POLITYKA EDUKACYJNA PAŃSTWA (Anglia , Walia)

Modele edukacji

1. Edukacja zorientowana elitarnie

Podejście elitarne służy wąskiej grupie ludzi . Stanowi odpowiedź na stratyfikację społeczną (proces rozmieszczania jednostek w systemie społecznym) . Nacisk położony jest na selekcję i przygotowanie politycznych liderów .

Edukacja zorientowana elitarnie odpowiada państwu dynastycznemu albo władzy kolonialnej (społeczeństwo rolnicze , preindustrialne) .

Aby zostać członkiem elity , trzeba :

• być „dobrze” urodzonym (arystokracja) ;

• wykazywać uzdolnienia (merytokracja) ;

• łączyć w sobie obydwie cechy .

Aby wykazywać uzdolnienia , potrzebne jest dobre szkolnictwo i dobry model egzaminacyjny . Proces edukacyjny jest bardzo ważny , jeśli elitę wyłania się w drodze uzdolnień .

Cechy modelu edukacyjnego :

• nauczanie klasyczne ,

• wyraźny status społeczny studentów .

Wstęp na Oxford i Cambridge był organizowany i stawiał wysokie wymagania (absolwenci szkół prywatnych) .

Odmiany modelu :

1. elitarność dziedziczna - tyle samo osób rozpoczynających naukę kończy ją ;

2. elitarność merytokratyczna - szeroka podstawa (edukacja elementarna obejmująca wszystkie dzieci) ; po wyłonieniu elity nie ma o co rywalizować ;

3. elitarność pochodzenia z odrębnym systemem egalitarnym - tworzy się dwa odrębne systemy kształcenia .

2. Edukacja zorientowana na potrzeby produkcji

Odrzuca się klasyczny program nauczania na rzecz zaspokajania potrzeb przemysłu i rolnictwa . Wspólną cechą wszystkich typów tego modelu jest nacisk położony na wyszukiwanie zdolnych jednostek . Służy ona również selekcji.

Model edukacji produkcyjnej odpowiada społeczeństwu industrialnemu .

Odmiany modelu :

1. piramida - dominuje kształcenie dostosowane do potrzeb przemysłu ; im wyższy szczebel kształcenia , tym mniej kształconych osób ;

2. ścięta piramida - przywiązuje się znaczenie do edukacji na poziomie szkoły podstawowej i średniej , zaś szkolnictwo wyższe realizowane jest tylko w niewielkim stopniu ;

3. półpiramida - przywiązuje się wagę do kształcenia pewnych grup zawodowych ;

4. piramida zestawiona z elitarnością merytokratyczną

szkolnictwo prywatne szkolnictwo państwowe

5. coraz więcej zawodów wymaga wyższego kształcenia

3. Edukacja powszechnie dostępna

95% uczniów ma możliwość wstępu na uniwersytety w stanach Nowy York i California .

Co przyczyniło się do powstania tego typu modelu ?

1. upowszechnienie szkolnictwa na szczeblu podstawowym i średnim ;

2. potrzeba dalszego kształcenia osób już pracujących ;

3. upowszechnienie poglądu , że edukacja powinna stanowić nierozerwalną część życia tych ludzi , którzy jej potrzebują ;

4. rozwój nowej technologii elektronicznej .

Czy szkolnictwo (szczególnie na poziomie wyższym) ma służyć :

• elicie ,

• tylko na potrzeby produkcji ,

• wszystkim ludziom ?

Model edukacji powszechnie dostępnej jest zorientowany na potrzeby życia codziennego ludzi w różnym wieku , akcentuje się rolę jednostki i jej wolny wybór . Obniżają się standardy nauczania . Znaczenia nabiera nie to , co człowiek powinien wiedzieć , lecz to , co ktokolwiek chciałby wiedzieć z jakiegokolwiek powodu .

Model otwartego dostępu odpowiada nowoczesnym społeczeństwom .

Istnieją dwie formy tego modelu edukacji :

1. forma czysta - zapewnia wszystkim obywatelom równe możliwości nauczania ;

2. typ alternatywny - system kształcenia o otwartym dostępie stanowi alternatywę dla systemu merytorycznego .

