Teoria naznaczania a szanse życiowe
Teoria naznaczania głosi potrzebę zarówno przyjrzenia się osobom stygmatyzującym, ich założeniom i możliwościom narzucania swoich definicji, jak i zbadania osoby lub grupy, która zostaje napiętnowana.
Dewiacja rozumiana jest jako działanie wyuczone, składające się z serii etapów niż jako osobisty atrybut lub konkretny czyn określany jako „szalony”.
Wielu dokonuje czyny dewiacyjne ale tylko ci są dewiantami, których powodzeniem udało się tak określić.
Dewiant pierwotny-osoba z dewiacją pierwotną dokonała pogwałcenia pewnej reguły, ale twierdzi że nie było to dla niej zachowanie typowe i traktuje nadal siebie jako nie dewianta i osobę przestrzegającą społecznie zaakceptowanych reguł.
Dewiant wtórny-przeszedł reinterpretację obrazu samego siebie i zaakceptował określenie dewianta.
Pojęcie szans życiowych zostało zdefiniowane jako prawdopodobieństwo tego, że osoba o określonym statusie osiągnie określony cel lub poniesie określone niepowodzenia.
Czynniki od których są uzależnione edukacyjne szanse życiowe:
płeć
klasa społeczna
pochodzenie etniczne
wielkość rodziny
wykształcenie rodziców
przynależność do mniejszości traktowanej jako dzieci „specjalnej troski”.
Płeć jako kwestia pomijana w socjologicznych badaniach nad edukacją
Do niedawna kwestia płci i równości szans była niedostrzegana w literaturze edukacyjnej.
Kwestia płci splata się z takimi zagadnieniami, jak klasa społeczna, pochodzenie etniczne i regionalne, co w rezultacie daje złożony wzór czynników wpływających na szanse życiowe.
Po ukończeniu szkoły początkowej dziewczęta mają na ogół coraz mniej możliwości edukacyjnych i innych szans życiowych.
Wśród wyjaśnień psychologicznych psychologicznych tego stanu rzeczy są taki, które kładą nacisk na dziedziczenie uzdolnień lub cech osobowości.
Wyjaśnienia socjologiczne wywodzą się z pojęcia kultury: definicje płci traktowane są jako wyuczone.
Teoria etykiet przyjmuje koncepcję samospełniającej się przepowiedni; w przypadku matematyki stawia się fałszywą diagnozę dotyczącą braku orientacji przestrzennej u dziewcząt, podczas gdy to odmienne doświadczenia szkolne powodują różnice w myśleniu przestrzennym.
Dyskusje w szkole dyskryminują dziewczęta z powodu konwencjonalnych reguł dotyczących wypowiadania się w towarzystwie mieszanym.
Tam, gdzie na dziewczętach nie ciążą niepisane zasady ulegania przy zdominowanym przez mężczyzn dyskursie, mogą one osiągać lepsze wyniki w szkole.
Tożsamość płciowa jest określana i umacniana przez skomplikowana sieć czynników , działających od samego urodzenia.
Zarówno oficjalny, jak i ukryty program szkolny dodaje szereg czynników do tej sieci.
Cały szereg na pozór nieznaczących zachowań w szkole i poza nią ma istotne znaczenie, ponieważ przynosi efekt skumulowany.
Klasa społeczna
Niezależnie od stosowanej definicji klasy społecznej dzieci z klasy wyższej i średniej mają znacznie lepsze edukacyjne szanse życiowe niż dzieci z klasy robotniczej( dotyczy to wyników egzaminów i kontynuowania kształcenia w pełnym wymiarze godzin).
Potwierdzają to prace badawcze, które pokazały, że:
dostęp dzieci do szkół ogólnokształcących jest ściśle związany z zawodem ojca,
długość kształcenia w pełnym wymiarze godzin jest ściśle związana z zawodem ojca,
im wyższa klasa społeczna ojca, tym większa szansa na uzyskanie kwalifikacji edukacyjnych,
rodzaj szkoły, do której dziecko uczęszcza, jest również ściśle związana z zawodem ojca.
