INTERAKCYJNE FUNKCJE NAUCZYCIELA

Nauczanie podające - Ausubel doniesienie z badań 7.1
Cele dydaktyczne nauczania podającego to przede wszystkim umożliwienie uczniom przyswojenia wiadomości, włączenia ich do struktur poznawczych i zapamiętania. Tok lekcji podającej składa się z czterech faz:
- przedstawienie celów i wywołanie nastawienia
- przedstawienie organizującej zapowiedzi
- podanie materiału
- rozwijanie i intensyfikowanie myślenia uczniów
Wiedza dzieli się na trzy główne kategorie: wiedzę deklaratywną (wiedza o czymś, lub wiedza, że coś jest prawdą), proceduralną (wiedza jak coś zrobić), kontekstową (wiedza jak posłużyć się określoną wiedzą deklaratywną i proceduralną). Model podający wymaga względnie sztywnej struktury środowiska dydaktycznego, jako warunek utrzymania uwagi uczniów na lekcji. Podając nowy materiał wykorzystuje się specjalne techniki: łączniki, układ reguła - przykład - reguła, sygnalizowanie zmian metodycznych. Poprzez dyskusję, pytania i dialog nauczyciel wzbogaca i intensyfikuje myślenie uczniów.

Nauczanie pojęć - Novak, Musonda doniesienie z badań 9.1
Pojęcia stanowią podstawową jednostkę organizującą myślenie i porozumiewanie się ludzi. Wyróżniamy pojęcia koniunkcyjne, dysjunkcyjne i stosunkowe. Model nauczania pojęć służy głównie przyswajaniu przez uczniów wiedzy konceptualnej zawartej w przedmiotach nauczania i stworzeniu podstaw dla myślenia wysoko zorganizowanego. Lekcja wg tego modelu składa się z czterech faz:
- przedstawienia celów i wywołania nastawienia
- podania przykładów i nieprzykładów
- sprawdzenia przyswojenia pojęcia
- wywołanie myślenia wyżej zorganizowanego

Uczenie się we współpracy - R.Johnson i In, doniesienia z badań 10.1

Model ten różni się od innych modeli nauczania tym, że w celu wywołania uczenia się posługuje się odmiennymi strukturami zadania dydaktycznego i nagród. Struktura zadania wymaga, aby uczniowie współpracowali ze sobą w małych grupach. Cele modelu wykraczają poza uczenie się treści programowej i obejmują wzajemną akceptację ludzi z różnych grup społecznych, opanowanie umiejętności społecznych i grupowych oraz zachowań kooperacyjnych. Bieg lekcji (syntaksa) obejmuje sześć głównych faz:
- podania celów i wywołania nastawienia
- podanie wiadomości
- zorganizowanie zespołów
- praca w zespołach wspomagana w miarę potrzeb przez nauczyciela
- sprawdzenie rezultatów
- skwitowanie osiągnięć
Model opiera się na demokratycznej tradycji pedagogicznej, idei aktywnego uczenia się i współpracy; uczniowie podejmują odpowiedzialność za naukę. Zmianie ulega rola nauczyciela: nie jest już centralną postacią na scenie, ale reżyserem pracy w małych grupach. Ocena nie opiera się na podejściu rywalizacyjnym, jak w przypadku poprzednich modeli, lecz łączy nagrody indywidualne z zespołowymi i wprowadza nowe formy kwitowania pracy i jej wyników.

Nauczanie problemowe - Albanese i Mitchell doniesienie z badań 11.1
Nauczanie problemowe wymaga przedstawienia uczniom sytuacji problemowej i podjęcia przez nich samodzielnych badań prowadzących do samodzielnych rozwiązań. Cele nauczania są trojakie: wyrobić w uczniach umiejętności badawcze i rozwiązywania problemów; dać uczniom okazję do odegrania ról ludzi dorosłych; umożliwić uczniom uzyskanie wiary we własne zdolności umysłowe i samodzielne kierowanie uczeniem się. Środowisko dydaktyczne charakteryzuje otwartość, aktywność uczniów i atmosfera intelektualnej swobody.

