1. Pokojowe środki załatwiania sporów: a)sądowe b)dyplomatyczne

Negocjacje - strony powinny przystąpić do bezpośredniej wymiany

poglądów w kwestiach spornych w dobrej wierze - rozmowy powinny

być prowadzone w sposób umożliwiający zawarcie sprawiedliwe

j umowy w ich wyniku; z obowiązku działania w dobrej wierze

wynika konieczność gotowości państw na ustępstwa - w razie gdy w

toku negocjacji w rozsądnym terminie do porozumienia nie dojdzie

- strony sięgają po kolejne metody, natomiast same negocjacje

pomagają w sprecyzowaniu przedmiotu sporu "rozsądny termin"

zależy od okoliczności konkretnej sprawy - MTS: jeśli w odniesieniu

do jakiejś kwestii zachodzi sprzeczność interesów i uprawnień państw

pozostających w sporze, metodą najwłaściwszą pozwalającą na

zrównoważone i sprawiedliwe jego rozstrzygnięcie są negocjacje

Mediacja - w rokowaniach dyplomatycznych obok samych stron

sporu uczestniczy podmiot trzeci: państwo lub organizacja

międzynarodowa lub funkcjonariusz organizacji- zakres

uprawnień mediatora określają same strony sporu - jest neutralny

wobec sporu, zadaniem jest ułatwienie osiągnięcia porozumienia - jest

doradcą i udziela zaleceń, ale nie jest sędzią ani arbitrem - oferta

mediacji nie powinna być uważana za akt o nieprzyjaznym charakterze

Dobre usługi - z udziałem podmiotów trzecich - jedyną rolą państwa

świadczącego dobre usługi - umożliwienie kontaktu stronom pozostającym

w sporze oraz doprowadzenie do ich rozmów; przydatne zwłaszcza w

sytuacjach gdy strony sporu nie utrzymują stosunków dyplomatycznych

- gwarantuje bezpieczne miejsce spotkania, organizuje kontakt stron

sporu, umożliwia organizacyjnie i technicznie podjęcie innych metod

dyplomatycznych - np. negocjacji - dawca dobrych usług nie proponuje

rozwiązań, nie uczestniczy merytorycznie w rozstrzygnięciu sporu

Komisja śledcza (komisja badań) - same strony powołują między

sobą komisję śledczą, określają tryb jej powołania i działania, skład

, miejsce działania, język postępowania, tryb podejmowania decyzji

- orzeczenie komisji ogranicza się do stwierdzenia faktów i nie ma

charakteru orzeczenia arbitrażowego - komisja na podstawie

przeprowadzonych dowodów bada sytuację faktyczną, przedstawia

stronom sporu sprawozdanie i wnioski - strony mają swobodę co

do tego, w jaki sposób wykorzystać raport - komicja śledcza może

być powołana także na potrzeby i w związku z inną metodą

rozstrzygania sporu

Koncyliacja - postępowanie ugodowe - koncyliacja polega na

zbadaniu sprawy przez komisję powołaną do tego ad hoc przez

strony sporu albo stałą komisję- komisja przedstawia konkluzje

co do faktów lub prawa, ewentualnie niewiążące zalecenia

dla stron, propozycje rozstrzygnięcia - zazwyczaj każda ze stron

powołuje swoich członków komisji oraz wspólnie określają

zasady powoływania członków neutralnych, którzy powinni

stanowić w komisji większość koncyliacja jest bardziej

sformalizowana niż mediacja, zwykle przedstawia się jedną

wersję raportu - na wszczęcie koncyliacji konieczna jest zgoda

obu stron sporu; charakter zaleceń i propozycji - niewiążący

Rozstrzyganie sporów przez organizacje międzynarodowe

- organami uczestniczącymi w rozstrzygnięciu są ZO i RB;