Jedynie druga szansa uzyskania wykształcenia wyższego, oferowana przez Uniwersytet Otwarty, nie jest taka mocno powiązana z klasą społeczną rodzica jak inne możliwości kształcenia
Istnieje wiele wyjaśnień dotyczących tych relacji:
psycholodzy zaproponowali wyjaśnienia oparte na teoriach dziedziczenia i teoriach motywacji,
natomiast wyjaśnienia socjologiczne kładą nacisk na to, że sukces i porażka mogą być wyuczone lub przydzielone przez placówkę edukacyjną bądź też związane z kultura klasy społecznej czy powiązane z wyasygnowanymi nakładami na oświatę.
Obecnie najbardziej wiarygodne wydaję się stanowisko, zgodnie z którym mamy do czynienia z całym splotem przyczyn, a nie jedna przyczyna.
Wkład teorii naznaczania
Wkład teorii naznaczania polega na dostarczaniu wyjaśnień dotyczących tego, w jaki sposób różne czynniki działają w samej szkole i poza nią. Jest ona pomocna przy wyjaśnianiu złożonych relacji między szkoła, uczniami, klasyfikacją pochodzenia społecznego i innymi czynnikami.
Przykładem stosowania tej teorii jest praktyka dzielenia uczniów według zdolności( wzmacnia to jednak proces społecznej selekcji).
Przesłaniem zawartym w procesie wczesnego naznaczania związanym z klasa społeczną jest to, że przynależność do klasy niższej jak i zakończenia tam swojej kariery jest czymś niepożądanym i niefortunnym
Mniejszości etniczne
1.Mniejszość etniczna- kategoria społeczna, obejmującą pewną populację wyróżnioną w obrębie szerszej zbiorowości na podstawie pewnych cech, które są negatywnie oceniane przez dominującą większość społeczeństwa. Cechami, które mogą być odbierane, jako ważne są: wygląd zewnętrzny, wzory zachowań, styl życia, język, cechy kultury, religia, przynależność organizacyjna, dziedzictwo historyczne, itp. Mniejszości zdają sobie sprawę ze swego położenia i stosunku większości do nich, odczuwają odrębność z powodu dyskryminacji. Często nie mogą zmienić swego położenia, bo przynależność do mniejszości wypływa np. z faktu urodzenia, rasy i etniczność.
2. Edukacyjne szanse grup mniejszości etnicznych.
Imigranci i inne grupy „outsiderów” osiągają generalnie stosunkowo najmniejsze korzyści z edukacji. Dzieci z mniejszości mogą aspirować, co najwyżej do osiągnięcia takich samych szans edukacyjnych, jakie ma główny nurt klasy niższej. W konsekwencji edukacja oznacza konieczność nauczenia się akceptowania obrazu własnej niższości.
3. Rasizm- jedna z grup etnicznych ma wyższość nad inną z powodu dziedziczenia pewnych cech genetycznych. Rasizm może być uprawiany przez każdą grupę i dlatego „czarny” rasizm jest równie prawdopodobny, co „biały” a „brązowy” równie prawdopodobny, co „żółty”. Warstwy znaczeniowe rasizmu:
Ogólnokulturowa- wszyscy możemy być do pewnego stopnia rasistami, ponieważ zostaliśmy wychowani w duchu pewnych dominujących idee, wartości i struktur naszej kultury. Idee te będą nam mówić, kogo należy zaklasyfikować, jako cudzoziemców, imigrantów oraz będą zawierać oczekiwania, co do zachowań członków innych kultur.
Instytucjonalna, jak w przypadku szkol, edukacji itp.- nastawienia mogą obejmować uprzedzenia ujawniane przy procesach selekcji, rasizm w podręcznikach.
Personalna- rasizm indywidualny, przybiera formy ataku fizycznego, obelg, rasistowskie ulotki przy szkołach, uprzedzenia personalne.
4. Trudności, z którymi spotykają się dzieci z mniejszości etnicznych w szkołach:
Język
Tożsamość kulturowa- w wyniku procesu kształcenia, dzieci będą musiały zaakceptować wizerunek siebie, jako gorszych od innych
Uprzedzenia występujące przy procesach selekcji