• Sofokles : KRÓL EDYP

1. Przypomnij sobie mit przedstawiający dzieje rodu Labdakidów.

-Sporządź plan wydarzeń tego mitu.

1. Zaraza w Tebach

2. Gniew bogów z powodu tragicznej śmierci Lajosa - zamordowanego

3. Poszukiwanie zbrodniarza

4. Klątwa Edypa rzucona na zabójcę

5. Pojawienie się Tyzeriasza w pałacu

6. Jakosta - poznanie prawdy

7. Zeznanie sługi z pałacu Edypa

8. Zeznanie sługi z pałacu wyjaśniającego pochodzenie Edypa

9. Śmierć Jokasty

10. Osobista tragedia Edypa - oślepienie, prośba o wygnanie

-Wskaż mitologiczne wydarzenie, od którego rozpoczyna się akcja tragedii.

Akcja rozpoczyna się od znalezienia, dociekania przez króla Edypa powodu nieszczęść jakie dotknęły jego lud dziesiątkowany zarazą. Wyrocznia delficka wyjaśniła przyczynę tej tragedii. Okazało się, że powodem wrogiego nastawienia bogów do tego ludu jest nie pomszczona zbrodnia której dopuścił się władca przed laty. Zabity został Lajos, ówczesny władca Teb, a jego zabójca bezkarnie stępa po tebańskiej ziemi. Dlatego bogowie sprowadzili na miasto plagi. Edyp nawet nie przypuszczał, że zabijając w walce Lajosa stał się ojcobójcom, tym samym wypełniła się pierwsza część tragicznej przepowiedni.

-Zastanów się jaki efekt uzyskał autor, rozpoczynając od tego właśnie wydarzenia .Zapisz wniosek.

Autor umyślnie rozpoczął akcję w momencie, gdy naród nękany jest zarazą śmiertelną, a władca chce dociec przyczyn tej tragedii. Dowiadujemy się o nie pomszczonej okrutnej zbrodni , której swego czasu dopuścił się władca tego ludu. Tym wstępem autor bardzo zainteresował widzów , wywołał u widza wstrząs uczuciowy, litość, trwogę.

2. Przeczytaj uważnie prolog

• Korzystając z wybranego źródła , wyjaśnij znaczenie terminu - prolog

Prolog jest to wstępna część utworu dramatycznego lub narracyjnego informująca o okolicznościach poprzedzających zawiązanie akcji.

• Objaśnij sens określenia „Kadma starego potomstwo:

Kadm - mitologiczny założyciel Teb, którym władał w opisywanym dramacie Edyp. Określenie to nasz bohater kieruje do swego ludu, zdziesiątkowanego śmiertelną zarazą.

• Wyjaśnij kim był Sfinks i opisz go.

Sfins, mitologiczny potwór o głowie i piersiach kobiecych, ciele lwa, ogonie węża, ze skrzydłami na grzbiecie. Według Greków pojawienie się takiego potwora było karą jaką na Tybańczyków zesłała bogini Hera. . Sfinks porywał ludzi , okaleczał ich, a następnie rzucał w górskie przepaście. W ten sposób ginęli kupcy, rzemieślnicy i wędrowcy. Tak długo Sfinks będzie się znęcał nad ludźmi, dopóki ktoś nie rozwiąże jego zagadki: „Jakie to zwierzę, które chodzi o świcie na czterech nogach, w południe na dwóch, a wieczorem na trzech”. Nikt nie potrafił rozwiązać zagadki, a potwór coraz bardziej się rozzuchwalał. Kreon ówczesny władca ogłosił, że w zamian za zabicie potwora w nagrodę odda koronę

• Wyjaśnij jaka tragedia spotkała mieszkańców Teb. Przywołaj odpowiedni cytat.

„ Naród wśród moru upada

I myśli zabrakło już mieczy

Ku obronie i odsieczy”

Mieszkańcy Teb znękani zarazami i chorobą pustoszącą miasto szukają pomocy modlitwami do bogów prosząc o litość i zaprzestania tragedii. Król obiecuje swemu ludowi dociec przyczyny tej tragedii i jej usunięcia.

• Podaj przyczynę powszechnego szacunku i zaufania społeczności tebańskiej do Edypa.

Naród tebański wdzięczny bym za usunięcie na zawsze tyrana jakim był Sfinks. Obecny władca rozwiązał zagadkę Sfinksa i tym samym go pokonał ku radości znękanej społeczności.

