4.System naczelnych organów państwa w okresie KRN.
Od 44 do 52 był to okres prowizorium ustrojowego. Rozwiązania ustrojowe miały charakter tymczasowy, poszukiwano nowego modelu ustrojowego państwa. Dzielił się on na dwa okresy
1) Okres KRN
2) Okres Samorządu Ustawodawczego
Okres KRN 31 XII 1943- 4 II 1947
Trochę historii i teorii.
Krajowa Rada Narodowa - ciało polityczne utworzone podczas II wojny światowej w charakterze samozwańczego polskiego parlamentu, mające stanowić zaczątek polskiej władzy powojennej, reprezentujące ugrupowania komunistyczne i lewicowe, mające być według planów Moskwy przeciwwagą dla działalności rządu Stanisława Mikołajczyka. KRN powstała w konspiracji w noc sylwestrową z 31 grudnia 1943 na 1 stycznia 1944 roku z inicjatywy komunistycznej Polskiej Partii Robotniczej w lokalu przy ul. Twardej w Warszawie - w zebraniu założycielskim wzięli udział w większości członkowie PPR, zdołano pozyskać tylko dwóch działaczy uważanych wówczas za socjalistów (Edward Osóbka-Morawski i Jan Haneman). KRN miała być według deklaracji (oficjalnie ogłoszonej w dniu powstania, a w rzeczywistości stworzonej wcześniej, 15 grudnia 1944), "szeroką reprezentacją antyfaszystowskich nurtów demokratycznych" polskiego społeczeństwa (co według komunistów wykluczało udział w niej przedstawicieli sanacji i SN). Oprócz komunistów z PPR zasiadali w niej członkowie PPS, PSL, SL, SD, SP, działacze niezależni oraz niewielka grupa posłów żydowskich. W skład Prezydium KRN weszli: Bolesław Bierut (przewodniczący, od 31 grudnia 1944 - Prezydent KRN), Edward Osóbka-Morawski (wiceprzewodniczący), Władysław Kowalski (członek), Michał Rola-Żymierski (członek) i Kazimierz Mijal (sekretarz). W dniu 28 czerwca 1945 roku skład Prezydium KRN poszerzono o schorowanego już Wincentego Witosa (PSL) i Stanisława Grabskiego oraz przedstawiciela PPS [Stanisława Szwalbego](bezpartyjny, przed wojną związany z prawicą), którzy zostali wiceprezydentami KRN. W dokumencie założycielskim KRN m.in. zrzeknięto się praw do większości wschodnich terenów II Rzeczypospolitej, zagrabionych przez ZSRR w 1939 deklarując oparcie nowej granicy wschodniej Polski na zasadzie etnicznej. Deklaracja programowa KRN jako główny cel wysuwała walkę zbrojną o wyzwolenie Polski, zapowiadała utworzenie w kraju Rządu Tymczasowego, przeprowadzenie reformy rolnej bez odszkodowania i nacjonalizacji wielkiego przemysłu, przywrócenie Polsce Ziem Zachodnich i Północnych, sojusz z ZSRR. Dekret KRN powołał do życia Armię Ludową i wezwał do wstępowania do niej. W maju 1944 roku zwierzchnictwo KRN uznała Armia Polska w ZSRR i ZPP. Utworzono szereg konspiracyjnych wojewódzkich, powiatowych i miejskich rad narodowych - lokalnych organów KRN. Delegacja KRN wraz z działaczami Związku Patriotów Polskich utworzyła 21 lipca 1944 marionetkowy Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, w którym zasiadali przedstawiciele tych samych stronnictw, co w KRN, 31 grudnia 1944 powołała zaś Tymczasowy Rząd RP pod przywództwem Edwarda Osóbki-Morawskiego. Dekretem z 28 czerwca 1945 roku KRN powołała Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. KRN była zarówno władzą ustawodawczą jak i wykonawczą, jej Przewodniczący Bolesław Bierut pełnił funkcję głowy państwa.