Urodzony: ok.930 r.
Zmarł: 25 maja 992 r.
Żył: ok. 62 lata
Panował: ok. 963-992 r.

Ojciec: Siemomysł
Matka: Nieznana
Rodzeństwo: Czcibor, Adelajda, inni bracia nieznani z imienia
Żony: Dobrawa (zob. drzewo genealogiczne Dobrawy), Oda
Dzieci: Bolesław (Chrobry), Mieszko, Lambert, Świętopełk, Świętosława, syn nieznany z imienia

Początki panowania Mieszka

Nie jest znana droga jaką ród Mieszka doszedł do władzy. Sami przodkowie Mieszka są nam znani jedynie z imion - ojciec Siemomysł, dziad Leszek (Lestek), pradziad Siemowit - lecz poza imionami miewiele na ich temat jest jasne. Samo dzieciństwo Mieszka jest owiane tajemnicą.

Najprawdopodobniej urodził się między 930 a 940 rokiem. Gall Anonim pisze również, iż do siódmego roku życia pierwszy książę piastowski był niewidomy lecz informacje te nie są pewne (może jest to aluzja do życia w pogaństwie).

Pierwsze udokumentowane wzmianki o Mieszku pochodzą z 963 r. - w roku tym po raz pierwszy pada nazwa Polski, a także imię księcia w kronice saskiej Widukindaz Korbei. Państwo Polan, jak na plemienne, było wówczas rozległym. Z początku obejmowało Wielkopolskę lecz z biegeim czasu dołączane były kolejne tereny: Mazowsze (ok. 960r.), Pomorze Gdańskie i Zachodnie (967-972) następnie Małopolska i Śląsk (990r.).Pod władzą Mieszka znalazły się również tymczasowo Grody Czerwieńskie, lecz zostały utracone w 981 r.

Zanim doszło do chrztu Polski w 966 roku Mieszko prowadził ciężkie boje z Wieletami , z których po sojuszu z Czechami wyszedł zwycięsko.

Chrzest polski

W 965 roku doszło do małżeństwa Mieszka I z czeską księżniczką Dobrawą - córką księcia Bolesława.

W tym czasie Czechy były państwem chrześcijańskim. Sojusz ten otwierał więc drogę Polski do wiary w Chrystusa. Dlaczego Mieszko podjął tak ważną decyzję? Czy był to tylko krótkowzroczny zabieg polityczny by rozerwać sojusz między Wieletami a Czechami? Z pewnością nie gdyż decyzja ta miała ogromne znaczenie dla całego państwa. Mieszko chcąc trwale zjednoczyć całe państwo z pewnością chciał umocnić swoją pozycję jako jedynego władcy. Wiara chrześcijańska uznawała, że władza pochodzi od Boga, każdy więc sprzeciw wobec woli panującego mógł być uznany za herezję, czy nawet bunt wobec Boga za co groziła kara śmierci.

Kolejnym aspektem jest rola Kościoła jaką odgrywał we wczesnośredniowiecznej Europie. Duchowieństwo było wówczas najbardziej wykształconą grupą społeczną - ich pomoc w zarządzaniu już rozległego państwa polskiego była nieoceniona.

Przyjęcie chrztu odbierało też pretekst chrześcijańskim niemieckim panom do najazdów na zachodznie granice państwa Polan. Dawało więc nowy międzynarodowy wymiar bezpieczeństwa młodego państwa.

Chrzest a także założenie biskupstwa w Poznaniu w 968 roku, które było uzależnione wyłącznie od Stolicy Apostolskiej (nie od arcybiskupstwa magdeburskiego) umacniało pozycję Polski jako kraju suwerennego. Pierwszym biskupem w Poznaniu został pochodzący najprawdopodobniej z Włoch lub Lotaryngii biskup Jordan.

Z drugiej jednak strony Mieszko decydując się na taki ruch odbierał swoim poddanym prawo do wiary w pogańskie bóstwa, które czcili zapewne przez setki lat. Groziło to otwartym buntem, lecz do takich tragicznych zdarzeń nie doszło. Świadczy to o autorytecie jakim cieszył się książę w ówczesnej Polsce. Nie można jednak wykluczyć, iż nikt przeciw nowej wierze się nie buntował - z pewnością istnieli ludzie, którzy knuli przeciwko Mieszku, najprawdopodobniej szukając przymierza z pogańskimi Wieletami, lecz Polska wspólnie z Czechami pokonała przeciwników.

Konflikty z Niemcami

Model broni

Niemcy w tym czasie były potężnym państwem. Chrzest Polski odbył się najpewniej za zgodą Ottona I - władcy niemieckiego. Mieszko płacił też daninę cesarzowi z części swego terytorium. Lecz ambicje Mieszka były duże. Chciał zagarnąć Pomorze Zachodnie.

Latem 972 roku doszło do konfliktu z Niemcami. W czasie tym Otton I był we Włoszech. Margrabia Marchii Wschodniej, Hodon, wyruszył z wojskiem na wschód lecz nie uderzył bezpośrednio na Poznań i Gniezno - spotkał się z wojskiem Mieszka pod Cedynią. Świadczy to najpewniej o tym, iż Hodon chciał przeszkodzić Mieszkowi w wyprawie na Pomorze Zachodnie (w 972 r. Pomorze Zachodnie zostało dołączone do państwa polskiego), chciał ograniczyć jego wpływy. 24 czerwca doszło do pierwszej udokumentowanej bitwy w dziejach Polski. W bitwie pod Cedzyną wojska Hodona zostały rozgromione dzięki skutecznemu manewrowi brata Mieszka - Czcibora. Kronikarz opisuje, że w wyniku tej bitwy przy życiu pozostał tylko Hodon oraz ojciec Thietmara - Zygfryd. Sam cesarz Otton I zdaje się niewiele wiedział o ataku Hodona. Wysłał gońców z Włoch do Mieszka i Hodona, i wezwał ich do natchmiastowego zaprzestania walk. Gdy rozpatrzył sprawę na Wielkanoc 973 roku zażądał od Mieszka zakładnika - został nim pierworodny - Bolesław.

