Wacław II.
- urodził się: 1271, zmarł: 1305
- na tronie w latach: 1300-1305
- pierwszy przedstawiciel czeskiej dynastii Przemyślidów na tronie polskim
- poprzednik: Przemysł II
- następca: Wacław III
- syn: Przemysła Ottokara II, króla czeskiego i Kunegundy
- żony:
1. Guta, córka króla rzymskiego Rudolfa Habsburga (1285 rok)
2. Ryksa, córka Przemysła II króla polskiego i Ryksy
- dzieci z pierwszą żoną:
1. Wacław III
- dzieci z drugą żoną:
2. Anna, żona Henryka Karynckiego
Władca prywatnie.
Wacław był synem króla czeskiego Przemysła Ottokara II z dynastii Przemyślidów, wybitnego polityka, który chciał sięgnąć po koronę cesarską. Ojciec Wacława zginął w tragicznej bitwie pod Suchymi Krutami (1278 rok), kiedy Wacław miał zaledwie siedem lat. Regencję w Czechach objął margrabia brandenburski. Dzieciństwo miał Wacław trudne i smutne. Uwięziony przez regenta w Berlinie, samotny i zaniedbany, nie nauczył się nawet czytać i pisać. Gdy w 1283 roku margrabia Otton zrzekł się (za odszkodowaniem) regencji, 12-letni Wacław wrócił do Pragi. Znalazł się wtedy pod opieką matki, Kunegundy i jej faworyta, rycerza Zawiszy z Falkensteinu. Zawisza stał się z czasem niekoronowanym władcą Czech i zarazem wychowawcą Wacława, wprowadzającym go w arkana wielkiej polityki. Młody Wacław, wcześniej pozbawiony przyjaciół, bardzo przywiązał się do Zawiszy. Nie zdawał sobie sprawy, że związek rycerza z jego matką uważany był za skandal, a powszechna opinia o obyczajach panujących na dworze praskim, jak najgorsza. Gdy w 1285 roku doszło do zaślubin Wacława z Gutą, córką króla rzymskiego Rudolfa Habsburga, Zawisza nie został dopuszczony do udziału w uroczystościach. Aby nie dopuścić do zgorszenia nieletniej panny młodej na zdemoralizowanym dworze, została ona wywieziona po ślubie przez ojca. Wszystko to spowodowało, że Wacław był człowiekiem pełnym wewnętrznych sprzeczności. Był wybitnie inteligentny, kochał poezję rycerską, podobno nawet sam układał wiersze miłosne. Jego ideałem był Aleksander Wielki. Wacław był niezwykle ambitny. Chciał, śladem ojca, rozszerzyć granice swego panowania. Pobożny i zabobonny, rozpustę i ekscesy z licznymi kochankami przeplatał z biczowaniem i długimi okresami postu odbywanymi w klasztorze. Maniakalnie kolekcjonował relikwie. Wierzył, że są one w stanie uchronić go przed nieszczęściami. Był bezwzględny i wiarołomny, podejrzliwy i nerwowy, bał się burzy i ciemności. Wacław był przy tym urodziwym, choć fizycznie słabym mężczyzną. Rudolf Habsburg wydał za niego swą córkę tylko dlatego, że liczył na rychłą sukcesje władzy w Czechach. Po śmierci matki, gdy Guta przybyła na dwór Wacława, ten zaczął ulegać wpływom żony. Jego dawny opiekun, Zawisza, popadł w niełaskę, został zdradziecko uwięziony i zabity. Niespokojne sumienie Wacława miała ukoić dokonana przezeń fundacja klasztoru w Zbrasławiu. Po śmierci Guty Wacław zawarł małżeństwo z Ryksą, córką Przemysła II. Nie był to udany związek. Wacław bez oporów zdradzał żonę z wieloma kochankami.
Działalność publiczna.
