Ks. Adam Skreczko

Urszula Piętka

Wybrane aspekty pedagogii

ruchu Comunione e Liberazione (Komunia i Wyzwolenie)

Wstęp

W przesłaniu do uczestników Światowego Kongresu Ruchów Kościelnych i Nowych Wspólnot z 27 maja 1998 r., Jan Paweł II napisał, że „charyzmat danego ruchu, z całą swoją oryginalnością, nie ma i nie mógłby w żaden sposób wzbogacić depositum fidei, którego Kościół strzeże z niezłomną wiernością. Stanowi jednak niezwykle skuteczną pomoc, porywające i przekonujące wezwanie, by przeżywać doświadczenie chrześcijańskie w pełni, w sposób rozumny i twórczy. To właśnie jest warunkiem znalezienia właściwej odpowiedzi na wyzwania i potrzeby, jakie pojawiają się w różnych epokach i okolicznościach historycznych”.

Ruch jest środowiskiem kształtującym nowy styl życia i wiary oraz jest ważnym miejscem formacji duchowej jego członków. Pomaga on konsekwentnie, według swojego charyzmatu, realizować powszechne powołanie do świętości, w sposób odpowiadający własnemu stanowi życia w Kościele, poprzez upodabnianie się do Chrystusa. Świętość jest procesem dynamicznym, zależnym od współpracy chrześcijanina z działaniem samego Boga. To On, poprzez dar Ducha Świętego udzielony jakiejś osobie w określonej sytuacji życia kościelnego i społecznego sprawia, że osoba ta zapoczątkowuje doświadczenie wiary, które może okazać się pożyteczne dla wspólnoty Kościoła. Tak też było w przypadku Ruchu Comunione e Liberazione (Komunia i Wyzwolenie), który powstał we Włoszech w 1954 r. z inicjatywy mediolańskiego kapłana Luigiego Giussaniego (15.10.1922 - 22.02.2005).

Wychowaniu i odkrywaniu jego rzeczywistego znaczenia Ks. Luigi Giussani poświęcił swoje życie. Był on wyjątkowym wychowawcą, gdyż „Szanował formę, z jaką Tajemnica chrześcijańska się objawiła, szanował człowieka”. „Kochał młodych, których spotykał, kochał ich naprawdę, nie w jakiś ogólnikowy czy dobrotliwy sposób, ale konkretnie, wyraźnie, dramatycznie”. Z tej właśnie pasji wychowawczej zrodził się Ruch Komunia i Wyzwolenie, który w trosce o wychowanie do dojrzałej wiary kieruje się kilkoma podstawowymi intuicjami pedagogicznymi. Ich skrótowemu omówieniu służy niniejsze opracowanie.

1. Charyzmat

Charyzmat to energia, poprzez którą Duch Chrystusa, posługując się określoną osobą (albo kilkoma osobami), stwarza Ruch wewnątrz Kościoła. Jest on łaską, która porusza, która rodzi Ruch.

Dla ks. Giussaniego punkt wyjścia stanowi przekonanie, że „chrześcijaństwo nie jest jakąś doktryną, ale wydarzeniem, spotkaniem z pewna osobą i że z tego wydarzenia spotkania rodzi się miłość, kultura, reakcja i działanie w różnych okolicznościach”.

Intuicja pedagogiczna Ruchu polega na nieustannym proponowaniu, w porywający sposób i w harmonii ze współczesną kulturą, wydarzenia chrześcijańskiego, postrzeganego jako źródło nowych wartości, zdolne do nadania właściwego kierunku całej ludzkiej egzystencji. Wychowanie nie jest słowem wyrażającym jakiś abstrakcyjny temat, nie jest tylko pretekstem do dyskusji. Oznacza konkretny, egzystencjalny i przeżywany proces: wiąże się z wolnością tego, kto je proponuje i z wolnością tego, kto jest wychowywany do odpowiedzi. Konieczne i naglące jest pomaganie innym w spotkaniu Chrystusa, aby stał się On ostateczną racją życia i działania dla współczesnego człowieka. „Ks. Prałat Giussani, dzięki swojej niezłomnej i niezawodnej wierze wiedział, że (...) Chrystus, spotkanie z Chrystusem, pozostaje czymś najważniejszym, ponieważ kto nie daje Boga, daje zbyt mało i kto nie daje Boga, kto nie pomaga odnaleźć Boga w obliczu Chrystusa, niczego nie buduje, ale niszczy, dlatego że sprawia, iż ludzkie działanie gubi się w ideologicznych i fałszywych dogmatyzmach, jak to doskonale mogliśmy zobaczyć”.

