PODSTAWY DECYZJI EKONOMICZNYCH PRODUCENTA

Produkcja polega na kombinowaniu (łączeniu) określonych nakładów (czynników produkcji) w celu osiągnięcia efektu w postaci wytworzonych produktów i usług.

Produkcja składa się z trzech faz:

• przygotowania – następuje tu pozyskanie zasobów przez przedsiębiorstwo (kupowanie),

• połączenie uzyskanych zasobów – faza właściwej produkcji,

sprzedaż wytworzonych dóbr, a więc następuje zamiana kapitału rzeczowego na kapitał pieniężny.

Suma pieniędzy, które przedsiębiorstwo otrzymuje w trzeciej fazie może być większa, mniejsza lub równa sumie pieniędzy wydatkowanych pierwszej fazie.

Gdy suma pieniędzy w trzeciej fazie jest większa niż suma wydatkowana w fazie pierwszej, to przedsiębiorstwo realizuje zysk.

Kwoty pieniędzy uzyskane ze sprzedaży to przychód (utarg).

Istnieją trzy kategorie utargu:

• całkowity,

• przeciętny,

• marginalny.

Utarg (przychód) całkowity (UC) – iloczyn ilości sprzedanych produktów (Q) i ich ceny (P).

• UC = Q *P

Utarg (przychód) przeciętny (UP) – utarg całkowity (UC) przypadający na jednostkę sprzedanego produktu (Q).

• UP = UC / Q

Utarg (przychód) marginalny (krańcowy) (UM) – przyrost utargu całkowitego związany ze zwiększeniem sprzedaży o dodatkową jednostkę.

• UM = ΔUC / ΔQ

Te trzy rodzaje utargu pozostają w pewnej zależności.

Dopóki przychód marginalny jest dodatni rośnie przychód całkowity.

W analizach ekonomicznych zakłada się, że przychód marginalny charakteryzuje się stałą tendencją spadkową.

Wynika to z zachowań uczestników rynku.

Aby sprzedać każdą dodatkową jednostkę towaru należy obniżyć jej cenę.

Zysk – to nadwyżka, którą realizuje przedsiębiorstwo.

Zysk brutto – przychód ze sprzedaży produktów pomniejszony o całość kosztów produkcji i kosztów sprzedaży.

Zysk brutto = przychód ze sprzedaży – koszty produkcji i sprzedaży

Zysk brutto nie jest dochodem przedsiębiorstwa, którym może ono swobodnie dysponować.

Najpierw należy zapłacić podatki nakładane na dochody przedsiębiorstw przez państwo.

Po opłaceniu podatków w przedsiębiorstwie pozostaje kwota określana zyskiem netto.

Zysk netto = zysk brutto – podatki

Zazwyczaj zysk netto nie jest w całości przekazywany właścicielom przedsiębiorstwa (np. w formie dywidendy dla akcjonariuszy).

Przed podziałem zysku netto należy utworzyć rezerwy obowiązkowe (określone przepisami prawa), a następnie można tworzyć rezerwy dobrowolne przeznaczone np. na inwestycje.

Zysk dla właścicieli = zysk netto – rezerwy obowiązkowe i dobrowolne

Produkcja polega na kombinowaniu (łączeniu) określonych nakładów (czynników produkcji) w celu osiągnięcia efektu w postaci wytworzonych produktów i usług.

Teoria produkcji jest analizą relacji, jakie występują między nakładem czynników produkcji i osiąganym z tego nakładu produktem.

Zależność między wielkością produkcji a rozmiarem nakładu czynników można przedstawić przy pomocy funkcji produkcji.

Q = f (F₁, F₂, …, F_n),

gdzie: Q – wielkość produkcji

F – czynniki produkcji.

Posługując się zasadą ceteris paribus można uprościć analizę funkcji produkcji.

Jeżeli uwzględniony zostanie tylko jeden z czynników produkcji zakładając, że wpływ pozostałych czynników na rozmiary produkcji jest niezmienny, to otrzymamy jednoczynnikową funkcję produkcji.

Q = f (L)

Q = f (K),

gdzie:

L – siła robocza,

K – kapitał.

