Pojęcie odpowiedzialności moralnej - istotne są tutaj 2 myśli:

1. kwestia świadomości

2. pojęcie wolności

Ad 1. Czynem ludzkim jest wyłącznie świadome działanie. Świadomość kształtuje przeżycia, pozwala nie tylko na wewnętrzny ogląd naszych czynów, ale również na przeżywanie ich jako własnych działań. Ze świadomego działania wypływa odpowiedzialność. Ludzie muszą odpowiadać za swoje czyny, gdyż funkcjonują jako istoty świadome.

Z działaniem świadomym człowieka wiąże się to, że:

• w odróżnieniu od zwierząt posiada umiejętność dokonywania świadomego wyboru

• dąży do pewnych celów

• posiada świadomość istniejących uwarunkowań

• człowiek działa racjonalnie, inne istoty zwierzęce nie działają według racjonalnych i świadomych procedur

• używa złożonego języka symbolicznego na wysokim poziomie abstrakcji

• uczestniczy w organizacjach z wewnętrzną strukturą o zmieniających się zasadach (próbuje się człowieka zinstrumentalizować)

zwierzęta i ludzie maja prawo do życia (zasada poszanowania każdego życia zarówno ludzkiego jak i zwierzęcego)

prawo do wolności osobistej - zwierząt nie można zniewalać w sposób nieuzasadniony

zakaz tortur (człowieka jest bytem szczególnym, ponieważ posiada świadomość) zakaz ten dotyczy zarówno ludzi jak i zwierząt

Specyfika zachowania człowieka jako świadomego działania:

• zwierzęta (np. małpy) nie są w stanie podejmować działań wymagających koncepcyjnego myślenia

• ludzie potrafią weryfikować i reorganizować swoje działanie

• zwierzęta są zdolne do uczenia poprzez naśladowanie, nie są refleksyjne

• ludzi i zwierzęta łączą potrzeby egzystencjalne i samozachowawcze

• ludzi od zwierząt (małp) różni pionowa postawa, owłosienie ciała, budowa dłoni

• ludzie dokonują przemian cywilizacyjnych, kulturowych

• tylko u ludzi realizowana jest systemowa edukacja

Człowiek dokonuje przemian kulturowych i cywilizacyjnych, tworzy dobra materialne i duchowe. Zwierze można edukować na zasadzie akcji i reakcji. Człowieka nie można zrównać ze zwierzęciem, wyróżnia go świadomość.

Ad 2.

Wolność - człowiek jest wolny, ma wolność decyzji ale nie ma wolności działania. Etyka zakłada pewną autonomię wyborów.

moralność zakłada pewną możliwość autonomicznego wyboru

człowiek dokonując wyboru ma przeświadczenie, że robi to świadomie

wolny wybór uwzględnia bieżącą sytuację, świadomość tu i teraz

wybór zależy od czynników zewnętrznych i własnych decyzji

wybór w okolicznościach ograniczonych (np. choroba psychiczna) nie jest w pełni odpowiedzialny gdyż nie jest do końca świadomy, a więc wolny

Ograniczenia - choroba psychiczna ogranicza wolność człowieka, ogranicza również jego wybory, człowiek chory psychicznie nie jest w pełni odpowiedzialny za decyzje które podejmuje

1. trzeba analizować potencjalne możliwości w konkretnych sytuacjach (określonych warunkach)

2. mówienie „róbta co chceta” jest postrzegane jako niezależność od uwarunkowań zewnętrznych, uwzględnia tylko „mój” wybór. Ta wolność do niczego nie zobowiązuje, prowadzi do moralnej próżni

• Wybory ludzkie mogą być sprzeczne, w tym podejściu nie ma odpowiedzialności

3. właściwa wolność wiąże się z wyborami w danej sytuacji, z jej uwarunkowaniami

• należy liczyć się z konsekwencjami wyborów, ponosić odpowiedzialność za świadome działanie, odpowiedzialny wybór jest „moim wyborem”, ja ponoszę konsekwencje

4. właściwe rozumienie wolnego wyboru zakłada ponoszenie odpowiedzialności za świadome działanie

5. odpowiedzialny wybór zakłada, że jest to wybór osobisty

6. zakłada się rozeznanie możliwości w dostępnych warunkach

Podejmując decyzje należy przeanalizować warunki i możliwości podejmowania tych decyzji.