Doświadczenie wiary rodzi nowe spojrzenie na rzeczywistość, odpowiedzialność i kreatywność w każdym obszarze życia. Ma to miejsce wówczas gdy wiara, jest tą, „która wynosi rozum człowieka, która pojmuje go jako swoją pełnię, która darmowo rozkwita u kresu rozumu. Wiara, która w posłuszeństwie Kościołowi, staje się nowym spojrzeniem na świat i osądem świata, bardziej prawdziwą miłością do przeznaczenia człowieka, czy to bliskiego czy obcego. W charyzmacie Giussaniego chodzi „o otwarcie na każde ziarno prawdy, zapał do komunikowania Chrystusa, aż po utratę sił. Chodzi o to żeby wszyscy Go poznali”.

Istotę charyzmatu Ruchu „Komunia i Wyzwolenie” można streścić w trzech punktach:

- przede wszystkim przesłanie, że Bóg stał się Człowiekiem, historycznym towarzyszem naszej ludzkiej drogi ku przeznaczeniu. Ważne jest płynące stąd zdumienie i entuzjazm;

• po drugie stwierdzenie, że ten Człowiek - Jezus z Nazaretu, który umarł i zmartwychwstał - jest wydarzeniem obecnym w znaku „komunii”, to znaczy w jedności ludu zagwarantowanej prowadzeniem przez konkretną osobę. Ostatecznie jest nią Biskup Rzymu.

- trzeci czynnik: tylko w Bogu, który stał się Człowiekiem, a zatem tylko przez Jego obecność, to znaczy, że tylko poprzez doświadczalną w jakiś sposób, namacalną formę Jego obecności (zatem jedynie wewnątrz życia Kościoła), człowiek może być prawdziwym człowiekiem, a ludzkość naprawdę bardziej ludzka. To z Jego obecności niezawodnie wypływają moralność i pasja do zbawienia człowieka (misja).

2. Metoda wychowawcza

Comunione e Liberazione stawia sobie za cel wychowanie swoich członków do dojrzałego chrześcijaństwa i do uczestnictwa w misji Kościoła katolickiego we współczesnym świecie. Kształtowanie chrześcijańskiej osobowości odbywa się w różnych środowiskach i jest przedłużeniem normalnej formacji, jaką zapewnia wspólnota parafialna.

Ks. Luigi Giussani, podczas pobytu w Polsce w 1983 r. stwierdził, że „są dwie sprawy, które definiują naszą metodę: po pierwsze rozpoznanie się w jedności z chrześcijanami, którzy uznają Chrystusa i po drugie podejmowanie wszystkich spraw życia wychodząc od tej jedności. (...) Nie powiedzieliśmy nic dziwnego. Wszystko to są sprawy od dawna nauczane w teologii - ale nie funkcjonują jako metoda”. Troska o to funkcjonowanie jedności chrześcijan jako metody stała się podstawą propozycji wychowawczej Ruchu, bo „jeśli Bóg stał się człowiekiem i jest tutaj, i się nam udziela, ty i ja jesteśmy jedno”. Jesteśmy razem po to, by pomagać sobie żyć pamięcią o Chrystusie, by pamiętać, że Chrystus jest Obecnością, Wydarzeniem, że rozpoznanie Jego Obecności daje nam świadomość krytyczną (tzn. zdolną do osądu wszystkiego). Także w obecnej nazwie Ruchu, którą przyjęto na początku lat siedemdziesiątych, widoczna jest ta troska o jedność (komunię) w imię Chrystusa. Nazwa Ruchu w sposób syntetyczny wyraża przekonanie, że chrześcijaństwo przeżywane we wspólnocie jest podstawą autentycznego wyzwolenia człowieka. Prawdziwe wyzwolenie nie może być owocem ludzkiego wysiłku, lecz jest nową rzeczywistością przyniesioną przez Chrystusa. Ta rzeczywistość nosi historyczną nazwę Kościoła, który jest miejscem zbawienia dokonanego przez Chrystusa. Dlatego budowanie Kościoła - konkretnie: wspólnoty chrześcijańskiej we własnym środowisku - jest wkładem w wyzwolenie człowieka, niezależnie od warunków historycznych i społecznych, w których żyje. Kardynał Ratzinger w swojej homilii na pogrzebie ks. Giussaniego 24 lutego 2005 stwierdził, że „wolność, aby była wolnością prawdziwą, potrzebuje komunii. Wolność wyizolowana, wolność jedynie dla ja, byłaby kłamstwem i doprowadziłaby do zniszczenia ludzkiej komunii. Wolność, aby mogła być prawdziwa, a więc, by mogła być skuteczna, potrzebuje komunii. Nie jakiejkolwiek komunii, ale ostatecznie komunii z samą prawdą, z samą miłością, z Chrystusem, Bogiem w Trójcy Świętej. W taki właśnie sposób buduje się wspólnotę, która pobudza wolność i obdarza radością”.

