PSYCHOPATOLOGIA OGÓLNA

opisuje objawy zaburzeń psychicznych oraz wyjaśnia znaczenie używanych nazw

ROZKOJARZENIE MYŚLENIA (dissociatio) - brak związku logicznego między poszczególnymi fragmentami wypowiedzi, nawet między poszczególnymi zdaniami;

NIEPRAWIDŁOWOŚCI PSYCHICZNE U CZŁOWIEKA ZDROWEGO:

• rozkojarzenie / nieprawidłowości myślenia w okresie senności / znużenia / wzruszenia

• złudzenia fizjologiczne (złudzenia w procesie postrzegania)

• zniekształcenia materiału zapamiętanego

• zmienność nastrojów (np. u dzieci)

• złudzenia pamięciowe

• uleganie przesądom przez ludzi wylształconych

• myślenie magiczne (magiczno-lękowe, magiczno-życzeniowe)

• przejściowe obniżenie sprawności intelektualnej

• epizodycznie pojawiające się objawy o cechach fobii (niepokój przy przebywaniu w pustym mieszkaniu, lęk przed chorobą)

• NASTAWIENIE ODNOSZĄCE (bliskie są mu lękowe zafałszowanie spostrzegania oraz obawa przypominająca fobię) - odnoszenie zdarzeń bezpośrednio do siebie bez dostatecznej przyczyny; wypływa z nieufności do otoczenia, poczucia zagrożenia, przeświadczenia o braku akceptacji przez grupę, itd.)

• OMAMY HIPNAGOGICZNE - zjawisko fizjologiczne; pojawiają się przy zapadaniu w sen - w stanie przysennym (hipnagogicznym) doznawanie wyrazistych wyobrażeń wzrokowych lub słuchowych, które pojawiają się samorzutnie i trwają, mimo prób oderwania się od nich; często pozostają w związku z treścią dnia, zatracana zdolność oceny krytycznej, mogą niepostrzeżenie przejść w marzenia senne;

• OMAMY HIPNOPOMPICZNE - zjawisko fizjologiczne; pojawiają się w chwilach półprzebudzenia ze snu lękowego; z chwilową dezorientacją co do czasu i miejsca, z niepewnością, co było prawdą, a co snem - nieprawidłowość myślenia;

Objawy psychopatologiczne = bliżej nieokreślone zaburzenia psychiczne;

• objawy chorób psychicznych - objawy psychotyczne (psychosis - choroba psychiczna)

• objawy nerwic / nerwicowe - obj. zab. osobowości

[“Objaw” używany zamiennie z “cechą” - gł. dotyczy opisu zaburzeń osobowości oraz niedorozwoju psychicznego]

Zespół psychopatologiczny - zbiór objawów, występujących łącznie i przez to charakterystyczne dla niektórych osób.

[Zespół maniakalny - podwyższenie nastroju, przyspieszenie toku myślenia, pobudzenie ruchowe]

Symptomokompleks - pojęcie zbliżone bardziej do objawu; np. niepokój ruchowy.

Wymiar - pewna jakość, występuj ąca z różnym nasileniem, określany przez podanie jednego z biegunów: ekstawersja - introwersja; dominacja - uległość.

Proporcja - pojęcie używane szczególnie, gdy zaistnieje potrzeba wyraźnego podkreślenia współistnienia u tego samego człowieka dwóch jakości, np. stałości emocjonalnej i chwiejności (wobec różnych okoliczności i zadań).

[ Autyzm - zamykanie się w świecie doznań psychotycznych, izolowanie się od innych ludzi i otoczenia.

Postawa syntoniczna - dążenie do wchodzenia w kontakty z ludźmi.]

Wrażenie - elementarne zjawisko psychiczne, które polega na odzwierciedleniu cechy przedmiotu działającego na receptor; poznawcze zjawisko (proces) psychiczne; określenie pojedyńczej cechy, zjawisko izolowane.

Spostrzeżenie - poznawczy proces psychiczny, polegający na odzwierciedleniu przedmiotu działającego na receptor lub receptory; odzwierciedlenie całego przedmiotu; podstawa procesów poznawczych; treść spostrzeżenia zależy od znajomości przedmiotów podobnych, widzianych poprzednio i zapamiętanych, a także od stanu emocjonalnego; przedmioty są postrzegane w sposób stały, czyli w prawidłowych rozmiarach i kształtach (domu widzianego z daleka nie mylimy z zabawką).

ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA - ZŁUDZENIA I OMAMY

ZŁUDZENIA

1. ZŁUDZENIA FIZJOLOGICZNE - podlegają ocenie krytycznej

1. złudzenia geometryczne - uwarunkowane strukturą spostrzeganego przedmiotu

• złudzenie Sandera - jeżeli jeden z rysunków dwóch kół jednakowej wielkości otoczyć pierścieniem kół małychh, a drugi kół dużych, to te dwa jednakowe koła wydają się nierówne - pierwsze większe od drugiego;

• złudzenie Zollnera - występuje po przecięciu linii równoległych skośnymi odcinkami;

1. złudzenia uwarunkowane przez nastawienie (podanie informacji, emocje)

2. ZŁUDZENIA PSYCHOPATOLOGICZNE (illusiones) - zniekształcone spostrzeżenia, których chory nie koryguje, mimo dowodów błędności

OMAMY (hallucinationes) - przeżywanie spostrzeżeń przedmiotów, które nie znajdują się w jego otoczeniu lub w ogóle nie istnieją i umiiejscawianie ich w otaczającej rzeczywistości; cechy charakterystyczne - spostrzeżenia lub wrażenia powstające bez udziału bodźców zewnętrznych, rzutowanie (projekcja) na zewnątrz (słyszenie głosów z daleka, widzenie postaci w oddali, itp.) oraz towarzyszące poczucie realności (chory przekonany jest o rzeczywistym istnieniu przedmiotów, pozostających treścią jego omamów).

1. Elementarne - przeżywanie doznań typu wrażeń (błyski, migotanie, pojedyńcze dźwięki)

2. Proste - spostrzeżenia dotyczące jednego analizatora (widzenie postaci lub słyszenie rozmowy)

3. Złożone (synestetyczne)- dotyczące większej niż jedna liczby analizatorów (postrzeganie całych scen)

OMAMY WZROKOWE

• duża różnorodność: różnie wyraźne, szybkie, żywe (char. dla zesp. majaczeniowego) lub statyczne

• o cechach wrażeń - FOTOPSJE (photopsiae)

• o cechach spostrzeżeń - OMAMY MAKROPTYCZNE (znacznie powiększone rozmiary) lub MIKROPTYCZNE

[Schizofrenia - objaw sobowtóra - chory wyczuwa i dostrzega własną postać obok siebie]

OMAMY SŁUCHOWE

• elementarne, o chechach wrażeń (trzaski, pukanie, szmery) - ACOASMATA

• o cechach spostrzeżeń

• omamy imperatywne - zawierają nakazy, zakazy, polecenia; groźne - chory może dokonać czynnów niebezpiecznych dla niego lub dla otoczenia (podszepty o samobójstwie)

OMAMY SMAKOWE

• omamy czucia ustrojowego dołączają czasami - chory widzi potwierdzenie trującego działanie potrawy na organizm, którą wcześniej ze względu na dziwny smak uznał za taką

OMAMY WĘCHOWE

• należy różnicować z halucynoidami ( oceniane krytycznie, napadowe odczuwanie przykrych zapachów odczuwane w padaczce; zab. psychosensoryczne, wywołane podrażnieniem zakrętu hakowego)

OMAMY DOTYKOWE

OMAMY CZUCIA USTROJOWEGO

• elementarne doznania napływające w odczuciu chorego z jego narządów wewn. lub różnych części ciała

PSEUDOHALUCYNACJE = OMAMY RZEKOME

• spostrzeżenia lub myśli powstające bez udziału bodźców z zewnątrz, nie mające cech obiektywnej przedmiotowej rzeczywistości, lecz cechy wyobrażeń zlokalizowanych w przestrzeni wewnętrznej, odczuwane jako obce, narzucone z zewnątrz doznania (np. słyszenie głosów sumienia)

• psychozy schizofreniczne, zab. świadomości typu onejroidalnego, stany depresyjne

HALUCYNOIDY (hallucinoides) - wrażenia lub spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z zewnątrz, które chory ocenia krytycznie, uznając za objaw chorobowy; padaczka, niektóre guzy mózgu; zab. psychosensoryczne.

ZABURZENIA PSYCHOSENSORYCZNE - występowanie krótkotrwałych halucynoidów (błyski, smugi, szmery, smak, zapach); świadomość zwykle przymglona, bez zab. jakościowych, po ataku ocena krytyczna napadu; występują w padaczce, guzach mózgu, kile mózgu, w stanach po przebytym zapaleniu mózgu, po zatruciach uszkadzających tkankę mózgową;

• halucynoidy

• zaburzenia syntezy spostrzeżeń - pozorna zmiana kształtu, wielkości, barwy, zmiania położenia i odległości przedmiotów względem siebie (falowanie poidłogi, obsuwanie sufitu)

• zaburzenia schematu ciała - odczuwanie wydłużania kończyn, zmiany kształtu, ciężaru

ZABURZENIA MYŚLENIA

ZABURZENIA POZNANIA dotyczą zarówno treści, jak i toku myślenia.

ZABURZENIA TREŚCI - urojenia (obj. psychotyczny), idee nadwartościowe (zab. osobowości), natręctwa myślowe (obj. nerwic).

