PSYCHOPATOLOGIA OGÓLNA
Psychopatologia jest dziedziną wiedzy zajmującą się opisywaniem, interpretowaniem, wyjaśnianiem i klasyfikowaniem zjawisk psychicznych, które stanowią odchylenie od prawidłowych czynności psychicznych.
Objawy psychopatologiczne są to zjawiska dające się stwierdzić w wywiadzie, bezpośrednim badaniu lub obserwacji, które świadczą o nieprawidłowych funkcjach psychicznych i mają dla lekarza wartość diagnostyczną, prognostyczną i terapeutyczną.
Większość objawów psychopatologicznych różni się od przeżyć prawidłowych ilościowo czyli nasileniem, czasem trwania, nadmiarowością lub nieadekwatnością do sytuacji, wpływem na funkcjonowanie i mogą być źródłem cierpienia lub dyskomfortu (np. smutek- nastrój depresyjny). Objawy te nazywamy objawami homonomicznymi. Natomiast objawy, które różnią się od przeżyć prawidłowych jakościowo i nie występują u osób zdrowych psychicznie np. urojenia i omamy (wyjątkiem są omamy hipnagogiczne i hipnopompiczne) są objawami heteronomicznymi.
Zespołami psychopatologicznymi nazywamy określone stany zaburzeń psychicznych składające się z objawów stałych, typowych i ewentualnie objawów dodatkowych, charakteryzujące się określonym przebiegiem (np. zespół depresyjny, paranoiczny, maniakalny).
Zaburzeniem psychicznym według ICD -10 jest układ klinicznie stwierdzanych objawów psychopatologicznych lub/ i zachowań połączonych w większości przypadków z cierpieniem oraz z zaburzeniem funkcjonowania indywidualnego.
Podział objawów zaburzeń psychicznych :
Objawy zaburzeń czynności poznawczych
Objawy zaburzeń czynności emocjonalnych i aktywności
Objawy zaburzeń integracji czynności psychicznych
ZABURZENIA CZYNNOŚCI POZNAWCZYCH
Zaburzenia czynności poznawczych są to zaburzenia tych czynności psychicznych, które pozwalają człowiekowi
- postrzegać zjawiska środowiska zewnętrznego i własnego organizmu (spostrzeganie i uwaga)
- utrwalać je (pamięć)
- scalać w spójny system indywidualnej wiedzy o świecie (myślenie, język).
Czynności te umożliwiają adekwatne reagowanie i przystosowanie się do zmieniających się warunków zewnętrznych i wewnętrznych.
Czynności poznawcze to:
Spostrzeganie - odzwierciedlanie przedmiotów za pomocą zmysłów.
Uwaga - ukierunkowanie czynności poznawczych, mechanizm ograniczający nadmiar informacji.
Pamięć -utrwalanie (zapamiętywanie), przechowywanie, rozpoznawanie i odtwarzanie informacji.
Myślenie - przetwarzanie informacji w wyobrażenia, pojęcia, zdania, oraz operowanie nimi (analiza, wnioskowanie, abstrahowanie, uogólnianie itd.) a zatem tworzenie indywidualnego systemu wiedzy o świecie, które umożliwia przystosowanie się do wymogów życia.
Do zaburzeń uwagi należą: uwaga nadmierna lub niedostateczna przerzutność uwagi, zaburzenia skupienia uwagi (koncentracji), niedostateczna trwałość uwagi, niedostateczna podzielność uwagi, niedostateczna rozpiętość uwagi (zakres).
Zaburzenia pamięci
W zależności od procesu przechowywania informacji pamięć można podzielić na: bezpośrednią, krótkotrwałą lub długotrwałą.
Pamięć bezpośrednia (zwana także pamięcią sensoryczną) pozwala na przetworzenie docierających do mózgu informacji z narządów zmysłu; informacja zatrzymywana jest w pamięci na czas krótszy od sekundy.
Pamięć krótkotrwała (zwana także pamięcią pierwotną lub operacyjną) ma ograniczoną pojemność ( zwykle obejmuje naraz 7+/- 2 elementy, np. numer telefonu). Informacje te zostają zwykle zapomniane po 15-30 sekundach, o ile nie są utrwalone lub przekształcone w pamięć długotrwałą. Pamięć krótkotrwałą można ocenić w badaniu stosując test powtarzania ciągu cyfr.