Wspólnota chrześcijańska uobecnia w środowisku Jezusa Chrystusa, a więc moc Bożą, która rodzi i rozwija Jego Królestwo. „Początkiem Kościoła jest właśnie owo bycie razem uczniów, owej grupki przyjaciół, która po śmierci Chrystusa, tak jak przedtem, trwa razem. Dlaczego? Ponieważ zmartwychwstały Chrystus uobecnia się pośród nich”. Podkreślenia wymaga też fakt, że „nie jest to obraz grupy, która potrafiła sprawnie się pozbierać po ciosach zadanych przez przeciwności losu, lecz grupa, która nigdy się nie rozpadła, ponieważ nie straciła z oczu motywu swojej jedności. Dla nich Jezus nie jest Kimś, Kogo należy wspominać, starając się ewentualnie dochować wierności Jego słowom. Jest Tym, o którym trzeba świadczyć jako o obecnym i działającym”. Dla pierwotnej tradycji chrześcijańskiej Jezus zasadniczo nie jest osobą z przeszłości, ale jest Panem obecnym we wspólnocie. Kościół uważał się za wspólnotę Jezusa. Oznacza to, że Jego dziełem nie była pewna doktryna, jakaś inspiracja do bardziej prawego życia, ale On sam. Treścią wiary jest więc osoba, jej dzieło i jej przeznaczenie.

W pedagogii Ruchu kładzie się wielki nacisk na osobiste ludzkie doświadczenie, które zapoczątkowuje wybór wiary. Tylko ktoś, kto angażuje się w życie, kto uczciwie reflektuje to, czego doświadcza w życiu, w jego najróżniejszych przejawach, jest w stanie rozpoznać i uznać prawdę oraz atrakcyjność chrześcijańskiego orędzia. Chrześcijaństwo jest orędziem o zrealizowaniu się niezwykłej, ale postulowanej przez zmysł religijny, hipotezy, iż poszukiwany i upragniony przez człowieka wszystkich czasów i wszystkich kultur Bóg - Tajemnica stał się Człowiekiem, możliwym do spotkania w historii, w określonym punkcie przestrzeni i czasu.

Chrystus dociera do człowieka dzisiejszego żyjącego w konkretnych uwarunkowaniach. Chcąc spotkać się z Chrystusem należy poważnie postawić problem realizacji własnego człowieczeństwa. Nie można też mieszać doświadczenia życiowego z chwilowymi wrażeniami, czy schematami myślenia przyjmowanymi, często nieświadomie, od środowiska. Jedynie Chrystus zrealizował w pełni wszystkie elementy człowieczeństwa, uwydatnił je zarazem w sposób przewyższający nasze wyobrażenia i oczekiwania, dowartościował i objawił ich ostateczny sens. Spotkanie z tym Człowiekiem otwiera nas na przyjęcie punktu widzenia umożliwiającego pełne doświadczenie człowieczeństwa.

W rozmowie na temat wychowania, przeprowadzonej z w 2000 roku, ks. Giussani powiedział: „Moich uczniów, zarówno w szkole, jak i na uniwersytecie, ale i wszystkich, z którymi miałem okazję spotykać się na przestrzeni wielu lat, zawsze prosiłem, aby to, czego słuchali, osądy, które przeczytali, a także idee, które im przekazywałem, porównywali z własnym doświadczeniem podstawowym, z wymogami i oczywistościami tworzącymi ich człowieczeństwo. Nie prosiłem nigdy o przyjmowanie moich słów za prawdziwe, ale o nauczenie się powyższej metody, ponieważ tylko w ten sposób w swej istocie realizuje się ich inteligencja. W poczynaniach wychowawczych zawsze starałem się respektować tę metodę, uważając ją za istotną dla każdego, kto w wychowaniu zamierza być prawdziwym i uczciwym wobec samego siebie i tych, do których się zwraca”

Szczególne znaczenie w metodzie ruchu przypada spotkaniu i więzi z autorytetem. Autorytet stanowią ludzie o bogatej wrażliwości i bogatym doświadczeniu życiowym, uczciwiej pojmujący i przeżywający własne doświadczenie. Potrafią oni faktycznie lepiej rozumieć otoczenie i osoby oraz rzeczywiście wpływać na dynamizm wspólnoty. Przeżywają intensywniej te same doświadczenia, są zarazem bardziej zaangażowani w realizację charyzmatu. Członkowie wspólnoty widzą w nich doskonalej wyrażoną własną osobowość. Autorytet przyczynia się do prawdziwego wzrostu. Ktoś staje się autorytetem dlatego, że lepiej od innych potrafi odpowiedzieć na prawdziwą ludzką potrzebę. Jest przyjacielem, który kocha i chce pomóc człowiekowi w jego wędrówce ku przeznaczeniu. „Kto prawdziwie i z codzienną pasją - twierdził ks. Giussani - poszukuje odpowiedzi na swoje ludzkie wymogi, weryfikując je przez ciągłą pracę, zawsze będzie miał coś do zakomunikowania innym. Stanie się dla nich, niemal w naturalny sposób autorytetem.”. Spotkanie z taką osobą skłania do pójścia za nią, do stania się jej uczniem. Autorytet urzeczywistnia w swoim życiu bogactwo ludzkiego doświadczenia. Człowiek, który otwiera się na to bogactwo reprezentowane przez autorytet, lepiej rozumie samego siebie i swój los, swoje ludzkie doświadczenie. Metoda posłuszeństwa autorytetowi zatem pozostaje w Ruchu podstawową drogą dojrzewania w wierze.

