EDUKACJA ZDROWOTNA ćwiczenia 1
ZDROWIE - (Hipokrates) to stan relatywny i choroba zależy od równowagi pomiędzy tym co nas otacza (woda, gleba, temperatura) a indywidualnym sposobem życia a więc odżywianiem, odpoczynkiem, pracą itd.
Wg medycyny chińskiej ciało ludzkie to system składników mających tendencje do utrzymania równowagi a choroba jest wynikiem wpływu takich czynników jak: niedostatek snu, złe odżywianie, kłótnie w rodzinie czy niezgoda społeczna.
Filozofowie grecko-rzymscy opierali swe teorie na schemacie uniwersalnym. Reprezentowanego przez Galena wg którego zachowania zdrowia wymagało równowagi 6 wartości są one zestawione parami (powietrza i światła, jedzenia i picia, aktywności i wypoczynku, snu i czuwania, wydzielania i wydalania oraz emocji).
W myśl koncepcji Platona zdrowie miało być funkcją doskonalenia stylu życia.
Wg stoików zdrowie to harmonia umysłu.
Chrześcijanie wieków średnich traktowali zdrowie nie tylko jako brak choroby czy cierpienia ale także jako sposób do ich znoszenia a choroba była skutkiem grzechu.
Parcelsus jako filozof i lekarz uważał że zdrowie nie jest nam dane przez naturę ale musi być stale zdobywane a czas śmierci zależy od człowieka.
XVII/XIX w. - koncepcja Schellinga wg którego choroba to składowa życia i stanowi zmianę proporcji zasad życiowych natomiast zdrowie jest równowagą tych zasad.
XIX/XX w. - Rudolf Wircov mówił że choroba to niewydolność aparatu regulacyjnego prowadzą do życia w nienormalnych warunkach, natomiast siły witalne w zdrowiu pozwalają przezwyciężyć tą nienormalność.
XX w. powstały 4 modele zdrowia:
model biologiczny (biomedyczny, medyczny). W biomedycznej interpretacji modelu zdrowie traktowane jest jako brak choroby, a chorobę identyfikowano za pomocą międzynarodowej klasyfikacji chorób a więc wg tej koncepcji zdrowie jest stanem w której nie ujawnia się żadna z jednostek chorobowych uznanych z tym dokumencie. Definicja Kasy Krochickiej zdrowie to prawidłowa budowa ciała i sprawne działanie organizmu wyrażające się w wydolności biologicznej.
model funkcjonalny (społeczny, socjologiczny). Model biologiczny przełamał Parsons twórca koncepcji funkcjonalnej wg której zdrowie t stan w którym jednostka wykazuje optymalną umiejętność do odgrywania ról oraz wykonywania zadań powierzonych jej w procesie socjalizacji a z chorobą mamy doczynienie gdy dana osoba nie może realizować swojego zadania społecznego
model biologiczno-funkcjonalny
model humanistyczny. Przedstawicielem tego modelu jest Dąbrowski który mówił że zdrowie to zdolność do wielopłaszczyznowego i wielopoziomowego rozwoju.
Świtowa Organizacja Zdrowia informuje że zdrowie to nie tylko brak choroby lub niedołęstwa ale również sta dobrego fizycznego, psychicznego, społecznego samopoczucia tzw. Dobrostan.
Zdrowie społeczne dotyczy jakości stosunków jednostki ze społecznością, a jego miara jest stopień syntoni (współbrzmienia społeczne).
Miarą zdrowia psychicznego jest stopień integracji obszarów osobowości. Chodzi o pozostawienie w zgodzie z samym sobą.
Zdrowie fizyczne stanowi tło dla licznych chorób ciała nie tylko jest nam dane przez naturę ale może być pomnażane np. poprzez hartowanie organizmu jak również łatwo możemy je stracić np. niehigieniczny tryb życia.