ZABURZENIA TOKU MYŚLENIA - rozkojarzenie (podejrzenie schizofrenii), przyspieszenie (obj. zesp. maniakalnego, zab. świadomości), spowolnienie (depresja, przygnębienie).

ZABURZENIA MYŚLENIA Z PRZEWAGĄ ZABURZEŃ TREŚCI

UROJENIA (delusiones) - fałszywe sądy, które chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości, których nie koryguje, mimo oczywistych dowodów błędności.

P O D Z I A Ł U R O J E Ń W E D Ł U G T R E Ś C I

1. PRZEŚLADOWCZE - przeświadczenie chorego, że jest prześladowany (ludzie, siły nadprzyrodzone, itp.); są nie do podważenia; wyjątkowo występują jako objaw jedyny, często razem z omamami

2. ZAZDROŚCI - urojeniowa forma interpretacji drobnych zdarzeń codziennych, poczytywanych jako dowody zdrady

3. HIPOCHONDRYCZNE - nieuzasadnione przeświadczenie o chorobie niszczącej organizm

4. UROJENIA ZNIEKSZTAŁCENIA CIAŁA (dysmorphobia) - często twarzy - uważanie twarzy za zniekształconą, odrażającą (zwracanie się do chorurga plastycznego) lub zapachu - przeświadczenie o wydzielaniu odrzucającej, cuchnącej woni; u ludzi młodych dysmorfobia per se - lęk inatrętna myśl o własnej brzydocie.

5. GRZESZNOŚCI I WINY - przypisywanie sobie różnych przestępstw i zbrodni, za które, ku przygnębieniu chorego, muszą pokutować niewinni

6. DEPRESYJNE PONIŻENIA, UPOŚLEDZENIA, ZUBOŻENIA, NICOŚCI (nihilistyczne) - chory uważa się za skrzywdzonego, niezdolny do wykonywania nawet najmniejszych czynności (np. rozpada mu się ciało, choruje, itp.)

[Zespół Cotarda - urojenia nihilistyczne, o absurdalnej, rozbudowanej treści - rozpad członków ciała, utrata

materialności, bycie nicością, oraz urojenia wiecznego potępienia]

7. WIELKOŚCIOWE - dot. osobistych przedmiotów chorego wyróżniających go w jego mniemaniu ponad otoczenie i porzeciętność

8. ODNOSZĄCE (ksobne) - często współistnieją z u. prześladowczymi lub wielkościowymi; chory odnosi do siebie wydarzenia odgrywające się wokół niego (milknięcie ludzi w sklepie, gdy wchodzi - oni coś wiedzą…, aluzje do siebie w radio czy TV, itp.); polegają na urojeniowej interpretacji rzeczywistości, czase, wiążą się z zab. spostrzegania

9. ODDZIAŁYWANIA - przeświadczenie chorego, że na jego umysł lub ciało ktoś oddziałuje (bezpośrednio lun przez zmyślną aparaturę)

10. OWŁADNIĘCIA - poczucie działanie siły, często wewn., bycie nią owładniętym; myśli nie są swobodne, tylko narzucane; wyobrażenia nasuwają się uparcie i automatycznie (objaw automatyzmu psychicznego) bez udziału chorego, wbrew jego chęci

[Zespół Kandinskiego - Clerambaulta - urojenia owładnięcia + pseudohalucynacje]

P O D Z I A Ł U R O J E Ń W E D Ł U G B U D O W Y

1. PARANOICZNE - usystematyzowane - tworzące pewien system dot. konkretnej sprawy; urojenia powiązane, pozornie logiczne, wykazujące wewn. spoistość; mogą różnić się pod względem treści (prześladowcze, wielkości - posłanie religijnego, zadrości, inne)

2. PARANOIDALNE - nieusystematyzowane - brak wyraźnej budowy, luźno powiązane; należą do najczęstszych

3. NIESPÓJNE - inkoherentne - brak spójności, zmienność treści, absurdalne; char. dla porażenia postępującego (np. zapewnianie o byciu królem wszechświata…)

Urojeniowa interpretacja wydarzeń rzeczywistych - tłumaczenie faktów w sposób urojeniowy

Nastawienie urojeniowe - gotowość do myślenia w sposób urojeniowy

Często dochodzi do rzutowania (projekcji) urojeń wstecz - interpretacja urojeniowa wydarzeń minionych

IDEE NADWARTOŚCIOWE - przekonania, które człowiek uważa za szczególnie ważne, słuszne, z którymi jest związany emocjonalnie; przywiązywanie szczególnej uwagi do pewnych dążeń, planów życiowych, celów i ich realizacji - “myśli nadwartościowe”; żarliwe propagowanie pewnych poglądów (np. religijnych), dążenia do celu, który dawno stracił na aktualności; nie zawsze zawiarają sądy fałszywe, nie są całkiem niedostępne perswazji krytycznej;

- fizjologia - idea nadwartościowa wiodąca - np. badacz czy wynalazca; silny czynnik motywujący i scalający działanie;

