KARTA PRACY nr 2

Temat: Poeta samotny - Hymn („Smutno mi, Boże”)

Nauczyciel prosi jednego lub dwóch uczniów, aby opowiedzieli, co było tematem poprzedniej lekcji. Uczniowie na podstawie notatki dotyczącej Hymnu Słowackiego powinni przypomnieć rozważania na temat smutku i tęsknoty za krajem. To wystarczy jako wprowadzenie do kolejnego wiersza emigranta, który tęsknił za ojczyzną.

1

Co to za kraj, do którego tęskno osobie mówiącej?

Uczniowie w parach uzupełniają temat lekcji, dookreślając, do jakiego kraju tęskni podmiot liryczny, np. do kraju, w którym:

-- szanuje się chleb, jako dar Boży,

-- nie niszczy się bocianich gniazd,

-- powitanie odbywa się w imię Boże,

-- ludzie są prawi i uczciwi,

-- są bliscy, przyjaciele.

2. Podział klasy na pięć grup. Każda ma przygotować krótki artykuł dla prasy na temat:

Cóż to za kraj, cóż to za ludzie, za którymi tęskni podmiot liryczny wiersza Moja piosnka (II).

Grupy pierwsza i druga otrzymują tabelki z wypisaną symboliką chleba i bociana.

Chleb symbolizuje: pracę, umiarkowanie, gościnność, samotność, utrzymanie, byt, zarobek, to, co niezbędne do życia, mądrość, światło, płodność

Bocian symbolizuje: wędrówkę, wiosnę, szczęście, dobrą wróżbę, spokój, uprzejmość, mądrość, wyniosłość, pychę, moralizowanie, narodziny dziecka

3. Uczniowie odczytują swoje artykuły. Prawdopodobnie powstanie obraz kraju, w którym mieszkają ludzie prawi, dobrzy, uczciwi i prawdomówni. Nauczyciel zadaje pytanie: Czy wizja plastyczna Aleksandra Gierymskiego Anioł Pański może być dopełnieniem obrazu poetyckiego tego kraju?

Uczniowie, którzy odpowiedzą twierdząco na pytanie, powinni umotywować swoją tezę. Zaś uczniowie twierdzący przeciwnie powinni wskazać inny obraz, który byłby zgodny ze słowami poety. (Nie musi być to konkretne dzieło, uczeń może po prostu powiedzieć, co powinien, jego zdaniem, przedstawiać taki obraz). Następnie do swoich artykułów dopisują krótki tekst zaczynający się od słów:

Kraj taki istnieje na obrazie Aleksandra Gierymskiego...

lub

Niestety obraz Aleksandra Gierymskiego...

4. Podsumowaniem pracy lekcyjnej może być jedno lub dwuzdaniowa odpowiedź każdego ucznia na pytanie: Czego nauczyłem się na dzisiejszej lekcji? Od nauczyciela zależy, czy odpowiedzi powinny zostać zapisane, czy wystarczy, jeśli każdy wypowie je na forum klasy.

Nauczyciel prosi jednego lub dwóch uczniów, aby opowiedzieli, co było tematem poprzedniej lekcji. Uczniowie na podstawie notatki dotyczącej Hymnu Słowackiego powinni przypomnieć rozważania na temat smutku i tęsknoty za krajem. To wystarczy jako wprowadzenie do kolejnego wiersza emigranta, który tęsknił za ojczyzną.

1. Nauczyciel odczytuje wiersz Cypriana Kamila Norwida Moja piosnka (II) (s. 176). Po lekturze prosi uczniów, aby opowiedzieli o swoich pierwszych wrażeniach. Warto, aby zostały one zapisane jako wstęp do interpretacji utworu.

Zapisujemy temat lekcji. Pierwsze pytanie, które zadaje nauczyciel, brzmi: Co to za kraj, do którego tęskno osobie mówiącej? (Polecenie 2, s. 177).

Uczniowie w parach uzupełniają temat lekcji, dookreślając, do jakiego kraju tęskni podmiot liryczny, np. do kraju, w którym:

-- szanuje się chleb, jako dar Boży,

-- nie niszczy się bocianich gniazd,

-- powitanie odbywa się w imię Boże,

-- ludzie są prawi i uczciwi,

-- są bliscy, przyjaciele.

2. Podział klasy na pięć grup. Każda ma przygotować krótki artykuł dla prasy na temat:

Cóż to za kraj, cóż to za ludzie, za którymi tęskni podmiot liryczny wiersza Moja piosnka (II).

Grupy pierwsza i druga otrzymują tabelki z wypisaną symboliką chleba i bociana.

Chleb symbolizuje: pracę, umiarkowanie, gościnność, samotność, utrzymanie, byt, zarobek, to, co niezbędne do życia, mądrość, światło, płodność

Bocian symbolizuje: wędrówkę, wiosnę, szczęście, dobrą wróżbę, spokój, uprzejmość, mądrość, wyniosłość, pychę, moralizowanie, narodziny dziecka

I - bocian zwiastunem wiosny; symbol polskiego krajobrazu; powraca do gniazda rodzinnego; zabicie bociana to grzech; szczęście i dobrobyt dla gospodarstwa, w którym bociany budują gniazdo; bocian w locie wróży szczęście na cały rok; bocian przynosi nowe życie.

II - dzielenie się chlebem; witanie chlebem i solą; całowanie chleba; szacunek dla chleba - nie może znaleźć się na śmietniku; chleb - Eucharystia; święcenie chleba przed Wielkanocą.