- W ramach ONZ rozstrzygane są spory poważne, mogące

stanowić zagrożenie dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego

- RB ONZ może się zająć sporem: z inicjatywy państw będących

członkami ONZ, nawet jeśli nie są stronami Państwa poza ONZ -

tylko jeśli są stronami sporu - RB - z inicjatywy własnej/innych

organów - RB wydaje zalecenia, sugestie - Działania RB są niewiążące

dla stron sporu - ZO ONZ - na jego forum spór może być wniesiony

przez każde państwo oraz RB- Może wydać zalecenia dotyczące

pokojowego rozstrzygnięcia sporu z zastosowaniem konkretnej metody

- Może powołać komisję śledczą

2.Arbitraż międzynarodowy czyli rozjemstwo
- załatwianie sporu pomiędzy państwami za pomocą orzeczenia

wydanego przez jednego lub więcej arbitrów wybranych przez strony;

w przypadku sądy rozjemczego nie ma odwołania bezpośredni wpływ

stron na wybór składu sądzącego, a także możność ustalenia przez

strony podstaw prawnych orzekania i zasad proceduralnych

(procedura może mieć charakter poufny) arbitraż może mieć charakter:

fakultatywny, jeżeli na oddanie sporu pod arbitraż wymagana jest

zgoda obu stron obowiązkowy (obligatoryjny) - jeżeli strony w

uprzednio zawartej umowie zgodziły się ,że na żądanie jednej z

nich spór oddany będzie pod arbitraż fakultatywny niezorganizowany

- strony wybierają arbitrów dla poszczególnych sporów i arbitraż

fakultatywny zorganizowany - gdy istnieje stały sad rozjemczy,

któremu strony przekazują wynikłe między nimi spory

arbitraż różni się od koncyliacji tym, że arbitrzy rozstrzygają spór,

stosując przepisy obowiązującego prawa, natomiast organ koncyliacyjny

może oprzeć swe wnioski na zasadach słuszności; ponadto orzeczenie

sądu rozjemczego jest wiążące dla stron dwa systemy wyznaczania

składu osobowego sądów rozjemczych: europejski - (tradycyjny)

przekazanie sporu do rozstrzygnięcia szefowi wybranego 3 państwa

amerykański - polega na oddaniu sporu do rozstrzygnięcia komisj

i mieszanej (joint commission); komisja jest pięcio- lub trzyosobowa,

w jej skład wchodzą po jednej lub dwie osoby delegowane przez

państwa uczestniczące w sporze oraz superarbiter powołany za

zgodą obu stron mieszany w skład sądu rozjemczego wchodzą

: po jednym przedstawicielu stron uczestniczących w sporze i trzech

arbitrów wybranych spośród państw trzecich

Rozstrzyganie sporów ONZ *Karta NZ kładzie główny nacisk

na działalność zmierzającą do utrzymania pokoju, zachęcając do

załatwiania sporów poza ONZ *ONZ spełnia funkcje centralnego

kanału, poprzez który przechodzi ogromna większość sporów

międzynarodowych o większym znaczeniu politycznym; spory

nie przekazane do ONZ to przeważnie spory, w których jedna ze

stron lub obie strony nie są reprezentowane w ONZ

*najczęściej spory dostają się na forum ONZ wskutek wniesienia

ich przez strony sporu lub inne państwo. wiele sporów wniósł

ł na forum zgromadzenia ogólnego komitet do spraw

dekolonizacji, domagając się podjęcia środków w celu

przyspieszenia tego procesu.

Rada Bezpieczeństwa: * organ ONZ odpowiedzialny za

utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego,

decydujący w szczególności o autoryzacji działań militarnych

, tworzeniu operacji pokojowych i nakładaniu sankcji

międzynarodowych. Składa się z 15 członków, w tym

5 stałych (Chiny, Francja, Rosja, USA, Wielka Brytania)

oraz 10 niestałych, wybieranych na dwuletnie kadencje

przez ZO ONZ. Co roku wymienianych jest 5 członków

niestałych, a państwa kandydujące muszą uzyskać 2/3

oddanych głosów * Każde państwo może zgłosić do RB

ONZ sytuację zagrażającą pokojowi. Przeważnie pierwszym

krokiem Rady jest wówczas wezwanie stron do osiągnięcia

porozumienia środkami pokojowymi; czasami podejmowane

jest dochodzenie i działania mediacyjne, możliwe jest też

powołanie specjalnego przedstawiciela albo zwrócenie się do

sekretarza generalnego o podjęcie mediacji. W razie wybuchu

walk Rada może wydawać wytyczne do osiągnięcia zawieszenia

broni, wysyłać siły pokojowe i uchwalać środki przymusu, tj.