Stosunki polsko-niemieckie się wciąż pogarszały. 7 maja 973 r. zmarł cesarz Otton I. W czasie tym zapewne do kraju wrócił Bolesław. Walki z Niemcami o Pomorze ciągnęły się dalej. W roku 979 doszło do kolejnej przegranej przez niemieckie wojska bitwy, lecz na tej bitwie konflikt się koczył, gdyż doszło do małżeństwa Mieszka I z Odą - córką Margrabiego Marchii Północnej Teodoryka (2 lata wcześniej zmarła pierwsza żona księcia - Dobrawa). Małżeństwo to jednak spotkało się z potępieniem Kościoła, gdyż wybranka Oda był w tym czasie w klasztorze, a dostojnicy kościelni nie zezwolili na zrzucenie habitu. Jednak polityka przemogła. Z okazji ślubu Mieszko uwolnił przebywających w niewoli Miemców.

Walki z Niemcami skończyły się również dlatego, iż na terenach wschodnich Niemiec wybuchło powstanie ludów zachodniosłowiańskich w 981 r. Wewnętrzne sprawy pozwoliły utwierdzić więc pokój między Polską a Niemcami.

Dalsze losy księcia

Po ustabilizowaniu sytuacji na Zachodzie sytuacja zmieniła się na wschodzie. W roku 981 książę ruski Włodzimierz I Wielki zdobył Grody Czerwieńskie - terytorium z ważną drogą handlową łączącą Kijów z Krakowem i dalej z Pragą. Nie wiadomo od kiedy Grody były w posiadaniu Mieszka - najprawdopodobniej przejął je na początku swego panowania, ale również zagarnąć je mógł ojciec Mieszka - Siemiomysł.

Model grodu na Ostrowie Lednickim

W roku 990 rozpoczął się konflikt zbrojny z Czechami. Sojusz z Czechami przetrwał więc niewiele po śmierci Dobrawy w 977 roku. Po stronie Czech znowu opowiedzieli się Wieleci, po stronie Polski zaś stanęli niedawni przeciwnicy - Niemcy. Na prośbę Mieszka cesarzowa Niemiec Teofano (sprawowała rządy po śmierci Ottona II - Otton III był wówczas małoletni) udostępniła Mieszkowi cztery hufce rycerstwa, lecz ci porozumieli się z władcą Czech Bolesławem i część z nich wróciła do domu, a część wzięto jako zakładników by wytargować pokój z Mieszkiem za ich życie. Mieszko się nie zgodził i bez pomocy Niemiec zagarnął Małopolskę - dawne państwo Wiślan, oraz Śląsk.

Mieszko I by wzmocnić swój kraj prowadził też bardzo aktywną politykę zagraniczną opierając ją na małżeństwach dynastycznych. Swoją siostrę - Adelajdę - wydał za Gejzę - twórcę państwa węgierskiego, córkę zaś - Świętosławę zwaną Storradą lub Sygrydą - za Eryka Zwycięskiego - króla Szwecji i Danii. Po jego śmnierci w 994 roku Storrada wyszła za mąż za Swena Widłobrodego - władcę Danii.

Być może dzięki małżeństwu z władcą Szwecji i Danii Mieszko próbował stworzyć sojusz militarny ze Skandynawami, gdyż najprawdopodobniej Polska nie raz korzystała z ich najemników.

Polityka dynastyczna pozwoliła Mieszkowi na ugruntowanie pozycji młodego chrześcijańskiego państwa polskiego.

Mieszko zmarł 25 maja w 992 roku. Pochowany został w Poznaniu.

Urodzony: 966 r.
Zmarł: 17 czerwca 1025 r.
Żył: 59 lat
Panował: 992-1025 r.

Ojciec: Mieszko I
Matka: Dobrawa
Rodzeństwo: Świętosława, Mieszko, Lambert Świętopełk, brat nieznany z imienia
Żony: dwie żony nieznane z imienia, Emnilda, Oda
Dzieci: Bezprym, Mieszko (II Lambert), Otto, Regelinda, Matylda, dwie córki nieznane z imienia, syn nieznany z imienia

Dojście Bolesława do władzy

Bolesław, jedyny syn Mieszka i jego pierwszej żony - Dobrawy, urodził się w roku chrztu polskiego - 966. W chwili śmierci ojca, w wieku 26 lat, Bolesław miał już trzecią żonę. Pierwsza, nieznana z imienia, była córką margrabiego Rykdaga, druga, również nieznana z imienia, Węgierka, urodziła mu syna Bezpryma. Obie żony zostały przez księcia odesłane. Trzecia żona - Emnilda - była córką księcia zachodniosłowiańskiego Dobromira. Urodziła ona dwóch synów: Mieszka i Ottona oraz trzy córki.

Wraz ze śmiercią Mieszka zaistniało niebezpieczeństwo podzielenia państwa między synów, lecz Bolesław wykazał się ogromną determinacją i zdecydowaniem w objęciu tronu. Być może wpływ na jego postawę miał dokument Dagome iudex, gdzie nie zostaje on wymieniony jako spadkobierca. Niemniej jednak Bolesław wygnał z Poslki swoją macochę Odę (zmarła w Niemczech), a także swoich przyrodnich braci: Mieszka, Lamberta i Świętopełka. Rozprawił się książę również z panami feudalnymi, którzy opowiedzieli się po stronie Ody. Dwóch z nich Odylena i Przybywoja kazał oślepić.

