Metody i techniki badawcze

KONSTRUOWANIE KWESTIONARIUSZA:

PYTANIA

Kwestionariusz musi przekładać wszystkie cele badawcze na konkretne pytania. Odpowiedzi stanowią źródło danych do testowania hipotez badawczych. Pytania muszą motywować respondenta do udzielania poszukiwanych informacji

Treść pytań:

pytania dotyczące faktów ( metryczkowe)

- obiektywne informacje o pochodzeniu środowisku, nawykach

- najbardziej popularne są dane demograficzne- aby dokonać później klasyfikacji ( płeć, wiek, stan cywilny, wykształcenie, dochody), a następnie wyjaśnić zaobserwowane różnice w postawach i zachowaniach.

- inny rodzaj pytań metryczkowych- dostarczając informacji o otoczeniu społecznym o.b., środkach transportu, sposobach spędzania wolnego czasu

- problemy związane z konstruowaniem tych pytań: dokładność podawanych danych, zależy od tego o co i w jaki sposób ich zapytano

4 przyczyny otrzymywania niedokładnych informacji po zadaniu pytań metryczkowych:

1. nie posiadają informacji

2. nie mogą przypomnieć sobie informacji

3. nie rozumieją pytania

4. nie mają ochoty odpowiadać.

Badacz może poczynić wiele kroków, aby zwiększyć dokładność odpowiedzi: np. zachęcić do konsultowania się z innymi członkami rodziny, zadawać więcej niż jedno pytanie na dany temat, powtarzać pytania, starać się , aby respondent nie czuł się zażenowany w trakcie zadawania mu pytań, które mogą go wprawiać w zakłopotanie, ponadto badacz może przeprowadzić przeprowadzić pilotaż, skorzystać z pomocy sędziów kompetentnych, odpowiednio się przygotować- literatura.

pytania dotyczące subiektywnych doświadczeń

- dotyczą wierzeń, postaw, uczuć i opinii respondenta

- nastawione są na ujawnienie relacji właściwośc -dyspozycja

- najczęściej zawierają pytania dotyczące POSTAW- ogólne ukierunkowanie, które może sprawiać, że dana osoba, gdy pojawią się określone bodźce, zachowują się lub reagują w określony sposób. Osoby badane wyrażają swoje postawy poprzez mowę lub zachowanie, jedynie wtedy, gdy spostrzegają przedmiot postawy. Postawy można opisać poprzez ich treść, kierunek czy intensywność.

Pytania często dotyczą postaw, ponieważ wyjaśniają one pewne generalne skłonności respondentów. Badanie opinii jest interesujące w takim zakresie, w jakim opinie te symbolizują postawy. Mierząc opinie, badacz oszacowuje , jaki procent badanej populacji będzie się zgadzać, z pojedynczym stwierdzeniem dotyczącym opinii. Mierząc postawy , badacze posługują się skalami składającymi się od pięciu do wielu twierdzeń dotyczących postaw, z którymi respondent może się zgodzić lub nie. ( podstaowyw wymóg- skalowalność twierdze)

Problemy związane z konstruowaniem tych pytań:

Badając opinię czy postawy, nie zawsze można założyć, że respondenci wiedzą, co myślą. Respondent może nie mieć postawy, lub jego postawa może byćukryta. Respondent może też zgadzać z jednym aspektem postawy, a nie zgadzać z innymi. ( dlatego postaw nie można badać za pomocą 1 pytania) wykorzystując twierdzenia mierzące postaw ę, można dokładniej określić zarówno siłę postawt respondenta, jak i warunki, w jakich ta postawa może ulec zmianie. Pytania dotyczące opinii i postaw są bardziej niż metryczkowe wrażliwe na zmiany słownictwa, podkreślenia i ich kolejność.

Struktura pytań:

pytania zamknięte

- w tych pytaniach respondentowi przedstawia się zbiór odpowiedzi, a jego zadanie polega na wybraniu tej odpowiedzi, która najlepiej odzwierciedla jego poglądy.