W pamięci długotrwałej (zwanej pamięcią wtórną) przechowywane są wszystkie przetworzone i zrozumiane informacje, przez okres od kilku minut do dziesiątek lat. Pamięć długotrwała dzieli się na pamięć świeżą dotyczącą informacji zmagazynowanych w pamięci kilka minut, godzin, dni, tygodni lub miesięcy temu oraz pamięć odległą obejmującą informacje zmagazynowane w wiele lat temu.
Pamięć długotrwała może być jawna lub ukryta. Pamięć jawna (nazywana czasami pamięcią deklaratywną) obejmuje wszystkie zapamiętane informacje, które dostępne są świadomości i zatem mogą być przekazane innym. Pamięć ukryta (czasami określana pamięcią proceduralną) obejmuje wszystkie informacje, które są przechowywane bez ich uświadomienia sobie, np. umiejętność posługiwania się językiem lub jazdy na rowerze.
Podział zaburzeń pamięci:
Zaburzenia ilościowe czyli dysmnezje, do których należą:
hipermnezja -pamięć wzmożoną,
hipomnezja -pamięć osłabiona, ograniczona
amnezja -oznacza utratę możliwości przechowywania (magazynowania) w pamięci nowych informacji lub odtwarzania informacji wcześniej zmagazynowanych. Amnezja może być spowodowana chorobą mózgu (np. otępienie, uraz głowy) lub czynnikami o charakterze stresorów emocjonalnych (np. amnezja dysocjalna)
Amnezja następcza (amnezja anterograda) występuje po zadziałaniu czynnika, który spowodował amnezję i sprawia, że od tego momentu pacjent nie jest w stanie magazynować w pamięci nowych informacji. Amnezja następcza jest najczęściej wynikiem uszkodzenia środkowych obszarów płata skroniowego, szczególnie struktur hipokampa.
Amnezja wsteczna (amnezja retrograda) występuje po zadziałaniu czynnika, który spowodował amnezję i sprawia, że pacjent nie jest w stanie odtworzyć informacji zapamiętanych przed zadziałaniem tego czynnika, chociaż zachowana jest zdolność magazynowania w pamięci nowych informacji. Amnezja wsteczna jest najczęściej wynikiem uszkodzenia kory czołowej lub skroniowej.
ekmnezja- tradycyjnie tym terminem określa się też znaczne ograniczenie pamięci wydarzeń niedawnych przy dość dobrze zachowanej pamięci wydarzeń wcześniejszych)
Zaburzenia jakościowe czyli paramnezje, które dzielimy na:
Pseudomnezje- fałszywe wspomnienia, np. omamy pamięciowe (fałszywe wspomnienia przeżywane jako rzeczywiste), konfabulacje (nieświadome wypełnianie luki pamięciowej fałszywymi informacjami, które pacjent podaje jako prawdziwe; najczęściej występują w zespole Korsakowa, którego przyczyną jest uszkodzenie podwzgórza i międzymózgowia, spowodowane jest niedoborem tiaminy w przebiegu przewlekłego nadużywania alkoholu.
Allomnezje- zniekształcone wspomnienia, np. złudzenia pamięciowe czyli tzw. iluzje pamięci (zniekształcone wspomnienia prawidłowo zapamiętanych zdarzeń), złudzenia utożsamiające (błędna identyfikacja w czasie aktualnie przeżywanej sytuacji np. deja vu -nowa sytuacja rozpoznawana jako już widziana w przeszłości, deja vecu - jako już przeżywana, jamais vu -znana sytuacja przeżywana jako nigdy nie widziana, jamais vecu - jako nigdy nie przeżywana).