• Wskaż sposób w jaki Edyp szuka ratunku dla swoich podwładnych.

Edyp deklaruje swoim poddanym , że nie spocznie aż dotrze do przyczyn klęski jakie nawiedzają jego zbolały lud. Pragnie się dowiedzieć od wyroczni delfickiej co jest przyczyną gniewu bogów . Okazuje się , że za skutek nie pomszczonej zbrodni na ówczesnym władcy Teb naród popadł w niełaskę bogów. Edyp , nieświadomy swojej zbrodni sprzed laty przyrzeka ludowi znalezienie i ukaranie mordercy by tym samym uratować ludzi od zarazy.

• Przywołaj trzy cytaty wyrażające stosunek Edypa do poddanych.

„Co chce wam ulżyć ; bo byłbym bez serca,

Gdyby ten widok mu serca serca nie wzruszył”

„Z wami ja wspólnie siły złączonemi

Spłacę dług bogu i dług naszej ziemi”

„Gdy moja dusza za mnie, za was jęczy

Za miasto całe; ze snu się budzę

Na wasze glosy; wiedźcie, że łzy ronię”

• Na podstawie wybranych cytatów określ w trzech zdaniach, jakim władcą był Edyp.

Edyp chce być odpowiedzialnym władcą, jest związany z narodem uczuciowo, pragnie usunąć zło jakie ciąży nad ludem tebańskim. Utożsamia się z ich bólem, obiecuje dociec przyczyny tych klęsk i przyrzeka że nie spocznie aż nie znalezienie słusznego rozwiązania przyczyn klęsk.

• Wyjaśnij jakie więzi łączą Edypa i Kreona.

Kreon był bratem Jokasty a szwagrem Lajosa , ojca Edypa. Tak wiec Kreon był wujkiem dla Edypa i zarazem szwagrem, gdyż Edyp poślubił siostrę Kreona a swoja matkę.

• W formie równoważników zdań przedstaw wiadomości od wyroczni przekazaną przez Kreona.

• Nie pomszczona zbrodnia

• Bezkarność zabójcy

Plagi jakie spadły na lud mogą być usunięte gdy:

• Zabójca zostanie ukarany i wygnany z kraju

• W trzech zdaniach przedstaw decyzję , jaką w tej sytuacji podejmuje Edyp.

Edyp rzuca klątwę na zabójcę Lajosa , prosi również Tyrezjasza aby odsłonił przed narodem przebieg dawnej zbrodni. Edyp nieświadomy , że przed laty zabity dostojnik do właśnie Lajos i on to właśnie jest tym okrutnym zabójcą.

Przyrzeka narodowi, że nie ustanie w poszukiwaniach mordercy i ukaraniu na ten czyn.

3. Przeczytaj uważnie parodos

• W oparciu o wybrane źródło wyjaśnij pojęcie - parodos

Parodos w starożytnej tragedii to grupowa wstępna pieśń chóru przy wejściu.

• W dwóch zdaniach przedstaw temat parodosu.

Chór opisuje katastrofalny stan, w jakim znalazło się dotknięte zarazą miasto. Wzywa bóstwa by wspomogły Teby.

• Wymień bogów, do których zwraca się chór. Przyporządkuj im odpowiednie określenia występujące w pieśni.

Atena, Apollo, Artemida ,Bachus, Ares do tych bogów zwraca się chór.

Apollo -„ Delicki władco, o Panie”

Artemida - „ która strzeże tej ziemi i ton okrężny zasiada”

Atena - „ Zeusa córka, odwieczna Pallada”

Bachus - „Ciebie wzywam , złotosploty, boś tej ziemi syn”

Ares - „W boga klęsk, co niesie mór”

• W wybranym opracowaniu dotyczącym kultury greckiej odszukaj informacje na temat roli Apolla w religii starożytnych Greków

Apollo był synem Zeusa i Latony. Był najpiękniejszy z bogów , wysoki, smukły, jasnowłosy, zachował dar wiecznej młodości i boskie przejrzyste oczy, które widziały daleko w głąb czasu i przestrzeni. Był bogiem wyroczni i wróżb. Jako ten co daje jasnowidzenie był patronem wieszczów, śpiewaków i poetów. Grał sam na cytrze.

• Wypisz z pieśni chóru klęski, jakie spotkały mieszkańców Teb.

