PROTOKÓŁ DYPLOMATYCZNY I ETYKIETA
Literatura:
„Protokół dyplomatyczny”
„Przyjęcia w biznesie”
P.Mildner „Podstawy etykiety”
Protokół dyplomatyczny.
ZASADA PIERWSZEŃSTWA - we wszystkich kontaktach międzynarodowych (ceremoniały, powitania, pożegnania, wizyty, przyjęcia, ubiory, etykieta). Przestrzeganie zasad protokołu dyplomatycznego umożliwia, stwarza klimat sprzyjający rozmowom i ich pozytywnym wyniku. Protokół dyplomatyczny ma charakter międzynarodowy (ambasady) - (zasady konwencja wiedeńska z 18.04.1961 r.)
Jednym z zadań jest wykluczenie jakiś sporów na tle pierwszeństwa między osobami które reprezentują oficjalne stanowisko. Każdy musi wiedzieć kto jest pierwszy, drugi czy trzeci.
Obowiązują pewne normy:
N.PRAWNE - ustalane przez organizacje władzy państwowej. Obowiązują one członków określonej grupy społecznej niezależnie czy je akceptują czy nie. Regulują stosunki między państwem a obywatelami
N.MORALNE - są wytworem społecznym, określają reguły współżycia miedzy ludźmi. Ocena moralna - albo dobra albo zła.
N.OBYCZAJOWE - oparte na tradycji, np. w Polsce żałobę symbolizuje kolor czarny, gdzieś indziej jest to kolor biały. Obyczaje narodowe, regionalne, grupowe.
N. moralne i n. obyczajowe są z zasady zbieżne. Gdzie mamy do czynienia z normami, to sposób ubierania się sposób przedstawiania się, sposób posługiwania się sztućcami - to nie podlega żadnej normie.
Skutki nieprzestrzegania norm obowiązujących w społeczeństwie:
- kara,
- krytyka,
- ośmieszenie.
Konsekwencje z zasad dobrego zachowania znajdują się w sferze zachowań psychologicznych. Oceną naszego zachowania jest: drwiący uśmiech, spojrzenie. Wśród norm obyczajowych mieszczą się zasady etykiety (savoir vivre) - zachowanie się w życiu codziennym (witanie), zachowanie się w urzędzie na ulicy, przyjmowanie interesantów, organizacja miejsca pracy itp.
Zasady etykiety obejmują umiejętność opanowania niechęci, uprzedzeń, nie ujawnianie złego humoru, dyskrecja, punktualność, umiejętność słuchania.
Uprzejmość - bardzo ważna rzecz w savoir vivre, jest walutą wzbogacającą nie tego, kto bierze lecz tego kto daje. Synonimem uprzejmości jest delikatność, grzeczność. Uprzejmość obowiązuje zawsze i wszędzie! Nie zależnie od tego jakie stanowisko zajmuje w hierarchii społecznej. Jesteśmy też trochę zbyt apodyktyczni. Stosunek do podwładnych też się liczy. Uprzejmość liczy się wtedy czy inni będą z nami dobrze się czuć.
ZASADY DOBREGO WYCHOWANIA:
Zapewnienie harmonijnego współżycia, przyjemnej atmosfery.
Zachowanie się w czasie spotkań, sposób ubierania się.
Postępowanie biorąc pod uwagę wygodę naszą.
Zasady szybko się zmieniają. Zachowanie się zgodnie z zasadami S.V. obowiązuje każdego człowieka. Każdy błąd, każde narzucenie dobrych obyczajów, jest surowo osadzane.
Dla niektórych przestrzeganie S.V. dodaje pewności siebie! Przestrzeganie tych zasad powoduje wyzbycie się kompleksów. Im gruntowniejsze jest opanowanie tych zasad tym będziemy czuć się pewniej. Zasady S.V. wchodzą w zakres przygotowania do pracy. Czasem zakłady pracy wysyłają na szkolenia swoich pracowników.
Etykieta - jest wynikiem ewolucji zasad (opierają się na logice). Określa strukturę w przestrzeni, w której należy się poruszać. Etykieta to zasady gry, które należy poznać, by uczestniczyć w grze i by być mile widzianym w następnym „turnieju”.