Represja pamięci- mechanizm obronny charakteryzujący się nieświadomym zapominaniem nieakceptowanych myśli lub emocji
Zaburzenia spostrzegania
Złudzenia (iluzje) - zniekształcone spostrzeżenia, realnie istniejących zjawisk lub przedmiotów. Złudzenia mogą być fizjologiczne, gdy występują pod wpływem silnych emocji lub w warunkach utrudniających właściwe rozpoznanie bodźca np. pod wpływem strachu, zmęczenia, ciemności) i są korygowane oraz złudzenia patologiczne, których przeżywający nie koryguje mimo dowodów błędności.
B. Omamy (halucynacje) są spostrzeżeniami pojawiającymi się bez zewnętrznego bodźca, które mają następujące ważne cechy charakterystyczne:
Dla pacjenta omamy są dokładnie tym samym, czym są prawidłowe doznania zmysłowe, tzn. są dla niego realne. Zatem, pacjent nie ma wglądu w swoje nieprawidłowe przeżycia.
Są odbierane jako zewnętrze doznania z jednego z pięciu narządów zmysłu (słuchu, wzroku, smaku, zapachu, dotyku) i odróżniane są od myśli, pojęć, wyobrażeń czy fantazji.
Pseudoomamy (pseudohalucynacje), omamy rzekome) - spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z zewnątrz, różnią się od halucynacji tym, że pojawiają się w subiektywnej wewnętrznej przestrzeni umysłu, a nie są odbierane poprzez narządy zmysłu. Opisywane są jako doznania odbierane „wewnętrznym uchem” lub „oczami duszy”, umiejscawiane w obrębie własnego ciała, np. w głowie, w klatce piersiowej, brzuchu; towarzyszy im poczucie realności. Parahalucynacje (paraomamy, halucynoidy)- spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z zewnątrz, których chory nie traktuje jako realnych zjawisk. Zalicza się do nich automatyzmy sensoryczne (np. błyski, szmery, dziwny smak lub zapach, pojedyncze słowa, melodie). Objawy te najczęściej występują napadowo i zwykle związane są z uszkodzeniem OUN (np. z padaczką).
W tradycji psychopatologii anglosaskiej nie ma rozróżnienia na psudo- para - i halucynacje.
Zaburzenia myślenia
W piśmiennictwie można spotkać różnorodne podejścia i opinie dotyczące zaburzeń myślenia oraz liczne i często sprzeczne systemy klasyfikowania tych zaburzeń. Uważamy, że najprostszy jest podział na zaburzenia treści i formy myślenia.
I Do zaburzeń treści myślenia należą:
Urojenia - fałszywe sądy i przekonania niezgodne z rzeczywistością i/lub niezgodne z obowiązującymi w danym środowisku poglądami i normami, które chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości i których nie koryguje, mimo oczywistych dowodów błędności. Istotną cechą urojeń jest ich chorobowy kontekst tj. występują zawsze z innymi objawami psychopatologicznymi (tym różnią się od kłamstwa, przesądu, omyłki, niewiedzy itp.)
Do najczęściej występujących urojeń należą: urojenia prześladowcze, ksobne (odnoszące), oddziaływania, wpływu, nasyłania, zabierania i ugłośnienia myśli, odsłonięcia, owładnięcia, niewierności małżeńskiej, hipochondryczne, depresyjne (grzeszności, winy, poniżenia, zubożenia, nihilistyczne), wielkościowe.
Idea nadwartościowa - wyizolowane usystematyzowane przekonania, często dotyczące własnej osoby, jej szczególnej roli lub misji do spełnienia, którym towarzyszy silna tendencja do ich realizacji, przy dużym zaangażowaniu emocjonalnym. Zachowanie jest mało elastyczne i dysfunkcjonalne.
Natrętne myśli (obsesje) - uporczywie narzucające się wbrew woli myśli, wyobrażenia, wspomnienia lub impulsy do działania, z towarzyszącym przekonaniem o ich niedorzeczności; oceniane krytycznie i traktowane jako własne
Pseudologia fantastyczna- słabe rozróżnienie realiów od fantazji, polegające na podawaniu informacji o własnych wyjątkowych, nadzwyczajnych, a czasem fantastycznych przeżyciach, osiągnięciach jako prawdziwych zdarzeniach.
