Doradztwo rehabilitacyjne - wykład - 17-04-2007
T: Specyficzne problemy życiowe osób niepełnosprawnych.
Rozmiary niepełnosprawności:
Choroby układu krążenia - 45 %
Dysfunkcje narządów ruchu - 40 %
Schorzenia neurologiczne - 22 %
Uszkodzenia narządu wzroku - 12 %
Uszkodzenia narządu słuchu - 7 %
Schorzenia psychiczne lub upośledzenia umysłowe - 7 %.
OSOBY NIEDOSŁYSZĄCE, GŁUCHE I GŁUCHONIEME
Edukacja dzieci i młodzieży z uszkodzeniami słuchu
wczesna diagnoza sprzyja podejmowaniu odpowiednich działań rehabilitacyjnych (badania przesiewowe)
dzieci z uszkodzonym słuchem w stopniu lekkim i umiarkowanym - kształcenie w szkołach masowych w klasach zwykłych i integracyjnych
dzieci z uszkodzonym słuchem w stopniu znacznym i głębokim - kształcenie w szkołach dla niedosłyszących (ośrodki szkolno-wychowawcze z internatem).
Zatrudnienie:
osoby niedosłyszące - zatrudnienie nie stwarza na ogół problemów
osoby głuche, ogłuchłe lub głuchonieme - trudności w wyborze zawodu, uzyskaniu i utrzymaniu zatrudnienia - problemy w przygotowaniu zatrudnienia (trudności w przekonaniu pracodawców), w porozumiewaniu się z innymi pracownikami (wynik uprzedzeń)
uszkodzenie słuchu - nie niesie szczególnych ograniczeń w wyborze i wykonywaniu pracy; nie ma przepisów zakazujących wprost wykonywania określonych zawodów
błędy na etapie kierowania do kształcenia zawodowego i zatrudnienia
osoby głuche i głuchonieme - podejmują zatrudnienie w zakładach, gdzie już pracują osoby niesłyszące
korzystna praktyka zatrudniania osób słyszących znających język migowy (możliwość zatrudnienia z możliwością zakwaterowania w hotelu, np. w Tomaszowie Mazowieckim, Smoszewie (woj. Mazowieckie), Pcimiu (woj. Małopolskie).
Udział osób niesłyszących, głuchych i głuchoniemych w życiu społecznym:
osoby niedosłyszące - utożsamiają się zwykle ze środowiskiem osób słyszących
osoby głuche i ogłuchłe wychowujące się w otoczeniu osób słyszących - najlepiej czują się w środowisku rodzinnym
osoby głuchonieme i głuche znające język migowy - zwykle czują się bardzo zintegrowane ze środowiskiem osób niesłyszących.
Bariery w komunikowaniu się i pomoce techniczne - działania umożliwiające komunikowanie się i dostęp do informacji:
opanowanie języka migowego przez osoby słyszące
usługi profesjonalnych tłumaczy języka migowego
usługi TV w zakresie tłumaczenia programów na język migowy
telewizyjne programy dla niesłyszących oraz napisy w gotowych programach
wydawanie czasopism środowiskowych
kształcenie tłumaczy języka migowego
filmy dydaktyczne
informacja pisana i piktograficzna w miejscach publicznych
pomoce techniczne zbiorowego użytku
indywidualne pomoce techniczne
aparaty słuchowe - na zlecenie lekarza dzieci i młodzież otrzymują bezpłatnie, dorośli za częściową opłatą
zakup innych urządzeń może być częściowo dofinansowany (PFRON).
Specyfika komunikowania się z osobami z uszkodzonym słuchem:
znacznie większa rola informacji i wrażeń wizualnych
przygotowanie się do rozmowy - papier i pisak do ewentualnego porozumiewania się na piśmie
rozpoczęcie rozmowy, gdy obaj uczestnicy siedzą naprzeciw siebie
ważna mimika twarzy, pozytywne nastawienie (mowa ciała)
konieczny ciągły kontakt wzrokowy (czytanie z ust)
wykazywanie zainteresowania przekazywanymi informacjami
pytania stawiane jedno po drugim, bez pośpiechu
uwzględnienie mniejszego zasobu słownictwa (posługiwanie się prostymi zdaniami)
zakończenie rozmowy - podanie wizytówki, ustalenie kolejnego terminu wizyty także na piśmie.