- psychopatologia - idea nadwartościowa skrajna; przytłacza, uniemożliwia harmonijne funkcjonowanie osobowości

(np. fanatyzm)

NATRĘCTWA (obsessiones) - myśli lub wyobrażenia uporczywie narzucające się lub czynności ruchowe wielokrotnie wykonywane, mimo przeświadczenia o ich niedorzeczności; podlegają ocenie ktyrycznej; zaprzestanie czynności, odsuwanie ich od siebie kończy się zwykle niepowodzeniem;

• NATRĘTNE MYŚLI - uporczywie doznawane wątpliwości

• NATRĘTNE WYOBRAŻENIA - np. scen erotycznych przy patrzeniu na obrazy świętych, które chorego odrzucają, krępują

• NATRĘTNE CZYNNOŚCI - czasami przyjmują postacie rytuału - szczegónie przy myciu rą (ablutomania)

Dominacja natręctw w obrazie chorobowym - zespół anankastyczny.

AUTOMATYZM PSYCHICZNY - objawy występują w schizofrenii, padaczce, pourazowym lub pozapalnym uszkodzeniu mózgu; traktowane jako własne (różnica z natręctwami);

• automatyzm ruchowy - wykonywanie pewnych czynności - poruszanie kończynami, uderzanie pięścią, odczuwanych jako obce, niezależne, przebiegające wbrew niemu, przymusowe;

• napór obcych myśli (mantyzm) - schizofrenia; myśli traktowane jako własne, choć przykre i niepotrzebne.

FOBIE (phobiae) - zab. procesów emocjonalnych; występowanie lęku w określonych sytuacjach, dążenie do ich unikania, przeżywanie lęku przed tymi sytuacjami; chory uważa swój lęk za nieuzasadniony; zachowana ocena krytyczna; uporczywość występowania objawów;wraz z natręctwami stanowią dominujący objaw nerwicy lękowej.

ZABURZENIA MYŚLENIA Z PRZEWAGĄ ZABURZEŃ TOKU

1. PRZYSPIESZENIE TOKU MYŚLENIA - różny stopień, od gonotwy myślowej do stanów maniakalnych; gonitwa myślowa - słowotok, spłycenie poznawania rzeczywistości, uniemożliwiona analiza faktów - raczej zab. treści;

2. ZWOLNIENIE MYŚLENIA

3. ZAHAMOWANIE MYŚLENIA - zatrzymanie wolno przesuwającego się wątku myślowego z tow. poczuciem smutku oraz spowolnienieniem lub zahamowaniem ruchowym; mutismus - całkowite zamilknięcie w przypadku osłupienia, proces myślowy może być zahowany.

4. ZATAMOWANIE - nagłe przerwanie myślenia dotąd przesuwającego się sprawnie; pozostaje pustka po urwanej myśli

5. ROZKOJARZENIE - dysocjacja myślenia - brak logicznego związku między poszczególnymi dłuższymi fragm. wypowiedzi lub zdaniami;

• SCHIZOFAZJA (schizophasia) - brak komunikacji, przerywane słowa, rozpad myśli;

• WERBIGERACJA - wielokrotne powtarzanie pewnych słów lub zgłosek , nie tworzących żadnej sensownej całości, czasami podobnych w dźwięku;

• PERSEWERACJA - uporczywe trwanie przy tych samych słowach lub zdaniach, wypowiadanych w odpowiedzi na różne pytania;

• ITERACJA - wielokrotne powtarzanie słowa;

• STEREOTYPIE SŁOWNE - słowa wypowiadane w sposób niemal identyczny, zautomatyzowany

6. SPLĄTANIE TOKU MYŚLENIA - rozerwanie związków myślowych - zupełne porwanie wątku myślowego, skojarzenia powierzchowne, przypadkowe, przyspieszony bieg myśli; char. dla zesp. splątaniowego;

• inkoherencja myślenia - splątanie (zab. toku myślenia)

• zespół amentywny - zesp. splątaniowy

7. LEPKOŚĆ MYŚLENIA - WISKOTYCZNOŚĆ (viscositas cogitationis) - char. zwłaszcza dla otępienia padaczkowego; przywieranie do jednego tematu (podawanie wielkiej ilości szczegółów nieważnych, zacierających istotę rzeczy)

8. ROZWLEKłOŚĆ MYŚLENIA - wprowadzanie wątków ubocznych, oddalających od tematu zasadniczego; zwykle uwarunkowana zmianami organicznymi (np. otępienie starcze)

9. MYŚLENIE AUTYSTYCZNE - objaw osiowy schizofrenii (razem z rozkojarzeniem myślenia oraz upośledzeniem życia uczuciowego);

• autyzm - zamykanie się w świecie doznań psychotycznych, izolowanie się od innych ludzi i otoczenia;