Jeżeli założymy, że na zmiany wielkości produkcji wpływają zarówno zmiany czynnika siły roboczej (L), jak i czynnika kapitału (K), to otrzymamy wieloczynnikową funkcję produkcji ( w tym wypadku dwuczynnikową).

Q = f (F_L, F_K)

Czynniki produkcji dzielimy na:

• czynniki stałe,

Ich nakład nie ulega zmianie wraz ze zmianami rozmiarów produkcji.

• czynniki zmienne.

Ich nakłady zmieniają się wraz ze zmianami rozmiarów produkcji.

Podział czynników produkcji na stałe i zmienne związany jest z uwzględnieniem czasu w analizie procesu produkcyjnego.

Krótki okres to taki, w którym nie zmienia się technologia produkcji.

W krótkim okresie technologia produkcji jest dana.

W długim okresie następują zmiany w technologiach produkcji wynikające z postępu technicznego.

Funkcja produkcji w krótkim okresie

W funkcji jednoczynnikowej rozpatrujemy zależność między nakładem jednego zmiennego czynnika produkcji (np. czynnika praca) a wielkością produkcji zakładając, że pozostałe czynniki są niezmienne (stałe).

Podstawowe założenia analizy funkcji produkcji:

• istnieje tylko jeden zmienny czynnik produkcji (praca),

• istnieje tylko jeden stały czynnik produkcji (kapitał),

• technologia produkcji jest dana,

• czynniki produkcji mogą łączyć się z sobą w różnych proporcjach,

• produkt jest jednorodny.

Produkt całkowity, przeciętny i marginalny

Zgodnie z przyjętymi założeniami wielkość produkcji zmienia się w wyniku zmian nakładów na siłę roboczą.

Produkcja jest tym większa, im więcej, ceteris paribus, zatrudniamy pracowników.

Produkt przeciętny (PP) – otrzymujemy dzieląc wielkość produkcji całkowitej przez nakłady zmiennego czynnika produkcji.

Przeciętny produkt pracy (PPL)– otrzymujemy dzieląc wielkość produkcji przez ilość zatrudnionych pracowników.

PPL = PC / L

Produkt marginalny (PM) – stosunek przyrostu produkcji całkowitej wywołany zwiększeniem nakładów zmiennego czynnika produkcji o dodatkową jednostkę.

Marginalny produkt pracy (PML) - stosunek przyrostu produkcji całkowitej wywołany zwiększeniem nakładów czynnika praca o dodatkową jednostkę.

PML = ΔPC / ΔL

Ilość pracowników (L)	Produkcja całkowita (PC)	Przeciętny produkt pracy (PPL)	Marginalny produkt pracy (PML)
0	0	-	-
1	10	10	10
2	24	12	14
3	39	13	15
4	52	13	13
5	60	12	8
6	66	11	6
7	63	9	-3

Produkcja całkowita dobra X rośnie wraz ze wzrostem liczby pracowników.

Produkcja wzrasta do pewnego punktu maksymalnego, po przekroczeniu którego produkcja zaczyna spadać.

U nas produkcja dobra X rośnie wraz ze zwiększeniem liczby pracowników od 0 do 6.

Po przekroczeniu tej liczby pracowników produkcja całkowita zmniejsza się.

Produkt przeciętny i marginalny początkowo wzrastają, a następnie, po osiągnięciu maksimum, zmniejszają się.

Równocześnie początkowo produkt marginalny rośnie szybciej aniżeli produkt przeciętny (PM > PP).

Następnie, po przekroczeniu punktu zrównania się obydwu produktów (PM = PP), produkt marginalny zaczyna spadać szybciej niż produkt przeciętny (PM < PP).

PM zrównuje się z PP, gdy PP osiąga maksimum.

PM > PP, gdy PP rośnie

PM < PP, gdy PP spada.

Dlatego krzywa PM znajduje się powyżej krzywej PP, gdy ta ostatnia rośnie,

Kiedy krzywa PP spada, wtedy krzywa PM znajduje się poniżej.

Prawo malejących przychodów: zwiększając nakład zmiennego czynnika produkcji ( przy założeniu, że pozostałe czynniki są stałe) osiągamy taki punkt, po przekroczeniu którego każda dodatkowa jednostka zmiennego czynnika produkcji daje coraz mniejsze przyrosty produkcji.

