BÓLE NADBRZUSZA I ŚRÓDBRZUSZA
Bóle nadbrzusza i śródbrzusza tak jak inne bóle brzucha mogą mieć charakter trzewny i somatyczny.
Bóle trzewne mają charakter kolki, wiercący, lub nękający i nie są ściśle umiejscowione.
Towarzyszą im nudności, wymioty, niepokój ruchowy, oraz bladość i poty. Słabną przy wykonywaniu ruchu.
Bóle somatyczne spowodowane są podrażnieniem nerwów czuciowych otrzewnej ściennej, krezki, ścian powłok brzusznych oraz przestrzeni pozaotrzewnowej.
Umiejscowione są wyraźnie w miejscu objętym procesem chorobowym. Są ostre, lub tępe, ale ciągłe. Nasilają się pod wpływem ruchów.
Ból nadbrzusza i śródbrzusza najczęściej jest spowodowany przez choroby żołądka, dwunastnicy, układu żółciowego, lub trzustki.
W chorobach żołądka ból często związany jest z posiłkiem. We wrzodzie trawiennym ból pojawia się wkrótce po posiłku.
Ból z powodu wrzodu trawiennego dwunastnicy umiejscawia się w dolnej części śródbrzusza i promieniuje na prawo. Pojawia się często przed posiłkiem (na czczo) i w nocy kiedy gromadzą się większe ilości soku żołądkowego. Ustępuje po posiłku i lekach alkalizujących. Bóle wrzodowe są bólami nawracającymi w postaci kilkutygodniowych okresów. Z badań dodatkowych należy wykonać gastroskopię i duodenoskopia, które decydują o rozpoznaniu.
Stany zapalne błony śluzowej żołądka i dwunastnicy są przyczyną tępych bólów umiejscowionych w nadbrzuszu. Rozpoznanie potwierdza badanie gastroskopowe i histologiczne.
W zwężeniu odźwiernika ból występuje po spożyciu pokarmu, a ustępuje po wymiotach (chory często sam prowokuje wymioty). Zwężenie wykazać można badaniem RTG z kontrastem.
Przy perforacji wrzodu trawiennego pojawia się ostry ból somatyczny. Nasila się przy ucisku, głębokim oddychaniu i zmianie pozycji. Lokalizuje się w dermatomie, odpowiadającym temu somatycznemu korzeniowi, który podlega bólowej stymulacji.
Promieniuje do prawego boku. Na zdjęciu RTG jamy brzusznej często widoczna jest bańka powietrza pod przeponą.
U chorych z przepukliną rozworu przełykowego przepony ból umiejscawia się w nadbrzuszu, lub zamostkowo wykazując wyraźną zależnosć od pozycji ciała (nasilają się w pozycji leżącej, a znikają w pozycji stojącej). Mogą wystąpić nudniosci i wymioty.
Ból pęcherzyka żółciowego umiejscawia się w prawym podżebrzu i w śródbrzuszu.
W przypadku skurczów przewodów zółciowych ma charakter napadowej kolki, promieniuje do lewej łopatki.
Jeśli zapalenie ścian pęcherzyka żółciowego przenosi się na otrzewną ścienną, ból umiejscawia się w prawym podżebrzu i nabiera cech bólu somatycznego
Ból pochodzenia trzustkowego także umiejscawia się w śródbrzuszu. Trzustka leży pozaotrzewnowo, z tego względu jej zapalenie, lub rak pobudzają czuciowe zakończenia unerwienia somatycznego przestrzeni pozaotrzewnowej. W ostrym zapaleniu trzustki ból jest bardzo nasilony, somatyczny, promieniujący do lewego podżebrza, grzbietu i lewego barku, jest ciągły, trwa kilka godzin, a nawet dni po napadzie. Może się zwiększać po posiłku. Skojarzony jest z nudnościami i wymiotami. Stwierdza się ↑ stężenia amylazy.
Wykonuje się badanie USG (obrzęk trzustki, torbiele rzekome, guzowatość) i RTG (obecność zwapnień).
W raku trzustki ból trwa miesiącami. Może być stały, lub przerywany, nasila się w pozycji leżącej. Występuje ↓ mc. oraz zółtaczka zastoinowa z macalnym pęcherzykiem żółciowym.
Ból w okolicy okołopępkowej sugeruje chorobę jelita cienkiego.
Zawał jelita cienkiego charakteryzuje się skurczowymi bólami, stopniowo nasilającymi się. Wykonuje się RTG w którym stwierdzić można pogrubienie ściany jelita.
Również w chorobach zapalnych jelit ból może umiejscawiać się w śródbrzuszu. Ma charakter skurczowy, przewlekły. Towarzyszyć mu mogą biegunki i utrata masy ciała.
W ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego ból rozpoczyna się w śródbrzuszu, a dopiero po kilku godzinach przenosi się do prawego dolnego kwadranta brzucha.
Bóle nadbrzusza mogą być spowodowane także przez przyczyny zlokalizowane poza jamą brzuszną. Występują w postaci gastrycznej zawału (zawał ściany dolnej), zapaleniu opłucnej, zmianach chorobowych rdzenia kręgowego i nerwów rdzeniowych (nerwobóle).
Bóle w nadbrzuszu mogą też być wyrazem nerwicy, czy depresji. W rozpoznaniu pomagają inne objawy tych chorób.
Również przyczyny metaboliczne mogą powodować ból w nadbrzuszu.
W mocznicy bóle spowodowane są zmianami zapalnymi żołądka i jelit, rzadziej trzustki.
W kwasicy cukrzycowej ból ma charakter kolki. Z reguły poprzedzają je nudności i wymioty.
Kolkowe bóle brzucha z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami mogą wystąpić też w przełomie tyreotoksycznym, nadnerczowym, hiperkalcemicznym, lub nadcisnieniowym spowodowanym guzem chromochłonnym.