Podejście HEDONISTYCZNE do wolności - „róbta co chceta” cechuje 5 punktów:

1. swobodna inicjatywa oznacza brak moralnych zobowiązań

2. wolność oznacza całkowitą wolność od więzów społecznych

3. nie zwracanie uwagi na jakiekolwiek okoliczności

4. można robić, co się chcę, nie ma ograniczeń moralnych

5. jedynym kryterium wyboru są subiektywne odczucia powodowane egoistycznymi zachciankami

Wolność jest to umiejętność dokonywania autonomicznego wyboru, biorąc pod uwagę określone okoliczności wraz z ich możliwościami i ograniczeniami

OBSZARY WOLNOŚCI

- indywidualnej oceny

- zasadniczej grupy, rodziny

- grup i organizacji społecznych

- wspólnej przyszłości jako ludzkości

- życia na ziemi (biosfera)

- fizycznego wszechświata

ograniczeniami wolności są uwarunkowania społeczne oraz umiejętności społeczne oraz umiejętności osobiste

trzeba uwzględniać sytuację rynkową (ogranicza ona nasze wolne wybory)

nigdy do końca nie wiemy, co nas czeka (oceniamy tylko chwilę bieżącą)

dążenie do poprawy swego bytu możliwe jest poprzez poprawę szans przeżycia innych

wolność może być „do czegoś” (od używek do podążania za trendem)

WARUNKI ODPOWIEDZIALNOŚCI

1. Intencja - wola lub zamysł świadomy bądź nie w naszym umyśle (poza świadomością)

2. Działanie - postępowanie osoby, bądź zaniechanie postepowania

3. Wydarzenie - rzeczywisty ciąg faktów zaistniałych w związku z działaniami uczestników procesu

Odpowiedzialność indywidualna - człowiek odpowiada tylko za to, co faktycznie zaplanuje i zrobi a nie za to, co nastąpi później (definicja ta nie precyzuje gdzie jest granica odpowiedzialności za skutki)

Cechy odpowiedzialności indywidualnej :

odróżnienie aspektów działań na które mamy wpływ od tych na które nie mamy wpływu

(budowlaniec zaprojektował konstrukcję, był pewien, że nie będzie narażona na trzęsienia ziemi gdyż w naszym kraju one nie występują, jeżeli trzęsienie nastąpi nie będzie miał on na to wpływu. Szkody nie są spowodowane błędem jednej osoby, ale różnych okoliczności, jest ograniczone poczucie winy.

Pełna definicja odpowiedzialności - człowiek odpowiada nie tylko za własne działanie ale też za skutki tego działania pod warunkiem, że osoba działa świadomie i dobrowolnie (była w stanie przewidzieć skutki, oraz, że inna osoba na tym samy poziomie byłaby w stanie te skutki przewidzieć.

Przykład - konstruktor buduje wieżę, nagle konstrukcja się zawala - możnaby więc przypuszczać, że ponosi on za to odpowiedzialność, jeżeli taka sytuacja zdarzyłaby się innej osobie to odpowiedzialność jest mniejsza

KONSEKWENCJE ODPOWIEDZIALNOŚCI

• Człowiek jest odpowiedzialny za czyny nawet gdy jest presja sytuacyjna

• W przypadkach krańcowych to my też decydujemy, musimy uwzględniać skutki

• Organizacje mogą różnymi instrumentami określać zachowania samych członków (mogą nimi manipulować)