sankcje ekonomiczne lub kolektywną akcję zbrojną. Państwa

nie będące w danym momencie członkami Rady, a których

interesów dotyczy omawiana kwestia, mogą uczestniczyć w

debacie w Radzie bez prawa głosu, jeśli zezwoli na to Rada

; podobnie jest w przypadku stron sporu będącego przedmiotem

debaty. Kompetencje RB ONZ zgodnie z Kartą NZ to:
- utrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego

zgodnie z zasadami i celami ONZ - badanie sporów lub sytuacji

mogących prowadzić do napięć międzynarodowych
- rekomendowanie sposobów regulowania takich sporów lub

warunków ich rozstrzygania- formułowanie planów ustanowienia

systemu kontroli zbrojeń - stwierdzanie istnienia zagrożenia dla

pokoju lub aktu agresji i rekomendowanie podjęcia określonych działań
- wzywanie państw do zastosowania sankcji ekonomicznych lub innych

środków nie zakładających użycia siły dla zapobieżenia lub zatrzymania

agresji - podejmowanie akcji militarnej przeciw agresorowi
- rekomendowanie przyjęcia nowych członków do ONZ
- wykonywanie funkcji powiernictwa ONZ w "obszarach strategicznych"
- rekomendowanie Zgromadzeniu Ogólnemu powołanie sekretarza generalnego
- razem ze Zgromadzeniem Ogólnym wybór sędziów Międzynarodowego

Trybunału Sprawiedliwości
Zgromadzenie Ogólne Główny organ plenarny ONZ i jedyny z

najważniejszych organów systemu ONZ zapewniający równą

reprezentację wszystkim państwom członkowskim - każde z

nich dysponuje jednym głosem - zbiera się corocznie na sesjach

zwyczajnych, a jeśli wymaga tego sytuacja - także na sesjach

nadzwyczajnych. - ecyzje w sprawach istotnych (np. pokój i

bezpieczeństwo międzynarodowe, wybór członków innych

organów, wykluczanie członków ONZ, kwestie budżetowe)

przyjmowane są większością 2/3 głosów; w innych sprawach

wystarcza zwykła większość głosów. Ostatnio coraz częściej

decyzje zapadają przez consensus.- może omawiać wszelkie

sprawy i zagadnienia wchodzące w zakres Karty NZ albo

dotyczące kompetencji i funkcji organów ONZ i udzielać

zaleceń. Ponadto Karta NZ przewiduje, że ZO ONZ może:
- rozważać i udzielać członkom zaleceń odnośnie ogólnych

zasad współdziałania dla utrzymania międzynarodowego

pokoju i bezpieczeństwa, łącznie z kwestią rozbrojenia;
- omawiać każdą sprawę dotyczącą utrzymania międzynarodowego

pokoju i bezpieczeństwa i, jeśli sprawa nie jest rozpatrywana

przez RB ONZ, udzielać zaleceń;- inicjować badania i udzielać

zaleceń w celu rozwijania międzynarodowej współpracy

politycznej, rozwoju i kodyfikacji prawa międzynarodowego,

urzeczywistniania praw człowieka i podstawowych wolności,

rozwijania współdziałania międzynarodowego w dziedzinie

gospodarczej, społecznej, kulturalnej, oświaty i ochrony zdrowia;
- zalecać sposoby pokojowego załatwiania wszelkich kwest

ii zapalnych;- otrzymywać i badać roczne i specjalne

sprawozdania RB ONZ i innych organów ONZ; - rozpatrywać

i zatwierdzać budżet ONZ;- wybierać niestałych członków RB

ONZ i członków innych organów systemu ONZ;
- powoływać sekretarza generalnego ONZ z rekomendacji RB ONZ