Dyskusja - Rowe doniesienie z badań 12.1
Dyskurs i dyskusja odgrywają kluczową rolę w rozwijaniu myślenia uczniów oraz w scalaniu poznawczej i społecznej strony uczenia się. Najważniejsze zadania podczas lekcji to: nakierowanie dyskusji na właściwy temat; utrzymanie kierunku dyskusji; rejestrowanie dorobku dyskusji; skłonienie uczniów do wysłuchiwania odpowiedzi; zapewnienie właściwego czasu wyczekiwania. Nauczyciel powinien pomagać uczniom w dopracowaniu pomysłów, rozważaniu pomysłów konkurencyjnych oraz nazywaniu procesów myślowych.

DONIESIENIE Z BADAŃ 3.1 - CZY STRATEGIE MOTYWACYJNE WPŁYWAJĄ NA UCZNIOWSKĄ MOTYWACJĘ DO NAUKI? MARSHAL

Marshall zajęły nauczycielskie strategie motywowania do nauki. We wcześniejszych badaniach autorka rozwijała koncepcję kategoryzowania klas wg ich stosunku do uczenia się. Wyróżniła trzy kategorie:

1. Klasy zorientowane na naukę - nauczyciele podkreślają wyzwania intelektualne i przyjemność, jakie niesie uczenie się.

2. Klasy zorientowane na pracę - nauczyciele motywują uczniów, by wykonali pracę ze względu na zewnętrzne uwarunkowania, np. nagrody w postaci stopni, lub groźby, jak pozostawienie ucznia „w kozie”.

3. Klasy nastawione na unikanie pracy - nauczyciele wydają się zobojętniali i akceptują minimalne starania oraz niedokończone prace.

Do badań Marshall wybrała 3/5 klasy, po jednej z każdej kategorii. Trzy nauczycielki miały długie doświadczenie pedagogiczne (co najmniej 9 lat), a uczniowie mieli podobne pochodzenie i zdolności. Aby aklimatyzować się w badanych klasach, specjalnie przygotowani obserwatorzy przez 2-4 tygodni przed badaniami przychodzili na lekcje do tych klas. Potem każda nauczycielka była obserwowana przynajmniej przez 12 godzin na lekcjach języka angielskiego i matematyki oraz podczas specjalnie wybranych okresów pracy zbiorowej. Obserwatorzy na gorąco wypełniali arkusz obserwacji, wpisując zachowanie nauczycielek do jednej z trzech rubryk: jak nauczycielka rozpoczyna lekcje, jak nauczycielka skierowuje uwagę uczniów z powrotem na lekcję, jak nauczycielka zachęca uczniów do przejęcia odpowiedzialności za naukę. Potem przeprowadzono wywiad z nauczycielkami i poddano analizie wyniki sprawdzianu osiągnięć czytania.

Wypowiedzi zapowiadające podzielona na dwie kategorie - wypowiedzi endogeniczne wskazywały na osobistą przydatność materiału nauczania oraz komunikowały uczniom, że będzie przyjemnie i że wszystko pójdzie dobrze oraz wypowiedzi egzogeniczne, które obiecywały nagrody (np. wysokie oceny) za wykonanie pracy i sankcje za jej niewykonanie. Wypowiedzi przywracające uwagę klasyfikowano jako brzmiące pozytywnie lub negatywnie.

Badanie pokazuje wprost, jak ważne są oczekiwania nauczyciela pod adresem uczniów i jak stosunki z uczniami, które zbudował pomagają skłonić ich do pracy. Skuteczni nauczyciele postrzegają swoich uczniów jako wystarczająco zdolnych i odpowiedzialnych i zachęcają ich do przejmowania odpowiedzialności za własną naukę. Skuteczni nauczyciele rozpoczynają lekcję i zapowiadają ją za pomocą wypowiedzi pobudzających ambicje i intelekt uczniów. Przekonują ich, że lekcja spodoba im się i że świetnie będą sobie na niej radzić. W trakcie lekcji skuteczni nauczyciele stosują słowne zachęty, są dowcipni i wypowiedziami skierowanymi do grupy podtrzymują zainteresowanie uczniów i zaangażowaniem w lekcję.

Strategie motywowania uczniów i kształtowania wspólnoty dydaktycznej

1. Uwierz w możliwości uczniów i zajęcie się czynnikami podlegającymi modyfikacji

Uczniowie przychodzą do szkoły z bagażem, z którym, a przynajmniej z jego częścią, nauczyciele mało mogą zrobić. Prawdą jest, że czynniki społeczne w rodzaju zaplecza kulturowego lub oczekiwań rodzicielskich mają wpływ na pracowitość uczniów w szkole. Na pilność uczniów wpływ ma ich samopoczucie psychiczne, lęki i potrzeby. Zmiana tych czynników lub rozciągnięcie nad nimi kontroli jest zasadniczo poza zasięgiem nauczyciela. Bardziej skuteczne są pobudzające motywację działania nauczyciela, jeśli skupia się na czynnikach, które może kontrolować lub wpływać na nie. Najważniejsze z tego, nad czym panuje nauczyciel, są jego własne postawy i przekonania dotyczące uczniów, zwłaszcza o innym niż jego pochodzeniu społecznym.