„Naród wśród moru upada

I myśli zabrakło już mieczy

Ku obronie i odsieczy”

„Matki w połogach mrą lub płody ronią”

4. Przeczytaj uważnie epeisodion I.

- W oparciu o wybrane źródło wyjaśnij znaczenie terminu - epeisodion

Epeison - człon tragedii antycznej , zawierający dialogi i monologi postaci, rozdzielone były wystąpieniami chóru, stanowiły początek aktu w utworze dramatycznym.

- Zastanów się, w jaki sposób Edyp próbuje namówić mieszkańców Teb do wyjaśnienia okoliczności śmierci Lajosa. Wnioski zapisz w formie tabeli.

Obietnice	groźby
Obiecuje zabójcy, jeśli się przyzna, nie ukarze, jedynie skarze na wygnanie. Jeśli znajdzie się osoba, która zna zabójcę i go wskaże otrzyma nagrodę i zasłuży na wdzięczność. Ślubuje, że dokona wszystkiego aby dopaść zabójcę i słusznie ukarać, skazać na śmierć lub wygnanie. Usilnie szuka światków tego czynu.	Edyp ślubuje, że zbrodniarz dozna pogardy i nędzy. Świadkowie tej zbrodni, którzy milczą i nie chcą zdradzić mordercy nie będą dopuszczeni by razem z innymi uczestniczyć w modłach, a przed nimi będą zamknięte wszystkie drzwi. Wszyscy ci, którzy utrudniać będą wykrycie mordercy lub mu pomagać życzy im wszystkiego co najgorsze wręcz grozi potępieniem.

- Wyjaśnij kim byli: Labdak, Polydor, Kadmus, Agenor

Labdak - zapoczątkował ród Labdaków, Lajos był jego synem

Polydor - dziadek Lajosa

Kadmus - przodkowie Lajosa

Agenor - „

- Przeanalizuj rozmowę Edypa z Tyrezjaszem.

Tyrezjasz posiadał rzadką umiejętność przewidywania przyszłości oraz rozumienia przeszłości, którą to cecha obdarował go Zeus. Dzięki tym cechom potrafił dowiedzieć się co naprawdę przydarzyło się w przeszłości. Nie chciał tej okrutnej prawdy przekazać Edypowi, nie chciał go zranić. Wiedział bowiem, że ta prawda jest straszna i okrutna. Po długich naleganiach, na osobności wyznał Edypowi prawdę o tym wydarzeniu. Edyp był tym morderca, lecz nie wiedział, że zabijając przed laty w zbrojnej utarczce dostojnika był Lajos, rodzony ojciec, a wdowę, która poślubił okazała się jego matką. Ta prawda była dla króla tak bolesna, że postanowił sam siebie ukarać. Wykłuł oczy, odział żebracze łachy i udał asie na wygnanie. Za miastem w gaju - zmarł.

- Określ, w jaki sposób Tyrezjasz odpowiada na pytania Edypowi.

Tyrezjasz bardzo niechętnie odpowiadał na zadawane pytania przez Edypa. Wiedział, że musi opowiedzieć o tragicznym wydarzeniu , o wielkiej winie i zbłądzeniu. Taki był tajemniczy , że wzbudził podejrzenie u Edypa, że to właśnie on jest zabójcą. Po długich naleganiach, zniecierpliwiony Edyp usłyszał z ust Tyrezjasza okrutna prawdę.

- Zastanów się dlaczego wróżbita zachowuje się w ten sposób. Zapisz wnioski.

Edyp był dobrym człowiekiem i władcą , ciążyła na nim okrutna wyrocznia, która była czymś nadrzędnym. Wypełniała się, niezależnie od tego jakie postępowanie przyjęto. Edyp , to postać tragiczna, której wyznaczony był określony los, którego zmienić nie było można. O tym wiedział wróżbita. Mordercą stał się z woli wyroczni, nieświadomy był kogo zabija w walce.

- Zinterpretuj słowa Tyrezjasza: ja nigdy złych rzeczy moich, by nie rzec ... twoich wyjawię

Ciężko jest mówić zawsze o złych uczynkach swoich, a jeszcze gorzej o uczynkach rozmówcy. Lepiej czasami przemilczeć tak wielką i okrutną zbrodnię, tym bardziej , że dokonaną nieświadomie. Wróżbita chciał ją przemilczeć, był jednak zmuszony do jej przekazania.

- Wyjaśnij co powoduje zmianę postawy Tyrezjasza.

