Radar wtórny.

Radar wtórny jedynie uzupełnia radar pierwotny, ponieważ "widzi" tylko samoloty wyposażone w transponder, umożliwiając za to ich identyfikację i odczyt wysokości. Najczęściej oba radary montuje się razem, ustawiając antenę radaru wtórnego na antenie radaru pierwotnego. Na zdjeciu obok radar pierwotny Westinghouse ASR 9 z radarem wtórnym MSSR (Warszawa-Okęcie). Fot. Andrzej Karwowski.

Nadajnik radaru wtórnego wysyła ciągi impulsów, zwane zapytaniami na częstotliwości 1030 MHz. Zapytania są wysyłane kierunkowo, zupełnie tak samo, jak impulsy sondujące radaru pierwotnego. Jeżeli zapytanie zostanie odebrane przez antenę transpondera na pokładzie samolotu i zostanie zidentyfikowane jako prawidłowe, transponder odpowie innym ciągiem impulsów (odpowiedzią) na częstotliwości 1090 MHz.

Stosuje się trzy tryby (mody) odpowiedzi transpondera:

 Mod 3/A - do identyfikacji samolotów wojskowych i cywilnych, transponder odpowiada kodem (64 kody),

 Mod B - cywilny; transponder odpowiada czterocyfrowym kodem (tzw. "squawk"), przydzielonym przez kontrolę ruchu lotniczego.

 Mod C - wysokość lotu z wysokościomierza kodującego,

 Mod S - mod 3/A i C, plus możliwość transmisji danych między radarem i samolotem.
Mody te są używane na przemian (przeplatane). Tak więc radar wysyła kolejno zapytanie modem 3/A, C i S. Jeżeli samolot jest wyposażony w transponder z modem C (bez modu S), na zapytanie 3/A odpowie kodem identyfikacyjnym, w następnym cyklu odbierze zapytanie C i odpowie wysokością, a zapytanie modem S przemilczy.

Panel transpondera radaru wtórnego (Boeing 737). Włąściwie są dwa, przełączane XPDR1 / XPDR2. Środkowe pokrętło służy do ustawiania kodu identyfikacji (squawk). Lewe ustawia tryb pracy: XPDR to praca ciągła, natomiast pozycje TA only i TA/RA włączają system TCAS.

Odebrana przez radar wtórny odpowiedź trafia do urządzenia zwanego ekstraktorem radaru wtórnego. Jego zadaniem jest odrzucenie "śmieci", czyli zniekształconych odpowiedzi czy przypadkowo odebranych odpowiedzi na zapytania innych radarów.
Po sprawdzeniu współrzędne samolotu, jego kod i wysokość (mody C i S) trafiają do komputera systemu kontroli ruchu lotniczego. Na ekranie obok echa radaru pierwotnego zostanie wyświetlony kod, wysokość i wyliczona prędkość. Jeżeli kod odpowiada któremuś planowi lotu z rozkładu (lub zgłoszonemu i wprowadzonemu do systemu), w specjalnej tabeli (na ekranie wskaźnika lub na oddzielnym monitorze - zależy od konkretnego rozwiązania) zostanie wyświetlony także skrócony plan lotu i inne dane.

Wycinek ekranu radarowego. W lewym dolnym rogu samolot odpowiadający z modem 3/A, kod 0901. Wyżej, po prawej, rejs TWA 900, poziom lotu 190 (w setkach stóp, czyli 19000 stóp), prędkość 430 węzłów, litera H oznacza klasę samolotu "heavy" (ciężki, tu Boeing 747). Ukośna strzałka wskazuje dokładną pozycję samolotu - widoczne świeżo podświetlone echo pierwotne. Litera przy echu oznacza, że łączność z tym samolotem utrzymuje kontroler na stanowisku C.

Wojsko używa czasem do nadzoru cywilnego i wojskowego ruchu lotniczego systemów działających na zasadzie radaru wtórnego. Tak samo jak w radarze wtórnym wysyłane są zapytania i odbierane odpowiedzi z transponderów. Różnica polega na tym, że służą do tego zespoły nieruchomych anten kierunkowych, a same zapytania wysyłane są znacznie rzadziej. Za cały system obróbki i zobrazowania danych służy ekstraktor i prosty system komputerowy. Dokładność takich urządzeń jest niewielka, ale w zupełności wystarcza do sprawdzenia czy zgłoszony samolot jest (i z grubsza gdzie jest). Taki właśnie system jest używany pod kryptonimem Supraśl przez nasze Siły Powietrzne. Całe NATO jęzory sobie na nim połamie, chociaż, jak znam mowę ojczystą, mogło być gorzej (np. Chrząszcz albo lepiej Gietrzwałd :).

Specyficznie wojskową odmianą radaru wtórnego jest system IFF (Identification Friend or Foe - identyfikacja swój czy wróg). Transponder IFF odpowiada na kodowane zapytania również kodowanym sygnałem rozpoznawczym. Dla zapobieżenia maskowaniu się samolotów bojowych wroga własnym kodem jest on utajniony i zmieniany codziennie, a w razie potrzeby kilkakrotnie w ciągu doby. Nowe konstrukcje transponderów IFF oprócz swojego trybu pracy mogą odpowiadać modami 3/A, C i S.

Początek formularza

Dół formularza

Jacek Tomczak - Janowski

30-Dec-1998

---