• dereizm - odsuwanie się od rzeczywistości, odbieranej w sposób zmieniony, chory przechodzi jakby obok;

• syntonia - chęć uczestnictwa w niektórych przejawach życia, potrzeba kontaktu;

• proporcja syntoniczno-autystyczna (proportio syntono-autistica)

10. MYŚLENIE MAGICZNE - niedostateczne odróżnianie znaku, słowa, symbolu od tego, co reprezentuje, łączenie nieracjonalnymi związkami pewnych zdarzeń; łączy się z myśleniem symbolicznym (przypisywanie szczególnych znaczeń)

11. AMBIWALENCJA INTELEKTUALNA = AMBISENTENCJA - char. dla schizofrenii; współwystępowanie sądów sprzecznych;

Ambiwalencja intelektualna oraz ambisentencja są wyrazem myślenia paralogicznego (niezgodnego z prawami logiki).

Ponadto w schizofrenii spotykamy się z:

• tworzeniem neologizmów

• depersonalizacją - poczucie zmainy własnej osobowości, brak połączenia między dawnym a obecnym “ja”

• derealizacją - odbieranie świata w sposób zmianiony

Wyróżniamy ponadto depersonalizację oraz derealizację nerwicową.

NIEDOCZYNNOŚĆ PAMIĘCI I INNE JEJ NIEPRAWIDŁOWOŚCI

PAMIĘĆ polega na utrwalaniu, przechowywaniu, rozpoznawaniu i odtwarzaniu treści doznanych uprzednio spostrzeżeń, myśli, emocji oraz dokonanych czynności ruchowych;

• pamięć świeża (dynamiczna, przemijająca) - podłożem uczynnienie zamkniętych, samowzbudzających się obwodów neuronów korowo-wzgórzowych

• pamięć trwała (statyczna)

1. NADCZYNNOŚĆ PAMIĘCI (hypermnesia) - zdolność szybkiego zapamiętywania obszernego materiału oraz odtwarzanie treści w sposób dokładny i szybki; czasami dotyczy odób niedorozwiniętych umysłowo (hypermnesie jednostronna - super w rachunkach wielocyfrowych), osób w stanach hipomaniakalnych, poddanych hipnozie;

2. NIEDOCZYNNOŚĆ PAMIĘCI (hypomnesia)

• czynnościowa - upośledzenie zapamiętywania na skutek rozproszenia uwagi wywołanego wzruszeniem

• organiczna - char. dla zesp. psychoorganicznego

1. NIEPAMIĘĆ (amnesia) - luka pamięciowa - krótko- lub długotrwała;

• niepamięć śródczesna (amnesia congrada) - całkowita niepamięć po głębokich zab. świadomości (śpiączka, splątanie);

• wyspy pamięciowe - możliwość odtworzenia części zdarzeń w płytszych zab. świadomości;

• niepamięć wsteczna (amnesia retrograda) - rozciągnięta na okres poprzedzający utratę lub zab. świadomości; stopniowo okresy pamięci ulegają skróceniu;

• niepamięć następcza (amnesia anterograda) - pokrycie niepamięcią okresu po ustąpieniu zab. świadomości;

1. ZAFAŁSZOWANIE PAMIĘCI (paramnesia)

• konfabulacja - czasem luki wypełniane treścią fałszywą, przypadkową; zafałszowanie pamięci; zmyślanie w przeświadczeniu o trafności wypowiedzi

• złudzenia pamięciowe

• omamy pamięciowe - przeświadczenie o realności przeżyć, których chory nie doznał, a wystąpiły jedynie w jego wyobraźni)

• zjawiska typu deja vu - złudzenia pamięciowe utożsamiające - poczucie znajomości sytuacj nowej;

“już przeżyte” - deja vecu

“ już widziane” - deja vu

“już pomyślane” - deja pensee

“już słyszane” - deja entendu

jamais vu - poczucie obcości w sytuacji znanej - w przeciwieństwie do ww

• różnicować ze zniekształceniem treści spostrzeżeń

ZABURZENIA UKIERUNKOWANIA CZYNNOŚCI POZNAWCZYCH

UWAGA - skierowanie czynności poznawczych w określonym kierunku;

• uwaga dowolna - aktywne skierowanie czynności poznawczych na określony przedmiot oraz/lub wzbudzenie gotowości do działania, mimo, iż sam przedmiot nie przyciąga uwagi

• uwaga mimowolna (spontaniczna) - nie zamierzona, wywołana właściwościami przedmiotu

• zakres (pojemność) uwagi - liczba elementów, które daje się spostrzec w ciągu krótkiego czasu ekspozycji

• skupienie (koncentracja) - ześrodkowanie uwagi na przedmiocie spostrzeganym lub na przedmiocie działania

• trwałość - dłuższe utrzymanie uwagi, warunkowana przez dostrzeganie nowych cech i związków

• przerzutność - szybkie przenoszenie uwagi

• podzielność - jednoczesne wykonywanie kilku czynności, z których każda wymaga uwagi

• wybiórczość

ZABURZENIA UWAGI:

1. nadmierna przerzutowość - szczególnie w stanie maniakalnym;

2. trudność przenoszenia uwagi - przy otępieniu

Roztargnienie.