Ponieważ wróżbita nie chciał odkryć prawdy , Edyp zaczął go podejrzewać, że to on jest tym okrutnym zbrodniarzem.

- Z wypowiedzi Tyrezjasza wypisz cytaty określające winy Edypa.

„Jako ten, który pokalał tę ziemię”

„ Kogo szukasz, ty jesteś mordercą”

„Lecz sam ci powiem, tobie który szydzisz

Z mojej ślepoty, patrzysz, a nie widzisz

Nędzy twojej, nie wiesz, z kim życie ci schodzi”

I wyjdzie na jaw, że z dziećmi obcował

Własnymi, jak brat i ojciec, że matki

Synem i mężem był, wreszcie rodzica

Współsiewcą w łożu i razem mordercą”

- Przedstaw podejrzenia Edypa w stosunku do Kreona.

Edyp podejrzewa Kreona o zdradę i morderstwo. Nie rozumie, że tak łatwo zrzekł się tronu na korzyść Edypa. Zagadka Sfinksa, uważa Edyp była łatwa do rozwiązania i dziwił się , że nikt nie mógł jej rozwiązać, by pozbyć się potwora. Zbyt łatwo w mniemaniu Edypa otrzymał tron, dlatego te podejrzenia kierował do Kreona.

- W formie równoważników przedstaw wróżbę Tyrezjasza dotyczącą losu Edypa

Zabójstwo własnego ojca - uważał, że zabił dostojnika w zbrojnej utarczce.

Małżeństwo z własną matką - uważał, że ożenił się z wdową po władcy.

Żona była jego matką - związek kazirodczy , okrywający hańbą całą ziemię tebańską.

- Wyjaśnij sens zagadki wróżbity: ten dzień cię zrodzi i ten cię zabije.

Edyp został królem z woli losu, który był mu pisany. Uwolnił lud od potwora, lecz grzech o którym nie wiedział ciążył nad min. Koniec jego życia był wielka hańbą i udręką . Tak więc jego narodzenie i śmierć były przesądzone wyrocznią.

- W oparciu o znajomość mitu objaśnij sens wróżby Tyrezjasza dotyczącej zbrodniarza poszukiwanego przez Edypa.

Tyrezjasz oświadczył, że zbrodniarz jest tu na miejscu, jest teraz bogaczem lecz stanie się ociemniałym , żebrakiem przegnanym z kraju. Zbrodnia musi być ukarana, choć popełniona w niewiedzy.

5. STASIMON I.

• Wyjaśnij pojecie ; Stasimon

Stasimon - w tragedii antycznej pieśń chórku, rozdzielająca epejsodiony tj. dialogi i monologi

• Na podstawie znajomości mitologii wskaż na czym polega rola Erynii.

Erynia to bóstwo, chroniczna mścicielka miedzy innymi przelanej krwi , jest opiekunką ziemi uprawnej i owocującej w mitologii rzymskiej - furie

• W jednym zdaniu określ stosunek chóru do sądu Tyrezjasza

Pieśń chórku pełna jest rozdarcia , wahania i niepewności.

6. Epeisodion II

• Wyjaśnij z jakiego powodu Kreon przybywa do Edypa

Kreon przybył do Edypa , ponieważ doszły go słuchy, że król podejrzewa go o udział w śmierci władcy. Pragnie oczyścić się z zarzutów, uważa się za prawego i lojalnego człowieka.

• Wyjaśnij argumenty Kreona mające świadczyć o jego niewinności.

Kreon dotrzymał słowa , przekazał władzę Edypowi, a sam usunął się w cień. Spokojnie z zaciszu dworu pędził dostatnie życie. Był szanowany, czczony i doceniany. Nigdy by nie dopuścił, aby spiskować fałszywie i stracić szacunek społeczeństwa. Swego czasu poszukiwał mordercy, prowadził śledztwo ale bez powodzenia. Przysięga na bogów, że jest niewinny.

• Zinterpretuj słowa Kreona skierowane do Edypa: Zżymasz się jeszcze, kiedy ustępujesz/ Zgnębiony jesteś, gdy gniew twój przycichnie/ Takie natury są sobie katuszą

Edyp mimo wyjaśnień Krenona dalej jest wzburzony i zgnębiony , ciągle tkwi w nim złość , sam siebie katuje, nie może się uspokoić. Kiedy opanuje złość będzie przygnębiony i zarzucał sobie złe zachowanie wobec bliskich. Brak mu rozwagi w sytuacjach krytycznych. Poza tym Kreon nazwał Edypa mordercą, uprzedził o konsekwencjach tego czynu, z czym nie może pogodzić się Edyp.

