Wyrok
z dnia 9 lutego 2000 r.
Naczelny Sąd Administracyjny (do 2003.12.31) w Gdańsku
I SA/Gd 213/1998
Z treści art. 7 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji jednoznacznie wynika konieczność zastosowania takiego środka lub środków egzekucyjnych, które umożliwią pokrycie powstałych zaległości. Natomiast zastosowanie najmniej uciążliwego środka egzekucyjnego może mieć miejsce w przypadku istnienia w tym względzie możliwości wyboru.
LEX nr 40392
40392
Dz.U.05.229.1954: art. 7
Przewodniczący: sędzia NSA J. Zdzienicka.
Sędziowie NSA: Z. Pietrasik, A. Stępień (spr.).
Protokolant: J. Denka.
Urząd Skarbowy prowadził postępowanie egzekucyjne w stosunku do Henryka F. na podstawie tytułów wykonawczych obejmujących zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych za 1992 r., nie uregulowane składki na ubezpieczenia społeczne za okres marzec 1994 r. - luty 1997 r. oraz nie spłacony kredyt bankowy poręczony przez skarżącego w 1992 r. w Banku Komunalnym S.A.
Ponadto przedmiotem egzekucji były też nie uiszczone należności Obwodowego Urzędu Poczty z tytułu abonamentu RTV oraz mandat kredytowy.
W toku postępowania egzekucyjnego dnia 26 lipca 1993 r. zajęto u zobowiązanego samochód osobowy marki "Ford Sierra", który następnie został wyłączony spod egzekucji na wniosek nabywcy działającego w dobrej wierze.
Dokonane zatem zbycie przez dłużnika pojazdu uniemożliwiło pokrycie zaległości, na poczet których został zajęty.
Dnia 19 września 1997 r., w związku z zajęciem przez organ egzekucyjny wynagrodzenia dłużnika w Klubie Sportowym "C.", skarżący zgłosił się w Urzędzie Skarbowym oświadczając, iż w klubie tym nie pracuje, działalności gospodarczej nie prowadzi od lutego 1997 r., nigdzie nie jest zatrudniony, nie posiada także majątku ruchomego i nieruchomości, mieszkanie stanowi własność jednego z synów, zaś źródłem utrzymania jego i dwóch synów jest renta rodzinna w wysokości 350 zł miesięcznie i zasiłek dla bezrobotnych. Jednocześnie zadeklarował wpłaty na rzecz Urzędu Skarbowego w wysokości 50% przysługującemu go zasiłku dla bezrobotnych.
Zajęcia zadeklarowanego zasiłku dokonano w Rejonowym Urzędzie Pracy dnia 23 września 1997 r. Kwota uzyskana wskutek realizacji tego zajęcia nie przekroczyła 1.000 zł.
W międzyczasie do Urzędu Skarbowego wpłynęła informacja Wydziału Komunikacji Urzędu Miasta o zarejestrowaniu na nazwisko Henryka F. samochodu osobowego marki "Seat Cordoba".
Dnia 22 września 1997 r. poborca skarbowy dokonał zajęcia tego pojazdu na poczet ciążących na dłużniku należności podatkowych i niepodatkowych sięgających kwoty 40.000 zł.
Dnia 24 września 1997 r. do Urzędu wpłynął wniosek skarżącego zawierający prośbę "o zwrot zabranego samochodu". Prośbę uzasadniono tym, iż samochód zakupiony na kredyt bankowy, zaś nabyty został celem podjęcia pracy zarobkowej (taksówka), z której dochód miał być przeznaczony na pokrycie zadłużenia objętego postępowaniem egzekucyjnym. Urząd, postanowieniem z dnia 14 października 1997 r. odmówił tej prośbie uzasadniając stanowisko tym, iż dłużnik nie posiada innego majątku, do którego można by skierować egzekucję, samochód nie jest ruchomością podlegającą zwolnieniu spod egzekucji na podstawie art. 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Nadto dłużnik nie podjął żadnych czynności w kierunku świadczenia usług przewozu osób.
Na postanowienie to pismem z dnia 13 października 1997 r. złożono zażalenie, w którym wnioskowano o jego uchylenie i zwolnienie samochodu spod egzekucji. W uzasadnieniu powołano następujące okoliczności: zaległości w składkach ZUS zostały rozłożone na raty, przed sądem powszechnym toczy się postępowanie z powództwa syna (spadkobiercy po Marii F. - małżonce skarżącego) o unieważnienie udzielonego przez Henryka F. bez jej zgody poręczenia kredytu bankowego, realizowane jest zajęcie egzekucyjne zasiłku dla bezrobotnych, a należności z tytułu abonamentu RTV i mandatu uregulowano.
Izba Skarbowa rozpatrując powyższe, postanowieniem z dnia 31 grudnia 1997 r. zaskarżone rozstrzygnięcie utrzymała w mocy.