Specyfika porozumiewania się z osobami niedosłyszącymi:
porozumiewanie się przy użyciu mowy dźwiękowej
trudności tych osób w zrozumieniu komunikatu
korzystają z aparatów słuchowych i czytania z ust
należy mówić spokojnym głosem, wyraźnie, zwracając się twarzą do rozmówcy
do osób starszych pomocne jest mówienie prosto do ucha
należy wyłączyć inne urządzenia utrudniające.
Specyfika porozumiewania się z osobami głuchymi i ogłuchłymi:
możliwość porozumiewania się za pomocą mowy dźwiękowej (w różnym stopniu)
większość, nawet aparatowanych osób, łączy szczątkowy odbiór z czytaniem z ust
w przypadku osób głuchych odczytywanie z ust jest mniej sprawne
brak kontroli nad siłą własnego głosu
osoby ogłuchłe charakteryzuje często brak akceptacji własnego kalectwa
ułatwieniem przekazywanie informacji na piśmie (np. karteczki z gotowymi pytaniami; osoba ogłuchła odpowiada ustnie).
Specyfika porozumiewania się z osobami głuchoniemymi:
brak możliwości porozumiewania się za pomocą mowy dźwiękowej
często znajomość kilku słów, podstawowym sposobem porozumiewania się jest język migowy
najkorzystniejsze porozumiewania się językiem migowym
drogą pisemną także podstawowe informacje
możliwość sporządzenia zestawów prostych pytań na kartkach.
OSOBY NIEWIDOME I SŁABO WIDZĄCE
(J. Kuczyńska - Kwapisz, 1998)
Rezolucja Światowej Organizacji do Spraw Osób Upośledzonych w ONZ uznaje za ślepotę:
zupełny brak wzroku
ostrość wzroku nie przekraczająca 1/20 normalnej ostrości widzenia w lepszym oku przy zastosowaniu szkieł korekcyjnych
ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w 20 stopniach
niewidomymi - jeżeli nie widzą od urodzenia lub stracili wzrok we wczesnym dzieciństwie - do 5 r.ż.
ociemniali - utracili wzrok po 5 r.ż.
słabo widzący - których ostrość wzroku po korekcji mieści się w przedziale od poczucia światła do 0,3 pełnej ostrości.
Problemy życiowe osób niewidomych i słabo widzących:
typu poznawczego w zdobywaniu informacji
zdobywaniu wiedzy zamieszczonej w publikacjach drukowanych
w orientacji przestrzennej i samodzielnym poruszaniu się
rzutuje to na życie rodzinnej i społeczne, naukę, pracę, inne formy aktywności
dostęp do wiedzy zapisanej w możliwości pisemnego utrwalania myśli - dotykowy alfabet punktowy utworzony przez Luisa Braille'a
rozwój elektroniki i informatyki - szansa dla osób niewidomych
książki tzw. czytane - Centralna Biblioteka Książek Brajlowskich oraz Mówionych - gmach Zarządu Głównego Polskiego Związku Niewidomych w Warszawie, ul. Konwiktorska 7/9
twórczość literacka, w tym wspomnieniowa
ograniczenie swobody poruszania się jedną z najważniejszych konsekwencji braku wzroku - ważne zadanie rehabilitacji (stosuje się szeroko pojętą indywidualizację)
programy, metody nauczania orientacji przestrzennej, dobór i wykształcenie specjalistów (w WSPS im. M. Grzegorzewskiej - specjalizacja z tyflopedagogiki).