Czym nie jest etykieta:
Niektórzy twierdzą, ze ludzie stosujący się do etykiety to snoby.
Osoby znające zasady etykiety i wywyższające się tym, to wtedy są snoby.
By stać się osobą grzeczną nie trzeba zmieniać osobowości.
Bycie uprzejmym nie zajmuje więcej czasu niż bycie nieuprzejmym. Sam proces nauczenia się dobrych manier wymaga czasu. Znajomość etykiety oszczędza czas. Czas, który poświęca się na poznanie zasad etykiety to mała inwestycja, ale zaowocuje w przyszłości większym zyskiem. Dzięki poznanej wiedzy rzadko kogoś obrazimy. W dzisiejszych czasach kiedy granice są otwarte (większa możliwość zwiedzania i odkrywania świata), tym łatwiej jest popełnić jakiś błąd.
Kiedy będziemy na przyjęciu „szwedzki stół” - nie nakładać piramidy na talerzu (nie łączyć sałatki z ciastkami, szynkę z rybą itp.), można przecież podejść jeszcze raz do stołu i wtedy nałożyć znowu coś innego.
Jeśli jest się w międzynarodowym gronie, to należy posługiwać się językiem jaki rozumieją wszyscy zebrani (np. angielski).
Polacy bardzo często szybko skracają dystans między osobami (klepią po plecach, szybko dają wizytówkę).
Polacy wznoszą toasty wódką. A toast wg S.V. wznosi się winem lub szampanem!!!
Rozumienie i rozróżnienie kanonów kulturowych, np. posadzenie japońskich korespondentów przy okrągłym stole (tam każde miejsce jest takie same).
Nie każdy manager nie wie jak posługiwać się nożem do homara lub innymi sztućcami podczas jakiegoś spotkania.
Jak uniknąć nietaktów?
Znawcy dworskiej etykiety proponują, by zachowywać się naturalnie, trochę nieśmiało i obserwować co robią inni. Zrezygnować z bycia gwiazdą wieczoru. Są środowiska, w których popełniona gafa może być w ogóle nie zauważona. W „globalnej wiosce” zaczyna coraz bardziej wkraczać tolerancja.
W latach 70-tych Polak słynął z szarmanckich zachowań wobec kobiet. Olbrzymi nietakt, gdy mężczyzna siedzi a kobieta stoi nad nim. Na świecie relacje miedzy płciami są różne.
Np. W Wielkiej Brytanii nie wiadomo co jest dobrym tonem. Gentelman już praktycznie nie istnieje. Mężczyźni nie ustępują miejsc kobietom, nawet jeśli są one w ciąży !!! Kobiety robią makijaż w różnych sytuacjach, nawet przy posiłkach.
W USA dobre maniery są dobrze odbierane. Od kilku lat jednak nastąpił bunt Amerykanek przeciwko molestowaniu seksualnemu, dlatego mężczyźni starają się mieć jak najmniejszy kontakt z kobietą (żeby się przypadkiem nawet nie obetrzeć o nią, bo może go posądzić). Amerykanie mają kompleks europejskiej tradycji o wychowywaniu dzieci i S.V. Dlatego też wiele rodzin decyduje się zatrudnić europejską osobę do opieki nad dziećmi, by ta zapoznała je z zasadami jakie są u niej w kraju.
W szkołach prywatnych obowiązują mundurki i jest bezwzględnie przestrzegany szacunek dla nauczyciela.
W Szwecji podręczniki do etykiety przezywają prawdziwy renesans, odrodzenia. Wraca zwyczaj mówienia sobie per „pani”, per „pan”.
We Francji Francuzi uważają za nietakt „odwiedziny bez zapowiedzi”, czyli jeśli ktoś przyjdzie w odwiedziny ale nie uprzedzi tego kogoś, że ma taki zamiar się z nim spotkać. Ponadto Francuzi nie ustępują miejsc w środkach komunikacji.
