UKŁAD PŁCIOWY

Układ płciowy jest powiązany z układem moczowym topograficznie i rozwojowo. Rozwija się on ze śródnercza, przewodu śródnerczowego Wolffa i przewodu przyśródnerczowego Müllera. Do 7. tygodnia życia płodowego układ płciowy jest niezróżnicowany (stadium neutrale seu nondiferenciatum).

Niezróżnicowana gonada wyosabnia się w części przyśrodkowej śródnercza. Ze śródnercza wybiega przewód śródnerczowy, który wysyła ku gonadzie cewki śródnercza.

Dobocznie od śródnercza przebiega przewód przyśródnerczowy, który podobnie jak przewód śródnerczowy uchodzi do zatoki moczowopłciowej.

U płodów męskich :

• zanika przewód przyśródnerczowy

• rozwojowi ulega przewód śródnerczowy Wolffa cewki odprowadzające jądra, najądrza, nasieniowód wraz z pęcherzykiem nasiennym i część sterczowa cewki moczowej

• gonada niezróżnicowana przekształca się w jądro

U płodów żeńskich :

• zanika przewód śródnerczowy

• rozwojowi ulega przewód przyśródnerczowy Müllera 2 jajowody, macica i górna część pochwy

• gonada niezróżnicowana przekształca się w jajnik

Podczas rozwoju płodowego gonady zstępują. U płci żeńskiej z okolicy lędźwiowej do miednicy mniejszej (zstępowanie wewnętrzne), a u płci męskiej z okolicy lędźwiowej do miednicy mniejszej (zstępowanie wewnętrzne), a następnie z miednicy do moszny (zstępowanie zewnętrzne).

Zstępowanie gonad odbywa się w sposób bierny i czynny.

Zstępowanie bierne wynika z elongacji tułowia w kierunku czaszkowym, za czym nie nadążają gonady.

Za zstępowanie czynne odpowiada więzadło płciowo-pachwinowe :

• u płci żeńskiej powstaje z niego więzadło obłe macicy i więzadło właściwe jajnika

• u płci męskiej przekształca się w jądrowód

Podczas zstępowania jądra skraca się jądrowód, a wydłuża nasieniowód. Zstępujące przez kanał pachwinowy jądro uwypukla przed sobą wszystkie warstwy ściany brzucha, uzyskując w ten sposób 7 osłonek. Zstępowanie jąder powinno nastąpić w 3. miesiącu po narodzeniu, a ostatecznie w 1. roku. Wnętrostwo operuje się w 2. roku życia. Zaniechanie operacji powoduje niepłodność i uprawdopodabnia nowotworzenie.

Do 7. tygodnia życia płodowego narządy płciowe zewnętrzne są również niezróżnicowane. W stadium obojętnym wyróżnia się z przodu guzek płciowy (wyrostek płciowy), a dobocznie 2 fałdy płciowe, które ograniczają szczelinę moczowo-płciową, a jeszcze bardziej ku bokowi 2 wały płciowe.

U płci męskiej z guzka płciowego powstaje żołądź, z fałdów płciowych pozostała część prącia, a z wałów płciowych moszna. Szczelina moczowo-płciowa zarasta w szew moczny.

U płci żeńskiej z guzka płciowego powstaje łechtaczka, z fałdów płciowych wargi sromowe mniejsze, które otaczają niezrośniętą szczelinę moczowo-płciową. Natomiast wały płciowe różnicują się w wargi sromowe większe.

ZESTAWIENIE NARZĄDÓW HOMOLOGICZNYCH

GONADA MASCULINA	GONADA NONDIFFERENTIATA	GONADA FEMININA
spermatogonia	cellulae primae	oogonia
tubuli seminiferi	funiculi genitales	folliculi ovarii
cellulae Sertoli	epithelmium germinale ?	cellulae granulosae
cellulae interstitiales	mesenchyma	cellulae thecales
gubernaculum testis	gubernaculum	lig. teres uteri
ductus abberentes ductuli efferentes paradidymis	tubuli mesonephicus	epopharon
epididymis appendix epididymis	ductus mesonephicus	epopharon, parapharon
ductus deferens	ductus mesonephicus	ductus Gartner
appendix testis	ductus paramesoephicus	uterus, tuba uterina
penis	tuberculum genitale	clitoris
glans penis			glans clitoridis
corpora cavernosa			corpora cavernosa
corpora spongiosa			bubli vestibuli
penis "ventralis"	plica genitalis	labia pudendi minora
scrotum	tarus genitalis ??	labia pudendi maiora
utriculus prostaticus	ductus paramesonepheus ?	vagina - pars superior
pars spongiosa et membranacea urethrae	sinus urogenitalis	pars inferior vaginae
glandulae prostaticae			pars inferior urethrae glandulae urethrales
urethrales et bulbourethrales			glandulae vestibulares

NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE

Narządy płciowe męskie dzieli się na :

• wewnętrzne

• dodatkowe

• zewnętrzne

Do narządów płciowych wewnętrznych zalicza się jądro, najądrze i nasieniowód.

