Władysław III Warneńczyk.
- urodził się: 1424, zmarł: 1444
- na tronie w latach 1434 - 1444
- drugi władca dynastii Jagiellonów
- poprzednik: Władysław Jagiełło
- następca: Kazimierz Jagiellończyk
- syn Władysława Jagiełły i księżnej Zofii Holszańskiej
- żona : nie miał
- dzieci : nie miał
- przydomek :
pochodzi od nazwy miasta Warna, gdzie król Władysław dowodził wojskami węgierskimi przeciw Turkom i gdzie zginął
Władca prywatnie.
Władysław Warneńczyk był synem Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. Przyszedł na świat w 1424 roku, kiedy tracono już nadzieję, że sędziwy król doczeka się męskiego potomka. Matka jego miała wtedy zaledwie około 18 lat. Król ojciec niezwykle szczęśliwy, cały dzień spędził w Kościele dziękując Bogu za syna. Uroczysty chrzest królewicza odbył się w Krakowie, a ojcem chrzestnym został papież Marcin. Niewiele mamy informacji o osobowości Władysława, żył zbyt krótko. Wydaje się, że był podatny na wpływy, a gdy pojawiła się możliwość podjęcia samodzielnej decyzji, brak doświadczenia zaowocował niedojrzałą oceną sytuacji i straceńczym pomysłem. Na pewno był Władysław człowiekiem odważnym, o duszy przepojonej ideałami rycerskimi. Był młodym, skromnym człowiekiem, miłym w obejściu, choć niezbyt wielkiej urody. Nie miał żony, jego planowane małżeństwo z Elżbietą nie doszło do skutku. Jest zresztą wiele informacji świadczących o tym, że wolał raczej towarzystwo mężczyzn niż kobiet. Zginął, nie pozostawiwszy potomka. Na Węgrzech uczczono go, zbudowanym w 1935 roku, mauzoleum.
Działalność publiczna.
Władysław Jagiełło jeszcze za życia zapewnił synowi następstwo tronu. Po śmierci starego króla, Zbigniew Oleśnicki dążył do szybkiej koronacji Władysława. Używał przy tym argumentów o groźbie anarchii i wojny domowej, a w rzeczywistości obawiał się utraty swej pozycji na dworze. Grupa możnowładców, pod przewodnictwem Spytka z Melsztyna, nie godziła się na koronację bez elekcji i niechętna była wszechwładnej pozycji biskupa krakowskiego. Doprowadziło to do otwartej wojny domowej wywołanej przez konfederację, utworzoną przez Spytka. Konfederacja posługiwała się hasłami husyckimi i zakończyła się klęską konfederatów pod Grotnikami (1439 rok). Dziesięcioletni król został koronowany w katedrze wawelskiej i zaprzysiągł dotrzymania praw i przywilejów szlacheckich. Ponieważ władca był niepełnoletni, rządy w poszczególnych prowincjach sprawowali namiestnicy a właściwą regencję sprawował Oleśnicki. Władysław był "malowanym królem", większość decyzji podejmowano za niego. W tym okresie pojawiły się przed Jagiellonami nowe możliwości działania w Europie Środkowej. Husyci czescy proponowali Kazimierzowi (królewskiemu bratu) tron, ale Oleśnicki odrzucił te ofertę. Z zainteresowaniem natomiast spotkała się możliwość objęcia tronu w Budzie. Śmierć Albrechta Habsburga (1439 rok), władcy Węgier, stworzyła możliwość zawarcia unii polsko-węgierskiej. Węgry szukały sojusznika do walki z zagrażającą im potęga turecką. Przeszkodą w rozmowach polsko-węgierskich była ciężarna wdowa po Albrechcie, królowa Elżbieta. Stronnictwo propolskie złamało jednak opór królowej i zgodziła się ona na małżeństwo z Władysławem. Sam Władysław jednak nie palił się do ślubu ze znacznie od siebie starszą Elżbietą. Mimo oporu wdowy po Habsburgu, która, urodziwszy syna, próbowała