4. Edukacja horyzontalna

Edukacja horyzontalna zatrzymuje rozwój aspiracji jednostek . Wszyscy mają mieć takie samo wykształcenie - wiedzę . Nie tylko stawia się barierę indywidualnym aspiracjom , ale stawia się wszystkim jednakowy program : nauka czytania , pisania , liczenia , biegłości w radzeniu sobie itp. Nacisk kładzie się na uniformizację ludzi i odbiera im prawo wyboru .

Podejście horyzontalne odpowiada państwom , których rządy oparte są na ideologii i dyktaturze wojskowej .

Odmiany modelu :

1. egalitaryzm poziomy :

2. zmodyfikowane podejście horyzontalne z grupami elitarnymi :

5. Zatomizowany model edukacji

Można go określić jako najstarszy , najmłodszy i najtrwalszy :

• być „dobrze” urodzonym (arystokracja) ;

• najstarszy - edukacja pojawiła się wcześniej niż szkoły (w rodzinie , w pracy) ;

• najmłodszy - pojawił się w latach 70-tych w postaci haseł , np. deskolaryzacja (społeczeństwo bez szkoły) ;

• najtrwalszy - kształcenie zawsze w równym stopniu dokonuje się w sposób formalny i nieformalny (w domu , w pracy , w szkole itp.) .

Zatomizowany model edukacji kładzie nacisk na jednostkę - chodzi nie tyle o zyskanie dyplomu , lecz o realizację własnych zainteresowań .

Zwolennicy tego modelu zarzucają innym modelom , że :

• wynoszą jedną grupę ludzi ponad inne , co przynosi więcej szkody niż pożytku ,

• powodują brak prawdziwego zainteresowania ludźmi (rywalizacja) ,

• uczą ludzi bycia biernymi konsumentami ,

• powszechne kształcenie jest zbyt kosztowne .

Zatomizowany model edukacji neguje wszelką naukę formalną , uznając ją za bezproduktywną i niszczycielską . Proponuje zniesienie obowiązku nauczania , stopni i świadectw . Programy nauczania mają być wysoce zindywidualizowane . Zwolennicy tego modelu twierdzą , że dzieci nie uczą się dlatego , że są stopnie . Model ten można nazwać analitycznym .

Podejście zatomizowane odpowiada społeczeństwom prymitywnym .

Uwarunkowania polityki edukacyjnej

Edukacja (wg Kwiecińskiego) to ogół wpływów (działań , procesów i warunków) na jednostki i grupy ludzkie sprzyjających takiemu ich rozwojowi , aby stały się w maksymalnym stopniu świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty społecznej , narodowej , kulturowej i globalnej , oraz stały się zdolne do aktywnej samorealizacji .

Oświata to stan i proces upowszechnienia w społeczeństwie wykształcenia oraz kultury przez działalność zarówno szkolnictwa , jak i wielu instytucji pozaszkolnych .

Oświata (wg Szczepańskiego) to :

1. system instytucji (szkoły , muzea itp.) ;

2. pewien rodzaj działalności ;

3. stan świadomości społeczeństwa (odnosząca się np. do prawa , ekologii itd.) .

Polityka (w potocznym znaczeniu) to określone zasady postępowania w celu osiągnięcia pewnych zamierzeń . Istotą polityki jest to , że polega ona na rozwiązywaniu problemów , które nie mają jednego dobrego rozwiązania .

Polityka (wg Słownika języka polskiego) to działalność władzy państwowej , rządu , w dziedzinie społecznej , gospodarczej , kulturalnej , wojskowej , dotycząca spraw wewnętrznych państwa lub stosunków z innymi krajami oraz wzajemnych stosunków klas , grup społecznych .

Polityka edukacyjna (oświatowa) jest to program działalności państwa w dziedzinie oświaty i wychowania , formułujący zasady organizacji systemu nauczania i wychowania , podstawy materialno - ekonomiczne funkcjonowania systemu ekonomicznego oraz systemu zarządzania instytucjami oświatowymi .

Wg tej definicji można odpowiadać na pytania :

• co ma być realizowane ?

• kto da na to pieniądze ?

• kto to wykona i kto sprawuje kontrolę na wykonaniem ?

Znaczenia terminu „polityka oświatowa” :

1. działy polityki państwa , zajmujące się sprawami oświaty i wychowania (na szczeblu ogólnokrajowym lub lokalnym) ;

2. dyscyplina naukowa , przygotowująca teoretyczne podstawy dla tej działalności (politologia edukacyjna) .