PSYCHOPATOLOGIA EMOCJI

Uczucie = emocje - wyrażają stosunek podmiotu do ludzi, rzeczy, zjawisk, bądź do siebie, swego organizmu lub własnego działania; są czynnikiem motywacyjnym (popychającym do działania i je ukierunkowującym); wywierają wpływ na gotowość organizmu do działania:

- emocja steniczna - zwiększa gotowość do działania (np. gniew)

- emocja asteniczna - zmniejsza zdolność do działania lub ją poraża

- emocje związane z popędami

- emocje wyższe, char. tylko dla ludzi

Stan emocjonalny - nazwa ogólna, obejmująca różne rodzaje emocji.

Cechy emocji:

- treść

- znak (np. emocje dodatnie lub ujemne)

- siła (natężenie)

- trwałość (czas trwania)

- głębokość - wyraża funkcję motywacyjną

- ekspresja - zewnętrzny wyraz stanu emocjonalnego

- przedmiot emocji

1. NASTROJE - stany emocjonalne o nieznacznym natężeniu oraz stosunkowo długim okresie trwania; subiektywnie określane jako bezprzedmiotowe, np. przygnębienie

2. WZRUSZENIA - stany emocjonalne o nagłym początku, z zaznaczonymi obj. wegetatywnymi, często obniżeniem zdolności logicznego myślenia, krótkotrwałe; o różnym natężeniu; np. gniew, radość, rozpacz

3. AFEKTY - silne wzruszenie; stan fizjologiczny; nagły początek, silne natężenie, wyraźne objawy wegetatywne, obniżenie zdolności logicznego myślenia, którki czas trwania, znużenie po ustąpieniu;

• AFEKT PATOLOGICZNY - krótkotrwały stan psychotyczny, epizod chorobowy; przeważnie o podłożu organicznym - uszkodzenie mózgowia; zwężenie pola świadomości, zaburzenia o cechach stanu pomrocznego;

Typowe objawy:

• nagły początek (reakcja na bodziec sytuacyjny)

• burzliwy przebieg z silnym wyładowaniem ruchowym (działanie agresywne)

• silnie wyrażone objawy wegetatyne

• krótki czas trwania

• silne znużenie, prowadzące do snu

• całkowita niepamięć (wyspy pamięciowe), czasem niepamięć wsteczna

LĘK (anxietas, pavor) - przejawy psychiczne i fizyczne; bezprzedmiotowe, brak konkretnego zagrożenia

STAN LĘKOWY - długotrwałe utrzymywanie się lęku

FOBIE - lęk ukierunkowany

STRACH - sytuacja bezpośredniego zagrożenia

OBNIŻONY NASTRÓJ (hypothymia) = przygnębienie (stan fizjologiczny lub patologiczny przygnębienie nerwicowe)

DYSFORIA - “nastrój gniewny”, d r a ż l i w o ś ć (irritabilitis, tendencja do wygórowanych reakcji emocjonalnych, często w postaci wybuchów gniewu, działań agresywnych); często uwarunkowany zmianami organicznymi

NIETRZYMANIE AFEKTU (incontinentia affectiva) - zatracanie kontroli nad reakcjami emocjonalnymi, epizodyczne wyładowania afektu

APATIA - obniżenie zainteresowań i aktywności, przygnębienie oraz poczucie rezygnacji

ZOBOJĘTNIENIE UCZUCIOWE (obtusio affectiva) - zanik uczuć wyższych, płytkie, niedostosowane do sytuacji reakcje emocjonalne: parathymia (reagowanie radością na wiadomość tragiczną), paramimia (ekspresja niezgodna z treścią emocji); objaw siowy schizofrenii;

OTĘPIENIE UCZUCIOWE (dementia affectiva) - na podłożu zmian organicznych; obniżona sprawność intelektualna, zab. pamięci i orientacji, zachowanie dobrego kontaktu z otoczeniem;

AUTYZM

PODWYŻSZONY NASTRÓJ (hyperthymia): euforia (umiarkowane podwyższenie nastroju char. dla chrób o podłożu organicznym, uczucie zadowolenia, pogody, beztroski, brak krytycyzmu wobec swojego stanu chorobowego); moria (char. obj. guzów płatów czołowych i następstw mechanicznego uszkodzenia tejże okolicy, wesołkowatość, dowcipkowanie, brak powściągliwości działań popędowych oraz dystansu)

CHWIEJNOŚĆ EMOCJONALNA (labilitas affectiva) - obj. char. dla zespołu psychoorganicznego, zmienność nastroju