Możliwości zawodowe osób niewidzących i słabo widzących:
możliwości podobne jak osób widzących - indywidualne
przy stopniowej utracie wzroku - możliwość dostosowania miejsca pracy do obecnej sytuacji (specjalne kursy komputerowe organizowane np. przez firmę ALTIX w Warszawie i Centrum Rehabilitacyjne w Bydgoszczy)
znalezienie w tej samej instytucji innego miejsca pracy
młodzież niewidoma i słabo widząca - kształcenie w systemie integracyjnym i specjalnym:
zasadnicze szkoły zawodowe kształcące w zawodach: dziewiarz, ślusarz, szczotkarz, tapicer, wikliniarz, koszykarz, kaletnik, introligator, elektromechanik maszyn i aparatów elektrycznych
licea zawodowe o specjalnościach: monter urządzeń elektrycznych, stroiciel instrumentów, operator dźwięku, pracownik administracyjno - biurowy, masażysta
technika: kształcenie masażystów
po ukończeniu liceów ogólnokształcących i zawodowych - kształcenie w studiach policealnych w zawodach: stroiciel instrumentów, operator dźwięku, technik biurowy, masażysta
studia pedagogiczne, psychologia, matematyka, informatyka, języki obce, muzyka, prawo
dorośli niewidomi mogą zmieniać kwalifikacje zawodowe na kursach zawodowych prowadzonych przez PZN.
OSOBY Z DYSFUNKCJĄ NARZĄDU RUCHU Z POWODU USZKODZEŃ RDZENIA KRĘGOWEGO (Janusz Kirenko, 1999)
Przyczyny (choroby lub urazy):
choroby uszkadzające rdzeń kręgowy: stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne, jamistość rdzenia, guzy rdzeniowe
urazowe uszkodzenia rdzenia: zwykle w wyniku zwichnięcia kręgosłupa lub złamania któregoś z jego elementów.
Objawy uszkodzenia rdzenia kręgowego:
uszkodzenia rdzenia mogą być całkowite (gdy czynności rdzenia poniżej urazu są zniesione i występuje brak czucia powierzchowniowego) lub częściowe (gdy siła urazu działająca na rdzeń jest niewielka)
w przypadku uszkodzeń częściowych - niedowład lub porażenie poszczególnych grup mięśniowych tułowia i kończyn dolnych oraz różnego stopnia zaburzenia czucia powierzchniowego
tetraplegia - całkowite uszkodzenie w odcinku szyjnym, czyli zespół porażenia czterokończynowego, charakteryzujący się brakiem ruchów czynnych kończyn górnych i dolnych oraz porażenia mięśni tułowia
paraplegia - zespół symetrycznego porażenia dwukończynowego - kończyny górne pozostają sprawne, zaburzenia oddechowe są niewielkie, lecz kończyny dolne są zupełnie porażone.
Potrzeby osób niepełnosprawnych ruchowo:
mimo określonych braków fizycznych - takie same potrzeby biologiczne, psychiczne i społeczne
posługiwanie się sprzętem ortopedycznym, laskami, aparatami czy wózkiem inwalidzkim - konsekwencje fizyczne i psychiczne.
Główne problemy życiowe:
skutki kalectwa - muszą być rozpatrywane w odniesieniu do konkretnych osób
w sytuacjach trudnych i stresowych ważną rolę odgrywają pozytywne więzi międzyludzkie; dawanie wsparcia członkom grupy samopomocy
konfliktowe źródła wsparcia - prowadzące do długotrwałego stresu
nadmierna kontrola ze trony najbliższych
niedostateczne wsparcie
społeczeństwo nie zawsze jest skłonne pomagać osobom niepełnosprawnym
niechęć wobec niepełnosprawności przejawia się w postaci stereotypów, piętnowania oraz postaw negatywnych.
Wsparcie społeczne:
największe zapotrzebowanie na wsparcie emocjonalne, szczególnie w początkowym okresie, tuż po utracie sprawności
w drugiej kolejności odczuwana jest potrzeba wsparcia instrumentalnego
podstawą skuteczności wspierania jest adekwatność działań w stosunku do potrzeb i oczekiwań biorcy (znajomość osób wspieranych)
alternatywne, w stosunku do instytucjonalnych, formy rehabilitacji:
idea grup aktywnej rehabilitacji
ośrodki niezależnego życia
programy „asysty społecznej”
zrzeszanie się osób o podobnych niepełnosprawnościach.
Przebieg rehabilitacji w koncepcji Stowarzyszenia Aktywnej Rehabilitacji
Instruktorzy docierają do wyznaczonych szpitali i kontaktują się osobiście z osobami z urazami rdzenia, często po operacjach.
Proponują udział w turnusie aktywnej rehabilitacji (czas trwania turnusu 7-10 dni) - sport jako metoda rehabilitacji.
Utrzymanie się w dobrej kondycji psychofizycznej.