Uwarunkowania polityki edukacyjnej :

1. ekonomiczne - są wyznaczone przez materialne możliwości budżetu państwa , jakie można przeznaczyć na szkolnictwo ; wysokość wydatków przeznaczanych na oświatę zależy od stanu gospodarki kraju oraz od sposobów finansowania poszczególnych sektorów ustroju szkolnego (szkolnictwo państwowe , publiczne , prywatne) ;

2. historyczno - narodowe - wiążą się ze specyfiką i charakterem państwa , jego historią i kulturą ; dochodzą one do głosu w momentach przełomowych (zmian , reform szkolnych) ;

3. demograficzne - wiążą się z okresami niżu i wyżu demograficznego oraz czasu ich trwania ; w okresach niżu reformuje się system oświatowy (ulepszenie szkolnictwa , podniesienie kwalifikacji) ; w okresie wyżu następuje zapełnienie odpowiedniej liczby miejsc w różnych rodzajach szkół ; z okresami tymi związana jest sieć szkolna ;

4. ustrojowo - polityczne - wpływają bezpośrednio na kształt i treść polityki oświatowej ; z oświatą w sposób ścisły powiązane są interesy polityczne i ideologiczne państwa ; polityka może być restrykcyjna , demokratyczna lub liberalna ; kształt polityki oświatowej zależy od takich czynników jak :

• ustrój ,

• układ sił politycznych ,

• sposób sprawowania władzy ;

5. społeczne - są związane ze strukturą społeczną i jej przemianami ; na strukturę społeczną składa się :

• miejsce zamieszkania ludzi ,

• wiek życia ludzi ,

• wykształcenie dorosłych obywateli ,

• stopień zamożności społeczeństwa ;

do uwarunkowań społecznych należy zaliczyć :

• procesy , które wiążą się z rozwojem cywilizacji , np. eksplozja informacyjna , rozwój środków masowego przekazu ;

• procesy , które wiążą się ze zmianą struktury kwalifikacji

Charakterystyka angielskiego i walijskiego systemu oświatowego

Obowiązek szkolny rozpoczyna się od 5 r.ż. . Pierwszą szkołą , do które trafiają dzieci , jest szkoła początkowa primary school . Trwa ona 6 lat (od 5 do 11 r.ż.) . Ponieważ angielski i walijski system oświatowy jest zdecentralizowany , szkoła początkowa może być szkołą ciągłą , jednolitą lub obejmować dwa etapy (decyzja , jak jest szkoła , zależy od lokalnych władz oświatowych) :

• infant school - 2 lata ,

• junior school - 4 lata .

Tu po raz pierwszy dokonuje się pomiaru poziomu kształcenia . Po szkole początkowej dzieci zdają egzamin , tzw. eleven+ .

Wyniki tego egzaminu przez długi czas decydowały o wyborze szkoły średniej :

• najlepsi - grammar school (gramatyczne) - 11-18 r.ż. - szkoła ogólnokształcąca , przygotowująca do studiów wyższych ;

• uzdolnieni w zakresie nauk ścisłych - technical school (techniczne) - 11-18 r.ż. - również mogli podejmować studia wyższe ;

• modern school (nowoczesne) - 11-16 r.ż. - trafiała tam zdecydowana większość uczniów , po czym kształciła się w szkołach zawodowych w ramach edukacji dalszej - further education .

Ten system stał się przedmiotem krytyki i w latach 70-tych powstał nowy typ szkół średnich - comprehensive school (rozszerzone) - przyjmujące wszystkich absolwentów szkół początkowych , bez względu na wynik egzaminu eleven+ .

Szkoła rozszerzona jest albo szkołą jednolitą , albo wyodrębnia dwa etapy :

• junior comprehensive school - 11-16 r.ż. ;

• senior comprehensive school - 16-18 r.ż.

Ponad 90% Anglików uczęszcza do szkół rozszerzonych , ale nadal istnieją jeszcze szkoły gramatyczne i techniczne .

W niektórych rejonach Anglii istnieje ponadto jeszcze inna struktura szkolnictwa :

• first school (pierwsze) - 5-8/9 r.ż. ;

• middle school (średnie) - 8/9-12/13 r.ż. ;

• senior school (dla najstarszych) - 12/13-18 r.ż.