Brutalne, acz zdecydowane przejęcie władzy otwarło przeszło trzydziestoletnie panowanie bez wewnętrznej opozycji.

Zjazd gnieźnieński w roku 1000

W roku 1000 do Polski wraz ze swoją świtą podążał niemiecki cesarz Otton III. Głównym powodem wizyty tak ważnej osobistości była pielgrzymka do grobu Św. Wojciecha - misjonarza zamordowanego w Prusach. Otton III znał dobrze Wojciecha, a i gorliwie zabiegał o jego kanonizację. Drugi powód był natury politycznej. Młody cesarz (wówczas miał 21 lat) chciał z cesarstwa stworzyć państwo powszechne, w którym nie byłoby dominującego narodu. Cesarstwo to składałoby się z czterech części: Italii, Galii (Brandenburgia i Lotaryngia), Germanii, a także ze Słowiańszczyzny. Jako zarządcę ostatniej części widział on właśnie Bolesława Chrobrego. Musiał więc wcześniej Chrobry wywrzeć na Ottonie silne wrażenie, że chciał mu powierzyć tak istotną rolę. Idea cesarza, ze względu na swój uniweralistyczny charakter, nie cieszyła się wśród wielmożów niemieckich, zresztą jak i sam cesarz.

Po przekroczeniu granicy do Gniezna prowadził świtę cesarską sam książę Bolesław. Przemierzając kraj cesarz był pod ogromnym wrażeniem bogactwa. Sam Thietmar pisał "Trudno uwierzyć i opowiedzieć, z jaką wspaniałością przyjmował wówczas Bolesław cesarza...".

Podczas jednej z uczt w gnieźnieńskim grodzie cesarz włożył na skronie Chrobrego swój własny diadem, a także podarował mu symbol władzy, włócznię Św. Maurycego. Gest ten nie był koronacją gdyż to uczynić mógł tylko papież, choć wg Galla Anonima Otton wtedy powiedział: "Nie uchodzi to, by takiego i tak wielkiego męża księciem nazywać lub komesem, jakby jednego spośród dostojników, lecz wypada chlubnie wynieść go na tron królewski i wywyższyć koroną.Otton przez tan gest chciał wprowadzić swoje plany państwa powszechnego i uznał Bolesława za samodzielnego władcę. Istnieje również domysł, że czynem tym wskazał Bolesława jako następcę na cesarskim tronie.

Podczas zjazdu gnieźnieńskiego oficjalnie ustanowiono arcybiskupstwo w Gnieźnie oraz trzy biskupstwa: we Wrocławiu, w Krakowie i w Kołobrzegu. Oficjalnie, gdyż utworzenie arcybiskupstwa zależało nie tylko od cesarza, ale również od papieża. Decyzja ta została podjęta w 999 roku. W wydanej przez papieża Sylwestra II bulli arcybiskupem Gniezna został brat Św. Wojciecha - Gaudenty. Utworzone wcześniej biskupstwo poznańskie nadal bezpośrednio było podległe Stolicy Apostolskiej.

Prawdopodobnie efektem rozmów gnieźnieńskich była również decyzja o zamążpójściu siostrzenicy cesarza Rychezy. Jej wybrankiem miał zostać syn Bolesława - Mieszko - późniejszy król Polski.

Bolesław obdarzył gości licznymi darami. Cesarz otrzymał 300 pancernych żołnierzy, którzy szczególnie upodobali się Ottonowi. Bolesław odprowadził cesarza do granicy i dalej w głąb państwa niemieckiego.

Po zjeździe, Bolesław starał się o formalną koronację u papieża. Wysłał opata benedyktyńskiego Astryka-Atanazego do Włoch. Sytuacja jednak się skomplikowała. W Rzymie wybuchło powstanie sprowokowane przez Bizancjum. Papież i cesarz musieli uciekać do Rawenny. Państwo Kościelne zwróciło się o pomoc do innych państw. Los padł na sąsiadującą Wenecję i Węgry. Tym sposobem, w dowód wdzięczności, koronę przeznaczoną dla Bolesława otrzymał władca Węgier - Stefan - późniejszy święty. Koronę Stefanowi zawiózł poseł Chrobreg- opat Atryk. Najprawdopodobniej zdradził księcia polskiego kuszony przez niemieckich panów. Być może macocha Bolesława, Oad, żyjąca wówczas w Niemczech, także maczała palce w antypolskiej intrydze.

Wojny polsko-niemieckie

23 stycznia 1002 roku tłumiony przez wewnętrzną opozyję i malarię, umiera Otton III. Jednym z kandydatów do korony niemieckiej był Henryk Bawarski, znany z wrogości wobec Słowian. Chrobry w tym czasie, zapewne oczekując powrotu do wrogich stosunków z Niemcami, postanowił przekroczyć Bug i zająć Łużyce, Milsko i Miśnię. Tereny te od nidługiego czasu były w niemieckich rękach, toteż miejscowa ludność przyjaźnie witała zdobywców.

Zdarzenia te nie doprowadziły jednak jeszcze do wojny. Bolesław w lipcu wziął udział w zjeździe książąt niemieckich , którzy mieli wybrać nowego króla. Tron objął Henryk II Bawarski (później został świętym). Na zjeździe tym Henryk okazywał przyjaźń w stosunku do Bolesława - popierał nawet małżeństwo córki polskiego księcia - Regelindy z grafem Hermanem, późniejszym margrabią Miśni.

Zjazd jednak okazał się pułapką dla Bolesława. Napadli go żołnierze Henryka gdy opuszczał miasto. Ocalał jednak dzięki pomocy niemieckich rycerzów księcia saskiego Bernarda oraz margrabiego Henryka ze Schweinfurtu, którzy stanęłi po stronie zdradzonego gościa. Tak rozpoczęła się otwarta wojna. Chrobry w drodze powrotnej spalił jeszcze gród Strzałę, który stanowił posag Regelindy.