(Analogia do rozwiązań konstytucji marcowej gdzie jeśli fotel prezydenta był opróżniony to jego funkcje pełnił marszałek sejmu). Władzę w KRN sprawowało w sposób praktycznie absolutny prezydium, które dokonywało mianowania oraz odwoływania posłów, określało porządek obrad i czas ich trwania oraz nadzorowało komisje, kontrolowało system sądowniczy i podejmowało decyzje odnośnie stanowisk państwowych a także wydawało dekrety - prezydium KRN znajdowało się poza wszelką kontrolą, gdyż nie mogło go odwołać plenum KRN - w istocie zatem KRN nie miała istotnego i znaczącego wpływu na wydarzenia polityczne, była jedynie forum na którym opozycja wyrażała swoje protesty przeciwko represjom i składała interpelacje, systematycznie odrzucane przez zdominowaną przez komunistów z PPR większość.W lipcu 1945 KRN składała się z 273 posłów (PPR-97, PPS-77, SL-56, SD-17, niezrzeszeni-26), w grudniu 288 (w tym 55 z PSL i 15 ze Sronnictwa Pracy), w październiku 1946, po "otworzeniu się na nowe środowiska" do KRN zaczęli dołączać działacze innych ugrupowań (głównie środowisk mikołajczykowskiego PSL), m.in z powodu prześladowania politycznych działaczy PSL przez PPR za pomocą aparatu bezpieczeństwa, liczyła już 444 członków (tyle ile polski Sejm przedwojenny) w tym: PPR-135, PPS-111, SL-62, PSL-57, SD-37, SP-14, mniejszość żydowska (po jednym reprezentancie "Bundu", komunistów i syjonistów-3), niezrzeszeni 26. Uzupełniała swój skład w drodze kooptacji. Organami KRN w terenie były wojewódzkie, powiatowe i gminne rady narodowe. Organem prasowym KRN była "Rada Narodowa". Oficjalnie KRN zakończyła działalność 17 stycznia 1947 po sfałszowanych przez komunistów wyborach do Sejmu Ustawodawczego.
Ustawodawca (powojenny) wzorował się na konstytucji marcowej. 15 XII ukazał się manifest demokratycznych organizacji społecznych, politycznych i wojskowych. KRN pełniła funkcję zarówno ustawodawczą jak i wykonawczą. Wydała ustawę ”Regulamin tymczasowy Rad Narodowych”- był to regulamin KRN wzorowany na przedwojennym regulaminie sejmu.
Ów regulamin dotyczył tworzenia struktur niższego rzędu a więc Wojewódzkich Rad Narodowych, Powiatowych RN i Gminnych RN. Były to struktury terenowe władzy NIE MYLIĆ Z SAMORZĄDEM!!. Do połowy 45 roku utworzono 5 wojewódzkich 100 powiatowych i 300 Gminnych Rad Narodowych.
Skład KRN. Docelowo miała liczyć 444 posłów, posłowie byli delegowani przez organizacje które podpisały manifest z 15 grudnia 44`. Rady Niższego szczebla delegowały swych członków do rad wyższego szczebla. 1/3 składu każdej rady mogła zostać dokooptowana przez samą radę.
21 VII 44 KRN podjęła decyzję o utworzeniu PKWN, który to 22 lipca wydał słynny już manifest. Manifest to założenia o charakterze programowo-ideowym. PKWN był komitetem wykonawczym KRN(a nie państwowym ). Na jego czele stanął Osóbka-Morawski a zastępcami zostali W. Wasilewska i Witos. Na jego skład składali się przewodniczący i 10 kierowników poszczególnych resortów. W połowie VIII 44 PKWN uzyskał zdolność do wydawania dekretów z mocą ustawy, co znacznie wzmocniło jego pozycję w państwie.
PKWN uchwalał dekret i przekazywał do prezydium KRN do zatwierdzenia i wtedy wchodził w życie, ale musiał być przegłosowany na pierwszym posiedzeniu KRN (na plenum).
Wrzesień 44'-KRN uchwala ustawę o kompetencji przewodniczącego KRN. Przewodniczący wypełniał funkcję marszałka sejmu z przed wojny + kompetencje głowy państwa.