III - powitanie przez podanie ręki; całowanie kobiet w rękę przez mężczyzn, dawniej całowanie w rękę matki, ojca, osoby duchownej; podanie ręki na zgodę; podanie ręki w czasie składania życzeń lub kondolencji; udzielanie błogosławieństwa przez kreślenie znaku krzyża ręką; powitanie chrześcijańskie: Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus. Szczęść Boże.

IV - przyjaźnić się; być odpowiedzialnym za drugiego człowieka; mieć przyjaciela; żyć w przyjaźni; troszczyć się o kogoś; kochać; pomagać drugiemu człowiekowi; małżeństwo; powierzać bliskiej osobie najskrytsze myśli; dochować tajemnicy; przyjmować przyjaciół, gościć; odwzajemniać uczucia.

Za kim tęskni podmiot liryczny? Wybierz odpowiednie fragmenty tekstu i przygotuj kilkuzdaniową odpowiedź. Rozmowa ukierunkowana na wyjaśnienie cytatu: „Do tych, co mają tak za tak, nie za nie - / Bez światło - cienia...” Poetyckie nawiązanie do Ewangelii św. Mateusza, r. 5, w. 35- 37; nauczanie Jezusa „Kazanie na górze” (przeciw krzywoprzysięstwu i poświadczaniu nieprawdy). Światłocień - technika malarska uwydatniająca coś z tła, przy pomocy przenikania się światła i cienia. Metaforyka cytatu: ludzie prawdomówni, czystego sumienia, szlachetni.

Czytanie kontekstualne.

Rozumienie języka poezji. Metafora.

W pierwszej części wiersza podmiot liryczny tęskni za krajem ojczystym, a w drugiej za bliskimi, bliźnimi. Wzmaga się w nim uczucie patriotyzmu. Uwagi o pisowni słowa „patriotyzm”. Rodzina wyrazów. Odczytanie notatki

Wnioskowanie, uogólnianie.

Rodzina wyrazów.

Refleksja

O jakich wartościach jest mowa w wierszu? Ojczyzna, wiara, przyjaźń, miłość, prawdomówność, szczerość. Zwrócenie uwagi uczniom na fakt, że to, za czym się tęskni jest zawsze idealne. Zatem obraz Ojczyzny z wiersza Norwida jest wyidealizowany.

Jakie refleksje towarzyszyły Ci podczas analizy wiersza?

Podanie tematu zadania domowego.

Jak przejawia się patriotyzm współczesnego Polaka?

4. Rola neologizmów poetyckich. Przypomnienie pojęcia „neologizm”. Odczytanie sensu znaczeniowego cytatu: „ Do bez - tęsknoty i do bez - myślenia...” Tęsknota za stanem psychicznym wolnym od uczuć żalu, smutku i samotności.

Neologizm a neologizm artystyczny - poetycki.

5. Wyjaśnienie staropolskiej konstrukcji składniowej w cytacie: „Tęskno mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi?” Staropolskie: o mnie stoi; o mnie troszczy się. W wierszu - tęskno mi do przyjaźni; tęsknię za przyjacielem, kimś bliskim.

3. Uczniowie odczytują swoje artykuły. Prawdopodobnie powstanie obraz kraju, w którym mieszkają ludzie prawi, dobrzy, uczciwi i prawdomówni. Nauczyciel zadaje pytanie: Czy wizja plastyczna Aleksandra Gierymskiego Anioł Pański może być dopełnieniem obrazu poetyckiego tego kraju?

Uczniowie, którzy odpowiedzą twierdząco na pytanie, powinni umotywować swoją tezę. Zaś uczniowie twierdzący przeciwnie powinni wskazać inny obraz, który byłby zgodny ze słowami poety. (Nie musi być to konkretne dzieło, uczeń może po prostu powiedzieć, co powinien, jego zdaniem, przedstawiać taki obraz). Następnie do swoich artykułów dopisują krótki tekst zaczynający się od słów:

Kraj taki istnieje na obrazie Aleksandra Gierymskiego...

lub

Niestety obraz Aleksandra Gierymskiego...

4. Podsumowaniem pracy lekcyjnej może być jedno lub dwuzdaniowa odpowiedź każdego ucznia na pytanie: Czego nauczyłem się na dzisiejszej lekcji? Od nauczyciela zależy, czy odpowiedzi powinny zostać zapisane, czy wystarczy, jeśli każdy wypowie je na forum klasy.

Data:………………………

Imię i nazwisko:……………….………..………

Klasa:…………

MOJA PIOSNKA II

Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba

Podnoszą z ziemi przez uszanowanie

Dla d a r ó w Nieba...

Tęskno mi, Panie...

Do kraju tego, gdzie winą jest dużą

Popsować gniazdo na gruszy bocianie,

Bo wszystkim służą...

Tęskno mi, Panie...

Do kraju tego, gdzie pierwsze ukłony

Są - jak odwieczne Chrystusa wyznanie:

„B ą dź p o ch w a l o n y !”

Tęskno mi, Panie...

Tęskno mi jeszcze i do rzeczy innej,

Której już nie wiem, gdzie leży mieszkanie,

Równie niewinnej...

Tęskno mi, Panie...

Do bez - tęsknoty i do bez - myślenia,

Do tych, co mają t a k za t a k, n i e za n i e -

Bez światło - cienia...

Tęskno mi, Panie...

Tęskno mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi?

I tak być musi, choć się tak nie stanie

Przyjaźni mojej!...

Tęskno mi, Panie...

---