Niemcy są bardziej pragmatyczni niż szarmanccy. Są gentelmanami, ale na pokaz. Nie pocałują publicznie swojej żony w rękę, ale zrobią, to kobiecie znanej i szanowanej społecznie i najlepiej jeśli uchwyciłaby to jeszcze kamera. Ponadto niegdyś parlamentarzyści ubierali się w polo, dżinsy, trampki.. dziś to jest niedopuszczalne.
DZIEŃ DOBRY - wyraża życzliwość wobec osób, z którymi się kontaktujemy. Nie jest to tylko przywitanie, ale można traktować również jako podtrzymywanie kontaktów. Absolutną koniecznością jest odpowiadanie na pozdrowienie. Mówimy to wszystkim których znamy z widzenia lub jak wchodzimy do sklepu, pociągu, windy.. Łączy się z pozdrowieniami.
Kto kogo pozdrawia?
Zasada jest tak: młodszy starszego, podwładny przełożonego, mężczyzna kobiecie, osoba, która wchodzi do pomieszczenia, w którym są osoby.
DOWIDZENIA - nie mówić zamiennie ze słowem „żegnaj” - zwrot towarzysko niebezpieczny, innymi słowy oznacza: „nie chcę cię więcej znać” - słowo kończące, oznaczające zerwanie znajomości.
PROSZĘ - uniwersalny zwrot towarzyski, w różnych znaczeniach i okazjach. Najrzadziej posługujemy się nim w znaczeniu prośby, ale najczęściej w znaczeniu zachęty, niedosłyszenia, pozwolenia. Wymawiane z ociąganiem może oznaczać niechętną zgodę, np. „Czy mogę skorzystać z Twojego telefonu komórkowego?”-„No proszę, korzystaj..”. W sytuacjach towarzyskich to słowo nie powinno kojarzyć się z apodyktycznością, np. nie należy mówić „proszę do stołu”. Nie używać tego słowa w zestawieniu z „mnie”, „ciebie”.
DZIĘKUJĘ - może sprawiać satysfakcję bądź rozczarowanie. Kiedy mówimy „dziękuję pięknie!”- to można wtedy hojnie tego używać, ponieważ w tym momencie doceniamy czyjeś dobre intencje. Słowo to może również oznaczać uprzejmą odmowę, typu: „nie dziękuję, ale…”. W zakończeniu sytuacji urzędowych, konferencji mówi się :”dziękuję państwu za przybycie, wysłuchanie…”
PRZEPRASZAM - posługujemy się nim, gdy chcemy wyrazić ubolewanie za różnego rodzaju zdarzenia, skrzywdzenia, ale także w sytuacji „Przepraszam, gdzie jest..?”. należy unikać takiego zdania przy pożegnaniu: „Przepraszam, co złego to nie ja”.
UKŁON - W przeszłości ukłony były ważną umiejętnością. Panowie machali kapeluszami, panie poprzez suknię. Dzisiaj ukłon jest uprzejmościowym gestem. Częściej traktowany jest jako pozdrowienie. Ukłon zastępuje „dzień dobry” jeśli widzimy kogoś z daleka. Zawsze podczas gratulacji, dziękowań i pożegnań. Ukłony nie powinny być zbyt głębokie, ponieważ mogą być uznane za kpinę. Ukłony oddajemy w ten sam sposób jak ktoś nam. Kobiety - nigdy głębokich ukłonów, uprzejme skinięcie głową i uśmiech. Mężczyźni - zdejmują nakrycia głowy (kapelusz lub czapkę z daszkiem). Nie zdejmujemy beretów lub sportowych czapek. Uprzywilejowani są: kobiety, starsi przełożeni - im należy się kłaniać. Na ulicy idący kłania się stojącemu, wyprzedzający wyprzedzanemu. Samotny- parze. Młodsza para - starszej parze. Ukłonić się należy nawet tej osobie, której nie znamy (np. w przyp. gdy kłania się nasz partner tej osobie to my też powinniśmy). Osoba wchodząca kłania się osobom będącym już w pomieszczeniu. Na ukłon nie należy oczekiwać. Jeśli ktoś zwleka, to trzeba się jemu ukłonić, wtedy się zawstydzi. Kłaniamy się skinięciem głowy w restauracji, jeśli jest to ważna osoba, to wtedy wstajemy. Nigdy nie kłaniamy się z papierosem w ręku, w ustach, ani gdy mamy ręce w kieszeni.