- odpowiedzi na te pytania mogą być bardziej lub mniej rozbudowane

- zadaje się je łatwo i szybko się na nie odpowiada

- nie wymagają wpisywania odp

- ich analiza jest prosta

- wadą jest możliwość wprowadzenia ZJAWISKA STRONNICZOŚCI - przez zmuszenie respondenta do dokonania wyboru spośród przedstawionych my możliwości, czy przez przedstawienie my takich alternatyw, które same nie przyszłyby my na myśl.

pytania otwarte

- nie są wyposażone w żadną konkretną odpowiedzi, a to co mówi respondent, jest w całości zapisywane

- zaletą tych pyta jest to, że nie zmuszają respondentów do wybrania jednej z wcześniej przygotowanych odpowiedzi, jeśli respondent zrozumie istotę pytania, to może na nie odpowiedzieć całkowicie swobodnie, spontanicznie i posługując się własnym językiem.

- jeśli odpowiedzi udzielone na pytania otwarte nie sa jasne, to ankieter stosując TECHNIKĘ SONDOWANIA- może poprosić respondenta o dalsze wyjaśnienia lub o uzasadnienie, tego, co wcześniej zostało powiedziane.

- na pytania otwarte trudno się odpowiada i jeszcze trudniej się analizuje, badacz musi zaprojektować specjalny system kodowania, aby otrzymane odpowiedzi mogły zostać poklasyfikowane. ( w procesie klasyfikacji wiele szczegółowych informacji może ulec zagubieniu)

Zbiór kryteriów stosowania pytań zamkniętych i otwartych wg. Lazarsfeld'a:

1. Cel kwestionariusza:

1. Pytania zamknięte- gdy celem badania jest uzyskanie aprobaty lub dezaprobaty wobec jasno wyrażonego punktu widzenia

2. Pytania otwarte- gdy badacz chce się dowiedzieć, w jaki sposób respondent tworzy określony punkt widzenia

2. Poziom wiedzy respondenta na temat problematyki pytania:

1. Pytania otwarte - stwarzają możliwości sprawdzenia, w jakim stopniu respondent jest niedoinformowany, pytania zamknięte nie stwarzają takiej możliwości

3. Stopień, w jaki problematyka pytania została przemyślana przez respondenta:

1. Pytania otwarte- gdy respondent nie ma jeszcze skrystalizowanej odpowiedzi

4. Łatwość, z jaką respondent może komunikować treść odpowiedzi, lub zakres, w jakim respondent jest motywowany do przedstawiana swojej opinii na dany temat:

1. Pytania zamknięte- wymagają mniejszej motywacji do wyrażania własnych opinii, a sama odpowiedź zazwyczaj mniej ujawnia

2. Pytania otwarte- wymagają większej motywacji do wyrażania własnych opinii, a sama odpowiedź może je ujawnić

Czasami istnieją powody, dla których warto zadać to samo pytanie zarówno w formie otwartej, jak i zamkniętej.

pytania alternatywne:

- dotyczą jednych respondentów, a nie dotyczą innych

- jest to specjalny rodzaj pytań zamkniętych- dotyczą tylko wybranych grup respondentów

- badacz określa istotność każdego pytania dla określonej grupy respondentów, wprowadzając pytania filtrujące

- format pytać filtrujących i alternatywnych jest zróżnicowany, można umieszczać wskazówki zaraz po odpowiedniej kategorii odpowiedzi pytania filtrującego. Innym formatem jest stosowaniem strzałek kierujących respondenta do następnego pytania, albo pytania alternatywnego. Inny format to ujęcie pytań alternatywnych w ramkę i umieszczeniu ich poza zwykłymi pytaniami przeznaczonymi dla wszystkich. ( podanie numeru).

Format pytania:

Podstawowy format to przedstawienie wszystkich możliwych odpowiedzi i sprawienie, aby respondent wybrał właściwą dla niego kategorię- otoczyć kółkiem, napisać numer, postawić krzyżyk w odpowiednim kwadracie lub pustym miejscu.

skalowanie- format skali szacunkowej- używany wtedy, gdy respondent ma wyrazić swój sąd, odwołując się do uporządkowanego zbioru kategorii, tj. całkowicie się zgadzam, bardzo często. Kategorie odpowiedzi na takie pytania nazywane są kwantyfikatorami- odzwierciedlają one stopień intensywności każdej konkretnej oceny. Kod numeryczny znajdujący się przy każdej kategorii jest zazwyczaj interpretowany jako odzwierciedlenie stopnia aprobaty kategorii odpowiedzi, im większy numer odpowiedzi , tym większy stopień aprobaty. Trudno jest prosić respondentów o dokładną odpowiedź, głównie dotyczące tematyki mającej dla nich niewielkie znaczenie.