Tak rozumiany autorytet nie przeciwstawia się wolności. Wychowywać oznacza bowiem wychowywać do zmysłu krytycznego, do umiejętności postrzegania i nazywania racji, którymi kierujemy się w życiu i w oparciu o które osądzamy świat. Jest to jednak możliwe tylko wtedy, kiedy wolność człowieka prowokowana jest jakąś unaocznioną w życiu autorytetu „hipotezą" piękniejszego życia i dojrzalszego człowieczeństwa, bardziej odpowiadającego aspiracjom ludzkiego serca. Autorytet jest taką nieustannie ponawianą prowokacją. Ks. Giussani, a za nim odpowiedzialni za wspólnoty CL, nie boją się prowokować ludzkiej wolności chrześcijańskim orędziem. Zapraszają oni do złączenia swego życia z życiem konkretnej wspólnoty, w którym komuś objawiło się w sposób najbardziej przekonujący piękno chrześcijańskiego orędzia, a w konsekwencji do podjęcia misji uobecnienia Ciała Chrystusa w świecie poprzez tę wspólnotę.

3. Elementy formacji

Ruch Komunia i Wyzwolenie zaprasza uczestników do życia sakramentalnego, uczestnictwa we Mszy św. oraz do modlitwy, pielęgnowanej zwłaszcza w formie liturgii Godzin, w miarę możliwości odmawianej wspólnie. Wskazuje on jednocześnie na trzy wymiary obecności w środowisku: kultura, caritas i misja. W każdym z tych obszarów, nie wykluczając polityki, można spotkać na świecie wiele przekonujących form zaangażowania i dzieł, u źródeł których leży spotkanie i więź z charyzmatem ks. Giussaniego. Ruch proponuje pewne narzędzia wychowawcze, które zostaną teraz przedstawione.

A. Szkoła wspólnoty

Jest to podstawowe narzędzie wychowawcze Ruchu. Uczy ona świadomości i wrażliwości, jakie rodzą się z doświadczenia wiary. Ta nowa świadomość i nowa wrażliwość stają się punktem wyjścia w podejmowaniu wszystkiego, co składa się na życie i osądu całej rzeczywistości.

Szkoła wspólnoty jest systematycznym, na ogół cotygodniowym spotkaniem, osnutym wokół wspólnej lektury i medytacji wskazanych przez centrum Ruchu tekstów, najczęściej tekstów Magisterium Kościoła oraz książek ks. Giussaniego. Kontynuacją tego wspólnego spotkania jest codzienna osobista lektura i medytacja. Celem pracy w szkole wspólnoty jest przede wszystkim uformowanie w uczestnikach jasnej świadomości natury chrześcijaństwa i Kościoła oraz wzajemna pomoc w kształtowaniu jak najdojrzalszego osądu życia. Szkoła wspólnoty jest otwarta dla wszystkich zainteresowanych.

Pewnym dopełnieniem szkoły wspólnoty jest propozycja lektury tak zwanej książki miesiąca, wskazywanej przez centrum Ruchu. Ma ona pomagać w kształtowaniu zmysłu krytycznego, w odkrywaniu prawdziwej godności człowieka i prawdziwego oblicza chrześcijaństwa i Kościoła.

B. Gest charytatywny

Tym pojęciem określa się zaangażowanie osób ze wspólnoty w systematycznie podejmowane i poddawane wspólnemu osądowi dzieło charytatywne. Chcemy współdzielić potrzeby z innymi, by żyć pamięcią, że Chrystus podzielił z nami nasz ludzki los. W geście tym akcentuje się nie tyle chęć całkowitego zaradzenia dostrzeżonym potrzebom społecznym, ile raczej kształtowanie w sobie postawy wdzięczności za darmo otrzymaną łaskę i sposobu przeżywania tego daru. Nie chodzi też o wielość działań, ilość poświęconego wolnego czasu. Chodzi o to, aby w życiu i w świadomości zwyciężała zasada współdzielenia poprzez nawet drobny gest, byle był systematycznie planowany i realizowany. Ma on uczyć ważnego prawa życia, jakim jest bezinteresowność.