PODAWANIE RĘKI - Kiedyś był to gest pokoju. Dziś gest życzliwości. Wśród osób, które się znają, w pracy, jest czymś oczywistym. Czasem podawanie ręki jest wyróżnieniem. Jeśli ważna osoba podaje młodszemu, to on jest zaszczycony tym (gdy jeszcze dzieje się to w obecności osób postronnych) - świadome podniesienie prestiżu. Przywitanie, pożegnanie, podziękowanie, składanie życzeń. Kobieta pierwsza podaje rękę. Starszy podaje młodszemu. Przełożony - podwładnemu. Podawanie ręki w sposób: martwa, bezwładna, mocno przytrzymana, potrząsana.. Uścisk powinien być lekki i zdecydowany. Przytrzymywać rękę może tylko osoba starsza młodszemu.
CAŁOWANIE RĘKI - nie ma nic niestosownego, gdy mężczyzna jej nie pocałuje w rękę. Nie można tego wymagać od kogoś. Kto tradycję sobie ceni może kontynuować ten szarmancki obyczaj. Nie wszędzie, nie na ulicy, nie w tramwaju, nie w autobusie. Starszy pan nie może zbyt się pochylać nad ręką młodszych kobiet. W krajach Bliskiego i Dalekiego Wschodu może być to uznanie za molestowanie.
Kiedy nie podawać?
Nie podajemy ręki przez stół lub biurko! To nieeleganckie. Należy obejść lub biurko. Witając się z szefem, on powinien wyjść zza biurka. Nie podajemy na przyjęciu, gdy jest większość gości, tylko podejść do gospodarzy. Mężczyźni nie powinni podawać ręki na siedząco. Kobiety w większości wypadków podają na siedząco. Nie witamy się w rękawiczce - dopuszczalne jest to tylko miedzy kolegami z tego samego środowiska. Kobieta jeśli ma rękawiczkę ozdobną nie musi jej zdejmować.
PRZEDSTAWIANIE SIĘ - Bardzo ważny rytuał towarzyski. Wstęp do nawiązywania przyjaźni. Ułatwia kontakt, swobodniejsze zachowanie się w towarzystwie. Przy przedstawianiu pośredniczy ktoś kto te osoby zna. W roli przedstawiającego: Zasada towarzyskiego uprzywilejowania (kobiecie-mężczyznę, starszemu-młodszego, szefowi-podwładnego). Szczególnie uprzywilejowana pozycję ma matka, jej przedstawia się wszystkich. Osoby samotne - małżeństwom. Osoby wchodzące przedstawiamy obecnym. Przedstawiając się należy wymienić nazwisko i imię. „Bardzo mi miło..” - dzisiaj to już rzadkość. Tylko w wyjątkowych sytuacjach. Przedstawiając kogoś w sytuacjach towarzyskich nie wymieniać stanowiska, tylko wystarczy nazwisko, np. pan Kowalski, jest dziennikarzem, lekarzem.. itp. Przy przedstawianiu nie można być nazbyt powściągliwym lub nazbyt oschłym - „Przedstawiam świetnego inżyniera..”. Dowartościowując trzeba pamiętać o tym, że nasz komplement ma uzasadnienie, bo w innym wypadku można ośmieszyć lub obrazić. Znanej osoby nie trzeba przedstawiać, ewentualnie zaznaczyć: „To jest, jak już wszyscy wiedzą…”. Warto się upewnić czy osoby, które mamy zamiar przedstawić czy one tego tez tego chcą.
Czy przedstawiać się sami?
W niektórych przypadkach to jest konieczne, np. w urzędach, w sprawach służbowych, przez telefon… Na spotkaniach, gdy chcemy poznać jakaś osobę podchodzimy i mówimy” nie zdążyłem pani jeszcze poznać..”, „my się jeszcze nie znamy..”. Jeśli z kimś rozmawiamy, a nie znamy się , przerywamy rozmowę i się przedstawiamy.