W uzasadnieniu stwierdzono, iż wobec wcześniejszego zbycia samochodu marki "Ford Sierra", w sytuacji, gdy dłużnik nie posiada innego majątku, z którego można by prowadzić egzekucję, samochód jest jedynym gwarantem pokrycia ciążących na nim zaległości. Kwoty uzyskiwane z zasiłku dla bezrobotnych takiej gwarancji bowiem nie dają.
W ocenie Izby nie przemawiał za uwzględnieniem zażalenia argument toczącego się postępowania sądowego o unieważnienie poręczenia kredytu, bowiem bez względu na rozstrzygnięcia sądu w tej sprawie, zajęcia dokonano również na pokrycie zaległości z innych tytułów (podatkowych i wobec ZUS-u).
Bez znaczenia było też twierdzenie o rozłożeniu przez ZUS zadłużenia na raty, ponieważ Zakład Ubezpieczeń Społecznych, bowiem Inspektorat w Inowrocławiu wniosek skarżącego w tej sprawie załatwił odmownie.
Również zastaw ustanowiony na samochodzie przez bank kredytujący jego zakup nie stanowił przeszkody dla prowadzenia egzekucji z tej ruchomości przez Urząd Skarbowy bowiem jak wynika z umowy ustanowienia rejestrowego zastawu bankowego spisanej dnia 4 sierpnia 1997 r. pomiędzy kredytobiorcą, a Bankiem udzielającym kredytu (§ 3) właścicielem pojazdu jest kredytobiorca, a zastaw ustawowy powstały na mocy art. 23 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 z późn. zm.), dawał Skarbowi Państwa pierwszeństwo zaspokojenia należności podatkowej i zaległych składek ZUS przed innymi wierzycielami w zaspokojeniu się z przedmiotu tego zastawu.
Na postanowienie to złożono do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę, w której wnosi się o jego uchylenie - jako niezgodnego z prawem, zarzucając zastosowanie w prowadzonym postępowaniu egzekucyjnym zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, co stoi w sprzeczności z postanowieniami art. 7 § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1996 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161 z późn. zm.).
Izba Skarbowa wniosła o oddalenie skargi.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga nie jest zasadna.
Artykuł 67 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161 z późn. zm.) określa środki egzekucji administracyjnej, wśród nich - egzekucję z ruchomości.
Mając na uwadze zasadę poszanowania minimum egzystencji, ustawodawca w art. 8-11 ustawy wymienia dobra, których zajęcia dokonywać nie wolno. Wśród tychże samochody nie figurują, co upoważnia organy egzekucyjne do zajmowania w postępowaniu egzekucyjnym tego rodzaju ruchomości.
Ponieważ podstawowym zadaniem organów egzekucyjnych jest ściągnięcie od zobowiązanego dochodzonych zaległości, możliwe jest stosowanie równolegle kilku środków egzekucyjnych.
W stosunku do skarżącego zastosowano zajęcie samochodu osobowego m-ki "Seat Cordoba", będącego, jak wynika z akt sprawy, jedynym posiadanym przez niego majątkiem, z którego prowadzenie egzekucji jest prawem dozwolone.
Powołany przez skarżącego art. 7 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, którego obrazy miały dopuścić się organy podatkowe, stanowi, iż organ egzekucyjny stosuje środek egzekucyjny, który prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązku, a spośród kilku środków egzekucyjnych - środek lub środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego.
Z treści cyt. przepisu jednoznacznie wynika konieczność zastosowania takiego środka lub środków egzekucyjnych, które umożliwią pokrycie powstałych zaległości. Natomiast zastosowanie najmniej uciążliwego środka egzekucyjnego może mieć miejsce w przypadku istnienia w tym względzie możliwości wyboru.
W rozpatrywanej sprawie jedynym źródłem wykonania obowiązku, obok egzekucji z samochodu, były wpływy z realizacji zajęcia zasiłku dla bezrobotnych.
Uzyskana z tego tytułu kwota niespełna 1.000 zł, wobec wysokości istniejącego zadłużenia, w sytuacji ciągłego narastania kwoty odsetek wpłynęła w nieznaczny sposób na jego zmniejszenie.
W tej sytuacji zarzuty dotyczące zastosowania zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, naruszenia zasady celowości działania, zastosowania represji wobec dłużnika nie znajdują uzasadnienia.
Nie jest również trafny zarzut dotyczący błędnej interpretacji przez Izbę treści art. 13 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Ochrona interesów zobowiązanego na podstawie tego przepisu dotyczy konkretnego dobra lub prawa określonego w art. 8-11 ustawy.
Przepis ten chroni zobowiązanego przed pomyłkowym zajęciem w toku postępowania egzekucyjnego tych dóbr i praw, które spod tego zajęcia są wyłączone i nakazuje to wyłączenie, bez względu na uciążliwość dla zobowiązanego.
Uznając zatem, że w sprawie nie zachodzi wskazywane w skardze naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł w myśl art. 27 ust. 1 ustawy o NSA.