Według tej struktury kształci się tylko kilka % Anglików .

System , który funkcjonował do lat 70-tych , był bardzo selekcyjny i już w wieku 11 lat dziecko musiało decydować o drodze życiowej . Nowy system zastąpił selekcję zewnątrzszkolną selekcją wewnątrzszkolną - streaming . Polega na podziale uczniów na różne grupy na podstawie kryterium zdolności :

• A - ponadprzeciętni ,

• B - przeciętni ,

• C - słabi .

Każda z tych grup realizuje odrębny program kształcenia dla poszczególnych przedmiotów .

W wieku 16 lat , kiedy kończy się obowiązek szkolny , uczniowie zdają egzamin z jednego lub więcej przedmiotów (można go porównać do polskiej „małej matury”) . Dzięki tym egzaminom uzyskują świadectwo ukończenia szkoły średniej na poziomie zwykłym (stopień I) - GCSE'O LEVEL (zaprzestał nauki w wieku 16 lat) .

Jest grupa uczniów , którzy nie są w stanie zdać egzaminu . Dla nich egzamin jest mniej trudny . Otrzymują oni świadectwo CSE .

Ci , którzy chcą studiować , kontynuują naukę do 18 r.ż. Przystępują wówczas do egzaminu ukończenia szkoły średniej na poziomie zaawansowanym (stopień II) i otrzymują świadectwo opatrzone symbolami GCSE'A LEVEL . Świadectwo to upoważnia do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe .

Realizacja polityki edukacyjnej państwa

na przykładzie Ustawy o edukacji w Anglii i Walii z 1988 r.

Ustawa ta jest najważniejszym aktem prawnym dotyczącym systemu kształcenia , po akcie prawnym z roku 1944 . Poprzednia ustawa nie gwarantowała jednakowego poziomu pracy szkół , nie było jednolitego narodowego programu kształcenia .

Ustawa 1988 r. wprowadziła jednolity narodowy program kształcenia . Realizacja tego programu obowiązuje we wszystkich szkołach utrzymywanych przez okręgowe władze szkolne i państwo . Narodowy program obejmuje :

• wychowanie religijne wszystkich uczniów (ma charakter ogólnochrześcijański) ;

• przedmioty stanowiące rdzeń programu (matematyka , język angielski , nauki przyrodnicze - przedmiot interdyscyplinarny , w skład którego wchodzą : fizyka , biologia , chemia) ;

• przedmioty podstawowe (historia , geografia , technologia , muzyka , sztuki plastyczne , wychowanie fizyczne - priorytet przypada technologii , w skład której wchodzą m.in. : informatyka , zajęcia praktyczno - techniczne) ;

• język obcy , wprowadzany do nauki po nauczaniu wczesnoszkolnym .

Narodowy program kształcenia obejmuje łącznie 10 przedmiotów i zajmuje 75-85% czasu nauki szkolnej . Reszta czasu zagospodarowywana jest przez Rady Szkolne , stosownie do potrzeb szkoły .

W obrębie poszczególnych przedmiotów precyzuje się następujące kwestie :

1. cele wyrażane w kategoriach osiągnięć (wiadomości , umiejętności , zakres rozumienia rzeczywistości) , które są wymagane na danym poziomie ;

2. program kształcenie , czyli treści , umiejętności i procesy , których nauczanie jest wymagane w odniesieniu do uczniów o różnym poziomie zdolności (A , B , C) ;

3. procedury kontroli i oceny osiągnięć uczniów - przy każdym z etapów .

System kontroli i oceny pracy szkół (uczniów !?) opiera się na 7 zasadach :

1. ustalone zostają zamierzone osiągnięcia uczniów w zakresie wiadomości , rozumienia i umiejętności w wieku 7, 11, 14 i 16 lat ; to umożliwia ocenę postępów każdego ucznia na tle standardu krajowego ;

2. osiągnięcia szkolne uczniów są mierzone w wieku 7, 11, 14 i 16 lat ; przedmiotem pomiaru jest :

• 7, 11 lat - język angielski , matematyka , nauki przyrodnicze , technologia , historia , geografia , sztuka , muzyka, wychowanie fizyczne ;

• 14 lat - jw. + współczesny język obcy ;