PO IMIENIU - Propozycja ta oznacza, że chcę z kimś być przyjacielem, ponieważ oznacza to wejście w sferę przyjaźni. Nie za szybko przechodzić na „ty”. Czasem ten dystans jest potrzebny. Nie wszyscy umieją rozróżnić kto się spoufala a kto jest szczery. Bycie na „ty” może być kompromitujące dla kogoś. Kto komu przejście na „ty”: - starszy młodszemu, kobieta mężczyźnie, przełożony podwładnemu. Czy można nie przyjąć takiej propozycji? Można, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach i tylko w delikatny sposób. Można się posłużyć także wymówką, np. „Przepraszam , ale dzisiaj nie mam nastroju..”. Najgorzej jest, gdy osoba trzecia przedstawia dwóm nieznanym sobie osobom i od razu namawia do przejścia na „ty”. Aby przejść na „ty” nie potrzeba alkoholu, nie potrzebny bruderszaft. Wystarczy ukłon, podanie imienia. Szczytem grubiaństwa jest propozycja przejścia na „ty” (bez wzajemności) jeśli szef do podwładnego wykorzystuje swoje stanowisko, jest to czymś żenującym.
TYTUŁY, TYTUŁOMANIA - Nie tytułuje się samego siebie. Nawet jeśli zależy nam na podkreśleniu swojego prestiżu. Jeśli chcemy zasygnalizować kim jesteśmy, to mówimy wtedy, np. Orłowski A., jestem dziennikarzem… Tytułowanie osób do których się zwracamy jest obowiązujące, podczas nawiązywania kontaktu. Wystarczy jak przy pierwszych dwóch zdaniach użyjemy tytułu. Ważną rzeczą jest umiejętne używanie tych tytułów. W bezpośrednich rozmowach nie używamy „vice” (np. vice minister) tylko podnosimy o stopień wyżej (podporucznik- porucznik). W korespondencji tytuły wymienia się w ich brzmieniu. Przed nazwiskiem tytuły stanowiska.
Tytuł kurtuazyjny - ekscelencja (prezydent, premier, ambasador, biskupi, arcybiskupi); eminencja (kardynał); magnificencja (rektorom). Tytuły związane z wykorzystaniem zawodu, np. panie doktorze, panie mecenasie, panie profesorze - tylko w sytuacjach służbowych. W stosunkach prywatnych nie używamy tytułów, ponieważ stwarza się sztuczne, krepującą atmosferę.
ZASADY WRĘCZANIA KWIATÓW - bukiety, kosz, kwiatek. Nie ma zasad ile musi być kwiatów, nie musi być nieparzysta liczba kwiatów, muszą być cięte, nie w doniczkach (jedynie osobom bliskim), nie polne i nie sztuczne! Wręcza się bez opakowania. Należy być przygotowanym na przyjęcie kwiatów kiedy wiemy że się one pojawią, przygotować wazony z wodą, nie powinny być odłożone na bok (wyjątkowo na lotnisku, na dworcu). Kwiaty mogą być dane w celofanie, gdy np.. warunki pogodowe nie sprzyjają. Generalnie mężczyźni wręczają kwiaty.
UPOMINKI - najlepiej jeśli odpowiadają życzeniom osoby obdarowanej. Dobór jest trudny, wymaga doświadczenia, mówi dużo o osobie która go daje. Należy kierować się gustem tej osoby (dyskretny wywiad). Nie powinien być zbyt kosztowny (ta osoba czuje się wtedy zobowiązana do tego samego). Powinien być opakowany. Upominek należy sprawdzić przed daniem go (czy nie ma wad, odkleić cenę!). Za upominek trzeba podziękować, rozpakować w obecności dającego, delektować się nim i cieszyć. Gdy jest większa liczba gości dających upominki naraz, powinny one mieć bileciki (od kogo). Otrzymane prezenty od innych firm nie są bezinteresowne („w biznesie nie ma nic za darmo”). Nie wypada dawać prezentu i od razu prosić kogoś o załatwienie jakiejś sprawy. Prezenty dawane w firmie nie mogą być drogie (do ok. 30zł. Należy znaleźć pretekst, okazję do dawania prezentów.