• Wyjaśnij o co Edyp oskarża Kreona

Edyp zarzuca Kreonowi, że spiskuje z wróżbitą, by osłabić jego władzę królewską. Odgraża się Kreonowi, że nienawiść jaką żywi do niego wszędzie go dopadnie.

• W formie tabeli przedstaw zbieżności występujące pomiędzy tajemnicą Edypa a tajemnicą Jokasty.

Jokasta	Edyp
Lajos - mąż Edyp - syn i mąż	Lajos - ojciec Jokasta - matka i żona

• Wymień przesłanki, na podstawie których Edyp zaczyna podejrzewać siebie o zabójstwo Lajosa

Jokasta opowiedziała mu gdzie i kiedy i w jakich okolicznościach zginął Lajos oraz jak wyglądał, te wszystkie informacje spowodowały, że Edyp zaczął podejrzewać z wielkim przerażeniem, że to on jest mordercą Lajosa.

• Wskaż, jaka informacja pozwala bohaterom zachować nadzieję, że Edyp nie jest winien śmierci Lajosa.

Był świadek zabójstwa Lajona, który uszedł jako jedyny z życiem, relacjonował to zdarzenie Jakoście. Opowiadał, że było kilku zabójców oraz jak mówiła przepowiednia zginie z ręki syna, Edyp nie był świadomy pokrewieństwa. Zrodziła się wiec nadzieja, że jednak nie on jest zabójcą.Poza tym Jokasta lekceważy słowa proroków i wyraża się o nich niepochlebnie.

7. Stasimon II

• Przeanalizuj słowa chóru

Ta pieśń chóru jest reakcją na bluźniercze słowa Jokasty. Chór broni świętości przepowiedni i opowiada się po stronie praw boskich, stojącymi ponad ziemskimi śmiertelnikami. Pycha rodzi tyranów, którzy przekraczają swoje kompetencje, zostaną ukarani. Ci, którzy obrażają bóstwa , zachowaniem, pychą, żądzą bogactwa dotknie zły i okrutny los.

• Zbierz argumenty przemawiające za tym, że dotyczą one:

Edypa	Tyrezjasza
Tyran, dumny ze swych czynów, gotów odeprzeć gniew bogów, pewny swych ocen.	Swiętość przepowiedni, opowiada się po stronie praw boskich

• Wyjaśnij jaki bóg kryje się za słowami: bóg wielki, mocny,wiecznie młody

Bogiem wiecznie młodym jest Apollo.

• Przedstaw prośby jakie kieruje chór do boga.

Chór prosi aby wzmocnić ludzi w wiarę, o pokorę

8. Przeczytaj uważnie epeisodion II i IV

1. Opisz stan duchowy Jokasty

1. po otrzymaniu wiadomości o śmierci Polybosa

Ucieszyła się Jokasta, że wyrocznia się nie sprawdziła i Polybos zmarł nie od ręki syna a jej męża lecz zmarł śmiercią naturalną poza tym naród z krainy istmijskiej widzi go na tronie jako godnego następcę ojca.

• po wyjaśnieniu Posłańca dotyczących pochodzenia Edypa

Posłaniec wyjaśnił pochodzenie Edypa, że bezdzietny Polybos wychował go jak swoje dziecię, gdzie i w jakich okolicznościach zostało znalezione, wtedy Jokasta z przerażeniem domyśliła się kim naprawdę był Edyp, wpadła w wielką rozpacz. Edyp za wszelką cenę chce dociec prawdy słów Posłańca, choć Jokasta robi co może, by go od tego odwieść, by nie dowiedział się o okrutnej i strasznej prawdzie.

2. Podaj przyczyny gwałtownej zmiany nastroju bohaterki,

Po pierwszych słowach Posłańca Jokasta doznała wielkiej radości, że przepowiednia się nie sprawdziła, natomiast z dalszej wypowiedzi, domyśliła się jaka tragedia dotknęła ich obojga. W jednej chwili przeżyła radość, strach i trwogę.

3. Wyjaśnij o czym świadczą „przebite stopy „ Edypa

Rodzeni rodzice poznali jeszcze przed urodzeniem Edypa okrutna przepowiednię dla swojej rodziny, postanowili przyszłego zabójcę i kazirodcę uśmiercić. Tuż po narodzeniu Edypa . Zawiniątko z noworodkiem porzucili w górach, przekłuwając wcześniej dziecku stopy żelaznymi kolcami, aby krew zwabiła dzikie zwierzęta.