4.Rozstrzyganie sporów ETSTrybunał Sprawiedliwości organ

Unii Europejskiej pełniący funkcję sądu międzynarodowego,

konstytucyjnego, administracyjnego. - jako sąd międzynarodowy

rozstrzyga wszelkie spory pojawiające się przy realizacji traktatów

i dotyczą naruszenia prawa europejskiego. - jako sąd konstytucyjny

kontroluje legalność aktów prawnych przyjmowanych przez

Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej oraz

dokonuje m.in. interpretacji traktatów, wykładni prawa europejskiego.
- jako sąd administracyjny rozstrzyga spory między Wspólnotami a

funkcjonariuszami Unii Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości

jest także instancją odwoławczą od decyzji Komisji.
*15 sędziów-z państw członkowskich/6 lat i może być odnawiana.

Przewodniczącego wybierają sędziowie spośród siebie.

Obraduje na sesjach plenarnych, w sprawach szczególnych

może tworzyć 3-5-osobowe izby. - orzeka w sprawach sporów

prawnych, wykładni traktatu, naruszeń prawa międzynarodowego

, jakichkolwiek zagadnień prawa międzynarodowego
- orzeka w sporach prawnych, nie politycznych - rozstrzyga

spory wyłącznie między państwami - przed Trybunałem nie

może dojść do non liquet - sytuacji w której brak podstawy

prawnej dla rozstrzygnięcia - w celu uniknięcia takiej sytuacji

w art. 38 statutu odwołanie do ogólnych zasad prawa

międzynarodowego uznanych przez narody cywilizowane

i możliwość orzekania ex aequo et bono za zgodą stron

*Zgoda na jurysdykcję Trybunału: - zgoda ad hoc - już

po zaistnieniu sporu przez zawarcie przez jego strony

porozumienia o poddaniu sporu rozstrzygnięciu MTS

- forum prorogatum - zaakceptowanie skargi wniesionej

przez drugą stronę sporu do MTS w sposób dorozumiany

, poprzez przystąpienie do czynności procesowych przez

Trybunałem- na podstawie klauzuli jurysdykcyjnej zawartej

w umowie - umowa musi być obowiązywać między stronami

sporu; wszystkie one muszą być stronami statutu MTS

- złożenie jednostronnej deklaracji do SG ONZ (klauzula

fakultatywna) - stwarza po stronie państwa ją składającego

obowiązek do uczestniczenia w postępowaniu przed MTS

gdy inne państwo wystąpi przeciw niemu. Deklaracja może

być wycofana albo zmodyfikowana. jurysdykcja transferowana

: MTS uznał za skuteczne wobec siebie także jednostronne deklaracje

wyrażające zgodę na jurysdykcję, złożone przez państwa jeszcze przed STSM

*Środki tymczasowe - w razie konieczności MTS może w toku

postępowania wskazać pewne środki tymczasowe służące

zabezpieczeniu praw stron sporu - mają charakter wiążący

*Postępowanie - pierwsza faza: badanie jurysdykcji Trybunału

- możliwe jest dopuszczenie interwencji państwa trzeciego które

nie jest stroną sporu, jeśli jego prawa mogłyby zostać przez

postępowanie naruszone. Wyrok MTS jest wiążący dla stron

- mają obowiązek wykonania orzeczenia - w razie niezastosowania

się - RB może wydać stosowne zalecenia co do dalszego postępowania

*Opinie doradcze Poza sprawowaniem jurysdykcji spornej MTS może

wydawać opinie doradcze. Opinię doradczą MTS może wydać na

wniosek RB albo ZO - w każdej kwestii prawnej. Inne ograny

ONZ oraz organizacje wyspecjalizowane (one po uzyskaniu

upoważnienia ZO) mogą wnieść do Trybunału o wydanie opini

i w kwestiach prawnych, które wyłoniły się w toku ich działalności.

Z wnioskiem o wydanie opinii NIE może wystąpić państwo

członkowskie ONZ. Opinia doradcza ma charakter niewiążący.

5. Środki przymusu nie będące wojną.