pytania tabelaryczne- to metoda organizowana w całość dużego zbioru pytań szacunkowych i posiadających te same kategorie odpowiedzi

dyferencjał semantyczny- to inny typ skali szacunkowej. Umożliwia on pomiar reakcji respondenta na pewien obiekt lub pojęcie i polega na wskazaniu swojego wyboru na dwubiegunowej skali, opisanej na każdym z krańców kontrastowymi przymiotnikami.

rangowanie- stosowane wtedy, gdy badacz chce uzyskać informacje o stopniu ważności czy pierwszeństwa, jaki ludzie przypisują zbiorowi postaw czy obiektów. Rangowanie jest użytecznym narzędziem, z tego względu, iż pozwala ustalić relatywny porządek zbioru obiektów czy ocen. Jest to przydatne bo wieluu własnościom mierzonym w naukach społecznych nie można przypisać dokładnej wartości liczbowej. Stosując rangowanie możemy, co najwyżej otrzymać informacje dotyczące relatywnego uporządkowania. Tak jak w skalach szacunkowych, rangowanie nie dostarcza żadnych informacji dotyczących odległości pomiędzy rangami.

Porządek pytań:

strategia lejka- każde kolejne pytanie jest powiązane z pytaniem poprzednim, a jego zakres jest coraz mniejszy; jeżeli celem sondażu jest otrzymanie szczegółowych informacji i jeżeli respondent jest wystarczaj aco motywowany do udzielenia takich informacji, to ta strategia pozwala respondentowi na bardziej skuteczne ujawnienie szczegółów. ( szerokie pytanie- wąskie pytanie)

strategia odwróconego lejka- pytanie wąsko sformułowane wyprzedza pytanie o szerokim zakresie. Jeżeli tematyka sondażu nie motywuje respondentów do wyrażania swoich opinii- to można rozpocząć od pytania o wąskim zakresie tematycznym, na którym jest łatwiej odpowiedzieć i zostawić sobie szersze pytania na koniec. ( stos. Gdy celem badania jest określenie sposobu generalizowania wniosków wynikających z oceny konkretnej sytuacji, i gdy badacz nie zna faktów, które zna respondent)

Porządek w jakim prezentowane są pytania, wpływa na rodzaj otrzymanej odpowiedzi. Respondenci zostają uwrażliwieni przez pytania kontekstowe, zwłaszcza gdy mają rozbieżne przekonania co do podstawowego tematu badań. Dla wyboru, którego dokonują respondenci, istotne znaczenie ma miejsce danej kategorii odpowiedzi. Respondenci wybierają najczęściej te kategorie, które na liście pojawiają się pierwsze. Kategoria, które pojawia się pierwsza pełni funkcję punktu odniesienia dla wszystkich pozostałych kategorii. Można przezwyciężyć ten problem, przedstawiając respondentom pełną listę kategorii, zanim poprosi się ich o dokonanie oceny. Można też losowo określić porządek prezentacji. Pierwsze pytanie powinno być ponadto formą nawiązania dobrego kontaktu pomiędzy respondentem, a osobą prowadzacą wywiad. Zaleza się również, aby pytania otwarte były umieszczane później, bo wymagają więcej czasu i zastanowienia się.

Ograniczanie stronniczości; błędy w konstrukcji kwestionariusza:

słownictwo powinno być zrozumiałe, powinno się unikać takich słów, które można dowolnie interpretować, respondent powinien zrozumieć sens i aby miało taki sam sens dla wszystkich respondentów

schematyzacja ( styl) odpowiadania- to tendencja do odpowiadania na wszystkie pytania w jeden określony sposób, bez względu na ich treść., ten problem może się pojawiać szczególnie wtedy, gdy zestaw pytań jest wyposażony w ten sam format odpowiedzi, a pytania odnoszą się do jednego zagadnienia. Można uniknąć stronniczości, zmieniając fomat odpowiedzi, albo przez różnicowanie kategorii odpowiedzi dla każdego pytania, albo poprzez umieszczanie pytań tyczących jednego zagadnienia w różnych miejscach kwestionariusza, zamiast grupowania ich w jednym miejscu.

pytania sugerujące- to pytania tak sformułowane, ze respondent odczytuje je jako wymagające określonej odpowiedzi. Respondenci maja również tendencje do zgadzania się z twierdzeniami, które dotyczą akceptowanych powszechnie norm, czy też z twierdzeniami, których treść jest odczytywana jako społecznie pożądana. Także sposób wprowadzania i uwypuklania określonej tematyki może w ogromnej mierze wpłynąć na stanowisko opinii publicznej w tej mierze. Jeżeli chcemy otrzymać rzetelne odpowiedzi, to należy unika pytań sugerujących. W pewnych okolicznościach jednak pytanie sugerujące może pomóc zrealizować cel badań.