C. Wspólny fundusz

Uczestnicy Ruchu są zachęcani do tego, aby składać część swoich dochodów do wspólnej kasy, umożliwiając w ten sposób budowanie wspólnego dzieła, poprzez wspieranie działalności misyjnej, charytatywnej i kulturalnej. Ważna jest systematyczność, aby w każdym miesiącu ofiarować określoną przez siebie kwotę. Jest ona deklarowana w całkowitej wolności. Udział w funduszu wspólnym ma na względzie przede wszystkim cel wychowawczy. Wychowuje do postawy ubóstwa i miłosierdzia. Pozwala człowiekowi dojrzewać w świadomości, że to, co posiada, nie należy tylko do niego, i że powinien się dzielić posiadanymi dobrami, wychodząc naprzeciw potrzebom innych.

D. Wspólne wakacje

Uprzywilejowany moment formacyjny, a nawet misyjny, stanowią wspólnie przeżywane wakacje (około tygodnia latem). Przebywanie w gronie przyjaciół, gdzie jest troska o wspólną modlitwę, śpiewy, zabawy i rozmowy oraz troska o uczestnictwo w różnego rodzaju propozycjach kulturalnych, jest niezastąpione w odkrywaniu piękna stworzenia oraz smaku komunii kościelnej. Wakacje stanowią również doskonałą okazję, aby przeżywane doświadczenie proponować innym.

E. Pismo „Ślady” i okazjonalne plakaty

„Miejscem” prezentacji i komunikowania doświadczenia Ruchu jest czasopismo „Ślady” (w Polsce dwumiesięcznik). Obok wypowiedzi założyciela oraz artykułów i komentarzy na temat aktualności kulturalnych i społecznych, stałym elementem tego pisma są listy uczestników Ruchu, dzielących się swoim doświadczeniem wiary. Pismo stanowi ważne narzędzie jednoczące wspólnotę i pozwalające innym zapoznać się z Ruchem.

F. Lektura, kontakt ze sztuką

Ponawiane są w Ruchu zachęty do podejmowania pracy w obszarze kultury, do żywego kontaktu z dziełami ludzkiego geniuszu, do otwierania się na piękno sztuki. Szczególnie dowartościowuje się śpiew i muzykę. Ważniejsze zgromadzenia Ruchu są poprzedzane słuchaniem arcydzieł sztuki muzycznej i wspólnym śpiewem.

Te i inne działania podejmowane przez Ruch mają pomóc w kształtowaniu dojrzałej postawy wiary, obudzić i podtrzymywać zapał misyjny uczestników. Ich pierwszorzędnym celem jest wychowanie do budowania przekonujących miejsc chrześcijańskiej obecności we współczesnym świecie.

4. Formy życia wspólnotowego

W pedagogii Ruchu kładziony jest mocny akcent na wspólnotowy wymiar doświadczenia chrześcijańskiego. Sprzyjało to kształtowaniu się w jego ra­mach różnych form tego życia.

Pierwszą z nich jest Bractwo Komunia i Wyzwolenie, stowarzysze­nie świeckie na prawie papieskim uznane oficjalnie 11 lutego 1982 roku. U jego początków leży wyrażone przez niektórych uczestników Ruchu pragnienie pogłębienia swej przynależności do Kościoła poprzez dzie­lenie trosk i wyzwań dorosłego życia w konkretnej wspólnocie przyja­ciół z Ruchu. Uczestnictwo w życiu Bractwa wyraża się między innymi w przyjęciu pewnej minimalnej reguły ascezy osobistej, odmawianiu codziennej modlitwy, udziale w spotkaniach formacyjnych, a szczególnie w dorocznych rekolekcjach, dniach skupienia, oraz zaangażowaniu się we wspieranie - również materialne - najróżniejszych inicjatyw charytatywnych, kulturalnych i misyjnych.

Nieustannie rodzą się też grupy tzw. Studium Christi, tworzone przez księży, którzy chcą pomagać sobie nawzajem w pogłębieniu własnego powołania i w realizacji swego kapłańskiego posłannictwa. Przynależność do Studium Christi wyraża się poprzez wspólną modlitwę, spotkania formacyjne, a także konkretne zaspokajanie potrzeb braci kapłanów.

Stowarzyszeniem stanowiącym jakby samo serce doświadczenia Ruchu Komunia i Wyzwolenie jest Memores Domini, które doczekało się kościelnej aprobaty ze strony Papieskiej Rady ds. Świeckich w 1988 roku. Memores Domini gromadzi osoby z Ruchu, które dokonały wyboru całkowitego poświęcenia się Bogu na drodze realizacji rad ewangelicznych. Dzielą one wspólnotę życia w domach (męskich i żeńskich), zachowując odpowiednią regułę, która akcentuje potrzebę modlitwy i kontemplacji, rozumianej jako nieustanna pamięć o Chrystusie. Członkowie Memores podejmują jednocześnie normalne zadania życiowe w swoim środowisku, starając się o to, aby zwłaszcza w miejscu codziennej pracy dawać świadectwo o Chrystusie.