Początek potyczek z Niemcami nie był dla Bolesława zbyt uciążliwy, skoro w 1003 roku zajął Czechy. Co prawda rok później stracił część tych terenów na rzecz Niemiec lecz większość zatrzymał.

Żołnierz Bolesława Chrobrego, Stanisław Hajkowski

Henryk II, który po śmierci został ogłoszony świętym, sprzymierzył się z pogańskimi Wieletami przeciwko Polsce. W 1005 roku armia niemiecko-czesko-wielecka dowodzona przez samego cesarza dotarła do Poznania. Henryk nie zdecydował się na szturm grodu - podpisano pokój. Polska oddała jedynie Łużyce i Milsko.Niemcy z takich warunków nie mogli być zadowoleni.

W 1007 roku doszło do zerwania pokoju. Zaatakował Bolesław, lecz zapewne uprzedzając niemiecki atak. Po latach mocowania się bez wyraźnej przewagi jednej bądź drugiej strony doszło do podpisania kolejnego rozejmu. Tym razem na terenie Niemiec - w Merseburgu w 1013 roku. Polska otrzymywała jako lenno Łużyce i Milsko.

Chrobry jednak wciąż czuł się silny i knuł nawet przeciw cesarzowi z niemieckimi książętami. Za Milsko i Łużyce nie płacił trybutu. Nic dziwnego, iż z nadejściem kolejnego lata doszło do kolejnej fazy wojny.

Początkowo walki toczyły się nad Odrą, po czym Henryk zaatakował gród Niemczę. Oblężenie trwało ponad miesiąc. Thietmar o tych wypaskach pisze: "Nigdy nie słyszałem o oblężonych, którzy by z większą od nich wytrwałością i bardziej przezorną zaradnością zabiegali o swoją obronę...". Machiny wojenne, wprawione w rozwalaniu kamiennych murów nie mogły sobie poradzić z solidnym, złowiańskim, drewnianym grodem. Chrobry stanął wraz ze swoim wojskiem w okolicach Wrocławia, by odciąć cesarzowi drogę do kraju. Haenryk wycofał się więc do Czech. Bolesław podążył za nim i spustoszył kraj i wziął wielu w niewolę.

30 stycznia 1018 roku w Budziszynie podpisano trwały pokój. Milsko i Łużyce bezwarunkowo dostały się Polsce. Gwarancją pokoju miało być nowe małżeństwo Bolesława (Emnilda już wówczas nie żyła) z Odą - córką jednego z margrabiów niemieckich.

Bolesław odniósł zwycięstwo na Henrykiem. Nie oznaczał to, że Niemcy miały mniejszy potencjał militarny - cesarz nie dysponował całym wojskiem, gdyż kraj niemiecki był wewnętrznie skłócony i stosunkowo słaby. Poza tym Bolesław nie uznawał otwartej walki. Wolał podstępem i podjazdami czynić wojsku nieprzyjaciela wielkie straty.

Wyprawa kijowska

Bolesław Chrobry pod Kijowem, K. Koźmiński

Po zawarciu pokoju z Niemcami Chrobry mógł zająć się sytuacją na wschodzie. Stosunki z Rusią były przyjazne jeszcze za czasów Włodzimierza I Wielkiego, kiedy w 1013 r. Bolesław wydał za sywna Włodzimierza, Świętopełka, jedną ze swoich córek. Sam nawet ubiegał się o rękę córki Włodzimierza - Predysławy, jednak mu jej odmówiono.

Po śmierci Włodzimierza sytuacja zaczęła się komplikować. Jego synowie, Śiętopełk i Jarosław walczyli o tron. Żona Świętopełka, a córka Chrobrego dostała sie do więzienia. Chrobry w 1013 roku ruszył się zbrojnie na Kijów. Wyprawa nie przyniosła oczekiwanych efektów. W odwecie Jarosław, po wygnaniu Świętopełka w 1017 roku, również skierował się ku Polsce, lecz i ta wyprawa nie przyniosła zmian. Dopiero po zawarciu pokoju z Niemcami Chrocbry wraz z niemiecką pomocą liczącą 300 żołnierzy ruszył na Ruś. Chciał, wprowadzając zięcia Świętopełka na tron, zapewnić sobie wpływy we wschodnim państwie.

Do starcia doszło na rzece Bug, gdzie bitwę sprowokował ruski wojewoda, Bąd, który krzyczał do polskiego księcia: "A ty po co tu? Oto oszczepem rozpruję brzuch twój tłusty!" Zwycięstwo Polaków było zupełne. Jarosław uciekł, a Chrobry zajął Kijów i wprowadził na tron zięcia. Tam zgwałcił siostrę Jarosława, Predysławę mszcząc się za odmowę jej ręki. Przeciw Polsce wybuchło powstanie ludności. Po kilku miesiącach wycofał się więc Chrobry z licznymi skarbami. Po drodze zajął Grody Czerwieńskie.

Świętopełk został jednak później wygnany z kraju, lecz tym razem Chrobry nie wstawił się za nim. Nawiązał przyjazne stosunki z Jarosławem, który panował do 1054 roku.

Koronacja Chrobrego

Po wielu latach wojen w Polsce nastał czas pokoju. Bolesław uporządkował zapewne sprawy wewnętrzne, umacniał i jednoczył państwo.

W lecie roku 1024 zmarli swaj przeciwnicy Chrobrego: paież Benedykt VII oraz cesarz Niemiec Henryk II. Zamieszanie jakie nastąpiło w obu tych krajach wykorzystał po raz kolejny Chrobry na swoją korzyść. Najprawdopodobniej na Wielkanoc czyli 18 kwietnia 1025 roku, bez zgody papieża koronował siebie w Gnieźnie na króla Polski. Blisko sześćdziesięcioletni starzec wprowadził Polskę do grona królestw europejskich, a tym samym umocnił suwerenność i niezależność państwa. Państwo, o którym pierwsze wzmianki pojawiały się ok 60 lat wcześniej stało się znaczącym królestwem w Europie.