31 XII 44 - KRN wydaje ustawę o prezydencie KRN. Na jej mocy przekształcono urząd przewodniczącego KRN w urząd prezydenta KRN. Miał on kompetencje do tworzenia rządu i jeszcze tego samego dnia utworzył Rząd Tymczasowy. Formalnie przestał działać PKWN a jego kompetencje przejął RT. Był on naczelnym organem wykonawczym państwa. Jednak jego skład personalny nie różnił się od skąłdu PKWN. V-ce przewodniczącymi zostali Gomółka i Stanisław Janusz (Z resztą już wcześniej).
VI 45` Rząd Tymczasowy przekształcono w TRJN. Te same osoby inna nazwa. Takie przekształcenie podyktowane było zobowiązaniami na arenie międzynarodowej. Do Rządu Tymczasowego dokooptowano 4 ludzi z Londynu.Drugim v-ce premierem został Stanisławm Mikołajczyk, dadatkowo 2 ludzi z PPS i jeden z SP. Rząd Londyński miał ulec rozwiązaniu ale nie uległ;p. TRJN miał przygotować powszechne wybory parlamentarne mające zlegitymizować władzę.
30 VI 46 - Referendum 3xtak
Wrzesień 46 uchwalono ordynację wyborczą.
444 Mandaty w jednoizbowym parlamencie. 72 na liście krajowej.
21 lat czynne, 25 bierne prawo wyborcze.
1 osoba mogła startwać w 3 okręgach. Wyborca głosował na numery list/komitetów wyborczych.
Dzielono głosy metodą Dhondt`a. Miejsce dostawali kandydaci z góry listy, np. jeśli komitet zdobył 4 mandaty to miejsca otrzymywali 4 pierwsi z listy.Jeśli jeden kandydat był wybrany także w innym okręgu to decydował który chce reprezentować a na jego miejsce w tym drugim wchodził następny z 4.System naczelnych organów państwa w okresie KRN.
Od 44 do 52 był to okres prowizorium ustrojowego. Rozwiązania ustrojowe miały charakter tymczasowy, poszukiwano nowego modelu ustrojowego państwa. Dzielił się on na dwa okresy
1) Okres KRN
2) Okres Samorządu Ustawodawczego
Okres KRN 31 XII 1943- 4 II 1947
Trochę historii i teorii.
Krajowa Rada Narodowa - ciało polityczne utworzone podczas II wojny światowej w charakterze samozwańczego polskiego parlamentu, mające stanowić zaczątek polskiej władzy powojennej, reprezentujące ugrupowania komunistyczne i lewicowe, mające być według planów Moskwy przeciwwagą dla działalności rządu Stanisława Mikołajczyka. KRN powstała w konspiracji w noc sylwestrową z 31 grudnia 1943 na 1 stycznia 1944 roku z inicjatywy komunistycznej Polskiej Partii Robotniczej w lokalu przy ul. Twardej w Warszawie - w zebraniu założycielskim wzięli udział w większości członkowie PPR, zdołano pozyskać tylko dwóch działaczy uważanych wówczas za socjalistów (Edward Osóbka-Morawski i Jan Haneman). KRN miała być według deklaracji (oficjalnie ogłoszonej w dniu powstania, a w rzeczywistości stworzonej wcześniej, 15 grudnia 1944), "szeroką reprezentacją antyfaszystowskich nurtów demokratycznych" polskiego społeczeństwa (co według komunistów wykluczało udział w niej przedstawicieli sanacji i SN). Oprócz komunistów z PPR zasiadali w niej członkowie PPS, PSL, SL, SD, SP, działacze niezależni oraz niewielka grupa posłów żydowskich. W skład Prezydium KRN weszli: Bolesław Bierut (przewodniczący, od 31 grudnia 1944 - Prezydent KRN), Edward Osóbka-Morawski (wiceprzewodniczący), Władysław Kowalski (członek), Michał Rola-Żymierski (członek) i Kazimierz Mijal (sekretarz). W dniu 28 czerwca 1945 roku skład Prezydium KRN poszerzono o schorowanego już Wincentego Witosa (PSL) i Stanisława Grabskiego oraz przedstawiciela PPS [Stanisława Szwalbego](bezpartyjny, przed wojną związany z prawicą), którzy zostali wiceprezydentami