4. Zastanów się o co Edyp podejrzewa zrozpatrzoną Jokastę. Zapisz wniosek

Z wypowiedzi Posłańca i zachowania Jokasty, Edyp domyślił się kim naprawdę jest. Uświadomił sobie, że jest zabójcą i żyje w stosunku kazirodczym, wpadł w wielka rozpatrz. Jednak wyrocznia z przed laty się sprawdziła.

5. Opisz stan duchowy Edypa

• po wyjaśnieniu Posłańca

Posłaniec przyniósł Edypowi dobra wiadomość, który na razie przestaje obawiać się spełnienia wróżby o wiszącej na nim perspektywie ojcobójstwa. Nadale jednak boi się poślubienia własnej matki, Posłaniec objaśnia mu, że żona Polybosa , Meropa nie jest jego rodzoną matką. Te wiadomości nieco go uspakajają, lecz teraz tym bardziej chce poznać swoja przeszłość.

• po wyjaśnieniach Sługi.

Przywołany przed oblicze Edypa Sługa, który swego czasu miał wypełnić polecenie władny i pozbyć się niemowlęcia opowiedział, że z litości oddał to niemowlę Posłańcowi z Koryntu. Teraz dla Edypa stało się jasne , kim jest naprawdę: ojcobójcą i kazirodcą.

„Biada, już jawnemu to, czegom pożądał,

O słońce , niechbym już cię nie oglądał!

Życie nam, skąd nie przystoi, i żyłem,

Z kim nie przystało - a swoich zabiłem”

9. Przeczytaj uważnie stasimon III i IV

1. Porównaj nastrój pieśni chóru ze stasimonu III i IV Zapisz wioski.

W stasimonie III pieśń Chóru przepełniona jest optymizmem: jeżeli Edyp nie jest dzieckiem Polybosa i Moropy.

Tematem zaś pieśni chóru w stasimonie IV jest marność ludzkiego żywota, bezsilność człowieka wobec sił wyższych, przetłaczających śmiertelnych nieszczęściem.

2. Zastanów się, jakie przypuszczenia na temat pochodzenia Edypa snuje Chór w stasimonie III.

Być może, że Edyp pochodzi od bogów.

„Jakaż bo ciebie zrodziła dziewica?

Czyś ty był ojcem , o Panie,

Czy też Apolla znęciły ją lica

Na szczytów polanie?”

Ze stasimonu IV wypisz cytaty określającą istotę ludzkiego losu.

„ O śmiertelnych pokolenia!

Życie wasze, to cień cienia”

• Jednym słowem określ zasadę rządzącą losem człowieka.

Losem człowieka rządzi przeznaczenie , w rzeczywistości niewiele zależy od nas samych jak potoczy się nasze życie.

10. Przeczytaj uważnie exodos.

- W oparciu o wybrane źródło wyjaśnij pojecie - exodos

Ostatni występ chóru w tragedii antycznej, zawierający podsumowanie akcji i komentarz do jej wydarzeń.

- W formie równoważników zdań opisz zachowanie Jokasty.

Radość - kiedy to Posłaniec wyjaśnia, że zmarł śmiercią naturalną Polybos

Lęk, trwoga, przerażenie - kiedy to domyśla się, że porzucone przed laty dziecko jest Edypem, jej mężem

Rozpacz niepohamowana - postanawia popełnić samobójstwo

- Wyjaśnij w jaki sposób ukarał siebie Edyp

Oślepił się sam , następnie poprosił Kreona aby ten wygnał go z

miasta .

- Zainterpretuj słowa Edypa: że dotąd wyjście ......

Uślepiając się chciał w przenośni ukarać swe oczy, które widziały okrutną zbrodnię, a później cierpienie po poznaniu prawdy, niewidzącymi oczyma dojrzy bardziej swój ból i rozpatrz i wielką życiową tragedię.

- W formie równoważników zdań opisz zachowanie Edypa.

Ogromna rozpatrz - śmierć samobójcza Jokasty

Oślepienie, Edyp kaleczy sam siebie - w ten sposób ukarał siebie, że patrząc nie widział jakie grzechy popełniał.