Na podobieństwo Memores Domini powstało stowarzyszenie pod nazwą Bractwo św. Józefa. Gromadzi ono osoby, które pragną definitywnie poświęcić się Chrystusowi przez życie w dziewictwie, pozostając jednak w świecie, w normalnych warunkach życia.

Z doświadczenia Ruchu Komunia i Wyzwolenie wyłoniło się również Bractwo Misjonarzy św. Karola Boromeusza. Jest to wspólnota kapłańska uznana jako Stowarzyszenie Życia Apostolskiego. Bractwo i misja to podstawowe hasła tej wspólnoty, która pragnie służyć Kościołowi powszechnemu, przez niesienie posługi duszpasterskiej tam, gdzie wymagają tego szczególne potrzeby Kościoła. Księża należący do Bractwa Misjonarzy św. Karola Boromeusza mieszkają w domach rozsianych już na pięciu kontynentach.

Zakończenie

Kościelna aprobata Bractwa Comunione e Liberazione 11 lutego 1982 roku była dla ks. Giussaniego oraz członków Ruchu bardzo istotnym potwierdzeniem słuszności obranej drogi oraz prawdziwości jego teologicznych i pedagogicznych intuicji. Założyciel w liście do Papieża z okazji 50-lecia Ruchu w 2004 roku napisał: „Ośmielam się wyrazić na ręce Waszej Świątobliwości pragnienie służenia naszym charyzmatem Kościołowi”. Na co Jan Paweł II odpisał: „Powtarzam dzisiaj to, co powiedziałem wam przed wielu laty: «Odkrywajcie ciągle na nowo charyzmat, który was zafascynował, co doprowadzi was do służenia z jeszcze większym zaangażowaniem tej jedynej władzy, jaką jest Chrystus Pan!» (Isegnamenti, VIII/2 [1985], s. 660)”. Natomiast w swoim liście na pogrzeb ks. L. Giussaniego Papież stwierdził, że „całą jego [ks. Giussaniego] apostolską działalność można streścić w śmiałym i zdecydowanym zaproszeniu - które potrafił kierować do wszystkich w około siebie - do osobistego spotkania z Chrystusem jako pełną i definitywną odpowiedzią na najgłębsze oczekiwania ludzkiego serca”.

Educazione alla fede matura nel movimento Comunione e Liberazione

Riassunto

Comunione e Liberazione (CL) è un movimento ecclesiale fondato da don Luigi Giussani (15.10.1922 - 22.02.2005) le cui origini risalgono al 1954. È sorto nella città di Milano e, dopo essersi rapidamente diffuso per tutta Italia, è oggi presente in circa settanta Paesi in tutti i continenti.

CL si autodefinisce un movimento perché non si configura innanzitutto come nuova organizzazione o struttura né come insistenza speciale su qualche aspetto o pratica particolari della vita di fede. Il suo carisma consiste nel richiamo a vivere nel presente l'esperienza cristiana propria della Tradizione. La vita di CL ha lo scopo di proporre la presenza di Cristo come unica vera risposta alle esigenze profonde della vita umana di ogni tempo. Nella persona che incontra e aderisce alla presenza di Cristo si genera un movimento di conversione e di testimonianza, il quale tende a incidere sull'ambiente in cui essa vive (famiglia, lavoro, scuola, quartiere, società ecc.).

Nato nella scuola come proposta ai giovani col nome di Gioventù Studentesca (GS), il movimento rivolge oggi il suo richiamo a ogni genere di persona, senza distinzione di età, di occupazione e di posizione sociale. In questi ultimi anni, la presenza di CL nella società, non solo italiana, si è venuta precisando nella sua natura di presenza educativa, culturale e sociale.

L'articolo descrive il carisma e il metodo dell'educazione alla fede matura nel movimento Comunione e Liberazione.

„L'Osservatore Romano”, wyd. polskie, n. 8-9/1998, s.35.

Por. B. Testa, Il senso dei movimenti nella Chiesa, w: I laici e la missione della Chiesa, Milano 1987, s. 107-139.