Król Polski - Bolesław I Chrobry zwany również Wielkim - zmarł 17 czerwca 1025 roku. Pochowano go w Poznaniu.

Urodzony: 990 r.
Zmarł: 10 maja 1034 r.
Żył: 44 lat
Panował: 1025-1034 r.

Ojciec: Bolesław I Chrobry
Matka: Emnilda
Rodzeństwo: Bezprym, Otto, Regelinda, Matylda, dwie siostry nieznane z imion, brat nieznany z imienia
Żona: Rycheza
Dzieci: Bolesław Zapomniany (?), Kazimierz Odnowiciel, Gerturda, córka nieznana z imienia

Mieszko II, Jan Matejko

Walka o tron z Bezprymem

Miecz z XI wieku

Mieszko II jeszcze w roku śmierci ojca 25 grudnia koronował się na króla. Najprawdopodobniej jeszcze Chrobry przeznaczył go na tron, gdyż najstarszego swego syna, Bezpryma, wysłał do życia w duchowieństwie. W momencie śmierci Chrobrego Bezprym przebywał we włoskim klasztorze. Zrzucił jednak habit i postanowił walczyć o polski tron. Początkowo szukał sojuszników wśród możnowładztwa, przez co ich pozycja się umocniła, a sytuacja w kraju komplikowała. Niedość, doszło do kolejnych konfliktów polsko-niemieckich.

Po bezpotomnej śmierci Hernyka II w 1024 roku sprawa przejęcia tronu niemieckiego stanęła otworem. Mieszko II poparł księcia Lotaryngii, który królem nie został. Zorganizował się Mieszko dwie wyprawy w 1028 i 1030 roku przeciw nowemu władcy Konradowi II. W efekcie Mieszko otrzymał list od żony księcia Lotaryngii oraz ataki odwetowe, jednak nikt początkowo nie odnosił przewagi. Konrad II postanowił sprzymieżyć się z księciem kijowskim Jarosławem Mądrym.

W 1031 roku na Polskę z zachodu nadciągał cesarz wraz z młodsym bratem Mieszka II, Ottonem (wygany wcześniej z kraju przez polskiego króla), ze wschodu zaś Jarosław, który popierał Bezpryma. Król nie mógł sobie poradzi z taką potęgą. Uciekł do Czech, gdzie został uwięziony przez księcia Udalryka.

Bezprym, Szymon Kobyliński

Na polski tron wstąpił Bezprym, który zrzekł się insygni królewskich - żona Mieszka II - Rycheza wywiozła je do Niemiec. Być może była to cena za poparcie cesarza w zdobyciu tronu.

Powrót Mieszka II do Polski

Rządy Bezpryma opierały się na gwałcie i przemocy. Nic dziwnego, iz w 1032 roku został zabity przez nieznancych bliżej ludzi.

Otwarło to drogę Mieszkowi II do powrotu na polski tron.Nie było to oczywiście możliwe bez wcześniejszych umów zarówno z Czechami jak i Niemcami. Za uwolnienie z czeskich rąk Mieszko II najprawdopodobniej oddał Morawy i Słowację, choć przypuszcza się, że tereny te stracił wcześniej Chrobry.

By uzyskać poparcie cesarza niemieckiego Mieszko zrzekł się pretensji do korony polskiej i podporządkował się woli cesarskiej. Ponadto Mieszko miał wyodrębnić na terenie Polski dzielnicę dla młodszego brata Ottona oraz Dytryka - prawdopodobnie był to syn Świętopełka, przyrodniego brata Chrobrego. Tym sposobem Mieszko II wrócił na tron. Rozdrobnienie państwa nie było jednak trwałym procesem, gdyż niedługo po postanowieniach umarł Otton, brat Mieszka, a Dytryk został wygnany.

Jednak sytuacja w kraju się nie ustabilizowała. Poróżnione m.in. przez Bezpryma możnowładztwo często okazywało wrogość Mieszkowi, który chciał umocnić swoją władzę. Jeszcze w 1034 roku Mieszko zginął zamordowany najprawdopodobniej przez jednego ze swoich dworzan. Grób jego mieści się w Poznaniu.

Matylda wręcza Mieszkowi II księgę liturgiczną

Urodzony: 1016 r.
Zmarł: 19 marca 1058 r.
Żył: 42 lata
Panował: 1034-1058 r.

Ojciec: Mieszko II
Matka: Rycheza
Rodzeństwo: Bolesław Zapomniany (?), Gerturda, siostra nieznana z imienia
Żona: Dobronega Maria
Dzieci: Bolesław Śmiały, Władysław Herman, Mieszko Świętosława, Otto

Kazimierz I Odnowiciel, Jan Matejko

Chaos na ziemiach polskich

Istnieje niepewna wersja, że rządy po Mieszku objął Bolesław Zapomniany - najstarszy syn Mieszka II, lecz współczesna nauka odrzuca tę wersję.

Krótko po śmierci Mieszka II w Polsce rozpoczął się bunt ludności przeciw nowej religii i możnowładztwu. "I było poruszenie wielkie na ziemiach Polski i powstawszy ludzie pozabijali biskupów, i kapłanów, i panów swoich, i było u nich zaburzenie". Znaczna część poddanych wróciła do pogańskich wierzeń, niszczyła kościoły, zabijała możnych. Była to zapewne reakcja na przymusowo ustanowioną wiarę i wiele wojen, które nakładały na nich wiele obciążeń podatkowych. Gdy skończyły się rządy silnego władcy jakim był Bolesław Chrobry władza nie mogła zaradzić niezadowoleniu społecznemu.