Definicja wg R. Bures zdrowie to proces dynamiczny i system wzajemnych uwarunkowań w relacji organizm - środowisko i jest to potencjał zdolności przystosowania się organizmu do wymogów środowiska wyposażający organizm w dyspozycję do utrzymania równowagi pomiędzy nim a wymogami środowiska. Jeżeli możliwości przystosowywawcze organizmu przekraczają granicę wymogów środowiskowych to można mówić o zdrowiu optymalnym a jeżeli pokrywają się z nimi to można mówić zdrowiu minimalnym.
Ćwiczenia 2
Koncepcja Laframboisa (1974) który ją potem rozwinął na zlecenie Lalonda to koncepcja „pól zdrowia„ mających wpływ na zdrowie ludzi w krajach rozwiniętych. Czynniki:
1- styl życia i zachowania zdrowotne [50%/60%]
2- środowisko fizyczne i społeczne [20% /25%]
3- czynniki genetyczne [ok. 20%]
4- medycyna naprawdę (służba zdrowia) [10%/15%]
Po jakimś czasie powstała koncepcja Mandala Zdrowia opracowana wg Hancocka i Perkinsa przez Departament Zdrowia Publicznego w Toronto (społeczno-ekologiczny model zdrowia) będący podstawą teoretyczną promocji zdrowia. Wyjaśnia wielorakie zależności między środowiskiem fizycznym, społeczny i kulturowym, a zdrowiem.
OBRAZEK
Najbliższa grupa socjalizująca jednostkę to rodzina mająca wpływ na kształtowaniu systemu wartości a przede wszystkim postaw i zachowań zdrowotnych.
* dziedzictwo genetyczne - własności systemu immunologicznego; cechy biochemiczne, fizjologiczne i anatomiczne, jednostki i członków tej rodziny
* zachowania indywidualne - pozytywne, negatywne np. rodzaj wiedzy, palenie tytoniu, picie alkoholu, bezpieczeństwo w życiu codziennym, skłonność do podejmowania ryzyka, zachowania profilaktyczne
* środowisko fizyczne - bliższe i dalsze otoczenie człowieka; warunki mieszkaniowe; środowisko pracy
* środowisko psycho-socjo-ekonomiczne - status społeczny i ekonomiczny; podatność na Presie społeczne; otwartość na informacje; możliwość uzyskania wsparcia społecznego
* społeczeństwo i styl życia - całokształt zachowań modyfikowanych przez środowisko cojologiczno-ekonimiczne
* system opieki zdrowia - służba zdrowia
* praca lub jej brak - stosunki społeczne; jakość życia w miejscu pracy (piastowanie stanowiska); ważna determinanta zdrowia psychologicznego i fizycznego
* środowisko przekształcone przez człowieka - proces urbanizacji i ………. przymus a idzie za tym degradacja środowiska naturalnego
* kultura - dorobek materialny i duchowy który jest przekazywany z pokolenia na pokolenie
*biosfera - zamieszkana przez organizmy żywe
Mandale „pól zdrowia” uznaje się za model holistyczny czyli całościowe ponieważ wskazuje w jaki sposób zdrowie jest zdeterminizowane fizycznie i społecznie komponentami środowisk, bywa nazywany modelem dynamicznym - bo poszczególne czynniki człowieka, może modyfikować model interaktywny ponieważ różne komponenty działają na człowieka, wchodzą jednocześnie w interakcje między sobą wzmacniają lub znosząc swoje działanie.
Ćwiczenie 3
STYL ŻYCIA
Wg A. Sicińskiego to specyficzny zespół codziennych zachowań jednostek lub grup społecznych stanowiący odzwierciedlenie położenia społecznego a jednocześnie umożliwiający ich społeczną identyfikacje.
Wg J. Pągowskiej to zespół zachowań i postaw zależnych od środowiska zew., społecznego i kulturowego oraz od sytuacji ekonomiczno-politycznej państwa oraz od uznanych przez jednostkę wartości i przekonań.