Myśli depresyjne- pesymizm, ujemne oceny własnej osoby i własnej sytuacji, poczucie beznadziejności
Myślenie wielkościowe - nieuzasadnione przekonanie o swoich zdolnościach, umiejętnościach, mocy itp
Myśli lękowe- nadmiernie martwienie się, nieuzasadnione przewidywanie niekorzystnych zdarzeń, obawy o negatywną ocenę własnej osoby, myśli fobiczne- intensywne, nieuzasadnione obawy przed obiektem, działaniem lub sytuacją (np. zwierzęta, krew, przejście przez most, przebywanie w windzie, podróż samolotem, wejście do wody, publiczne zabieranie głosu). Chociaż pacjent zwykle zdaje sobie sprawę, że jego lęk jest nieuzasadniony, w charakterystyczny sposób unika bodźców
Hipochondria- nadmierna obawa o własne zdrowie
Zubożenie treści myślenia - wypowiedzi zawierające niewiele informacji; ograniczenie ilościowe lub jakościowe (czyli wypowiedzi składają się głównie z wielokrotnych powtórzeń, nic nie znaczących frazesów itp)
II Zaburzenia formy myślenia
A. zaburzenia toku myślenia cechują się zaburzeniami tempa myślenia lub jego ciągłości i obejmują: spowolnienie, zahamowanie myślenia, otamowanie, przyspieszenie, gonitwa myślowa, mutyzm, słowotok, rozwlekłość, lepkość myślenia, perseweracje, stereotypie.
B. zaburzenia struktury i funkcji myślenia
Myślenie paralogiczne polega na odstępstwie od obowiązujących reguł logiki, łączenie nieracjonalnymi związkami pewnych wydarzeń, niezrozumiałe - stosowane przez pacjenta - zasady relacji logicznych (równoważności, sprzeczności, wynikania)
Rodzajami myślenia paralogicznego są: myślenie nadmiernie konkretne/ nadmiernie abstrakcyjne, nieprawidłowe gospodarowanie pojęciami (posługiwanie się pojęciami o znaczeniu prywatnym np. neologizm, metonimia, kontaminacje), nadmierne włączanie, niewłaściwe wnioskowanie (np. ambisentencja, ambitendencja), myślenie magiczne (przekonanie, że słowem, spojrzeniem, gestem można wpływać na bieg zdarzeń), myślenie symboliczne (przypisywanie pewnym znakom, przedmiotom, działaniom itp. szczególnego znaczenia)
Myślenie dereistyczne- skrajnie oderwane od rzeczywistości
Myślenie autystyczne- skoncentowane na własnych przeżyciach wewnętrznych
Rozkojarzenie- różnego stopnia dezorganizacja myślenia, niekomunikatywność i nieskładność myślenia, brak logiki; wątki nie są ze sobą powiązane, wypowiedzi porozrywane, niegramatyczne,; w skrajnych przypadkach stanowią zlepki słów lub głosek powiązanych np. podobieństwem dźwięku
Splątanie-zupełnie porozrywane wątki myślowe, wypowiedzi niekomunikatywne, nieskładne
ZABURZENIA CZYNNOŚCI EMOCJONALNYCH, MOTORYCZNYCH I MOTYWACYJNYCH
1. ZABURZENIA EMOCJI
Pojęcia: emocje, uczucia, afekty często używane są zamiennie.
Emocje wyrażają stosunek człowieka do innych osób, rzeczy, zjawisk, do siebie, swego organizmu lub własnego działania. Mają funkcję informacyjną, motywującą do działania i energetyzującą, a więc nadają dynamikę i kierunek przeżyciom oraz zachowaniom.
Uczucie określa najczęściej emocje o bardziej złożonym charakterze (np. uczucie miłości, przyjaźni, nienawiści ).
Zaburzenia emocji dzielimy na
zaburzenia nastroju
afektu
inne zaburzenia emocjalne
Nastrój to dłużej utrzymująca się emocja, wyraźnie zabarwiająca zachowanie i przeżywanie, odczuwana i zgłaszana przez pacjenta oraz obserwowana przez innych. Prawidłowy nastrój określany jest jako eutymia lub nastrój wyrównany.