pytania zagrażające- to pytania wywołujące lęk i dotyczące na przykład zachowań , które traktowane jako nielegalne lub niezgodne z normami, a także zachowań, które chociaż nie sa uważane za społecznie naganne, to są Zach. O których nie sa się publicznie dyskutować bez emocjonalnego napięcia. Pytania zagrażające prowadzą do stronniczości odpowiedzi- respondenci albo zaprzeczają występowaniu zachowań, którego dotyczy dane pytanie, albo je osłabiają, albo odmawiają udzielenia odpowiedzi. Najlepszą metodą określania względnego zagrożenia niesionego przez pytanie jest poproszenie respondentów o wskazanie tematyki pytań, jaka -ich zdaniem- jest kłopotliwa dla większości ludzi. Dokładność odpowiedzi wyraźnie wzrasta wtedy, gdy pytaniom towarzyszy rozbudowana instrukcja, gdy stosuje się pytania otwarte, gdy respondent może odpowiadać na tematy drażliwe używając własnego języka.

pytania o podwójnej treści- łączą w sobie dwa lub więcej pytań, często zawierają łącznik „i”, można je stosować wtedy, gdy wymiary nim oddzielane są wzajemnie rozłączne i respondenta prosi się o wybranie jednego z nich lub o ich porangowanie ze względu na określone kryterium.

List wprowadzający:

Jest pisany, gdy kwestionariusz zostanie już skonstruowany. Pisany jest po to, aby wyjaśnić respondentom cel sondażu i zachęcić ich do udzielenia odpowiedzi. Treść listu jest szczególnie ważna w metodzie ankiety pocztowej. List wprowadzający musi skutecznie przezwyciężyć opór respondenta czy jego uprzedzenia dotyczące sondażu. Powinien on: 1. identyfikować instytucję sponsorującą lub osobę, która je przeprowadza 2. wyjaśnić cel badania 3. wyjaśniać powody, dla których respondent powinien udzielić odpowiedzi 4. przekonać respondenta, że wszystkie otrzymane od niego informacje pozostaną całkowicie poufne. List wprowadzający dołączony do ankiety pocztowej powinien być bardziej szczegółowy niż zdanie wprowadzając przygotowane na rzecz wywiadu osobistego.

Należy też starannie wybrać właściwy styl listu wprowadzającego tj. zdecydować, czy ma to być list formalny, czy bardziej osobisty.

Instrukcja

Dołączana do każdego pytania lub zbioru pytań. Instrukcja powinna się znaleźć przy każdym pytaniu, które samo w sobie nie jest czytelne. Instrukcje mogą być bardzo proste, lub bardziej złożone, w postaci wyjaśnień. Gdy przeprowadzamy badanie metodą wywiadu osobistego lub telefonicznego, ankieter może udzielić odpowiedzi na każde pytanie respondenta.

EKSPERYMENT:

Huśtawka emocjonalna ( strach wpływa na człowieka mobilizująco, następstwem nagłego zniknięcia źródła strachu jest demobilizacja) w stanie ulgi po uprzednim strachu człowiek staje się bardziej podatny na wpływy wywierane przez innych.

Eksperyment- celowe wywołanie jakiegoś zjawiska ( czyli kształtowanie jego natężenia lub częstości) za pośrednictwem manipulowania jego przypuszczalnymi przyczynami w warunkach dobrze kontrolowanych przez badawcza.

Zmienna zależna- to jakaś właściwość psychiki lub zachowania, pod względem której ludzie mogą się różnić, a badacze próbują stwierdzić, od czego te różnice zależą.

Zmienna niezależna- to przypuszczalna przyczyna zjawisk, które interesują badacza.

Grupa eksperymentalna- badani, u których przyczyna zostaje wprowadzona (warunki eksperymentalne)

Grupa kontrolna -badani, u których przyczyny nie wprowadzono. ( warunki kontrolne)

Przydzielanie osób do badań: losowanie, randomizacja

Randomizacja- zapewnia badaczowi podstawową kontrolę nad przebiegiem badanego zjawiska w tym sensie, że dzieki jednej tylko różnicy między warunkami eksperymentalnymi i kontrolnymi badacz wie, co decyduje o odmiennym zachowaniu osób z obu tych grup.