KORESPONDENCJA - służbowa powinna być pisana maszynowo (nie może być przekreśleń, dopisków, błędów, prawidłowo napisane imię i nazwisko). Musi być zwięzła, zawierać tylko istotne informacje. Nie można wprowadzać własnych refleksji, przemyśleń. Jeśli jest kierowana do konkretnej osoby - „szanowny..”, „szanowni państwo..” (lepiej gdy jest piórem), na koniec - „z wyrazami szacunki”. „z poważaniem..” (też odręcznie).
WIZYTÓWKA - każdy człowiek interesu musi ją mieć. Jej rola polega na dostarczeniu informacji o osobie dającej. Wizytówki przechowuje się w wizytowniku, w jego mniejszej części są nasze. Forma powinna być jak najskromniejsza zgodnie z zasadą, że w prostota jest elegancka. Nie powinny być zbyt kolorowe ani zawierać zdjęcie. Powinien być dobry papier, matowy. Można użyć na wizytówce elementy złote i srebrne (do zaznaczenia logo firmy). Druk nie powinien być zbyt ozdobny (zgodny z charakterem firmy), czcionki zróżnicować grubością. Na wizytówce umieścić: imię i nazwisko, adres firmy, telefon f., e-mail, fax. Można umieszczać również adres prywatny, ale musimy mieć świadomość, że obca osoba może przyjść do nas w niespodziewanym momencie. Wyróżniamy wizytówki służbowe i prywatne (w tych umieszcza się właśnie adres prywatny). Ewentualnie na odwrocie wizytówki służbowej można dopisać adres domowy. Otrzymując wizytówkę należy ją uważnie przeczytać (jest to swego rodzaju oddanie szacunku tej osobie, która ją nam dała, sprawdza reakcje). Nie trzeba się odwzajemniać własną wizytówką. Wymiana biletów wizytowych może odbyć się na początku lub na końcu spotkania, nigdy podczas posiłku! Wizytówka to forma przedstawiania się. Najpierw wizytówkę wręcza strona mniej ważna spotkania (młodsza, mężczyzna.. itd). Osoby dużo starsze nie powinny wręczać wizytówek dopóki nie zostaną o to poproszone. Nie jest dobrze rozdawać wizytówki na prawo i lewo, dlatego najlepiej jest dawać je na końcu spotkania. W sytuacjach gdy spotykają się dwie delegacje mogą one dawać na początku.
SAMOCHÓD - hierarchia miejsc (odrębne zasady w samochodach prywatnych, a inne w służbowych). W s. prywatnych honorowe miejsce to obok kierowcy. Nie można nikogo zmuszać żeby usiadł na to miejsce. Właściciel powinien otwierać drzwi od samochodu kobietom. W samochodach służbowych najbardziej zaszczytne miejsce to z tyłu po prawej stronie. Mniej honorowe jest z tyłu po lewej stronie, trzecie miejsce to te obok kierowcy. Jeśli gospodarz samotnie prowadzi samochód, to gość zajmuje miejsce obok kierowcy. W taxówce zajmuje się miejsce z tyłu.
UMIEJĘTNOŚĆ PALENIA TYTONIU - papieros trzymamy w ustach krótko. Nie puszczamy kółek ani dymu przez nos. Papieros w ustach - podczas rozmowy lub przy przypalaniu komuś innemu lub wchodząc do pomieszczenia - jest niedopuszczalny! Nie palić tam gdzie jest zakaz palenia. Nie pali się podczas jedzenia, podczas wizyt, jeśli gospodarz nie wyraża zgody. Wyznaczane jest pomieszczenie gdzie można palić /na przyjęciach/. Na niektórych przyjęciach gdzie przygotowane są papierosy należy zapalić, nie trzeba do końca. Podczas częstowania papierosów nie może młodszy starszego, kobiety mężczyzn ani podwładny przełożonemu. Ogień podaje mężczyzna kobiecie.