Podział zaburzeń nastroju:
obniżony / depresyjny, melancholijny
podwyższony/ maniakalny,
drażliwy, dysforyczny,
euforyczny,
moriatyczny,
ekstatyczny
zmienny/ labilny
aleksytymia- niemożność określenia własnego nastroju lub innych emocji
żal, żałoba- smutek towarzyszący znaczącej stracie (np. śmierć, opuszczenie, strata materialna)
Afektem tradycyjnie określano silniejsze i prostsze emocje (np. złość)
Najczęściej afekt w kontekście oceny stanu psychicznego oznacza obserwowaną, zewnętrzną ekspresję emocji, odbieraną przez inną osobę.
Zaburzenia afektu:
zobojętnienie uczuciowe (hipopatia lub apatia)-ograniczenie przeżywania uczuć
hipertymia- nadmierna ekspresja emocji
spłycenie uczuciowe (sztywność, bladość lub słabe modulowanie afektu)- ograniczenie intensywności, modulacji reakcji emocjonalnych
zubożenie emocjonalne -osłabienie uczuć wyższych przewaga elementarnych uczuć związanych z zaspokajaniem potrzeb biologicznych
zaleganie uczuć / lepkość uczuciową- długotrwałe utrzymywanie się stanów uczuciowych
chwiejność uczuciową -nadmierną zmienność, nietrwałość emocji
nietrzymanie uczuć (afektu)- zwiększona skłonność występowania silnych emocji krzyk, głośny płacz, śmiech, którym towarzyszy agresja - osłabienie kontroli emocji
niezgodności afektu z treścią przeżywań - do zaburzeń tych zaliczamy paratymię, paramimia, ambiwalencję emocjonalną,
Inne zaburzenia emocjonalne:
Lęk patologiczny
Lękiem określamy poczucie zagrożenia, trwożliwego oczekiwania, występujące w sytuacji kiedy jego źródło jest nieznane, nieuświadomione lub nie stanowi realnego zagrożenia. Lęk może być fizjologiczny i pełnić funkcję adaptacyjną. Wyróżnia się strach, który przeżywany jest w sytuacji bezpośredniego zagrożenia, oraz obawę, doświadczaną gdy niebezpieczeństwo jest przewidywane.
Przeżywaniu lęku, strachu i obawy towarzyszą objawy pobudzenia układu wegetatywnego.
Lęk może przejawiać się jako:
stałe wszechogarniające uczucie napięcia i zagrożenia
częste przeżywanie uczucia zakłopotania, niższości
dominującą potrzebę bycia lubianym i akceptowanym
nadwrażliwość na krytykę i odrzucenie
unikanie wchodzenia w bliższe związki z innymi
tendencje do przesady w ocenianiu potencjalnych zagrożeń
Na lęk składa się triada objawów:
Objawy poznawczo- emocjonalne:
treść przeżywań lękowych (myśli o niebezpieczeństwie, zagrożeniu zdrowia, życia, możliwości utraty kontroli własnego zachowania), zaburzenia uwagi i pamięci, napięcie, panika, niemożność odprężenia
Objawy behawioralne:
proste (niepokój lokomocyjny i manipulacyjny) i złożone (unikanie, walka, ucieczka, osłupienie)
Objawy somatyczne:
pobudzenie układu wegetatywnego (np. przyspieszona akcja serca, częstomocz, nadmierna potliwość, drżenia, biegunka, dysfunkcje seksualne), zaburzenia snu
Rodzaje lęku:
lęk uogólniony - ciągły, wolnopłynący z objawami wegetatywnymi z nadmiernym poczuciem zagrożenia, zamartwiania się w sytuacjach codziennych stresów
lęk napadowy - krótkotrwaly, nawracający o znacznym nasileniu z intensywnymi objawami wegetatywnymi oraz z poczuciem poważnego zagrożenia zdrowia lub życia często z obawą utraty kontroli nad swoim zachowaniem (obawą przed "zwariowaniem")
fobiczny - lęk wobec zwierząt, przedmiotów lub w specyficznych sytuacjach, nie stanowiących realnego zagrożenia z towarzyszącym silnym pragnieniem unikania ich
b. Złość patologiczna (dysforia) - negatywnie przeżywane wzburzenie, związane z frustracją, z towarzyszącym poczuciem krzywdy, wzbudzeniem ruchowym i wegetatywnym. Dysforia może mieć charakter:
wybuchów złości (wściekłości) - gwałtowne, intensywne, krótkotrwałe wyładowanie złości, zwykle z agresją lub autoagresją (nietrzymanie afektu, utrata kontroli nad złością)
złości uogólnionej (nastroju dysforycznego)- dłużej utrzymujący się stan patologicznej złości, głównie z drażliwością, rozżaleniem, agresją słowną
c. Nadmierna nieśmiałość, wstyd
d. Nadmierne poczucie winy
e. Ambiwalencja uczuć- występowanie w tym samym czasie sprzecznych emocji wobec tego samego obiektu lub sytuacji
2. Zaburzenia aktywności (czynności motorycznych i motywacyjnych)
Motywacja - mechanizmy zaangażowane w uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie działania (wola, dążenie, działanie).