Replikacja- powtórzenie badania, stosow. Wtedy, gdy wynik pojedynczego badania jest mało wiarygodny. Celem powtarzania badań jest z reguły nie tylko prosta replikacja podstawowego efektu ( prawidłowości), lecz także realizacja szeregu innych zamierzeń.

( Polepszenie) Trafności wewnętrznej- wielkości badanego efektu ( różnicy między grupą eksperymentalną i kontrolną) wzrost siły efektu uzyskuje się zwykle albo zwiększając natężenie manipulacji eksperymentalnej, albo oczyszczając ją z jakichś niepożądanych elementów.

Eliminacja alternatywnych wyjaśnień zasadniczego efektu. Obok randomizacji jest to jeden ze sposobów kontroli badacza nad warunkami badania.

Kontrola to zdolność badacza do określenia czynników wpływających na uzyskiwane w badaniu wyniki- albo przez ich wskazanie, albo przez zablokowanie działania innych.

Eksperyment naturalny- manipulacja zmienną niezależną i pomiar zależnej odbywa się w zwyczajnym, naturalnym otoczeniu osoby badanej.

Eksperyment laboratoryjny- badanie odbywa się w sytuacji skonstruowanej przez badaczy w laboratorium.

Cele badania:

Trafność zewnętrzna- wyniki badania można uogólnić na inne osoby i sytuacje niż faktycznie badane. ( częsty problem badań laboratoryjnych)

Trafność zastosowanej manipulacji- polega na zbadaniu, czy wywołuje ona zamierzony przez badacza stan lub proces psychiczny.

Poszukiwanie moderatorów zależności. Moderator- to czynnik, który decyduje o jej występowaniu lub nie.

Poszukiwanie mediatorów zależności. Mediator- to tyle co proces lub stan psychiczny pośredniczący między zmienną niezależną ( przyczyną), a zmienną zależną ( skutkiem)

POZOSTAŁE METODY BADAWCZE:

1. obserwacja- to zapis i jakaś kategoryzacja ludzkich zachowań bez prób wpływania na ich przebieg. Jest to metoda dość prosta do stosowania nie wymaga od badacza szczególnie rozbudowanej wiedzy o ty, co chce badać i ma wiele odmian:

1. obserwacja systematyczna

2. obserwacja uczestnicząca- w której badacz występuje w role jednego z członków obserwowanej grupy czy zbiorowości

3. analiza obiektywnych śladów ludzkich zachowań, w szczególności różnego rodzaju analizy danych archiwalnych, a więc danych zebranych czy wytworzonych w trakcie naturalnych czynności ludzi, a nie dla celów badania naukowego.

Wielką zaletą obserwacji jest możliwość śledzenia przebiegu ludzkiego zachowania w jego naturalnym środowisku, co pozwala dowiedzieć się o istotnych sprawach. Inną zaletą obserwacji jest taka, że dysponowanie wytrenowanymi obserwatorami posługującymi się dobrze sprawdzonym systemem kodowania zachowań pozwala mierzyć takie aspekty ludzkiego zachowania, których nie sposób byłoby zmierzyć za pomocą innej metody.

Niektórych zachowań i procesów nie sposób jednak zaobserwować, bo trwają zbyt długo, są zbyt rzadkie, lub ukrywane z różnych względów. Obserwacja bywa też podatna na wykrywanie zależności pozornych. Wyniki obserwacji podatne są też na tendencyjność obserwatora. ( sędziowie kompetentni i zgodność między ich ocenami- rzetelność)

2. badania korelacyjne - ich istotą jest pomiar dwóch lub więcej zmiennych oraz badanie ich współzmienności, czyli korelacji.

Warunki do przeprowadzania badań korelacyjnych:

- dotarcie do próby zróżnicowanej pod względem interesujących go zmiennych

- dysponowanie wiarygodnymi metodami pomiaru interesujących go zmiennych, którymi są zwykle cechy osobowości, treść wyznawanych opinii, albo jakieś zachowania.

/ zależności pozorne- p-s?/ zależności przypadkowe- takie, które faktycznie nie istnieją.

Badania mogą mieć charakter weryfikacyjny- tzn. są ukierunkowane na weryfikację ( sprawdzenie) konkretnych hipotez. Albo charakter eksploracyjny ( rozpoznawczy)- a więc tylko wstępnie próbuje rozpoznać występujące w danej dziedzinie zależności.

---