• Trzeba ukazać ludziom skutki łamania prawa

• Najprostsze obarczanie odpowiedzialnością wiąże się z kryterium dobro- zło

• Tak naprawdę należy przyjmować na siebie ograniczoną ale rzeczywistą odpowiedzialność (wyznaczyć sobie granice odpowiedzialności za sytuacje w których braliśmy udział)

Odpowiedzialność moralna w organizacji gospodarczej dotyczy 3 podmiotów

• klienta

• środowiska (przyrodniczego, ekologicznego, związanego ze skutkami działania organizacji, atmosfery pracy)

• zapewnienia warunków pracy

Podejścia do odpowiedzialności przedsiębiorstwa

indywidualne - odp. ind. Jest trudna do określenia gdyż funkcjonujemy w gospodarce jako pewna społeczność (osoba nie może decydować o czymś na co niema wpływu)

kolektywistyczne - wszystkie osoby mają swój styl

stanowisko pośrednie - kultura organizacyjna, moralność autonomiczna jednostki, spełnione są warunki moralne pracy ale również te, które wiążą się z samą organizacją

Błędy moralne w kierowaniu organizacją

• tendencja do oszukiwania samego siebie

• obwinianie okoliczności (przedsiębiorstwo źle funkcjonuje, zawiedli ludzie, kierownik obwinia okoliczności, zrzuca również winę na siebie, usprawiedliwia tą sytuację np. kryzysem

Warunki ekonomiczne przedsiębiorstwa a odpowiedzialność społeczna

koncepcja normatywna wymogi rynkowe zobowiązują firmę do rekrutacji kosztów, wymogiem jest określenie bliższych i dalszych celów firmy, motywowanie etyczne, promowanie trwałego partnerstwa.

Wolność nigdy nie powinna naruszać wolności drugiej osoby.

Klasyczne teorie odpowiedzialnego producenta

- kontraktowa

- należytej staranności

- kosztów społecznych

W działalności gospodarczej kierujemy się:

> interesem własnym (partykularny egoizm)

> oświecony interes własny (uznanie interesu innych)

> użyteczność publiczna (kierowanie się dobrem społecznym, mój interes jest dla mnie istotny ale uwzględniam również interesy innych - czasami dla własnego interesu)

Relacje między grupami interesu mogą być zorientowane na

- efekty działania

-- obowiązki (powinności) mają one takie same etapy:

1. dokonanie analizy efektów i obowiązków

2. sformułowanie obu standardów pod kątem uwzględnianych interesów

3. przejście do mediacji

4. wyprowadzenie wniosków

Co jest istotą etyki opartej na zasadach telelokacyjnych (celach ostatecznych)

Etyka oparta na odpowiedzialności bazuje na zasadach deontologicznych (powinnościach)

Ludzie jako społeczność, która posiada historię przodków funkcjonuje w 3 kręgach plemiennych

1. stosunków rodzinnych (rodzina najważniejsza, wewnętrzna bezinteresowność)

2. stosunków sąsiedzkich (wyrównana wzajemność)

3. stosunek wobec osób, których nie znamy, osób nieplemiennych

Współczesna filozofia zachodu opiera się głównie na egocentrycznej koncepcji człowieka. Człowiek ze swej natury jest indywidualnością. Przykład zachowań egocentrycznych polowanie na duże zwierze, zakładamy, że podzielimy się mięsem, jeden z myśliwych spostrzega inne zwierze i zaspokaja swój interes, nie działa wraz z grupą

Koncepcja człowieka w teorii rażącego egoizmu:

1. interes własny, bez zamiaru wyrządzenia komukolwiek krzywdy

2. interes własny, akceptujący wyrządzenie krzywdy innym, nie uwzględniamy innych osób

3. przemyślany altruizm, oparty na interesie własnym

4. prawdziwy altruizm lub bezinteresowna troska o innych

5. poczucie obowiązku biorące górę nad osobistymi preferencjami - nie chcę ale robię to z obowiązku