W strategii WHO przyjęto że termin STYL ŻYCIA podnosi się do sposobu życia opartego na związku między warunkami życia (w szeroki ujęciu), a indywidualnymi wzorcami zachowań.
Zakres wzorów dostępnych dla jednostki może zostać ograniczony lub poszerzony pod wpływem czynników środowiskowych, a także stopnia samodzielnej aktywności. Może przyczyniać się do powstania zachowań, które są korzystne albo szkodliwe dla zdrowia.
Przyjmujemy według B. Woynarowskiej, że zachowania zdrowotne można określić jako postępowanie, działania (lub ich zaniechanie) mające bezpośredni lub pośredni wpływ na zdrowie i samopoczucie człowieka. Wśród nich:
*zachowania sprzyjające zdrowiu - racjonalne odżywianie, higiena ciała, aktywność fizyczna, zachowania bezpieczeństwa, higiena psychiczna, właściwe zachowania seksualne.
*zachowania negatywne (antyzdrowotne) - palenie tytoniu, picie alkoholu, używanie środków psychoaktywnych, niedostatek zachowań prozdrowotnych.
Ćwiczenia 4
Wyróżniamy 3 elementy kultury rodziny ważne z punktu widzenia kształtowania się stylu życia i zachowań zdrowotnych:
*wartości- wyznaczają normy społeczne ponieważ są podstawą oceny naszych działań i dlatego determinują nasze wybory, ważne jest jakie miejsce zajmuje zdrowie w hierarchi wartości rodziny
*przekonania- są wynikiem indywidualnych doświadczeń inaczej to subiektywne poglądy o prawdziwości rzeczy. Przekonania mają kontekst emocjonalny, często SA przekazywane z pokolenia na pokolenie.
*wzory- ta praktyka albo zalecenie, sankcjonuje je tradycja i umacnia perswazja grupy. Dotyczą wywiązywania się w ról społ.
Koncepcja o rodzinnych determinantach zdrowotnych uwzględnia 2 zjawiska:
*modeling- ma 4 podstawowe funkcje 1-efekt uczenia się przez obserwacje 2-obserwowanie pozytywnych lub negatywnych skutków czyjś zachowań, może zachęcać lub zniechęcać do podobnych działań 3-efekt ułatwionej reakcji-określone dążenie stanowi wynik obserwacji po uprzedzającej 4-ustalenie poznawczych standardów dla własnych zasad
*antecedencja- sygnały bodźce do działań mogą mieć postać pamiątek, znaków itp. W środowisku domowym jest wiele antecendensi które mają bezpośredni związek ze zdrowiem.
Ćwiczenia 5
Płodowy Zespół Alkoholowy
Objawy:
*spłaszczenie części środkowej twarzy
*mały, zadarty nos
*spłycona rynienka
*zanik czerwieni w wardze górnej
*krótkie szpary powiekowe
*może towarzyszyć zez
*zgrubienie fałdu powiekowego
*duże zniekształcone uszy
*mała głowa
*niskorosłość
*przygarbiona sylwetka
*problemy z zapamiętywaniem
*trudności z myśleniem abstrakcyjnym
*trudności z uczeniem się na błędach
*zaburzenia myślenia przyczynowo0skutkowego
*opóźnienia, zaburzenia mowy
*jąkanie się, mowa niewyraźna, bełkotanie
*nieprawidłowe zachowanie społeczne
*trudności adaptacyjne
*wycofanie się
*problemy z organizacją
*izolowanie się
*nadpobudliwość
*nadwrażliwość na dźwięk i dotyk
*niedowrażliwość na dźwięk i dotyk
*ślinotok
*trudności z przetwarzaniem nadmiernej ilości bodźców
*zaburzenia snu
*impulsywność
*lękliwość
*upór
*skłonności depresyjne
*skłonności do tyranizowania innych
*niskie poczucie własnej wartości