Zaburzenia aktywności dzielimy na:
Zmiany aktywności ruchowej do których zaliczamy spowolnienie, zahamowanie lub osłupienie, przyspieszenie, pobudzenie, raptus, stereotypie (powtarzanie czynności), manieryzmy ruchowe (mimowolne, nabyte powtarzalne ruchy), natręctwa ruchowe (czyli kompulsje- przymus wielokrotnego powtarzania czynności zgodnie z natręctwami myślowymi lub sztywnym podporządkowaniem się określonym regułom, w celu uniknięcia przykrego zdarzenia w przyszłości, zwykle przynoszą redukcję lęku), parakinezy (niezwykłe formy aktywności ruchowej, typowe dla katatonii, np. katalepsja, akineza, hipokineza lub hiperkineza, zastyganie, giętkość woskowa)
Zaburzenia aktywności impulsywnej
Aktywność impulsywna - aktywność, na którą wpływ mają silne emocje, popędy lub nawyki; w niewielkim stopniu zależy od woli, a także w ograniczonym stopniu podlega świadomej kontroli
Zmiany ogólnego poziomu impulsywności: impulsywność ograniczona lub wzmożona
Przyczynami tych zmian mogą być czynniki, które osłabiają mechanizmy kontroli (alkohol, inne substancje psychoaktywne) lub powodują nasilenie emocji, popędów i nawyków, co prowadzi do skrócenia czasu reakcji między wzbudzeniem a działaniem.
b. Zmiany impulsywności emocjonalnej- motywowane emocjami np. lękiem, dysforią, obniżonym lub podwyższonym nastrojem (np. zachowania agresywne, autoagresywne, dysforyczne, unikowe)
c. Zmiany impulsywności popędowej- motywowane popędami, dotyczą zaburzeń łaknienia, pragnienia, snu, popędu płciowego
d. Zmiany impulsywności nawykowej - motywowane nabytymi, wyuczonymi nawykami, np. kleptomania, piromania, uprawianie hazardu, kolekcjonowanie itp.
Zaburzenia aktywności złożonej (intencjonalnej)
zwiększenie/zmniejszenie zainteresowań, aktywności szkolnej, zawodowej, społecznej (kontakty interpersonalne, pełnienie ról społecznych),
Przy ocenie poziomu aktywności złożonej bierze się pod uwagę takie proporcje zachowań jak: bierność-spontaniczność, zainteresowanie- brak, wycofanie- uczestnictwo,
ZABURZENIA INTEGRACJI CZYNNOŚCI PSYCHICZNYCH
Czynności integracyjne odzwierciedlają wysiłek organizmu aby scalić wiedzę, dynamikę i kierunek swego działania w celu sprawnego funkcjonowania. Zaburzenia integracji czynności psychicznych zakłócają lub ograniczają zachowanie i przeżycia człowieka, utrudniając lub uniemożliwiając dostosowanie ich do zmieniających się okoliczności i potrzeb.