Rażący egoizm ma swoje cechy

# NIEEFEKTYWNA POSTAWA REDUKCJONISTYCZNA rażący egoista łamie obietnice w imię własnego interesu. Stara się nie wchodzić w żadne relacje, traci zaufanie społeczne, nie jest traktowany dosłownie

# FAŁSZYWA KONCEPCJA WOLNEGO WYBORU każący egoizm jest postawą w której osoba twierdzi „mogę robić to co chcę” - egoista nie ocenia realnie sytuacji, nie ocenia obiektywnie uwarunkowań

Jest to teoria pogmatwana mieszają się cele i motywy i nie ma konsekwencji - prowadzi do chaosu i hedonistycznej nędzy dogodzenia sobie - prowadzi to do zguby

Żyjemy w sytuacji rynkowej nazywanej wolną konkurencją kieruje się ona następującymi zasadami:

-- nie należy dyskwalifikować kierowania się własnym interesem

-- nieograniczona pogoń za własnym interesem staje się celem ostatecznym

Interesy mogą być etyczne i nieetyczne

Cechy nieetycznych interesów:

1. fragmentaryczność zasad - eliminuje zasadę wzajemności

2. nadużywanie władzy - przywiązanie szczególnej wagi interesom własnym może skutkować niekorzyścią dla innych

3. brak uczuć altruistycznych - brak współczucia i zrozumienia drugiej osoby, brak tolerancji wobec współuczestników procesu działania

4. instrumentalność rozumowania - kierowanie się pieniądzem, ma na celu zdominowanie i podporządkowanie sobie jakiejś grupy

5. brak poszanowania dla słabszych - prowadzi do utracania szans sukcesu osobom starszym, podcinanie skrzydeł

6. stwarzanie atmosfery walki konkurencyjnej - upokorzenie kogoś kto został pokonany, rodzi to sytuację negatywną tych przegranych, chcą się odpłacić pięknym za nadobne

Warunki etycznego działania

otwartość w kontaktach, w dążeniu do porozumienia daje szansę wypowiedzenia się drugiej osobie, stwarza jej autonomię

wzajemny szacunek

logiczna spójność - powinniśmy postępować w sposób logiczny

elastyczność określania stanowisk - gdy działamy w grupie to celem powinno być wytworzenie jakiegoś dobra

W podejściu utylitarnym dobrobyt społeczny jest ostatecznym kryterium moralności, ważny jest efekt indywidualnych korzyści i kosztów (strat)

Wiążą się z nim 2 pojęcia

- postrzeganie pozytywne

- postrzeganie negatywne

Kontrargumenty przeciwko utylitaryzmowi

jest rodzajem egoizmu, gdyż właściwe działania to takie, które przynoszą korzyść osobie działającej

bierze pod uwagę tylko ludzką użyteczność

Koncepcja ONTZ - podejście jak rozwiązywać problemy etyczne w życiu gospodarczym i biznesie - autor wychodzi od filozofii Kanta

Transakcyjne podejście / koncepcja - ogranicza się do realizacji własnych intencji, nie jest ważna wartość etyczna ale efekt, on jest priorytetem. Wartości relatywne, te podejście dopuszcza eliminację interesów innych osób

Altruistyczne podejście człowiek jest męczennikiem, działa na rzecz innych osób, interes własny jest na drugim planie

Podejście oświeconego egoizmu w imię własnych korzyści należy dostrzegać interesy innych. Jest to podejście względne.