• 16 lat - język angielski , matematyka , nauki przyrodnicze , technologia , wychowanie fizyczne , współczesny język obcy ;

3. różne poziomy osiągnięć ucznia oraz jego ogólny postęp są rejestrowane w skali 10-punktowej w trakcie całej edukacji szkolnej ;

4. ocena jest przeprowadzana za pomocą ogólnokrajowych testów oraz na podstawie obserwacji nauczyciela ; w ten sposób jest możliwość porównania ocen z testu i wystawionych przez nauczyciela ;

5. wyniki kontroli i oceny mają służyć poprawie poziomu nauczania oraz informowaniu rodziców o rozwoju dziecka ;

6. szczegółowe oceny indywidualne uczniów są w całości udostępniane rodzicom (i te z testów , i te wystawione przez nauczyciela) , natomiast wyniki obliczone dla szkoły są udostępniane całej społeczności lokalnej , która na tej podstawie ocenia osiągnięcia szkoły ;

7. celem zachowania odpowiedniego standardu , oceny wystawione przez nauczyciela są porównywane z wynikami testu.

Jednym z założeń ustawy z 1988 r. było zwiększenie wpływu rodziców na działanie szkoły . Wprowadziła ona zasadę , że rodzice mogą wybierać szkołę obowiązkową (nie ma rejonizacji) . Szkoła ma obowiązek przyjmowania wszystkich uczniów aż do wyczerpania swoich możliwości . ustala się standardowe liczby uczniów , robi to Rada Szkoły w porozumieniu z lokalnymi władzami oświatowymi . Otwarty nabór prowadzi do konkurencji między szkołami . Rodzice wybierają szkołę na podstawie prospektów .

Rady Szkolne to ciało zarządzające pracą szkół , decydujące o liczbie uczniów , o budżecie placówki (wyznaczony liczbą uczniów , w tym niepełnosprawnych) , o zatrudnianiu nauczycieli , o ich mianowaniu i zwalnianiu . Dyrektorzy szkół udzielają tylko konsultacji . Skład Rady Szkolnej został uregulowany ustawowo i zależy od wielkości szkoły , np. :

1. szkoła poniżej 100 uczniów :

• 2 rodziców ,

• 2 członków , powoływanych przez lokalne władze oświatowe ,

• 1 nauczyciel ,

• dyrektor szkoły (nie musi , jeśli nie chce) ,

• 2 innych członków , dokoptowanych ze względu na kwalifikacje merytoryczne (ustawa nie wyjaśnia , o jakie kwalifikacje chodzi) ;

2. szkoła powyżej 600 uczniów :

• 5 rodziców ,

• 5 członków , powoływanych przez lokalne władze oświatowe ,

• 2 nauczyciel ,

• dyrektor szkoły (jw) ,

• 6 innych członków .

System ten nie jest korzystny dla pracowników .

Większość decyzji zapada na poziomie lokalnym , ale ustawa z 1988 r. wprowadziła nową kategorię szkół , finansowanych bezpośrednio przez rząd centralny . Mogą to być zarówno szkoły początkowe (z tym , że muszą liczyć minimum 300 uczniów) , jak i szkoły średnie (liczba uczniów nie jest określona) .Tego typu szkołami zarządzają również Rady Szkolne . W Anglii istnieje 15 takich szkół średnich .

Rezultatem tej reformy jest hierarchia szkół , która przedstawia się następująco :

1. szkoły prywatne , całkowicie niezależne (z tych szkół rekrutują się w ¾ studenci Oxford i Cambridge) ;

2. placówki częściowo niezależne , otrzymujące pewne fundusze rządowe ;

3. średnie szkoły techniczne i artystyczne , finansowane częściowo przez rząd , przemysł i innych sponsorów ;

4. szkoły bezpośrednio finansowane przez rząd , niezależne pod pewnymi względami od okręgowych władz oświatowych ;

5. popularne szkoły , utrzymywane z funduszy regionalnych (te , które sobie rodzice wybierają) ;

6. niepopularne szkoły , finansowane przez władze oświatowe , które ratują się w ten sposób , że przyjmują nieproporcjonalnie dużą liczbę uczniów niepełnosprawnych .

wspólnota wiedzy

masy

specjaliści

kierownictwo wojskowe i polityczne

---