LEPKOŚĆ EMOCJONALNA (viscositas affectiva) - nadmiernie długie trwanie raz wzbudzonego nastroju (zaleganie afektu) lub stanu wzruszenia

AMBIWALENCJA EMOCJONALNA - dwuwartościowość

ZABURZENIA AKTYWNOŚCI I DZIAŁAŃ RUCHOWYCH

AKTYWNOŚĆ - świadome, uporządkowe, wytrwałe dążenie do określonego celu

ZABURZENIA AKTYWNOŚCI

1. OBNIŻENIE AKTYWNOŚCI (hypobulia)

• zespół apatyczno-abuliczny - nikła aktywność (napęd), zobojętnienie

1. PODWYŻSZENIE AKTYWNOŚCI (hyperbulia) - char. dla płytkich stanów hipomaniakalnych, bezładny niepokój

• ambitendencja - sprzeczne dążenia

ZABURZENIA RUCHU

1. SPOWOLNIENIE lub ZAHAMOWANIE

• znamienne dla zesp. depresyjnego (czasami z niepokojem ruchowym) osłupienie depresyjne (stupor melancholicus)

• osłupienie katatoniczne (supor catatonicus) - ustępuje z godziny na godzinę; czasami nagłe - zryw ruchowy (raptus catatonicus) - bezładna ucieczka wśród oznak strachu, z czynami agresywnymi, wybuchem gniewu

• osłupienie efektoryczne (sztywny) - pozostawanie w bezruchu, utrzymywanie głowy nad poduszką (obj. poduszki powietrznej), elastyczny opór przy zginaniu biernym, po którego pokonaniu utrzymanie kończyny w nadanej pozycji (gibkość / giętkość woskowa - flexibilitas cerea); giętkość rzekomowoskowa - kończyna stosunkowo szybka wraca do poprzedniej pozycji; negatywizm czynny - aktywne przeciwstawianie się (prosimy o otwarcie oczu, chory je zamyka)

• osłupienie receptoryczne (onejroidalne, wiotkie) - spowolonienie nie osiąga zahamowania; zmiana pozycji, wolne poruszanie się; negatywizm bierny - chory nie spełnia kierowanych do nich poleceń, przeciwstawia się zmianie położenia ciała

2. STEREOTYPIE RUCHOWE - wielokrotne, monotonne wykonywanie stale takich samych czynności ruchowych (np. kołysanie się)

• echopraksja - naśladowanie czyichś ruchów

• echomimia - naśladowanie mimiki

• echolalia - powtarzanie słów i zdań wypowiadanych przez innych

1. ZMANIEROWANIE RUCHOWE - typowe dla schizofrenii, wykonywanie dziwacznych czynności ruchowych

3. NATRĘCTWA RUCHOWE

4. POBUDZENIE RUCHOWE - stopniowe narastanie, szybkie ruchy, wykonywane jedne po drugich, mimika, gestykulacja żywa

• niepokój ruchowy (i słowny) - np. w depresji

• podniecenie katatoniczne - dążenie do chaotycznych wyładowań ruchowych

1. ZABURZENIA DZIAŁAŃ POPĘDOWYCH (actiones impulsivae)

• zab. popędu samozachowawczego - tendencje i zamachy samobójcze, samookaleczenie

• zab. popędu płciowego - obniżenie, wzmożenie, zmiana ukierunkowania i sposobu zaspakajania potrzeb

• zab. popędu do odżywiania się - anorexia, parorexia, bulimia, uzależnienia

• zab. popędu do snu

• inne: działania impulsywne: popęd do podpalania, wędrowania, kradzieży

1. PARAGNOMEN - actio praeter expectationem - działanie wbrew oczekiwaniu

ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI

ŚWIADOMOŚĆ (conscientia) - poczucie przeżywania zjawisk psychicznych

JAŻŃ - samoświadomość - podmiot przeżywanych zjawisk psychicznych

PRZYTOMNOŚĆ - stan gotowości OUN do reagowania na bodźce, utrzymywanie stałego poziomu czuwania, umożliwiającego selekcjonowanie oraz interpretowanie bodźców; sen fizjologiczny oraz jawa;

• wywołane przyczynami somatycznymi

I L O Ś C I O W E Z A B U R Z E N I A Ś W I A D O M O Ś C I

1. SENNOŚĆ PATOLOGICZNA = SOMNOLENCJA - niezależna od rytmu dobowego

2. GŁĘBOKI SEN PATOLOGICZNY = SOPOR - wygaszana przytomność, zachowana reaktywność na silne bodźce, z zachowaniem odruchów obronnych

3. ŚPIĄCZKA = COMA - wyłączenie całkowite świadomości, zanik reaktywności

Zwężenie pola świadomości - brak percepcji niektórych treści, rejestracja części bodźców; ograniczenie świadomości