nie dopuścić króla polskiego na Węgry, Władysław opanował Budę i koronował się na króla Węgier (1440 rok). Doszło do otwartej wojny domowej, trwającej dwa lata. Zakończyła ją mediacja legata papieskiego, który skłonił młodocianego króla do podjęcia krucjaty antytureckiej. W 1442 i 1443 roku armia węgierska pod dowództwem Jana Hunyadego odparła atak turecki i odniosła szereg zwycięstw. Na Węgrzech starły się poglądy zwolenników i przeciwników wojny. Sejm podjął decyzję o podjęciu kampanii wojennej przeciw Turcji, a król Władysław potwierdził to uroczystą przysięgą. Nie przyznano jednak żadnych funduszy na wyprawę i król musiał oprzeć się na oddziałach Hunyadego i innych magnatów oraz liczyć na ich pieniądze. Pomoc zagraniczna była niepewna. Król więc, mimo przysięgi, zwlekał z rozpoczęciem wojny. W takich okolicznościach wysłał do Adrianopola do sułtana delegację i rozpoczęto rokowania pokojowe z Turkami. Zawarto na 10 lat pokój w Szegedynie. Był on korzystny dla Węgier i chrześcijaństwa. a król Władysław zaprzysiągł uroczyście i ratyfikował zawarty z sułtanem układ. Jednak już po trzech dniach legat cesarski namówił króla Władysława do wznowienia wojny. Pokój został zerwany i podjęto wyprawę. Na czele armii stanął 20-letni król Władysław. Faktycznym dowódcą był świetny wódz, Jan Hunyady. 20-tysięczna armia węgierska, wspierana ochotniczymi oddziałami polskimi, rozpoczęła marsz ku słabo bronionej stolicy tureckiej. Flota papiesko-wenecka czekała w cieśninach. Genueńczycy przewieźli jednak na swych galerach armię sułtańską i wkrótce 60 tysięcy Turków stanęło na przedpolach Warny. Armia węgierska znalazła się w okrążeniu. Był listopad 1444 roku. Po burzliwych naradach zdecydowano się na wydanie bitwy w otwartym polu. Początkowo szala zwycięstwa zaczęła przechylać się na stronę Węgrów. I nagle stała się rzecz niespodziewana. Młody król Władysław, na czele niewielkiego oddziału 500 jeźdźców, uderzył na główny trzon wojsk tureckich w pobliżu sułtana. Wkrótce otoczyli go janczarzy, pod królem ubito konia, a królowi ścięto głowę. Wojska węgierskie ogarnęła panika i rozpoczęła się ucieczka z pola bitwy. Straty po obu stronach były ogromne. Zginęło kilkadziesiąt tysięcy Turków. Zginął legat Cesarini, resztki armii węgierskiej uratował zręcznym manewrem Hunyady. Ciała króla nie odnaleziono, więc przez dłuższy czas łudzono się, że cudem się uratował. Pojawili się nawet ludzie podszywający się pod Warneńczyka. Turcy zwyciężyli, a Polska i Węgry pozostały bez władcy.
Bilans panowania.
Mimo, że Władysław Warneńczyk panował tylko 10 lat i umarł tak młodo, spory wokół oceny jego postaci są znaczne. Na fakty nakłada się legenda i stąd trudności w wydaniu jednoznacznej opinii. Jedni przestawiają Władysława jako niedojrzałego młodzieniaszka, bezwolnego w rękach potężnego kardynała Oleśnickiego, wojewody Jana Hunyadego i legata papieskiego. W związku z zerwaniem rozejmu z Turcją, oskarżają go o krzywoprzysięstwo i awanturnictwo. Uznają go za winnego klęski pod Warną. Zupełnie odmienny obraz młodego władcy przedstawiają inni. Według nich, był to szlachetny monarcha, ostatni krzyżowiec do ostatka broniący wiary i cywilizacji europejskiej, król bez skazy. Tragiczny los króla Władysława sprzyjał tworzeniu legendy na jego temat i stał się ważnym składnikiem tradycji historycznej.