Ruch powstał w latach 50, w odpowiedzi na dechrystianizację mediolańskiej młodzieży. Chodziło też o znaczące odrodzenie w środowisku szkolnym chrześcijańskiej obecności. Ruch rozprzestrzenił się szybko nie tylko w rodzimych Włoszech, ale na całym świecie - dziś jest on obecny na wszystkich kontynentach. W 1982 r. Papieska Rada ds. Świeckich uznała Bractwo Comunione e Liberazione jako stowarzyszenie na prawie papieskim. Do Polski Ruch dotarł na przełomie lat 60. i 70. Formalnie jednak obecność Ruchu została zainaugurowana podczas spotkania ks. Giussaniego i polskiej Diakonii w 1983 r. w Olsztynie koło Częstochowy. W roku następnym ks. Zdzisław Seremak z archidiecezji wrocławskiej został pierwszym odpowiedzialnym krajowym Ruchu. Obecnie jest nim ks. Jerzy Krawczyk z diecezji gliwickiej. Systematyczne spotkania formacyjne odbywają się w kilkudziesięciu miejscach naszego kraju. Por. M. Camisasca, Comunione e Liberazione. Le origini (1954-1968), Milano 2001; tenże, Comunione e Liberazione. La ripresa (1968-1976), Milano 2003; strona internetowa Ruchu w Polsce: www.cl.opoka.org.pl.

Luigi Giussani - urodził się w Desio koło Mediolanu. Po ukończeniu Seminarium Duchownego w Mediolanie odbył studia na Wydziale Teologicznym w Venegono. Specjalizował się w studiach nad teologią wschodnią i teologią protestancką w Ameryce oraz pogłębianiu rozumnej motywacji przylgnięcia do wiary i do Kościoła. Nauczał najpierw w Seminarium, a następnie w liceum «Berchet» w Mediolanie (1954-1964). Od 1964 r. do 1990 prowadził Katedrę Teologii na Uniwersytecie Katolickim Sacro Cuore w Mediolanie. Z jego inspiracji powstał Ruch Comunione e Liberazione oraz Bractwo i stowarzyszenie kościelne Memores Domini. Jest autorem licznych książek przetłumaczonych na różne języki. Por. Kim jest?, „Ślady” 13(2004) nr 6, s. 8; por. www.clonline.org/storiatext/ita/biografia.htm

Słowa Giancarla Cesany, przewodniczącego Bractwa Comunione e Liberazione, z wypowiedzi podczas rzymskiej prezentacji książki Ryzyko wychowawcze. W Ryzyko wychowywania ludu, „Ślady” 14(2005) nr 6, s. 15.

Tamże.

J. Ratzinger, Nowy początek, który otwiera drzwi do przyszłości. Wywiad, „Ślady” 13(2004), nr 6, s. 6.

Słowa z homilii kardynała Ratzingera wypowiedziane na pogrzebie ks. Giussaniego (24 lutego 2005); http://www.cl.opoka.org.pl/

Słowa z przemówienia Julíana Carrona na pogrzebie Ks. Prałata Luigi Giussaniego (24 lutego 2005); http://www.cl.opoka.org.pl/

Tamże

Por. Czym jest ruch CL?, „Ślady” 13(2004) nr 6, s. 4.

Chrześcijaństwo jest łaską, jest niezwykłym darem Boga, który nie poprzestał na stworzeniu świata i człowieka, ale zechciał towarzyszyć w drodze swojemu stworzeniu

W przesłanie Jana Pawła II z okazji 20-lecia uznania Ruchu Komunia i Wyzwolenie przez Papieską Radę ds. Świeckich znajdujemy słowa: „Chrześcijaństwo nie jest zbiorem doktryn czy sposobem, by uzyskać zbawienie, ale przede wszystkim «wydarzeniem» spotkania. Tą myślą i doświadczeniem Ksiądz Prałat dzielił się w tych latach z tak wieloma osobami, które przyłączyły się do Ruchu. Komunia i Wyzwolenie stara się nie tyle proponować rzeczy nowe, co na nowo ukazywać. Należy powrócić do Chrystusa, Słowa Bożego, wcielonego dla zbawienia ludzkości. Jezus z Nazaretu, który przeżył ludzkie życie w sposób dla innych niedościgniony, stanowi cel wszelkich ludzkich dążeń. Jedynie w Nim człowiek może dojść do pełnego poznania samego siebie”. Watykan, 11 lutego 2002, 2-3; w innym dokumencie papieskim znajdujemy słowa: „Chrześcijaństwo jest łaską, jest niezwykłym darem Boga, który nie poprzestał na stworzeniu świata i człowieka, ale zechciał towarzyszyć w drodze swojemu stworzeniu”. Novo Millennio Ineunte, 4.

„Tajemnica Wcielenia wyznacza metodę, którą Bóg wybrał, uznając ją za odpowiednia, aby pomóc człowiekowi w dojściu do Niego. Te metodę można streścić następująco: Bóg zbawia człowieka za pośrednictwem człowieka”. L. Giussani, Chrześcijaństwo jako wyzwanie, Poznań 2002, s. 165.

