Temat 16 Język mówiony, a język pisany

Rozróżnienie języka mówionego i pisanego nie jest podziałem pełnym. Poza mową głośną i tekstem zapisanym istnieje również mowa wewnętrzna, realizowana w świadomości, w myśli.

Porównanie języka mówionego z pisanym.

Pismo zrodziło się później niż mowa.

Słowa mówione nie wymagają światła, można przecież mówić po ciemku.

Dźwięk nie wymaga fizycznej bliskości nadawcy i odbiorcy. Przy mówieniu ręce są wolne i można podczas czynności mówienia robić coś innego np. coś trzymać.

Pismo czyli substancja graficzna. Przy czynności pisania: potrzebne jest światło, przynajmniej jedna ręka jest zajęta.

Pismo jest bardziej wymagające, gdyż wymaga materiału, na którym mamy coś napisać i rzecz dzięki której piszemy. W języku mówionym posługujemy się tylko narządami mowy. Więcej się namęczymy pisząc,ale pozostaje za to trwałość fizyczna.

Werba voland scripta manent - słowa ulatują, to co napisane trwa

Pismo umożliwia przekazywanie w czasie i przestrzeni

Rodzaje tekstu mówionego:

Tekst mówiony oznacza wszelki tekst, który został przekazany przez fale akustyczne przy wykorzystaniu kodu naturalnego, w jakim został skonstruowany; 3 elementy:

1. teksty czytane

2. teksty wypowiadane np. referaty, kiedy tekst wygłaszamy sami, ale czasem spoglądamy do kartki

3. teksty mówione, spontaniczne, nieprzygotowane

Aleksander Wilkoń, porównując język mówiony i pisany, wprowadza grupy:

1. teksty mówione, które stylizowane są na teksty książkowe (staranne)

2. trzy grupy tekstu mówionego:

• teksty prymarnie pisane (teksty nie przeznaczone do wygłoszenia)

np. wiersze, które posiadają specyficzną formę graficzną

• teksty przeznaczone do wygłoszenia np. przemówienia polityków, prezydenta

• teksty nadające się do wygłoszenia np. powieść odczytywana w radiu

3. teksty prymarnie mówione, ale zapisane np. notatki zapisane z wykładu

4. teksty stylizowane na język mówiony np. dramaty,dialogi

W obrębie języka mówionego wyróżniamy style:

1. język mówiony oficjalny - styl retoryczny, publicystyczny, naukowy, urzędowy.

2. język mówiony obiegowy, język potoczny.

W obrębie języka pisanego wyróżniamy style:

1. język artystyczny

2. język publicystyczny (dziennikarstwo)

3. urzędowy

4. religijny

Cechy fleksyjne języka mówionego:

1. wysoka synkretyczność (podobieństwo formalne) fleksji potocznej np. zastępowanie jednych przypadków na drugie: cześć Marysia (M) zastępując Wołacz - cześć Marysiu

Utożsamianie (M) do (W)

Zamiast (M) używamy też (W) np. zamiast „Jaś przyszedł” to „Jasiu przychodzi”

2. Upowszechnienie się biernika „tą” zamiast „tę”

3. Mieszanie rodzajów gramatycznych, czasem neutralizacja rodzajów

Np. politycy mówią „te mieszkanie” zamiast „to mieszkanie”. „te dziecko” zamiast „to dziecko”

4. Rzeczowniki dwurodzajowe np. rodzynek, rodzynka; klusek,kluska; ta pomarańcza, ten pomarańcz

5. Czasownik przyszły analityczny można wymawiać dwojako

Np. „będę robić” lub „będę robiła”

Język mówiony jest zjawiskiem akustycznym, jest strumieniem wyrazów, a ściślej głosek. Istotnym elementem jest intonacja, akcent, gesty, mimika.

Językiem mówionym posługujemy się w codziennych rozmowach. W czasie mówienia wysokość naszego głosu może się podnosić lub opadać. W ten sposób sygnalizujemy początek i koniec zdania (w języku mówionym nie ma przecinków ani kropek). To zjawisko nazywamy intonacją. Ważna jest gdy prosimy kogoś, chcemy nakazać coś, ostrzec.
Akcent - istotny element języka mówionego. Akcent, czyli uwydatnienie sylaby w wyrazach, bądź wyrazu w zdaniach. Wypowiedzi mówione mają dość swobodną budowę składniową, często towarzyszą jej gesty, mimika. Ważne fragmenty wypowiedzi uzupełniamy intonacją, podkreślamy akcentem. Wypowiadamy się w określonych sytuacjach. Nasze wypowiedzi maja charakter spontaniczny, nie są przygotowane i przede wszystkim mówimy do "kogoś".

Język pisany jest bardziej bogatszy w repertuar środków słowotwórczych, ale większa regularność ich występowania jest w języku mówionym.

W tekście mówionym charakterystyczna jest znaczna frekwencja derywatów np. występują takie wyrazy jak mięcho zamiast mięso, majty zamiast majtki - są nacechowane negatywne. Prócz zgrubień występują też i zdrobnienia jak: kotuś, chlanko, piwko, kawusia, ciasteczko.

Inną charakterystyczną cechą jest występowanie potoków składniowych (ciągi wyrazów, wyrażeń, wypowiedzi luźno ze sobą powiązanych) w calach stylizacyjnych, kiedy oddaje się tok mówienia mowy potocznej ( w literaturze segmentacja tekstu na mniejsze jednostki). W języku pisanym segmentacja tekstu na zdania dokonuje się na sposób konwencjonalny przy wykorzystaniu interpretacji oraz graficznych rozliczeń.

W wypowiedzi mówionej występują struktury zdań, wypowiedzi, które zakłócają regularny ton składniowy ( wtrącenia, urywanie zdań). Pomija się to, co oczywiste.

Posługując się językiem mówionym możemy dokonać autokorekty wypowiedzi. Mówienie ma kształt strumienia i mogą wystąpić błędy np. gramatyczne. Nie wymażemy tego, ale możemy zastosować poprawki.

W języku pisanym w przeciwności do języka mówionego unika się zdań pojedynczych .

Często w mowie głośnej stosowane są podwójne podmioty i podwójne dopełnienia np: „Jacek , on zwykle nic nie robi”. Brakuje też imiesłowowych równoważników zdań np. szedł śpiewając. Często też pomijane są czasowniki, których łatwo jest się domyślić.

---