Zasady przestrzegane niegdyś lokalnie nagle się burzą. Możemy obserwować inne normy etyczne. Aby odnaleźć się w tej rzeczywistości człowiek uczy się pewnej tolerancji. Targają nimi dwa zachowania krańcowe:

1. CYNIZM PRZYZWOLENIA liberalizm, ludzie żyją inaczej a mi to nie przeszkadza, zatracenie poczucia własnej tożsamości

2. SKRAJNY NACJONALIZM bronienie za wszelką cenę swojego interesu. Czasami jest to wykorzystywane przez pewne grupy

Zmiany cywilizacyjne i możliwość poznawania kultur wiążą się ze zmianami w obszarze edukacji. Powoduje to nastawienie prokonsumencyjne. Ludzie nastawieni na prokonsumpcjonizm zatrącają instynkt samozachowawczy. Myślenie w kategoriach zysku indywidualnego.

W Europie istnieją napięcia wynikają w związku z tym, że inne państwa próbują dogonić Amerykę. Imperium te jest w konfrontacji z imperium wschodu (Tajwan, Chiny)

Podejście gospodarcze w skali globalnej

Klasyczne podejście dożycia gospodarczego musimy uwzględnić prawa człowieka i prawa społeczne. Prawa człowieka zakładają posiadanie własności indywidualnej, prawo zabezpieczenia tej własności i osoby powoduje sprawiedliwość, wolność słowa powoduje myślenie egoistyczne „mam prawa indywidualne, robie to co chcę”. Skoncentrowanie się tylko na prawach człowieka jest pewnym ograniczeniem. Prawa społeczne stają nad prawem człowieka, gwarantuje je państwo, umożliwiają one realizowanie działań osobie indywidualnej.

Prawa społeczne zabezpieczone w skali państwa nie zawsze dają szczęśliwość narodu (np. Szwecja, dystrybucja dóbr odbywa się w sposób zbiurokratyzowany)

Podejście praw społecznych - istnieją uwarunkowania prowadzące do niekorzystnych relacji. Na dalekim wschodzie (Chiny, Korea, Tajwan) one rozwijają sy ??, ale rozwój ma imię podstawy i ideologię ma on swoje podejście w innej kulturze konfucjanizmu.

W kulturze europejskiej liczy się człowiek potem stwarza się mu dobra i warunki do rozwoju. Na wschodzie jest na odwrót (mentalność azjatycka) najważniejszy jest bowiem rozwój gospodarczy, człowiek nie jest traktowany podmiotowo, liczy się produkcja. Ludzie pracują tak naprawdę bez żadnych praw dopiero gdy państwo osiągnie dobrobyt ludzie mogą inwestować w siebie, dopiero można traktować ich podmiotowo.

Zagrożenie - > rozwój gospodarczy powoduje powstanie elit ludzi bardzo bogatych oraz duże grupy ludzi bogatych. Podziały MIASTO/WIEŚ są bardzo wyraźne. Taka sytuacja występuje dopóki nie wyłoni się grupy klasy średniej może ona dokonać pewnej rewolucji (nie ma pieniędzy ale są aspiracje, będzie dążyła do dokonania pewnych zmian)

Brekley próbuje wystosować podejście etyczne bazując na filozofii Kanta. Opiera się ona na obowiązkach, człowiek ma powinności, nie powinien myśleć o efektach ale o prawach etycznych. Kant zakłada, że liczą się obiektywne przesłanki etyczne, nie uwzględniał sytuacji rynkowej. Odrzucał wszelkie zasady niemoralne, jego filozofię można sprowadzić do 2 pytań:

1. Czy chciałbyś aby wszyscy postępowali tak jak Ty? Jeśli nie tzn. że jest w Tobie coś niemoralnego

2. Czy normy etyczne dają mi korzyść, ale jest ona zdobywana kosztem innych osób?

Ograniczenie wolności innych, lekceważenie drugiej osoby)

Te pytania pozwalają stworzyć obiektywne prawdy etyczne. Według myśli Kanta muszą być spełnione 3 kryteria:

MOŻLIWOŚCI ODWRÓCENIA dotyczy to każdej osoby, która znalazła się w danej sytuacji, zasada pewnej odwracalności - myślimy jak ja bym się zachował ale również co inni by zrobili, jak by się zachowali

POWSZECHNOŚCI co by było gdyby wszyscy się tak zachowywali? - panowałby chaos do pewnego momentu (np. nikt nie stawia się do pracy)

SZACUNKU DLA LUDZKIEJ WOLNOŚCI drugi człowiek nie może być środkiem do osiągnięcia celu. Człowiek będąc podmiotem staje się celem, nie może być narzędziem. Muszą istnieć zasady porozumiewania się.