PALENIE CYGAR I FAJEK - musi być odpowiednie pomieszczenie. Nim zapalimy należy dokładnie obejrzeć je, delektować się jego jakością, banderolę trzeba zdjąć (jest do tego specjalny nożyk, jak również zapalniczka).
UBIÓR - wygląd jest wyrazem szacunku dla sytuacji w jakiej się znaleźliśmy, osób z którymi rozmawiamy. Obcując z rodziną staramy się poznać ich stosunek do otoczenia, przy 1 spotkaniu osób rzucają się w oczy ogólna sylwetka, kolor włosów, oczy, wygląd zewnętrzny. Zasady: odzież powinna być czysta i wyprasowana, dobierając ubiór należy zwracać uwagę na kolor oczu, włosów, sylwetkę i wiek. Nie można być niewolnikiem mody. Nie kierować się modnym kolorem, deseniem. Wielkie wzory i agresywne kolory - absolutnie zakazane! Dodatki: kapelusz, skarpetki, paski, rękawiczki, trzeba umieć je także dobrać odpowiednio do stroju. Każda okazja wymaga odpowiedniego ubioru, inaczej na zakupy, inaczej na uroczystość, imprezę, obiad w większym gronie, strój wizytowy, strojny z dodatkami. Najlepszy ubiór, najbardziej elegancki będzie szpecił, gdy założymy go w nieodpowiednim momencie. Ubiór zależy od uroczystości, pory dnia. Na imprezach, czasem wg zaleceń podyktowanych przez gospodarzy. Na zaproszeniach na dole w rogu czasem jest informacja jaki obowiązuje strój. Jeśli na zaproszeniu nie będzie takiej wzmianki, to obowiązuje ubranie wizytowe. Suknia wizytowa to: kostium, suknia wieczorowa, balowa - mężczyźni żakiet. Frak łączy się z długą suknia wieczorową. Smoking i suknia wizytowa bardzo strojna (do tego biżuteria i dodatki). Strój uzależniony od profesji jaką wykonuje (bankowcy, ubezpieczeniowcy - konserwatywny ubiór, krawat, marynarka); w krajach tropikalnych nie trzeba nosić marynarki. Ubrania jednorzędowe są odpowiednie dla wszystkich mężczyzn (można do nich nosić kamizelki, pulowery, nigdy do dwurzędowych). Ubrania dwurzędowe poszerzają. Ubrania mężczyzn powinny być w spokojnych, nienasyconych kolorach. Marynarki ciemne, granatowe, to strój wizytowy. Marynarki zawsze powinny być zapięte! Strój weekendowy, to: spodnie sportowe, pulower, krawat wełniany, obuwie sportowe (elementy muszą być do siebie dopasowane). Ubranie sportowe skoordynowane: marynarka i spodnie. Marynarka jednorzędowa ma materiał grubszy niż spodnie, wzorki na marynarce ale spodnie gładkie, albo odwrotnie. Pasek do spodni w kolorze obuwia! Kolor obuwia dopasowany do koloru spodni, może różnić się tonacją. Jeśli spodnie są jasne, to obuwie powinno być beżowe lub brązowe. Ubranie spacerowe : jednorzędowe lub dwurzędowe. Ubrania czyste z tego samego materiału. Koszula biała, błękitna, sznurowane obuwie. Im cieńsza podeszwa tym but jest bardziej elegancki!
Żakiet - szaroczarne sukno, nosi się sztuczkowe spodnie, czarną lub białą kamizelkę, popielaty lub czarny krawat, buty czarne, skarpetki czarne lub szare, w kieszeni jedwabna chusteczka. Zakłada się go podczas oficjalnych wizyt.
Frak - klapy pokryte jedwabnym atłasem, spodnie wzdłuż wewnętrznych szwów jedwabne, sztywne mankiety. Spodnie nie mogą opadać. Frak z czarną kamizelką można nosić cały dzień i wieczorem (jest ważniejszy niż żakiet). Frak z białą kamizelką to uroczysty strój wizytowy dopuszczalny tylko po godz. 19. Do fraku nosi się odznaczenia.
2