Psychologia rozwoju człowieka: str. 492 - 501.
Paul Costa i Robert McCrae zaprojektowali skalę kryzysu wieku średniego, która zawierała następujące pozycje: niepokoje wewnętrzne, brak satysfakcji małżeńskiej i zawodowej, poczucie utraty sił. Swojego rodzaju kryzys jest dość powszechny w wieku średnim, z tym że przejawia on się u różnych osób w różnym czasie. Czyli nie ma konkretnego wieku, w którym występują problemy ujęte przez Costę i McCrae. Nawet badania podłużne nie przysparzają argumentów zwolennikom twierdzenia o istnieniu kryzysu wieku średniego. Wg Normy Haan kryzys wieku średniego dosięga zwłaszcza białych mężczyzn z klasy średniej, szczególnie z wyższym wykształceniem i dużym doświadczeniem. Tamir zauważyła natomiast, że mężczyźni w przedziale 45 - 49 lat wykazali więcej problemów alkoholowych i zażywania leków wydawanych an recepty, mniej wykazywało „entuzjazm”, a więcej „unieruchomienie psychologiczne”.
Funkcjonowanie poznawcze
W wieku średnim większość z nas podtrzymuje, a nawet odnotowuje lepsze wyniki zdolności wykorzystywanych w zadaniach często wykonywanych lub opartych na uczeniu się. Czyli wzbogaca się nasz zasób słownictwa i nadal mamy zdolność rozwiązywania problemów. Ale w zadaniach wymagających szybkości, czy też nieużywanych lub nietrenowanych zdolności w wieku średnim, odnotowuje się pewien spadek efektywności. Wraz z wiekiem coraz wolniejsze stają się głównie procesy myślowe. Rozmiar strat u większości dorosłych ludzi w tym przedziale wiekowym jest jednak niewielki. Przed 60. r. ż. niemożliwe jest rzetelne wykazanie powtarzających się, związanych z wiekiem, znacznej wielkości zmian w zdolnościach psychometrycznych. Można wykazać stopniowe zanikanie wszelkich zdolności w wieku 64. lat.
Jeszcze o pamięci
Pamięć w wieku średnim pozostaje stabilna lub zostaje ograniczona tylko w niewielkim stopniu. Trochę większy spadek tej zdolności dotyczy spraw mniej znanych, gdy pamięć musi być przywołana po jakimś czasie lub gdy proces ten zakłóca się w jakiś sposób. Z doświadczenia Robina Westa i Thomasa Crooka wynika, że zjawisko spadku przypominania sobie jest zależne od liczby elementów, które mamy zapamiętać ( gdy liczba jest „standardowa” zjawiska takiego nie ma - bez względu na różnice wieku badani uzyskazali bardzo zbliżone wyniki).
Pamięć pierwotna i krótkotrwała - w nich zachowujemy informacje prawie 30 sekund.
Pamięć wtórna i długoterminowa - w nich przechowujemy informacje przez dłuższy czas, od minut do lat.
Procesy kodowania i odkodowania stają się stopniowo coraz mniej skuteczne i powolniejsze. Jednak znaczny spadek następuje dopiero po 60. r. ż. a nie w średnim.
W wieku średnim porzucamy powoli podejście logiczne lub poglądy wynikających z operacji formalnych, które dominują w okresie dorastania i skłaniamy się bardziej ku pragmatycznemu podejściu - rozwiązywanie codziennych problemów (zmniejsza się dbałość o szczegóły, a przywiązuje się uwagę do zapamiętywania tematów i znaczenia).
Wraz z wiekiem zmienia się proces kodowania. Nie próbuje się już kodować szczegółów, lecz zachowuje się obszerniejsze informacje lub całe podsumowania sytuacji. Zmianę tą tłumaczy się przez „utratę z korzyścią dla rozwoju” albo „stratę z zadośćuczynieniem”.
Wykorzystywanie zdolności intelektualnych: działanie twórcze w wieku średnim
Badania Lehmana wykazały, że szczytowa forma twórczości, podobanie jak wyniki funkcjonowania fizycznego, osiągane są na początku okresu dorosłości. ( przykład: 26-letni Einstein stworzył teorie względności). Simon natomiast wykazał, że średnia wieku publikacji najlepszej pracy jego badanych przypadała na ok. 40 r. ż.- odnotowujemy wtedy szczyty produktywności. Jednak jakość owych badanych jest jeszcze wysoka w wieku 50. i 60. lat. Szczytowa forma artystów może przychodzić później i trwać o wiele dłużej.
Siegfried Streufert na podstawie swego eksperymentu zbadał skalę aktywności, prędkości, zakresu, różnorodności zmysły strategicznego. Dorośli w wieku średnim nadal utrzymują wysoki poziom zdolności pracy twórczej i umiejętności rozwiązywania problemów.
Różnice indywidualne
Mają miejsce zwłaszcza podczas kontaktu z czynnikami ryzyka i nawykami zdrowotnymi mającymi związek z zachorowalnością na raka i chorobę wieńcową. Wiele tych samych cech ma wpływ na zmianę lub utrzymanie ogólnej kondycji zdrowotnej i zdolności intelektualnych w wieku średnim. Z analizy Schaiego pacjenci, którzy mieli jakieś problemy sercowo - naczyniowe, wykazywali szybsze i rozleglejsze pogorszenie wymienionych wyżej zdolności.
Ćwiczenia fizyczne a zdrowie
Obecnie stawia się hipotezę, ze ćwiczenia fizyczne mogą być jednym z głównych czynników określających całkowity stan zdrowia i osiągnięć intelektualnych w wieku średnim. Badania Lee wykazały, że im większa aktywność wykazywał mężczyzna w wieku 30, 40 i 50 lat, tym mniejsze było ryzyko śmierci w ciągu 25 lat.
Ciekawostka: na przejście 1,5 km w poziomie potrzeba 100 kalorii; na wejście po schodach na 1. piętro potrzeba 17 kalorii.
Ćwiczenia fizyczne pomagają również w zachowaniu poziomu zdolności poznawczych, ponieważ pomagają utrzymać sprawność sercowo - naczyniową. U zdrowych fizycznie w wieku średnim i starszych, tych bardziej aktywnych fizycznie zatwierdzono, że osiągają wyższe wyniki testów badających rozumowanie, czas reakcji i pamięć krótkotrwałą. Ćwiczenie poprawiają także zdolność myślenia i niektóre wyniki funkcjonowania (maksymalny wychwyt tlenu).
Różnice w kondycji zdrowotnej wynikające z pochodzenia społecznego i etnicznego
Pochodzenie społeczne i przynależność etniczna to czynniki demograficzne, które mają ogromny wpływ na stan zdrowia i zdolności umysłowe w wieku średnim. Samo pochodzenie etniczne ma duży wpływ na ogólny stan zdrowia i występowanie różnych schorzeń. Czarni częściej chorują na nadciśnienie niż biali. Latynosi rzadziej niż biali mężczyźni zapadają na choroby serca i raka. Mówi się, że samo ubóstwo nie może przeświadczyć o większej częstotliwości występowania danego schorzenia, wyklucza się również podłoże genetyczne. Istnieje również hipoteza, że nadciśnienie czarnych wynika z powszechnej otyłości wśród czarnych.