Pogarda dla siebie - żył w grzechu kazirodczym z matką

Przeklina swój los i siebie - nie znajduje miejsca dla siebie, żałuje , że się narodził

Wygnanie - udręczony , śmierć nie zmaże hańby za czyny jakich się dopuścił.

- określ nastrój jaki dominuje w opowieści Posłańca.

Nastrój wzniosły, pełen oczekiwań.

- Przywołaj trzy cytaty świadczące o rozpatrzy Edypa

„Krzyczy, by bramy rozwarto i Tebom

Wskazano tego, co ojca zamordował,

Co matkę - wstręt mi przytoczyć te słowa,-„

„ O biada mi, biada!

Nieszczęsny ja, do jakich ziem

Podążę?”

„ Bierzcie mnie! Niech się z was żaden nie wzdrygnie,

Dalej, bez trwogi, bo takiej ohydy

Żaden śmiertelnik już po mnie nie dźwignie.”

- W pięciu zdaniach przedstaw treść prośby Edypa skierowanej do Kreona.

Edyp zwrócił się z prośba do Kreona, następcy na tebańskim tronie, bo tylko krewny może prośby tak zbrukanej osoby wysłuchać. Prosi, by ten wygnał go z miasta. Wzywa Kreona, by zaopiekował się córkami. Chce by jego dzieciom los zaoszczędził tak straszliwych cierpień, jakie stały się jego udziałem

- Opierając się na znajomości mitologii , wyjaśnij sens słów Edypa: Niechaj się wiec moje spełnia przeznaczenie.

Wyrocznia była czymś nadrzędnym w dziejach ludzkiej społeczności. Wypełniała się zawsze, niezależnie od tego jakie postępowanie przyjęto, jak w przypadku losu Edypa, któremu przypisany był taki a nie inny los , który w rzeczywistości niewiele zależał od jego samego.

- Nazwij uczucie jakim Edyp darzy swoje córki. Jaki los dla nich przewiduje.

Edyp kocha swoje córki , nie chce by one odwróciły się od niego , boi się , że nigdy nie znajdą męża ani radości w życiu spłodzone z związku kazirodczym i z ojca mordercy.

- Zainterpretuj ostatnią wypowiedź chóru.

Edyp, który był mężnym i odważnych, szanowanym władcą stał się w jednej chwili zgnębionych, udręczonym, żyjącym w wielkim grzechu człowiekiem. Bez cierpień , upadków, klęsk , żaden człowiek życia nie przeżyje, każdy ma swój los, choć są tacy, którym przeznaczeniem jest nieszczęścia.

11. PODSUMOWANIE

Porównaj zamierzenia Edypa ze skutkami jego działań. Wnioski zapisz w formie tabelki

Zamierzenia: Czego i w jaki sposób starał się uniknąć?	Skutki: Jaki wynik miały jego działania?
Zabójstwa ojca, ożenku z matką, opuścił kraj, w którym się wychował, opuścił rodziców, by nie spełniła się wyrocznia	Nieświadomy zabił ojca - myślał że to dostojnik spotkany w utarczce, ożenił się z matką - myślał, że to wdowa po władcy

Wskaż co było główną katastrofą Edypa.

Zabójstwo ojca , było początkiem wydarzeń przepowiedzianych w wyroczni. Dalsze wydarzenia były konsekwencja pierwszej.

Wyjaśnij pojecie - ironia tragiczna

Na bohaterze antycznej tragedii ciąży wina tragiczna, związana ze zbłądzeniem tragicznym , ironią losu jaki go dopadł, choć chciał za wszelka cenę uniknąć przeznaczenia.

Rozpatrz skutki dwóch możliwych decyzji Edypa. Wnioski wmieść w tabeli

Ci by się stało, gdyby Edyp zaniechał poszukiwania zabójcy Laiosa?	Jaki wynik miało poszukiwanie zabójcy Laiosa przez Edypa
Z pewnością żyłby w nieświadomości dalej, szczęśliwy , zadowolony , szanowany lecz ciągle wisiało by nad nim piętno nie pomszczonego władcy	Chciał być człowiekiem prawym, sprawiedliwym i uczciwym, dlatego dążył do znalezienia i ukarania zabójcy, co doprowadziło go do własnej hańby.

Określ sytuacje Edypa.

Edyp dopiął swego, doprowadził do ujęcia zabójcy, ale w najśmielszych przypuszczeniach nie przewidział, że tym zabójca okaże się on sam. Sytuacja jego stała się bez wyjścia , karę jaką planował dla winnego dosięgła go sama.