Następca Mieszka II - Kazimierz I Odnowiciel - nie przebywał wówczas w Polsce. Przeznaczony był do stanu duchownego (stąd jego inny przydomek - Mnich), był w Niemczech razem ze swoją matką - Rychezą. Faktycznie więc w kraju nikt zwierzchniej władzy nie sprawował. Możnowładztwo postanowiło zadbać o swoje prywatne interesy. Jeden z nich - Masław - objął władzę nad całym Mazowszem odrywając je od zależności od Gniezna. Udało mu się tam utrzymywać spokój i rządy przez 10 lat.

W roku 1038 na Polskę spadło kolejne nieszczęście. Na osłabione państwo polskie napadł Brzetysław I - władca Czech - grabiąc i niszcząc grody, które stały mu na drodze. Dotarł on do samego Gniezna, skąd skradł relikwie Św. Wojciecha, splądrował również grobowiec Mieszka I w Poznaniu. Brzetysław ponownie wcielił Śląsk do państwa czeskiego obsadzając grody załogami.

W tym samym czasie na Polskę najeżdżali Prusowie i Pomorzanie - Pomorze Gdańskie oderwało się od kraju Polan.

Powrót Kazimierza

Państwa sąsiednie z pewną obawą patrzyli na polską arenę. Niemcy obawiali się znacznego wzrostu znaczenia Czech, a także plemion Wieletów i Pomorzan, Ruś natomiast Pomorzan, Prusów i Litwinów, a także nowego władcy Mazowsza - Masława. Chcieli by silna władza w kraju Polan znów opanowała sytuację na tych ziemiach.

Kazimierza Odnowiciel powracający do Polski, Wojciech Gerson

W 1039 roku do Polski od zachodu wrócił książę Kazimierz. Wspierany był przez władcę Kijowa - Jarosława, a także przez 500 żołnierzy podarowanych przez samego króla niemieckiego Konrada II. Odnowiciel zajął zrujnowaną Wielkopolskę oraz Małopolskę, która najmniej ucierpiała w wyniku buntu ludności (być może dlatego, że wiara chrześcijańska miała tam głębsze korzenie sięgające czasów plemienia Wiślan), a także ominięta została przez wojska czeskie. Z pewnością i możnowładztwo nauczone krwawym buntem ludności chętnie witało następcę tronu, który był zwiastunem powrotu silnej władzy centralnej.

Rekonstrukcja wzgórza wawelskiego - X-XII wiek, Marcin Orkisz i Marek Oliszewski

Kazimierz jako swoją główną siedzibę obrał Kraków, gdyż Gniezno i Poznań były nadto zniszczone. Starał się również o założenie w nowej stolicy arcybiskupstwa. Godność metropolity otrzymał Aaron, mnich benedyktyński. Kazimierz prawdopodobnie ufundował również w 1044 roku opactwo benedyktynów w Tyńcu opodal Krakowa. Rola Krakowa się umacniała.

By umocnić przymierze z Kijowem Kazimierz Odnowiciel poślubił przyrodnią siostrę Jarosława - Dobronegę Marię, a siostra Kazimierza - Gertruda - poślubiła syna Jarosława - Izjasława.

Jednoczenie państwa

Umocniony Kazimierz chciał odzyskać Mazowsze i Pomorze oraz Śląsk. Korzystając z Ruskiej pomocy w 1047 roku zdobył Mazowsze - sam Masław zginął najpewniej w bitwie. Dalej ruszył na Pomorze, gdzie mimo przewagi liczebnej wroga, zwyciężył.

Sytuacja ze Śląskiem była nieco bardziej skomplikowana. Czechy były lennikiem Cesarstwa, a Niemcy uznały fakt przejęcia Śląska. Wypowiedzenie wojny Czechom mogło się równać wojnie z Niemcami. Po długich bezskutecznych zabiegach dyplomatycznych Kazimierz postanowił jednak zaryzykować i w 1050 roku zajął Śląsk. Henryk III był wówczas zajęty wewnętrznymi problemami państwa i nie interweniował zbrojnie. Podjął się roli arbitra w sporze między Brzetysławem a Kazimierzem.

22 maja 1054 roku wezwał do Kwedlinburga obu książąt. Układ pokojowy przyznawał Śląsk Polsce, której władcy mieli płacić Czechom trybut w wysokości 30 grzywien złota i 500 grzywien (ok. 91 kg) srebra. Kazimierz do końca swoich dni lojalnie płacił trybut.

Książę zmarł 19 maja 1058 roku. Udało mu się przywrócić potęgę państwa tak bardzo rozdartego po śmierci Mieszka II. Musiał co prawda płacić trybut, a i nie odzyskał korony królewskiej, lecz uratował kraj od unicestwienia jednocześnie umacniając go wewnętrznie odbudowując administrację kościelną, reformując politykę monetarną i ponownie kolonizując spustoszone tereny.

Urodzony: 1040 r.
Zmarł: ok. 1080 r.
Żył: ok. 40 lat
Panował: 1058-1079 r.

Ojciec: Kazimierz I Odnowiciel
Matka: Dobronega Maria
Rodzeństwo: Władysław Herman, Mieszko, Świętosława (zob. drzewo genealogiczne Świętosławy), Otto
Żona: nieznana z imienia Rusinka
Dzieci: Mieszko

Bolesław Śmiały, Jan Matejko

Śmiałe poczynania młodego Bolesława

Kazimierz Odnowiciel miał czterech synów: Bolesława (Śmiałego, Szczodrego), Władysława (Hermana), Mieszka i Ottona. Ten ostatni zmarł zapewne blisko po śmierci ojca. Najstarszy Bolesław mając zaledwie 18 lat przejął władzę zwierzchnią natomiast młodsi Władysław i Mieszko zarządzali wyznaczonymi dzielnicami. Ten ostatni jednak wcześnie zmarł w 1065 roku.