Jądro jest narządem miąższowym o budowie zrazikowej. Zrąb jądra tworzy błona biaława, która na tylnym obwodzie grubieje, tworząc śródjądrze. Od błony białawej w śródjądrzu przebiegają przegródki jądra, dzieląc go na zraziki. W zrazikach znajduje się miąższ jądra w postaci cewek krętych nasiennych i prostych. Cewki nasienne kręte są wysłane nabłonkiem plemnikotwórczym. 4 do 5 cewek krętych łączy się w cewkę nasienną prostą, które przez siatkę jądra odprowadzają plemniki do najądrza.

Najądrze ma kształt hełmu rzymskiego na tylnym brzegu jądra. Składa się z głowy, trzonu i ogona o łącznej długości 4-5 cm, które mieszczą w sobie silnie zwinięty przewód najądrza o długości 4-5 metrów.

Nasieniowód jest kontynuacją przewodu najądrza. Przebiega on najpierw zewnątrzbrzusznie (cz. jądrowa i powrózkowa), przez kanał pachwinowy (cz. pachwinowa) i wewnątrzbrzusznie (odcinek ścienny i trzewny). Końcowy odcinek nasieniowodu wytwarza bańkę, która przyjmuje przewód wydalający z pęcherzyka nasiennego, przez co powstaje przewód wytryskowy, który jest zakończeniem nasieniowodu. 2 przewody wytryskowe uchodzą do części sterczowej cewki moczowej na wzgórku nasiennym, dobocznie od łagiewki sterczowej.

Do narządów płciowych męskich dodatkowych zalicza się pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy i gruczoły opuszkowo-cewkowe (Bertolliniego). Wszystkie one produkują część płynną nasienia.

Pęcherzyki nasienne uchodzą do nasieniowodu przez przewód wydalający. Gruczoły sterczowe przez przewodziki sterczowe do części sterczowej cewki. Natomiast gruczoły opuszkowo-cewkowe (glandulae bulbourethrales) do części gąbczastej cewki moczowej.

Do narządów płciowych męskich zewnętrznych zalicza się prącie i mosznę.

Prącie składa się z 2 ciał jamistych przedzielonych przegrodą grzebieniową. Ciało gąbczaste przebiega podbrzusznie do ciał jamistych. Jego część przednia tworzy żołądź, w którą wnikają końce przednie ciał jamistych. Część tylna ciała gąbczastego tworzy opuszkę. Ciało gąbczaste przewodzi cewkę moczową. Moszna składa się ze skóry i błony kurczliwej (tunica dartos).

NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE

Narządy płciowe żeńskie dzieli się na :

• wewnętrzne

• zewnętrzne

Do narządów płciowych żeńskich wewnętrznych zalicza się jajniki, jajowody, macicę i pochwę.

Jajnik składa się z kory i rdzenia, jest powleczony błoną białawą (cieńsza niż u jąder), przez którą są uwalniane komórki jajowe.

Jajowód składa się z 4 części :

• lejka

• bańki

• cieśni

• części śródściennej

Rozpoczyna się ujściem brzusznym w jamie otrzewnej, a kończy ujściem macicznym w jamie macicy.

Macica jest narządem wydrążonym, kształtu odwróconej gruszki o 3-warstwowej ścianie (omacicze, m. maciczny, śródmacicze). Błona śluzowa składa się z warstwy czynnościowej, która złuszcza się w cyklu miesięcznym oraz z warstwy podstawnej, w której tkwią dna gruczołów macicznych, z których odrasta warstwa czynnościowa. Macica składa się z dna, trzonu (2/3 długości), cieśni i szyjki.

Szyjka macicy wpukla się w postaci tarczy do pochwy. Stąd wyróżnia się jej część pochwową i nadpochwową.

Jajnik, jajowód i macica leżą w największym fałdzie otrzewnym miednicy żeńskiej, tj. w więzadle szerokim macicy. Jako, że więzadło to rozprowadza do tych narządów naczynia i nerwy, dzieli się go na 3 krezki :

• jajnika (mesovarium)

• jajowodu (mesosalpinx)

• macicy (mesometrium)

Pochwa jest narządem kopulacyjnym, mięśniowo-błoniasty. Wyróżnia się w niej ścianę przednią i tylną oraz 2 ściany boczne. W części górnej opasuje ona szyjkę macicy, a w części dolnej uchodzi do przedsionka pochwy.

Do narządów płciowych żeńskich zewnętrznych zalicza się łechtaczkę, wargi sromowe większe i mniejsze, przedsionek pochwy, opuszki przedsionka oraz wzgórek łonowy.

3

---