PODSTAWY EKONOMICZNYCH ZACHOWAŃ PRODUCENTA
Rozmiary produkcji (wielkość produkcji) będzie zależała od nakładów czynników produkcji.
Funkcja produkcji przedstawia zależność między wielkością zużytych czynników produkcji a osiągniętym efektem w postaci wytworzonej produkcji.
Funkcja produkcji - maksymalne rozmiary produkcji, jakie można osiągnąć przy danym poziomie nakładów.
Krótki okres czasu rozumiemy taki okres w którym nie zmienia się technologia produkcji, organizacja, podaż przynajmniej jednego czynnika produkcji.
Długi okres czasu rozumiemy taki okres w którym następują zmiany w technologii, organizacji. Wszystkie czynniki produkcji są czynnikami zmiennymi.
W krótkim okresie produkcji możemy podzielić czynniki produkcji na:
- czynniki stałe - ich nakład nie ulega zmianie wraz ze zmianami wielkości produkcji
- czynniki zmienne - ich nakłady zmieniają się wraz ze zmianami rozmiarów produkcji.
Produkt całkowity - całkowita ilość produktów wytworzonych w określonym czasie w danej firmie z poniesionych nakładów czynników produkcji. Krzywa produktu całkowitego wyraża zależność wielkości produkcji od jednego ze zmiennych czynników produkcji (pracy).
Produkt przeciętny (średni) - (produkt całkowity przez ilość) to ilość produkcji przypadająca na jednostkę czynnika zmiennego.
Produkt marginalny - określa zmianę produktu całkowitego spowodowaną zwiększeniem nakładu jednego ze zmiennych czynników produkcji.
Prawo malejących przychodów lub prawo malejącego produktu marginalnego - oznacza zmniejszanie się wielkości produktu marginalnego w wyniku powiększania nakładu jednego czynnika produkcji przy równocześnie niezmienionych innych czynnikach i niezmiennej technologii produkcji.
Podstawową decyzją oprócz lokalizacji rozmiarów działalności jest wybór techniki wytwarzania.
Izokwanta produkcji inaczej krzywa jednakowe produktu - jest to krzywa obrazująca jednakowy poziom produkcji przy różnych kombinacjach wykorzystywanych nakładów kapitału i pracy. Każdy punkt przedstawia inną technikę wytwarzania charakteryzującą się określoną relacją między nakładami kapitału i pracy.
Producent analizując mapę izokwant, wybierze taką technologię (kombinację pracy i kapitału), która jest dla niego osiągalna, ale jednocześnie pozwoli osiągnąć najwyższy poziom produkcji.
Izokwanta przedstawia jakie są możliwe kombinacje czynników produkcji przy założeniu niezmienności wielkości produkcji.
Izokoszta - linia jednakowego kosztu, nakładu - przedstawia różne kombinacje pracy i kapitału, które mogą być sfinansowane danymi środkami pieniężnymi. Jej nachylenie zależy od cen pracy i kapitału.
Izokoszta przedstawia zbiór wszystkich kombinacji nakładów dwóch czynników produkcji służących do wytworzenia danej ilości produkcji których koszt całkowity jest taki sam.
Techniczne optimum produkcji. Optymalna kombinacja czynników produkcji - wskazuje najbardziej efektywne zatrudnienie czynników produkcji w danych warunkach, wyznaczone przez punkt styczności izokwanty z izokosztą.
Nałożenie izokoszty na mapę izokwant umożliwia wyznaczenie najtańszej kombinacji nakładów czynników produkcji koniecznych do wytworzenia danej wielkości produkcji.
Zmian tego optimum może być spowodowana zmianą cen na rynku pracy i/lub kapitału oraz pod wpływem ilości środków finansowych, jakie przedsiębiorca może przeznaczyć na zakup tych czynników produkcji.
ANALIZA KOSZTÓW PRODUKCJI
Koszty produkcji są to nakłady pieniężne poniesione na czynniki produkcji zaangażowane w procesie wytwarzania dóbr w danym okresie czasu.
Podział na:
księgowe - są to koszty zaewidencjonowane tzn. expost
ekonomiczne - składają się koszty księgowe oraz koszt alternatywny→to suma dochodów utraconych w wyniku niewykorzystania danych zasobów w inny najlepszy z możliwych sposobów
Zysk księgowy jest to różnica między przychodem całkowitym, a całkowitym kosztem księgowym, na który składają się wszystkie wydatki pieniężne poniesione na wytworzenie sprzedanej produkcji.
Koszty księgowe to faktycznie poniesione wydatki pieniężne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, są zarejestrowane i wynikają z ewidencji księgowej. Określane są jako koszty explicite - koszty jawne.
Jeżeli do kosztu księgowego dodamy koszty alternatywne (koszty domniemane) to otrzymamy całkowity koszt ekonomiczny. Określane są jako koszty implicite - koszty ukryte.
Koszty alternatywne związane są z utratą korzyści z innego zastosowania danych zasobów.