Produktywność kolejnego zmiennego czynnika produkcji zmniejsza się – PM maleje.

Prawo malejących przychodów odnosi się do procesów produkcyjnych w krótkim okresie, tzn. gdy przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały.

Izokwanta (linia jednakowego produktu) – zbiór wszystkich kombinacji zasobów, które umożliwiają osiągnięcie tego samego poziomu produkcji.

Te same rozmiary produkcji można osiągnąć przy wykorzystaniu różnych technik wytwarzania.

Metoda „A” polega na zaangażowaniu L1 czynnika pracy i K1 czynnika kapitału, metodę „B” charakteryzują odpowiednio L2 czynnika pracy i K2 czynnika kapitału, zaś metodę „C” L3 i K3.

Ruch wzdłuż izokwanty produkcji oznacza, że zmianie ulegają wielkości nakładów czynników produkcji oraz proporcje między czynnikami, natomiast nie zmienia się poziom produkcji.

Przemieszczanie się wzdłuż linii izokwanty oznacza spadek jednego i wzrost drugiego czynnika wytwórczego, przy zachowaniu tego samego poziomu produkcji.

Izokwanta jest wypukła w stosunku do początku układu współrzędnych i posiada ujemne nachylenie, ponieważ wzrostowi zaangażowania jednego czynnika produkcji towarzyszy zawsze zmniejszenie wykorzystania drugiego zasobu i odwrotnie.

Marginalna stopa technicznej substytucji (MSTS) – stosunek, godnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji (pracę) drugim czynnikiem (kapitał) tak, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie.

Wartość MSTS < 0, ponieważ w miarę przesuwania się w dół izokwanty występują ujemne przyrosty kapitału, zaś przy przesuwaniu się w górę – ujemne przyrosty czynnika pracy. Jest to konsekwencją wypukłości izokwanty względem początku układu współrzędnych.

Malejąca MSTS oznacza, że w miarę zastępowania czynnika kapitału przez coraz większą ilość czynnika pracy zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.

Izokwant produkcji może być nieskończenie wiele.

Każda z nich prezentuje kombinacje ilościowe pracy i kapitału, które pozwalają wytworzyć określone rozmiary produkcji.

Izokwanta produkcji Q1 przedstawia wszystkie efektywne kombinacje ilościowe dwóch czynników wytwórczych: pracy (L) i kapitału (K), które pozwalają osiągnąć taki sam poziom produkcji.

Analogiczna sytuacja dotyczy izokwant Q2 i Q3.

Im wyżej położona izokwanta w stosunku do początku układu współrzędnych, tym większe rozmiary produkcji można wytworzyć wykorzystując kombinację zasobów opisanych przez tę izokwantę (Q1 < Q2 < Q3).

Przemieszczenie się z jednej izokwanty na drugą, powoduje zmiany wielkości produkcji opisane przez kombinacje zasobów na izokwancie.

Typowe izokwanty produkcji posiadają cztery podstawowe własności:

1. Posiadają nachylenie ujemne,

2. Nie mogą się przecinać,

3. Jest ich nieskończenie wiele,

4. Są wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych.

Izokoszta (linia jednakowego kosztu) – zbiór wszystkich kombinacji nakładów dwóch czynników produkcji, których koszt całkowity jest taki sam.

Jeżeli Q_K = 0, wówczas maksymalna ilość czynnika produkcji L (pracy), którą może nabyć przedsiębiorstwo, określa relacja kosztu całkowitego do ceny tego czynnika produkcji, co można zapisać:

Jeżeli Q_L = 0, wówczas maksymalna ilość czynnika produkcji K (kapitału), którą może nabyć przedsiębiorstwo, określa relacja kosztu całkowitego do ceny tego czynnika produkcji, co można zapisać:

Optymalna kombinacja czynników produkcji

Kombinacja oszczędna – pozwala wytworzyć dany poziom produkcji przy jak najniższych kosztach.

Jest to punkt styczności danej izokwanty z możliwie najniżej położoną izokosztą.

Kombinacja wydajna – pozwala wytworzyć maksymalny poziom produkcji przy danych kosztach.

Jest to punkt styczności danej izokoszty z możliwie najwyżej położoną izokwantą.