2. Nie przeceniaj motywacji zewnętrznej

Nie zawsze zewnętrzne nagrody przynoszą zamierzone korzyści, np. nagroda zewnętrzna za wykonanie zadania interesującego sama w sobie może zmniejszyć motywacje uczniów. Aby jakakolwiek nagroda lub kara skutecznie wpływała na motywację, musi być ceniona lub odczuwana jako przykrość. Skuteczni nauczyciele korzystają z nagród zewnętrznych z rozwagą i uczą się polegać na innych sposobach motywowania uczniów.

3. Nadawaj sytuacjom dydaktycznym pozytywny koloryt

Teorie motywacji - potrzeb i atrybucyjna - podkreślają, że szczególne znaczenie ma stworzenie środowiska dydaktycznego, przyjemnego, spokojnego, bezpiecznego, w którym uczniowie mogą w znacznym stopniu sami kierować swoją nauką i ponosić za nią odpowiedzialność. Niektórzy badacze (Hunter 1982) posługują się terminem koloryt emocjonalny, aby opisać ten aspekt środowiska dydaktycznego. Hunter przytacza proste przykłady wypowiedzi nauczyciela, za pomocą których może on nadać zadaniu lub sytuacji koloryt emocjonalny:

a) pozytywny - zwykle piszesz bardzo interesujące wypracowania; bardzo mi zależy, żeby przeczytać i to

b) negatywny - masz skończyć wypracowanie przed dużą przerwą

c) neutralny - nie martw się, jeśli nie skończyłeś; masz jeszcze masę czasu

Koloryt emocjonalny bierze się nie tylko z tego, co powie nauczyciel w danej chwili; jest także wynikiem innych czynności nauczyciela przedsięwziętych z myślą o stworzeniu wspólnoty dydaktycznej.

4. Oprzyj się na zainteresowaniach uczniów i atrakcyjności wewnętrznej

Nauczyciel dysponuje wieloma sposobami powiązania materiału nauczania oraz czynności uczenia się z zainteresowaniami uczniów.

- nawiązuj do codziennych spraw uczniów

- zwracaj się do uczniów po imieniu

- ożywiaj materiał i dodawaj mu świeżości

Urozmaicenie nauki wycieczkami, inscenizacjami, muzyką, wizytami interesujących ludzi, w połączeniu z rozmaitymi metodami (wykład, praca indywidualna, dyskusja, praca w grupach), podtrzymuje zainteresowanie szkołą i nauką.

5. Pokieruj uczeniem się tak, żeby wywołać stan uniesienia

Doznanie uniesienia wymaga, żeby stopień trudności zadania pokrywał się z poziomem umiejętności uczniów. Uczeń powinien mieć możliwość pełnego wykorzystania tego, co wie i umie. Należy określać również jasne i jednoznaczne cele, a także otrzymywanie przez uczniów trafnych i merytorycznych informacji zwrotnych w trakcie wykonywania czynności.

6. Informuj o rezultatach, nie usprawiedliwiaj niepowodzeń

Informacja zwrotna o prawidłowym wykonaniu wywołuje motywację wewnętrzną, a o wykonaniu nieprawidłowym dostarcza wiadomości potrzebnych do usunięcia błędów. Aby była efektywna musi być detaliczna i szybsza od stopni wystawianych co pewien czas przez nauczyciela.

- musi nastąpić najszybciej, jak się da

- musi być szczegółowa, jak to tylko możliwe

- musi być nieosądzająca

- powinna zmierzać do wydobycia atrybucji wewnętrznych w rodzaju wystarczającego lub niewystarczającego nakładu pracy, a nie atrybucji zewnętrznych, jak szczęście lub brak zdolności. Chodzi o to, aby uczniowie zobaczyli, czego nie zrobili, a nie do zrobienia czego nie są zdolni.