Młody dość porywczy władca krótko po objęciu tronu zaprzestał płacić trybut Czechom. Wiedział zapewne, iż czyn ten doprowadzi do odnowienia konfliktu zbrojnego. Próbował, co prawda, go uniknąć wydając za Wratysława II, czeskiego władcę swoją siostrę, Świętosławę, lecz wojna stała się faktem. Rozpoczęła się ona od wyprawy Śmiałego w 1060 roku na Śląsk Opawski, gdzie oblegał Hradec. Sam Bolesław przez "lekkomyślne niedbalstwo" wpadł w zasadzkę i cudem uniknął przedwczesnego zakończenia życia.

Ukaranie przez Bolesława Śmiałego niewiernych żon rycerzy

Porażka ta nie zakończyła konfliktu z Czechami, który z przerwami trwał do 1072 roku, ale pozwoliła również na ponowne oderwanie się Pomorza Gdańskiego od Polski. Na szczęście nie doszło jednak do planowanego odwetu ze strony Niemiec z powodu wewnętrznych problemów.

Polityka zagraniczna

Bolesław II Śmiały prowadził bardzo aktywną politykę zagraniczną. Chciał stworzyć państwo otoczone przyjaznymi władcami. Zaangażował się więc w sprawy na Rusi. Fakt, iż był synem księżnicznki kijowskiej Dobronegi, a żoną jego była nieznana z imienia Rusinka, pozwalały mu na zbrojne wyprawy do kijowa w 1069 i 1077 roku w celu zabezpieczenia tronu dla swego wuja Izjasława. Jako cenę swego porarcia wyznaczył Grody Czerwieńskie, a także łupy z bogatego Kijowa.

Bolesaw jednak chciał dominować nad Izjasławem i gdy ten poprosił księcia polskiego "by wyjechał naprzeciw niego i oddał pocałunek pokoju dla okazania czci jego narodowi" zgodził się żądając złota za każdy krok jego konia. Zamiast pocałunku jednak Szczodry wytargał Izjawława za brodę na oczach jego poddanych. Incydent ten nie przekreślił sojuszu z władcą Rusi.

Szczodry aktywnie też uczestniczył w konfilkcie cesarsko-papieskim w tzw. sporze o inwestyturę. Otwarcie opowiedział się w koalicji antycesarskiej, czego wynikiem były konflikty z Czechami oraz zagrożenie najazdem niemieckim.

W koalicji tej znalazł się wraz z Węgrami. Tam również interweniował by popierany przez niego kandydat do władzy objął tron. Działo się tak trzykrotnie: w 1060 roku - poparł Belę I, w 1074 - wsparł jego syna Gejzę, a w 1077 - kolenjego syna Beli i brata Gejzy - Władysława - późniejszego Świętego.

Jednoznaczne opowiedzenie się po stronie papieskiej umożliwiło odzyskanie korony królewskiej i to za zgodą papieża Grzegorza VII (choć przy protestach cesarza Henryka IV). W Boże Narodzenie, 25 grudnia 1076 roku arcybiskup Bogumił najprawdopodobniej w Gnieźnie włożył na skronie Bolesława II Śmiałego koronę.

Wygnanie Śmiałego

Bolesław Śmiały i św. Stanisław, Jan Matejko

Koronacja umacniała Bolesława nie tylko na arenie międzynarodowej, ale również w kraju jako jedynego władcę. Akt koronacji spowodował, więc wzrost niezadowolenia możnowładztwa polskiego. Być może do wewnętrznej opozycji należał również królewski brat - Władysław Herman, którego rola w państwie uległa znacznemu osłabieniu. Niezadowolenie polskich możnych wykorzystali z pewnością również zwolennicy cesarza, jak np. Wratysław i zapewne nie pozostawali obojętni na to, co działo się w Polsce.

Nie wiadomo czy w obozie antykrólewskim znajdował się biskup krakowski Stanisław ze Szczepanowa. Jednak musiał on popaść w niełaskę u króla, gdyż ten skazał go na śmierć.

Czyn ten bezpośrednio był przyczyną wygnania Śmiałego z Polski. Król ukrył się na Węgrzech, gdzie serdecznie przyjął go Władysław zawdzięczający wygnanemu tron. Duma Bolesława jednak nie pozwalała mu zrezygnować z pozycji jaką wcześniej zajmował. Popadł w niełaskę u Węgrów m.in. przez to, że podjechał do Władysława I Świętego na koniu, gdy ten stał na ziemi. W owych czasach uchodziło to za wielką obrazę.

Bolesław II zmarł na Węgrzech w 1080 lub 1081 roku. Być może został zamordowany przez ludzi nasłanych przez polskich możnych obawiających się jego powrotu do kraju.

Jego syn Mieszko, mimo powrotu do Polski nie zdołał objąć tronu - zmarł w 1089 roku. Tym sposobem linia pierworodnych Piastów została przerwana.

Urodzony: 1042 r.
Zmarł: 1102 r.
Żył: 60 lat
Panował: 1079-1102 r.

Ojciec: Kazimierz Odnowiciel
Matka: Dobronego Maria
Rodzestwo: Bolesław Śmiały, Mieszko, Świętosława, Otto
Żona: Przecława, Judyta, Judyta Maria (zob. drzewo genealogiczne)
Dzieci: Zbigniew, Bolesław Krzywousty, Agnieszka, dwie córki nieznane z imienia

Władysław I Herman, Jan Matejko

Zmiana władcy w Polsce

Za życia starszego brata - króla Bolesława II Śmiałego, Władysław Herman nie wykazywał się niczym nadzwyczajnym. Wiódł żywot królewskiego brata. Gdy jednak Bolesława wygnano z kraju (być może sam Herman maczał w tym palce) był on naturalnym kandydatem możnowładztwa na objęcie tronu władcu polskiego. Nie zachował on jednak z tego powodu silnego autorytetu.