Zaburzenia integracji czynności psychicznych dzielą się na:
Zaburzenia świadomości (ilościowe i jakościowe)
Zaburzenia orientacji
Zaburzenia poczucia zdrowia/ choroby
Zaburzenia sprawności intelektualnej
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia świadomości (ilościowe i jakościowe)
Zaburzenia świadomości najczęściej są związane z uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu.
Ilościowe zaburzenia świadomości (przytomności) to senność patologiczna, sen głęboki (półśpiączka) z reaktywnością wyłącznie na silne bodźce i śpiączka ze zniesieniem wszelkiej reaktywności.
Do zaburzeń jakościowych świadomości zaliczamy: przymglenie, majaczenie, zamroczenie (stan pomroczny), splątanie.
Przymglenie świadomości charakteryzuje się nieznacznie zaburzoną orientacją w czasie i miejscu, łagodnym upośledzenie funkcji poznawczych (uwagi, myślenia, pamięci i postrzegania); ze względu na to, że przymglenie łączy się ze spowolnieniem motorycznym i sennością, w niektórych podziałach zaburzeń świadomości zaliczane jest do zaburzeń ilościowych. Stan ten może także przebiegać z pobudzeniem.
Majaczenie (delirium) cechuje się utrudnieniem kontaktu, spostrzegania i pojmowania, dezorientacją, znacznym niepokojem, lękiem, dysforią, zaburzeniami spostrzegania (złudzenia i omamy, zwłaszcza wzrokowe)
Zamroczenie (stan pomroczny) charakteryzuje się ograniczeniem lub zniesieniem kontaktu z otoczeniem, zaburzoną orientacją w czasie, w miejscu i czasami do własnej osoby, wyraźnym upośledzeniem funkcji poznawczych, zaburzeniami zachowania od względnie uporządkowanego do zupełnie chaotycznego (zachowania nietypowe dla danej osoby). Zwykle zamroczenie rozpoczyna się i kończy nagle, trwa krótko i pozostawia niepamięć okresu zaburzeń.
Splątanie przebiega z głębokim przymgleniem, zaburzeniem orientacji, zaburzeniami funkcji poznawczych, z charakterystycznym zaburzeniem struktury myślenia (znaczne porozrywanie wątków myślowych), z niepokojem, chaotyczną aktywnością ruchową i niepamięcią okresu zaburzeń.
Osłupienie cechuje się brakiem reakcji na bodźce u przytomnego pacjenta (może być nieznaczne przymglenie świadomości). Chociaż jest przytomny, pacjent w osłupieniu nie wykonuje spontanicznie żadnych ruchów, nie mówi, sprawia wrażenie, że niczego nie rozumie. Oprócz przyczyn organicznych osłupienie może występować w przebiegu schizofrenii (osłupienie katatoniczne), depresji (osłupienie depresyjne), manii oraz w stanach dysocjacyjne (osłupienie dysocjacyjne).
2. Zaburzenia orientacji
Obejmują zaburzenie orientacji autopsychicznej (dezorientacja w zakresie postrzegania własnej osoby, zaburzenia schematu ciała, depersonalizacja czyli błędne poczucie zmiany lub nawet obcości własnych przeżyć ) i allopsychicznej (zaburzenia orientacji w czasie, miejscu, sytuacji oraz derealizacja czyli błędne poczucie zachodzących w otoczeniu zmian lub obcości otoczenia )
Zaburzenia poczucia zdrowia/ choroby
Do zaburzeń poczucia zdrowia, choroby możemy zaliczyć brak wglądu chorobowego, nieuzasadnione poczucie choroby i udawanie choroby (np. pozorowanie choroby, symulację, metasymulację). Brak wglądu chorobowego jest to niedostateczne uświadamianie sobie istoty i konsekwencji przeżywanych zaburzeń psychicznych. Nieuzasadnione poczucie choroby wiąże się z występowaniem skarg i dolegliwości, najczęściej somatycznych, które nie mają uzasadnienia w obiektywnej ocenie lekarskiej. Zarówno pozorowanie jak i symulacja polega na umyślnym produkowaniu przez pacjenta lub udawaniu objawów fizycznych albo psychicznych. Pacjenci podają bardzo przekonujące informacje, które mogą zmylić nawet doświadczonego klinicystę lub też „fabrykują” objawy choroby. Różnicując zaburzenie pozorowane i symulację należy ocenić motywację pacjenta do udawania objawów. W zaburzeniu pozorowanym (zespół Münchausena) pacjent nastawiony jest na uzyskanie wewnętrznej korzyści, jaką jest przyjęcie roli chorego tj. jedynym celem jest to, aby był traktowany jak pacjent i przyjęty do szpitala. W przypadku symulacji pacjent skupia się na zewnętrznych korzyściach wynikających z rozpoznania choroby, np. zwolnienie ze służby wojskowej, uniknięcie procesu karnego, uzyskanie świadczeń finansowych.