Retorsja - polega na zastosowaniu wobec państwa, które naruszyło

interesy drugiego państwa, podejmując środki zgodne z prawem

międzynarodowym, środków podobnej natury. Najczęściej retorsja

jest odwetem za podjęcie środków dyskryminujących drugie państwo.

Rezultatem retorsji w związku z nałożeniem ceł o charakterze

dyskryminacyjnym jest często „wojna celna”.

Represalia - są bezprawnym działaniem, będącym odwetem za

dokonane uprzednio podobne bezprawie. represalia mają na celu

wymuszenie od strony przeciwnej poszanowania prawa międzynarodowego.

Przy stosowaniu represaliów należy przestrzegać zasady proporcjonalności

i zasady humanitarności. Represalia mogą polegać na dokonaniu działania

tego samego rodzaju (in kind) lub innego rodzaju (not in kind) można je

stosować w czasie pokoju oraz w czasie wojny - embargo - polega na

zajęciu statków obcego państwa i znajdujących się na nich ładunków w

portach państwa stosującego embargo. Jest to praktyczny sposób

wywarcia nacisku na drugie państwo, które dotkliwie odczuwa zajęcie

statków będących z reguły obiektami majątkowymi o dużej wartości.

Tego rodzaju embargo odróżnić należy od tzw. embarga na broń czy

embarga finansowegon- blokada pokojowa - oznacza przerwanie

komunikacji morskiej z portami jakiegoś państwa za pomocą okrętów

wojennych nie dopuszczających statków handlowych do portów.

obecnie stosowanie blokady pozostaje w sprzeczności z postanowieniem

karty NZ dotyczącym zakazu użycia siły i zakazu interwencji. Natomiast

karta w art. 42 dopuszcza stosowanie blokady jako jednej z sankcji

zarządzonych przez radę bezpieczeństwa. W roku 1962 stany zjednoczone

zastosowały wobec Kuby szczególny rodzaj blokady, nazywane

j oficjalnie „kwarantanną”.- okupacja pokojowa - polega na zajęciu

części terytorium lądowego drugiego państwa bez wypowiedzenia

wojny i bez oporu zbrojnego ze strony państwa okupowanego.

Okupację pokojową należy odróżnić od okupacji wojennej. Okupacja

pokojowa, podobnie jak blokada pokojowa, ma na celu wymuszenie

od drugiego państwa spełnienia określonych żądań. stosowana

niejednokrotnie w przeszłości, obecnie pozostaje ona w kolizji z

postanowieniami karty NZ dotyczącymi zakazu użycia siły i zakazu interwencji.

Dyplomacja prewencyjna od początku lat 90. XX w. stanowi

jeden z najbardziej efektywnych sposobów zapewnienia \

bezpieczeństwa na arenie międzynarodowej i jest reakcją na

zmiany zachodzące w powojennych stosunkach polityczno

-militarnych między państwami1. Współcześnie dyplomacja

prewencyjna jest najczęściej stosowanym środkiem, w kontekście

działań podejmowanych w ramach systemu bezpieczeństwa

ONZ, UE i innych organizacji międzynarodowych, w celu

zapobieżenia konfliktom zbrojnym między państwami we

wszystkich regionach geograficznych. Istoty dyplomacji

prewencyjnej stanowi art. 2 p.4 Karty Narodów Zjednoczonych,

ustanawiający zakaz stosowania gróźb lubbezpośredniego

użycia siły przeciwko integralności terytorialnej lub

suwerenności któregokolwiek z państw. Społeczność

międzynarodowa, świadoma destrukcyjnego wpływu

konfliktów na szeroko rozumiany rozwój i bezpieczeństwo

, zaakcentowała obligatoryjność szukania rozwiązania sporu

wyłącznie na drodze konsensusu Przez dyplomację

prewencyjną rozumie się też metody pokojowego regulowania

sporów ujętych w art. 33 Karty Narodów Zjednoczonych,

wśród których wymienia się rokowania, badania, pośrednictwo,

pojednanie. Według Butrosa Ghalego najważniejszym i

niezbędnym komponentem działań prewencyjnych są środki

budowy zaufania. Obustronne zaufanie i kompromis są

niezbędne do redukcji prawdopodobieństwa przyszłego

konfliktu. Drugim istotnym czynnikiem jest posiadanie aktualnej

wiedzy na temat stanu sytuacji i relacji między

podmiotami. Ostatnim istotnym czynnikiem jest budowa

efektywnego systemu ostrzegania, w którym kładzie się

szczególny nacisk na ryzyko katastrofy nuklearnej,

zagrożenia środowiskowe, prawdopodobieństwo klęski

żywiołowej, masowe migracje, groźby głodu i klęsk żywiołowych.