Szczególnie wysunął się przed rząd palatyn księcia imieniem Sieciech. Praktycznie to on zdominował księcia i był autorem najważniejszych państwowych decyzji. Szczególnie krytycznie poczynania tego człowieka ocenia Gall Anonim.

Sytuacja Polski na arenie międzynarodowej

Cesarz Henryk IV, miniatura z XI wieku

Bolesław II Śmiały za życia opowiedział się po stronie Papieża w głośnym wtedy konflikcie papiesko-cesarskim . Być może do wygnania króla z Polski przyczynili się Niemcy i Czesi, którzy byli po drugiej stronie barykady w stosunku do królewskiego stanowiska. Władysław Herman zawdzięczał więc swą władzę pośrednio i cesarzowi. Świadczy o tym ślub z czeską księżniczką, córką księcia Czech Wratysława II, Judytą w 1080 roku. Małżeństwo to umacniało wpływy czeskie w polskiej stolicy, tym bardziej, iż Herman powrócił do płacenia trybutu Czechom ze Śląska. Niektórzy historycy twierdzą nawet, że Wratysław II sprawował rządy w Krakowie.

Czarę goryczy przelał w roku 1085 cesarz Henryk IV, który ogłosił Wratysława II nie tylko królem Czech, ale i Polski. Stawiało to księstwo Polskie w podwójnej zależności od Cesarstwa, gdyż podlegaliśmy Czechom uległym Niemcom.

Walka o Pomorze

Pieczęć Hermana na najstarszym polskim dokumencie

Władysław Herman chciał powtórnie przyłączyć Pomorze Gdańskie do państwa polskiego. Militarnie dokonał tego w 1090 lub 1091 roku, lecz jego rządy na tych terenach były tak nieudolne, że mieszkańcy wciąż się buntowali przeciw niemu.

Herman postanowił więc złamać ludność ogniem. Wydał rozkaz spalenia Gdańska - stolicy Pomorza. To w żaden sposób nie pomogło księciu. Ludność wymordowała część wielkorządców Pomorza, innym pozwoliła uciec. Wyprawy odwetowe Hermana (w tym oblężenie Nakła w 1091 r.) na nic się zdały - Pomorze się usamodzielniło.

Herman próbował również zbrojnych ataków na Pomorze Zachodnie lecz i te nie odniosły sukcesu.

Osobiste problemy Hermana

Pierwsza prawowita żona Władysława - Judyta czeska wydała na świat Bolesława, któremu później nadano przydomek Krzywousty. Nie był to jednak jego pierworodny syn. Jeszcze przed slubem z Judytą miał syna Zbigniewa zrodzonego z "nałoznicy" (małżeństwo z pierwszą żoną - Przecławą zostało zawarte w obrządku słowiańskim - stąd większość możnych nie uznało Zbigniewa jako prawowitego syna). Jednak zapewne narodziny Bolesława przyczyniły się do rozprawienia się z żyjącym jeszcze synem Bolesława Śmiałego - Mieszkiem.

W tym samym, w którym narodził się Bolesław (1086 rok) sprowadzono Mieszka z Węgier do Polski - tego drugiego wkrótce otruto.

W 1088 roku Herman ożenił się ponownie, równiez z Judytą, lecz tym razem niemiecką - wdową po królu węgierskim Salomonie, a siostrą cesarza Henryka IV. Małżeśntwo z osobą z tak wysokiego rodumogłoby świadczyć, że pozycja Hermana w niemieckich oczach znacznie się poprawiła, lecz tak niestety nie było. Judyta Maria znana była ze swobodnego podejścia na temat małżeńskiej wierności. Wydając ją za polskiego władcę, cesarz pozbywał się tematu plotek wśród poddanych i możnych.

Również i w Polsce Judyta nie zmieniła swoich poglądów nader blisko przyjaźniąc się z Sieciecham.

Podział państwa między synów

Katedra płocka,
miejsce wiecznego spoczynku Hermana

Pierworodny syn Hermana, Zbigniew początkowo został odsunięty od dworu i przebywał w saksońskim klasztorze. Polskie możnowładztwo wydostało go z klasztoru by odsunąć od władzy Sieciecha, który coraz bardziej panoszył się na dworze . W 1093 roku osadzono Zbigniewa na Śląsku. Jednak akat Sieciecha, zapewne poprzedzony aprobatą księcia Władysława, zmusiły Zbigniewa do ucieczki do Wielkopolski, gdzie bronił się jeszcze w Kruszwicy. Obrona się jednak nie powiodła i Zbigniew dostał się do niewoli u Sieciecha.

Pierworodny syn Hermana był tam więziony do roku 1097. W tym roku upomniało się o niego możnowładztwo duchowne i świeckie, czego efektem było nie tylko uwolnienie więźnia, ale i stworzenie dzielnic dla obu synów Władysława. Zbigniew otrzymał Wielkopolskę z Kujawami, a Bolesław Małopolskę, Śląsk oraz ziemię lubuską. Książę Władysław zatrzymał Mazowsze z jego umiłowanym grodem Płockiem.

Sytuacja w kraju jednak wciąż była napięta. sieciech nieustannie dążył do opanowania schedy po Władysławie sięgając przy tym do próby zabójstwa Bolesława, lecz wspólne starania Zbigniewa i Bolesława pozwoliły w roku 1100 na wyrzucenie z kraju znienawidzonego palatyna i to za zgodą samego księcia Hermana. Sam Władysław zmarł niedługo po tym, bo w 1102 roku nie wyznaczając swojego następcy.

---