J A K O Ś C I O W E Z A B U R Z E N I A Ś W I A D O M O Ś C I

OBJAWY WSPÓLNE:

• zaburzenia funkcji poznawczych

• zab. pamięci

• zab. wyższych funkcji myślowych (rozerwanie związków myślowych)

• obniżenie bystrości spostrzeżeń

• dezorientacja

• obniżenie sprawności intelektualnej

• zab. afektu

• zab. popędu

• jakościowa zmiana osobowości (rozszczepienie naprzemienne)

• wahania głębokości zab. świadomości

1. PRZYMGLENIE PROSTE - dyskretne zab., zab. spostrzegawczości, zubożenie motoryki, nastrój obojętny

2. ZESPÓŁ MAJACZENIOWY (delirium) - orientacja autopsychiczna zachowana (co do własnej osoby), zaburzona orientacja allopsychiczna (miejsca, czasu, przestrzeni, sytuacji własnej); niepokój ruchowy, iluzje, omamy (przeważnie wzrokowe), urojenia (często prześladowcze); niepamięć częściowa

3. ZESPÓŁ POMROCZNY (obnubilatio) - naprzemienne rozdwojenie osobowości, totalne dezorientacja, gwałtowne wyładowania ruchowe, autoagresja, wyspy pamięciowe

4. ZESPÓŁ SPLĄTANIOWY (amentia) - zupełna niepamięc, rozwój stopniowy, jaktacje (bezładne miotanie się), rozerwanie wątku myślowego, utrata kontaktu

• Zespół majaczeniowo-splątaniowy = onejroidalny - psychozy schizofreniczne, zatrucia, infekcje, padaczka

OSOBOWOŚĆ I ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

OSOBOWOŚĆ - wszystkie dyspozycje i cechy psychiczne oraz fizyczne osoby, ukształtowane dziedzicznie i przez środowisko; cechy osobowości - intelekt, uczucia, wola, napęd

GRUPY TEORII OSOBOWOŚCI

1. teorie typologiczne - biologiczne uwarunkowanie rozwoju osobowości; Hipokrates - typologia temperamentów: melancholiczny, choleryczny, flegmatyczny, sangwiniczny; typy Kretschmera:

• o. schizotymiczna - asteniczny typ budowy, skłonność do introwersji i schizofrenii

• o. cyklotymiczna - pyknik, zmienność nastrojów, cyklofrenia (psychoza maniakalmo-depresyjna)

• o. iksotymiczna - atletyczny typ budowy ciała, padaczka

• o. skirtotymiczna - chwiejność uczuć i działań, samowola, brawura, romantyzm

Odpowiednie kontinua od stanu zdrowia do choroby psychicznej:

• schizotynia - schizoidia - schizofrenia

• cyklotynia - cykloidia - cyklofrenia

• iksotymia - iksodia - epilepsja

• histerotymia - histaroidia - histeria

2. teorie dynamiczne - psychoanaliza

2. teorie cech osobowości - rónorodne czynniki składające się na rozwój jednostki; klasyfikacja wg cech (cecha - hipotetyczna komponenta osobowości); kategorie opisowe; osobowość - układ cech;

3. teorie systemowe - poznawcze teorie osobowości; ujęcie holistyczne

• regulacyjna teoria osobowości - osobowość traktowana jsko centralny system regulacji i integracji zachowań człowieka: podstawowy system popędowy, system struktur poznawczych

Potrzeba - wymaganie stawiane środowisku.

Zachowania regulacyjne:

• akomodacyjne

• adaptacyjne

• mechanizmy obronne: stłumienie, wyparcie, konwersja, racjonalizacja, projekcja, introjekcja, identyfikacja, fantazjowanie, regresja, izolacja, sublimacja, kompensacja, nadkompensacja, agresja, ucieczka, itp.

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

1. ZMIANA OSOBOWOŚCI BEZ NARUSZENIA JEJ STRUKTURY PODSTAWOWEJ - zmiany ilościowe: ubuytki, naddatki, wzmożenie lub zubożenie; zachowanie jednolitości i zwartości podst. struktury osobowości; np. zesp. otępienny

2. NAPRZEMIENNE ROZDWOJENIE OSOBOWOŚCI - stany pomroczne, zab. jakościowe świadomości, dezorientacja wielokierunkowa

3. JEDNOCZESNE ROZSZCZEPIENIE OSOBOWOŚCI (rozpad struktury osobowości) - schizofrenia; nienaruszona świadomość; brak łączności między poszczególnymi sferami osobowości;

• ambiwalencja

• ambisentencja

• ambitendencja

• paratymia - oddzielenie myślenia od uczuć; brak równoległości lub dostosowania reakcji uczuciowych do treści sądów i wypowiedzi - brak adekwatności uczuciowej

• paramimia

• parafonia - niedostosowanie intonacji i modulacji głosu

• autyzm

• dereizm - odwrócenie od rzeczywistości

---