W 1283 roku, po zrzeczeniu się regencji przez margrabiego brandenburskiego, Wacław II przybywa do Pragi. W dwa lata później (rok 1285) król rzymski Rudolf Habsburg uznał pełnoletność Wacława i oddał mu Czechy jako lenno. Usunięcie Zawiszy i wpływy żony oraz biskupa praskiego Tobiasza sprawiły, że Wacław znalazł się w obozie habsburskim. Znaleziono nowy, nie kolidujący z interesami Habsburgów, kierunek ekspansji dla ambitnego króla. Wacław zainteresował się sukcesją w Polsce. Był siostrzeńcem żony Leszka Czarnego, księcia krakowskiego, co było wystarczającym pretekstem do ubiegania się o władzę w Krakowie. Starania, poparte odpowiednimi sumami pieniędzy, przyniosły efekty. Już w 1289 roku książę Kazimierz bytomski oddał swe księstwo Wacławowi w lenno. W 1291 roku Wacław, wspierany przez księcia opolskiego, Bolka oraz księcia cieszyńskiego, Mieszka, wyruszył na Kraków. W tym samym roku został księciem krakowskim i sandomierskim. Chcąc umocnić swoją pozycję wydał przywilej dla szlachty i kleru małopolskiego. Pokonał innego pretendenta do władzy, Władysława Łokietka, który uznał się lennikiem Wacława z Brześcia i Sieradza. Na Śląsku uznał w Wacławie seniora książę raciborski. Poparł go także książę mazowiecki, Bolesław, żonaty z jego siostrą. W 1300 roku Wacław został ukoronowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnkę na króla Polski. Na tronie zasiadł cudzoziemiec, łamiąc dziedziczne prawa Piastów do władzy. Został poparty przez ogół społeczeństwa, znużonego ustawiczną walką książąt piastowskich o władzę. Tendencje zjednoczeniowe były coraz silniejsze, a obawa przed kulturalną i polityczną ekspansją niemiecką odwróciła sympatie społeczeństwa od, chętnie otaczających się Niemcami, Piastów. W tym czasie język ojczysty, stał się samodzielną wartością, a przekonanie, że państwo nie jest na stałe związane z dynastią, stało się powszechne. Od Wacława oczekiwano zaprowadzenia pokoju wewnętrznego, przywrócenia praworządności i stworzenia warunków do spokojnego prowadzenia handlu. Jako przedstawiciel prastarej czeskiej dynastii Przemyślidów, Wacław został uznany zarówno przez rycerstwo małopolskie, jak i mieszczaństwo niemieckie. Pokrewieństwo języka polskiego i czeskiego ułatwiło uzyskanie poparcia arcybiskupa Świnki, który uważał, że potężny król Czech ma większe szanse na zjednoczenie polskich dzielnic, niż którykolwiek z książąt piastowskich. W momencie koronacji Wacław miał 29 lat. W 1301 roku król rozszerzył swoje panowanie na księstwa wrocławskie, legnickie i brzeskie na Śląsku (sprawował tam opiekę nad małoletnimi książętami piastowskimi). W tym samym roku, po wygaśnięciu na Węgrzech dynastii Arpadów przyjął koronę węgierską dla swego syna, Wacława. Spowodowało to konflikt z papieżem Bonifacym VIII i królem rzymskim, którzy mieli własnego kandydata na tron węgierski. Albrecht Habsburg uderzył na Czechy (1304 rok), a Władysław Łokietek otrzymał wsparcie od Węgrów i wkroczył do Małopolski. Władza królewska Wacława oparta była na silnych podstawach. Obejmowała większość ziem polskich, zaś bogactwo króla czeskiego dawało mu swobodę w działaniu. Panowanie ułatwiła mu też reforma administracji. Rządy w imieniu króla w Polsce sprawowali namiestnicy (przeważnie Niemcy), w terenie zaś wyznaczeni przez niego urzędnicy (starostowie). Wśród polskich popleczników Wacława II główną rolę odgrywał Niemiec, biskup krakowski, Jan Muskata. W kraju panował pokój, pojawiła się silna waluta -grosz praski. Niezadowolenie powodowało jedynie obce pochodzenie dostojników państwowych. W 1305 roku Wacław II zmarł w Pradze po długiej chorobie, pozostawiając młodego następcę, syna Wacława.
Bilans panowania.
Wacław był królem o nieprzeciętnych zdolnościach i ambicjach, jednak nie wykorzystał w pełni swych możliwości. Jego panowania w Polsce nie można ocenić jednoznacznie. Podkreśla się z jednej strony jego obce pochodzenie, doceniając z drugiej strony zatrzymanie rozpadu Polski i zjednoczenie większości dzielnic. Reforma administracji stała się trwałym osiągnięciem i była w przyszłości kontynuowana przez Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Reforma pieniądza wpłynęła na rozwój gospodarczy państwa i organizację regaliów.