Zysk ekonomiczny jest to różnica między przychodem całkowitym (PC), a całkowitym kosztem ekonomicznym(Kc), w skład którego wchodzą oprócz wydatków pieniężnych koszty alternatywne pracy i kapitału właściciela firmy.
Zysk ekonomiczny jest zawsze mniejszy od zysku księgowego. Dla przedsiębiorcy decydującym wskaźnikiem jest zysk ekonomiczny.
W stanie równowagi firma może osiągnąć:
- zysk dodatni, jeżeli C>Kcp C-cena
- zysk zerowy, gdy C=Kcp Kcp-przeciętne koszty całkowite
- zysk ujemny, gdy C<Kcp
Koszty stałe (Ks) - to takie, które nie zmieniają się wraz ze wzrostem lub spadkiem produkcji (np. koszty amortyzacji, koszty utrzymania administracji, reklamy)
Koszty zmienne (Kz) - to takie, które zmieniają się wraz ze wzrostem lub spadkiem produkcji (np. płace pracowników bezpośrednio produkujących, koszty zużytych materiałów i surowców).
Koszty całkowite (Kc) - są sumą kosztów stałych i zmiennych.
Przeciętne koszty całkowite (Kcp) pokazują, jaka część kosztu całkowitego została poniesiona na jednostkę produkcji. Kcp = Kc /Q gdzie Q - wielkość produkcji
Przeciętne koszty zmienne (Kzp) pokazują, jaka część kosztu zmiennego została poniesiona na jednostkę produkcji. Kzp = Kz /Q
Przeciętne koszty stałe (Ksp) pokazują, jaka część kosztu stałego została poniesiona na jednostkę produkcji. Ksp= Ks /Q
Koszty marginalne (Km) - informują o zmianie kosztów całkowitych pod wpływem zmiany produkcji. Km = ∆Kc / ∆Q
W krótkim okresie rozmiary firmy, a także ich liczba w gałęzi są stałe. Produkcja zmienia się wraz ze zmianami wykorzystania zmiennych czynników np. zatrudnienia.
W długim okresie zmieniają się rozmiary firmy oraz liczba firm w gałęzi.
W długim okresie czasu przedsiębiorstwo może wybierać techniki wytwarzania optymalnych czyli najlepszych dla różnych rozmiarów (wielkości) produkcji. Podstawą tych wyborów w długim okresie są długookresowe przeciętne koszty całkowite i koszty krańcowe.
Wielkość produkcji maksymalizującą zysk lub minimalizującą stratę można ustalić porównując:
przychody całkowite z kosztami całkowitymi
przychody marginalne z kosztami marginalnymi (krańcowymi)
Przychody całkowite (Pc) - są iloczynem ceny i ilości sprzedanych produktów. (są to wpływy ze sprzedaży produktu jaką przedsiębiorstwo dostarczyło na rynek)
Pc = C * Q C - cena, Q - ilość sprzedanych produktów
Przychody przeciętny (Pp) - iloraz utargu całkowitego przez ilość sprzedawanego dobra, produktu. Pp = Pc/Q
Przychody marginalne (krańcowy) (Pm) - jest to zmiana przychodów całkowitych pod wpływem zmiany ilości sprzedawanych produktów. (jest to przyrost utargu całkowitego spowodowany zwiększeniem sprzedaży o dodatkową jedną jednostkę). Pm = ∆Pc/∆Q
Równowaga producenta jest osiągana przy tej wielkości produkcji, przy której dochodzi do zrównania się przychodów marginalnych z kosztami marginalnymi. Ta wielkość produkcji nazywana jest optimum ekonomicznym producenta.
Km = Pm → Optimum ekonomiczne producenta
Przy wielkości produkcji, przy której koszty marginalne równają się kosztom całkowitym przeciętnym, producent produkuje po najniższych kosztach, czyli inaczej mówiąc osiąga optimum techniczne.
Km = Kcp → Optimum techniczne producenta
W krótkim okresie przedsiębiorstwo może produkować przy braku zysku, ale musi pokryć w całości koszty zmienne produkcji, ewentualnie część kosztów stałych. Jeżeli firma nie może sfinansować kosztów zmiennych musi przestać funkcjonować. W długim okresie w tej sytuacji trzeba opuścić gałąź.
W sytuacji, gdy C < Kzp firma przestaje produkować
C = Km = Kzp Punkt zamknięcia firmy
Rentowność - wyznaczana przez stan równowagi producenta w której produkcja osiągnie takie rozmiary że przedsiębiorca nie jest zainteresowany zmianą wielkości produkcji. Zależy od cen towarów na rynku i od kosztów poniesionych.
Próg rentowności - punkt wyrównywania się przychodów całkowitych z kosztami całkowitymi, określany jako wielkość produkcji, przy której dochód ze sprzedaży pokrywa koszty wytworzenia. Wyznaczany metodą graficzną, to punkt przecięcia linii przedstawiającej przychody całkowite i koszty całkowite. PC - Kc = 0
1