Teoria Kanta kładzie nacisk na czyste intencje. Uczniowie Kanta dopuszczają pewne odstępstwa od tej bardzo rygorystycznej zasady. Interes strategiczny dopuszcza pewne odstępstwa - chodzi o to żeby żyć w zgodzie z zasadami normalnymi z uwzględnieniem pewnej rozwagi.

Odstępstwem od tego myślenia jest sekwencja „jak Kuba Bogu tak Bóg Kubie”

Schemat postępowania etycznego

Ronald Green - NOTZ (neutralne omnibezstronne /obiektywne tworzenie zasad) metoda ta opiera się na podejściu unitariańskim i filozofii Kanta.

Autor jako punkt wyjścia traktuje myśl Kanta o powinności. Analizujemy czy te zasady będą akceptowane społecznie na zasadzie dobrowolnego consensusu. Jest to podejście naturalne zgodne z prawami naturalnymi. Tu zawarte jest kryterium bezstronności. Wymaga to otwartości, bezstronności i obiektywizmu, sposób podejścia musi być empatyczny by coś ocenić musimy wniknąć w funkcjonowanie tego

Kroki do tworzenia reguł (zbioru zasad)

1. Patrz na problem z pozycji normalnego założenia ( z pozycji Kanta)

2. Określ nie tylko działanie osoby ale i działania grupy zewnętrznej (grupy interesu)

3. uwzględniaj interesy stron

4. Tym rozwiązaniom przypisz znaczenia (kategorie) moralne

5. Przeprowadź omnibezstronne rozumowanie uwzględniając prawa grup

6. określ skutki tj. poziom zysków i strat

7. zoptymalizowanie

Filozofia grecka praktykowała działania w oparciu o cnoty. Postrzegano je jako doskonałość efektów działań

greckie podejście do działania nie wynikało z powinności

oświecenie jest okresem w którym zatarło się rozumienie cnoty w sensie doskonałości greckiej filozofii

cnota - zdolność do spełniania funkcji pewnego przeznaczenia

Arystoteles używa pojęć: dusza (jako zaczyn, żołądź z którego wyrośnie potężny dąb czyli cel), forma (jest pewną zasadą postępowania, ożywiania,) Telos - każdy wzrost / działanie ma jakiś cel

Np. krzesło dusza jako drewno, forma jako kształt, Telos jako cel, przeznaczenie (jest to rzecz więc cel ma charakter zewnętrzny - użytkowy.

cel zewnętrzny to materia ożywiona, zaś wewnętrzny to przedmioty nieożywione

celem może być efekt, dokonana czynność

cel można określić po efektach osobnika dojrzałego, poprzez ich funkcjonowanie

etyka cnoty zajmuje się człowiekiem, jego szczęściem

człowiek powinien mieć na względzie dwa cele: dobro jednostkowe i dobro społeczne

jakie doskonałości (cnoty) dają szczęście człowiekowi? już Arystoteles zauważył, że szczęście związane jest z kulturą i językiem, są one niezależne od epoki, w jaki sposób istnieje szczęście? każdy człowiek ma cel wewnętrzny, podświadomy standard szczęścia, możemy podziwiać, obserwować, naśladować (dobre) autorytety, ważne jest działanie konsekwentne

szczęście może być traktowane jako działanie związane z praktyką zewnętrzną i wewnętrzną

---