Partnerstwo Wschodnie- 7 maja 2009 r. w Pradze. to

inicjatywa wprowadzona do systemu stosunków zewnętrznych

Unii Europejskiej, skierowana do Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi,

Gruzji, Mołdawy oraz Ukrainy. Partnerstwo Wschodnie ma za zadanie

przyczynić się do zbliżenia i integracji państw Europy Wschodniej i

państw Kaukazu Południowego z Unią Europejską. PW wprowadza

nową jakość w relacjach pomiędzy UE a państwami nim objętymi

poprzez postępującą i stopniową integrację tych państw i ich

społeczeństw z Unią Europejską. PW wyodrębnia wschodnich

sąsiadów od południowych i wprowadza wschodnie sąsiedztwo

w orbitę polityki zagranicznej UE jako osobną grupę. Po drugie

, Partnerstwo Wschodnie zwiększa i konkretyzuje korzyści

oferowane dla tych krajów partnerskich, które wykazują

postęp w reformowaniu swoich instytucji zgodnie z unijnymi

standardami. Partnerstwo Wschodnie przewiduje konkretne

formy integracji politycznej i gospodarczej z UE:

• doprowadzenie do ustanowienia politycznego stowarzyszenia,

• utworzenie pogłębionych i kompleksowych stref wolnego

handlu państw partnerskich z UE, • postępującą liberalizację

reżimu wizowego, z ustanowieniem reżimu bezwizowego

jako celu długoterminowego, • unifikację prawną (w tym

wartości, normy, standardy), • wzmocnienie współpracy w

zakresie bezpieczeństwa energetycznego Partnerstwo

Wschodnie przewiduje też pięć podstawowych dziedzin

współpracy. Są to tzw. inicjatywy flagowe: • zintegrowany

program zarządzania granicami, wsparcie dla małych i

średnich przedsiębiorstw, • regionalne rynki energii

elektrycznej, odnawialnych źródeł energii oraz wydajności

energetycznej, • „południowy korytarz energetyczny”,

• system zwalczania katastrof naturalnych i spowodowanych

przez człowieka. O sukcesie Partnerstwa Wschodniego

zadecyduje przede wszystkim wola polityczna oraz

zdolności państw członkowskich UE i krajów partnerskich

do wysuwania kolejnych inicjatyw współpracy, a następnie

do ich skutecznej realizacji. Istnieje jednak obawa, że brak

perspektywy członkostwa może sprawić, że kraje partnerskie

nie znajdą dość motywacji to zbliżenia swoich

norm i instytucji do standardów europejskich

Europejska Polityka Sąsiedztwa od 2004 r. obejmuje kraje

Europy Wschodniej, Kaukazu Południowego oraz kraje Afryki

Północnej i Bliskiego Wschodu1. Celem EPS jest zapewnienie

Unii bezpieczeństwa poprzez stworzenie pierścienia stabilnych

i dobrze rządzonych państw dookoła UE2. Twórcy tej koncepcji

kierowali się przekonaniem, że ten cel ma szansę realizacji pod

warunkiem, że kraje sąsiedzkie przyswoją sobie obowiązujące

w Unii standardy demokratycznego państwa prawa i gospodarki

rynkowej. Dlatego w zamian za przyjęcie określonych norm

i procedur Unia oferuje krajom sąsiedzkim korzyści w postaci finansowego

wsparcia reform oraz ograniczonej formy integracji

z wybranymi strukturami UE, np. poprzez ułatwienia wizowe lub

utworzenie strefy wolnego handlu

---