„Nie uważamy się za nosicieli jakiejś szczególnej duchowości, ani nie czujemy potrzeby by ją wyodrębniać. Przepełnia nas wdzięczność za odkrycie, że Kościół jest życiem, które spotyka się z naszym życiem”. Fragment Listu przesłanego przez ks. Giussaniego Janowi Pawłowi II z okazji 50-lecia ruchu Comunione e Liberazione, „Ślady” 13(2004), nr 2, s. 2.

Już na przełomie lat 60. i 70. Włosi z „Comunione e Liberazione" zaczęli docierać do Polski. W ówczesnych warunkach nie widziano możliwości zakładania wspólnot Ruchu w naszym kraju. Chodziło o to, by ci, którzy po obu stronach „żelaznej kurtyny" przeżywali doświadczenie spotkania z Chrystusem, wzajemnie „rozpozna­wali się w wierze". Członkowie Ruchu starali się docierać w Polsce do ludzi mających znaczenie dla odnowy Kościoła. Kierując się tym kryterium, trafili do arcybiskupa krakowskiego - kard. Karola Wojtyły. Nawiązali też kontakty z ks. Franciszkiem Blachnickim i z założonym przez niego Ruchem Światło-Życie. Formalnie obecność w Polsce zainaugurowano w 1983 r. na spotkaniu w Olsztynie koło Częstochowy. Obecnie działa 30 polskich ośrodków Ruchu, pod nazwą „Komunia i Wyzwolenie". Z. Kowalska, 50 lat Comunione e Liberazione, „Niedziela” 14 XI 2004, nr 46, s. 19.

L. Giussani, Rekolekcje (24-25 IX 1983), Częstochowa 1983, s. 10-11.

L. Giussani, Jak rodzi się ruch?, Warszawa 1990, s. 8. Genezy ruchu można doszukiwać się w głębokim osobistym nawróceniu ks. Giussaniego, odkryciu faktu, że "Słowo stało się Ciałem", Bóg stał się Człowiekiem, Stał się Kimś, kogo można spotkać. Szczęście, Miłość, Prawda stały się możliwe w osobie Jezusa Chrystusa.

To podkreślenie wymiaru komunijnego w metodzie wychowawczej doskonale współgra z nauczaniem Ojca świętego Jana Pawła II: „Zanim przystąpimy do programowania konkretnych przedsięwzięć, należy krzewić duchowość komunii, podkreślając jej znaczenie jako zasady wychowawczej wszędzie tam, gdzie kształtuje się człowiek i chrześcijanin, gdzie formują się szafarze ołtarza, duszpasterze i osoby konsekrowane, gdzie powstają rodziny i wspólnoty. Duchowość komunii to przede wszystkim spojrzenie utkwione w tajemnicy Trójcy Świętej, która zamieszkuje w nas i której blask należy dostrzegać także w obliczach braci żyjących wokół nas. Duchowość komunii to także zdolność odczuwania więzi z bratem w wierze dzięki głębokiej jedności mistycznego Ciała, a zatem postrzegania go jako «kogoś bliskiego», co pozwala dzielić jego radości i cierpienia, odgadywać jego pragnienia i zaspokajać jego potrzeby, ofiarować mu prawdziwą i głęboką przyjaźń”. Novo Millennio ineunte, 43.

http://www.cl.opoka.org.pl/

L. Giussani, Dlaczego Kościół?, Poznań 2004, s. 98.

Tamże, s. 101.

Por. W. Kasper, Rzeczywistość wiary Warszawa 1979, s. 80.

Por. L. Giussani, Zmysł religijny, Poznań 2000, s. 221-227.

Poważnie zaangażowani we własne życie, „Ślady” 14(2005) nr 6, s. 12.

Por. L. Giussani, Śladami chrześcijańskiego doświadczenia, Warszawa/Struga-Kraków 1988, s. 12-14.

Por. L. Giussani, Doświadczenie jest drogą prawdy, Kielce 2002, s. 48-51.

Poważnie zaangażowani we własne życie, „Ślady” 14(2005) nr 6, s. 14.

Por. L. Giussani, Ryzyko wychowawcze jako tworzenie osobowości i historii, Kielce 2002, s. 78-81.

Por. J. Waloszek, Komunia i Wyzwolenie, „Pastores” 2004, nr 1(22), s. 141-144.

Por. L. Giussani, Szkoła wspólnoty, „Litterae Communionis” 10(1990), s. 7-8; Uwagi metodyczne na temat Szkoły Wspólnoty „Litterae Communionis”, 12(1992), s. 31-34.

L. Giussani, List przesłany Janowi Pawłowi II z okazji 50-lecia ruchu Comunione e Liberazione, „Ślady” 13(2004), nr 2, s. 2.

List Jana Pawła II do ks. L. Giussaniego z okazji 50-lecia Ruchu (22 luty 2004), „Ślady” 13(2004), nr 2 (dodatek).

http://www.cl.opoka.org.pl/

12

---