Zaburzenia sprawności intelektualnej
Zaburzenia sprawności intelektualnej są głównymi objawami zespołów psychopatologicznych takich jak upośledzenie umysłowe i otępienie. Upośledzenie umysłowe to stan zahamowania lub niepełnego rozwoju umysłu charakteryzujący się uszkodzeniem umiejętności poznawczych, mowy, ruchowych i społecznych; ujawnia się w okresie rozwoju. Otępienie jest zespołem spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym, w którym zaburzone są funkcje poznawcze oraz zachowanie.
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości to utrwalone dezadaptacyjne wzorce wewnętrznego przeżywania oraz zachowania społecznego - prowadzące do indywidualnego cierpienia lub konfliktów interpersonalnych (rozwijające się od wczesnego wieku lub w wyniku urazów psychicznych ewentualnie po zmianach organicznych UON u osób dorosłych).
Zaburzenia osobowości dzielimy na:
specyficzne typy zaburzeń osobowości
- są to głęboko zakorzenione i utrwalone wzorce zachowań, przejawiające się mało elastycznymi reakcjami na różnorodne sytuacje indywidualne i społeczne; ujawniają się w dzieciństwie lub okresie dojrzewania, i trwają nadal w życiu dorosłym. Do specyficznych zaburzeń osobowości należy: osobowość paranoiczna, schizoidalna, dyssocjacyjna, chwiejna emocjonalnie, histroniczna, anankastyczna, lękliwa, i zależna.
trwała zmiana osobowości to wyraźna i trwała zmiana osobowości u osoby dorosłej, u której wcześniej nie stwierdzano zaburzeń osobowości, która powstaje w następstwie stresu o rozmiarach katastrofy, silnych albo przewlekłych urazów psychicznych, ewentualnie zmian organicznych mózgu.
osobowość mnoga- jest to postać zaburzenia dysocjacyjnego, która cechuje się występowaniem dwóch lub więcej odrębnych osobowości, przy czym w danej chwili ujawnia się tylko jedna z nich; każda z osobowości ma swoje odrębne wspomnienia, własne zachowania, preferencje itd.
dezintegrację osobowości (rozszczepienie, rozpad) - zmiana osobowości następująca w przebiegu schizofrenii, charakteryzująca się utratą spójności pomiędzy różnymi funkcjami psychicznymi oraz w obrębie poszczególnych czynności psychicznych (przejawami są np. ambisentencja, ambitendencja, ambiwalencja uczuć, paratymia, paramimia), zatarciem granic między osobowością chorego a światem otaczającym.
Piśmiennictwo:
Wciórka J.: Psychopatologia. (w): Psychiatria. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2002, tom 1: 321-435
Jarosz M: Psychopatologia i syndromologia ogólna. (w) Bilikiewicz A(red): Psychiatria dla studentów medycyny. PZWL, Warszawa 1998, 47-107
Jaroszyński J: Zespoły zaburzeń psychicznych. Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 1994
Grzywa A: Omamy i urojenia. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2000
Pużyński S (red) Leksykon Psychiatrii. PZWL, Warszawa 1993
Grzywa A: Oblicza psychozy. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2005-12-13
Kaplan HJ, Sadock BJ: Typical Signs and symptoms of psychiatric illness. (w): Kaplan HJ, Sadock BJ: Comprehensive textbook of psychiatry. Sisth ed.Williams & Wilkins, Baltimore 1995, 535- 543
Crash Course
1
1