- nie należy karać za niepowodzenie ani nadawać informacji zwrotnej postać upokarzającą ucznia

- należy utrzymać wysokie wymagania wobec wszystkich uczniów, gdy zaś w pracy zdarzy się błąd, to utrwali się on, jeśli nauczyciel nie zwróci na ów błąd uwagi ucznia i nie poradzi, jak go naprawić

7. Pamiętaj o uczniowskich potrzebach, w tym o potrzebie samosterowności

Generalnie uczniowskie potrzeby wpływu i samosterowności zostaną zaspokojone, jeśli uczniowie dojdą do wniosku, że w jakiejś mierze to oni wpływają na bieg spraw w klasie, na wybór zadań dydaktycznych i sposobów wykonania tych zadań.

8. Zajmij się strukturą celu i trudnością zadania

Uczniów, którzy stawiają sobie wielkie i przez to nieosiągalne cele, należy skłonić, aby przemyśleli bardziej realistyczny dobór celów. Podobnie uczniów wybierających sobie proste cele należy skłonić do sięgania wyżej. Zadania zbyt łatwe potrzebują zbyt mało wysiłku, nie przynoszą satysfakcji, więc nie motywują. Nie motywują też zadania zbyt trudne, których wykonanie jest niemożliwe niezależnie od wkładu pracy. Staraj się uzmysłowić uczniom związek między wkładem pracy w wykonanie zadania a sukcesem i postępami.

9. Wspomagaj rozwój grupy i umacniaj jej spójność

Składa się z 5 stadiów:

1. Włączanie i psychologiczna przynależność

Naturalnym elementem uczenia się są pomyłki; aby znaleźć w sobie odwagę do ich popełniania, uczeń musi mieć pewność, że znajduje się w bezpiecznym środowisku, a to możliwe jest jedynie wówczas, gdy czuje się akceptowany i lubiany przez resztę klasy. W tym okresie silny jest wpływ nauczycieli, mają bowiem instytucjonalny autorytet. Powinni więc spędzać dużo czasu umacniając osobiste kontakty z uczniami, pomagając im nauczyć się imion kolegów i nawiązywać stosunki koleżeńskie.

2. Ustalenie reguł i procedur

Uczeń zawsze stara się zrozumieć, jak funkcjonować ma jego klasa. Na początku roku szkolnego efektywni nauczyciele przeplatają oczekiwania dydaktyczne ze społecznymi i porządkowymi. Starają się uformować środowisko, w którym od ucznia wymagać się będzie wytężonej pracy, ale w którym znajdzie on oparcie i będzie czuł się bezpiecznie.

3. Ustalenie współpracy i podziału wpływów

Członkowie klasy wkrótce wdają się w dwa rodzaje zmagań o władzę. Po pierwsze, poddają próbie autorytet nauczyciela, po drugie - ustalają hierarchię w grupie. Na tym etapie ważne jest, aby nauczyciel pokazał uczniom, że mają udział w decyzjach i że lepiej będzie się żyło w klasie, jeśli ustaną napięcia między uczniami.

4. Osiąganie celów indywidualnych i dydaktycznych

Jest to czas na zakomunikowanie uczniom wysokich oczekiwań i podnoszenie ich aspiracji do dużych osiągnięć indywidualnych i grupowych. Klasa pracuje gładko i produktywnie nad osiąganiem celów dydaktycznych. Uczniowie potrafią stanowić cele, dochodzić do nich i pracować wspólnie. Klasa może cofnąć się do poprzednich stadiów.

5. Samoodnowa, przygotowanie do rozstań i dalszych zadań życiowych

Nauczyciel musi przygotować uczniów do bolesnych rozstań. Uczniowie są w stanie myśleć o własnym rozwoju i o podejmowaniu nowych i bardziej ambitnych zadań. Mogą rodzić się konflikty, gdyż zmiana zadań może zdezaktualizować wcześniejsze układy personalne.

Nauczanie bezpośrednie
Model nauczania bezpośredniego ukierunkowany jest przede wszystkim na wspomaganie uczenia się wiedzy proceduralnej (umiejętności) oraz wiedzy deklaratywnej, którą można zorganizować w łańcuch i nauczać krok po kroku. Ogólny bieg lekcji składa się z pięciu faz:
~ przedstawienie celów i wywołanie nastawienia
~ pokaz umiejętności lub objaśnienie materiału
~ zorganizowanie ćwiczeń pod kierunkiem
~ sprawdzanie postępów i dostarczanie informacji zwrotnej
~ rozbudowane ćwiczenia samodzielne i transfer

---