii wskazujące elementy propozycji Komisji Europejskiej, z którymi Komitet się zgadza, oraz takie, w przypadku których potrzebne są zmiany. Projekty opinii są następnie poddawane pod dyskusję na jednej z pięciu sesji plenarnych, jakie odbywają się każdego roku. W przypadku akceptacji danego projektu przez większość członków, zostaje on przyjęty jako opinia Komitetu Regionów, odesłany z powrotem do Komisji, która ma go przesłać do Parlamentu i Rady.
KR przyjmuje także rezolucje dotyczące aktualnych kwestii politycznych.
W KR-ze reprezentowane są cztery grupy polityczne będące odzwierciedleniem najważniejszych europejskich ugrupowań politycznych: Europejska Partia Ludowa (PPE), Partia Europejskich Socjalistów (PSE), Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy (ALDE) oraz Unia na rzecz Europy Narodów - Przymierze Europejskie (UEN-EA).
Przybliżanie Unii społeczeństwu
Choć w przeważającej mierze praca Komitetu polega na uczestnictwie w procesie legislacyjnym, nie kończy się na tym jego rola.
Członkowie KR-u na co dzień mieszkają i pracują w swoich regionach, wypełniając dalej swoje obowiązki w samorządach lokalnych lub regionalnych jako przewodniczący regionów, burmistrzowie i prezydenci miast czy też jako radni. Dzięki temu znają oni poglądy i bezpośrednio stykają się z problemami społeczności, które reprezentują, a następnie mogą podzielić się tą wiedzą w samym centrum procesów europejskich, przyjechawszy do Brukseli na posiedzenia KR-u.
Oznacza to również, że mogą oni najlepiej informować swoich współobywateli o tym, co dzieje się w UE i jak funkcjonuje „Bruksela”. Sposób, w jaki KR organizuje swoją pracę, ma również na celu „przybliżanie Unii społeczeństwu” - i to w dosłownym znaczeniu - poprzez wyjazdowe konferencje i posiedzenia poszczególnych komisji oraz Prezydium zwoływane w różnych regionach 27 państw członkowskich.
Co roku w ramach swojej pracy konsultacyjnej Komitet Regionów wydaje szereg opinii. Dysponuje on szczególną wiedzą fachową w dziedzinach związanych z samorządem lokalnym i regionalnym w Europie, takich jak zasada pomocniczości czy wielopoziomowe sprawowanie rządów.