Wyjaśnij pojęcie tragizm.

Tragizm - oznacza konflikt równorzędnych wartości materialnych w wyniku którego jednostka działająca świadomie w imię wielkiego celu skazana jest na klęskę.

Korzystając z podręcznika , wyjaśnij pojecie - Tragedia

Tragedia - jako jeden z gatunków dramatu, a za jej najważniejszą cechę uznaje się nieunikniony i nieprzezwyciężony konflikt miedzy dążeniami wybitnej jednostki, a siłą wyższą / bogowie/.

Wyjaśnij pojęcie - perypetia. Wskaż perypetię w „Edypie” Sofoklesa

Perypetia - powikłanie, zmiana losu bohatera , nadająca nowy kierunek przebiegowi akcji w utworze dramatycznym.

W opracowywanym utworze poznajemy bohatera w pełnej chwale, prawego, szanowanego. W jednej chwili los jego ulega zmianie , staje się człowiekiem obciążonym wieloma ciężkimi grzechami.

Zastanów się:

Jakim językiem mówią postacie dramatu?

Z jakim rodzin pochodzą bohaterowie tragedii?

Zapisz wnioski.

Język bohaterów dramatu jest patetyczny wzniosły, pozbawiony wulgaryzmów i mowy potocznej. Pochodzą oni z wyższych , królewskich sfer.

Edyp jest wybitną jednostką, jego zbrodnia wynika ze zbłądzenia tragicznego. Jest to więc typowa wina tragiczna. Wynik działań jakie podejmie , okaże się przeciwny do intencji, jakimi kierował się na początku.

W oparciu o wybrane źródło wyjaśnij pojęcie - decorum

Decorum - nie pokazywanie na scenie ludzkiej śmierci, scen dramatycznych pojedynków, okaleczeń itp.

Określ ilość bohaterów występujących równocześnie na scenie.

Brak scen zbiorowych, na scenie mogą przebywać jednocześnie i prowadzić dialog maksymalnie trzy osoby.

Wyjaśnij jaką rolę pełni chór.

Chór posiadał ściśle ograniczone kompetencje : mógł wprowadzać kolejnych aktorów na scenę, a także komentować i oceniać przebieg wydarzeń

Wskaż: czas i miejsce akcji; określ ilość wątków występujących w tragedii Sofoklesa.

Miejsce akcji zostało ulokowane przed pałacem królewski w Tebach, czas akcji obejmuje jeden dzień. Akcja toczy się wokół jednego wątku.

Napisz spójną wypowiedź ( 15 zdań) na temat: Koncepcja losu ludzkiego zawarta w dramatach Sofoklesa

Odwołaj się do znajomości tragedii : Edyp i Antygona

Autor w swoich tragediach przedstawia wiele problemów moralnych, politycznych i międzyludzkich. Rozważa problem winy i kary, zależności miedzy państwem a jednostką, powinności wobec bogów i względem władzy.

Pada wiele pytań o kształt miłości, o rolę uczuć w społeczeństwie antycznym. Pojawia się również kwestia wyrzutów sumienia.

Bohaterów dramatów Sofoklesa łączyła przepowiednia, która w różny sposób ich dotknęła. Każdemu przeznaczony jest określony los i w rzeczywistości niewiele zależy od ich samych.

- W oparciu o wybrane źródło wyjaśnij znaczenie terminów: katharsis i mimesis. Odnieś te pojęcia do poznanych tragedii Sofoklesa.

Kotharsis - wyładowanie emocjonalne, swobodne ujawnienie tłumionych emocji, oczyszczenie

Mimesis - kategoria estet. rozwinięta przez Arystotelesa oznaczająca naśladowanie natury w dziele sztuki, niejednoznaczne jednak z jej wiernym kopiowaniem.

Istotą tragedii jest konflikt tragiczny, polegający na istnieniu przeciwstawnych , lecz równorzędnych racji , pomiędzy którymi nie można dokonać wyboru. Każde bowiem działanie zbliża go do katastrofy. W tragedii losy bohaterów układają się w ten sposób , że popełnia on czy haniebny i zdaje sobie sprawę z ohydy swego działania. Podstawowym zadaniem tragedii było oczyszczenie. Miało ono oddziaływać na reakcje i przeżycia odbiorców. Akcja tragiczna wywoływała w widzu litość i trwogę oraz oczyszczenie z takich uczyć.

16

---