Anafora- polega na powtórzeniu tego samego wyrazu lub kilku na początku zdania , wersu, zwrotki, na przykład:

"Z czasem wszystko przemija, z czasem bieżą lata,

Z czasem państw koniec idzie, z czasem tego świata." ( Daniel Naborowski ).

Animizacja- metafora polegająca na ożywieniu przedmiotów martwych, pojęć, zjawisk przyrody, poprzez nadanie im cech istot żywych.; na przykład:

"… śmierć z śmiechem w jednym domu siędzie..." (" Niestatek" J. A. Morsztyn ).

Antropomorfizacja- przenośnia, rodzaj animizacji, polegający na nadaniu rzeczom martwym, pojęciom, zwierzętom, zjawiskom przyrody cech ludzkich; na przykład:

"O czymże Polska myśli i we dnie i w nocy?...' ( " Zbytki polskie" W. Potocki ).

Antyteza -polega na zestawieniu elementów na zasadzie kontrastu, przeciwieństwa; na przykład:

"Pokój- szczęśliwość, ale bojowanie

Byt nasz podniebny." ( "O wojnie naszej, którą…." M. Sęp - Sarzyński ).

Alegoria- motyw, przedstawienie danego pojęcia za pomocą symbolicznego obrazu, alegoria ma sens dosłowny i przenośny, ten drugi jest jednoznaczny i ma charakter uniwersalny, nawiązujący do powszechnego, konwencjonalnego, potwierdzonego tradycją, kulturą myślenia; na przykład: wąż alegoria szatana.

Apostrofa- występujący najczęściej na początku jakiegoś utworu zwrot do osoby, bóstwa, idei, mający charakter bezpośredni, uroczysty; na przykład:

" Panno bezrówna, stanu człowieczego

Wtóra ozdobo, nie psowała w której

Pokora serca ni godności pokory,

Przedziwna matko stworzyciela swego!" ( "Do najświętszej Panny" M. Sęp- Sarzyński).

Epitet- wyraz, który określa rzeczownik, charakteryzujący przedmiot, osobę, zwykle jest

przymiotnikiem.

Hiperbola- środek stylistyczny polegający na celowym opisywaniu rzeczy w sposób wyolbrzymiony; na przykład:

"Nie tyle wiosna kwiatów, lato kłosów,

Jesień owoców i organy głosów,

Gwiazd jasne niebo, piasku morskie brzegi,

Kropel spory deszcz, spłachcia gęste śniegi,

Nie tyle mają i jeziora trzciny,

Jak ja mam bólu dla swej Katarzyny." ( "O sobie" J. A. Morsztyn).

Metafora- przenośnia, zestawienie wyrazów posiadających ukryte znaczenie, podstawowy środek stylistyczny stosowany w literaturze i mowie potocznej.

Metonimia- polega na zastąpieniu nazwy opisywanej rzeczy nazwą innej rzeczy z nią związanej.

Oksymoron- rodzaj paradoksu, zbudowany jest ze sprzecznych, przeciwstawnych wyrazów, ma znaczenie metaforyczne; bardzo często występuje w poezji, głównie barokowej; na przykład: żywy trup.

Onomatopeja- wyraz dźwiękonaśladowczy, naśladowanie różnych odgłosów przez odpowiedni dobór słów lub głosek, stosowany głównie w poezji, najprostsze wyrazy tego typu upodabniają się w wymowie do nazywanego przez nie dźwięku to na przykład: szelest, brzdęk, kukanie, grzmot.

Personifikacja- przenośnia polegająca na nadaniu cech ludzkich czemuś co ich nie posiada na przykład rzeczom martwym, zwierzętom, roślinom ...na przykład:

"Kiedy wół był ministrem i rządził rozsądnie,

Szły, prawda, rzeczy z wolna, ale szły porządnie..." ( " Wół minister" I. Krasicki ).

Peryfraza- jest to omówienie, środek stylistyczny polegający na zastąpieniu zjawiska jego rozbudowanym opisem.

Powtórzenie- wielokrotne użycie tego samego wyrazu, ciągu wyrazów lub zwrotek w celu osiągnięcia zamierzonego efektu literackiego np. rytmizacji. Wyróżniamy kilka rodzajów powtórzeń : leksykalne ( np. anafora, epifora, refren ) i brzmieniowe ( np. rym, aliteracja, rytm ); na przykład:

"Prędzej kto wiatr w wór zamknie, prędzej i promieni

Słonecznych drobne kąski wżenie do kieszeni,

Prędzej morze burzliwe groźbą uspokoi..." ( "Niestatek" J.A. Morsztyn ).

Pytanie retoryczne- pytanie nie wymagające odpowiedzi, zadawane nie w celu uzyskania odpowiedzi, lecz podkreślenia wagi problemu, którego pytanie dotyczy.

Synekdocha- rodzaj metonimii, środek stylistyczny polegający na opisie:

całości przez część,

części przez całość,

przedmiotu za pomocą materiału, z którego jest zrobiony,

gatunku przez rodzaj,

rodzaj przez gatunek,

liczby mnogiej liczbą pojedynczą.

Makaronizmy - wyrazy pochodzące z języków obcych wplecione w wypowiedz w języku rodzimym; na przykład:

" Przyjechaliśmy tedy do Olszówki ipso die festi Beatissimae Mariae Virginis, zażywszy nabożeństwa u obrazu cudownego N. Panny." ( "Pamiętniki" J. Ch. Pasek ).

Gradacja - stopniowanie, wyróżniamy gradacje rosnącą i opadającą.

Przerzutnia - przeniesienie jednego lub kilku elementów z wersu, do którego należą do wersu następnego; na przykład:

" …Między śmiercią, rodzeniem byt nasz, ledwie może

Nazwan być czwartą częścią mgnienia; wielom była

Kolebka grobem, wielom matka ich mogiła…" ( "Krótkość żywota" D. Naborowski).

Paradoks - pomysłowe, zaskakujące wyrażenie, przeczące ogólnym przekonaniom, z czego wynika niespodziewana prawda.

Koncept - to zaskakujący pomysł, na którym opiera się budowa całego utworu, często stosowany w poezji barokowej, wyznacznik konceptualizmu, kierunku w literaturze barokowej; na przykład J. A. Morsztyn zbudował w oparciu o koncept swój sonet " Do trupa".

---