KRN. W dokumencie założycielskim KRN m.in. zrzeknięto się praw do większości wschodnich terenów II Rzeczypospolitej, zagrabionych przez ZSRR w 1939 deklarując oparcie nowej granicy wschodniej Polski na zasadzie etnicznej. Deklaracja programowa KRN jako główny cel wysuwała walkę zbrojną o wyzwolenie Polski, zapowiadała utworzenie w kraju Rządu Tymczasowego, przeprowadzenie reformy rolnej bez odszkodowania i nacjonalizacji wielkiego przemysłu, przywrócenie Polsce Ziem Zachodnich i Północnych, sojusz z ZSRR. Dekret KRN powołał do życia Armię Ludową i wezwał do wstępowania do niej. W maju 1944 roku zwierzchnictwo KRN uznała Armia Polska w ZSRR i ZPP. Utworzono szereg konspiracyjnych wojewódzkich, powiatowych i miejskich rad narodowych - lokalnych organów KRN. Delegacja KRN wraz z działaczami Związku Patriotów Polskich utworzyła 21 lipca 1944 marionetkowy Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, w którym zasiadali przedstawiciele tych samych stronnictw, co w KRN, 31 grudnia 1944 powołała zaś Tymczasowy Rząd RP pod przywództwem Edwarda Osóbki-Morawskiego. Dekretem z 28 czerwca 1945 roku KRN powołała Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. KRN była zarówno władzą ustawodawczą jak i wykonawczą, jej Przewodniczący Bolesław Bierut pełnił funkcję głowy państwa.(Analogia do rozwiązań konstytucji marcowej gdzie jeśli fotel prezydenta był opróżniony to jego funkcje pełnił marszałek sejmu). Władzę w KRN sprawowało w sposób praktycznie absolutny prezydium, które dokonywało mianowania oraz odwoływania posłów, określało porządek obrad i czas ich trwania oraz nadzorowało komisje, kontrolowało system sądowniczy i podejmowało decyzje odnośnie stanowisk państwowych a także wydawało dekrety - prezydium KRN znajdowało się poza wszelką kontrolą, gdyż nie mogło go odwołać plenum KRN - w istocie zatem KRN nie miała istotnego i znaczącego wpływu na wydarzenia polityczne, była jedynie forum na którym opozycja wyrażała swoje protesty przeciwko represjom i składała interpelacje, systematycznie odrzucane przez zdominowaną przez komunistów z PPR większość. W lipcu 1945 KRN składała się z 273 posłów (PPR-97, PPS-77, SL-56, SD-17, niezrzeszeni-26), w grudniu 288 (w tym 55 z PSL i 15 ze Sronnictwa Pracy), w październiku 1946, po "otworzeniu się na nowe środowiska" do KRN zaczęli dołączać działacze innych ugrupowań (głównie środowisk mikołajczykowskiego PSL), m.in z powodu prześladowania politycznych działaczy PSL przez PPR za pomocą aparatu bezpieczeństwa, liczyła już 444 członków (tyle ile polski Sejm przedwojenny) w tym: PPR-135, PPS-111, SL-62, PSL-57, SD-37, SP-14, mniejszość żydowska (po jednym reprezentancie "Bundu", komunistów i syjonistów-3), niezrzeszeni 26. Uzupełniała swój skład w drodze kooptacji. Organami KRN w terenie były wojewódzkie, powiatowe i gminne rady narodowe. Organem prasowym KRN była "Rada Narodowa". Oficjalnie KRN zakończyła działalność 17 stycznia 1947 po sfałszowanych przez komunistów wyborach do Sejmu Ustawodawczego.
Ustawodawca (powojenny) wzorował się na konstytucji marcowej. 15 XII ukazał się manifest demokratycznych organizacji społecznych, politycznych i wojskowych. KRN pełniła funkcję zarówno ustawodawczą jak i wykonawczą. Wydała ustawę ”Regulamin tymczasowy Rad Narodowych”- był to regulamin KRN wzorowany na przedwojennym regulaminie sejmu.
Ów regulamin dotyczył tworzenia struktur niższego rzędu a więc Wojewódzkich Rad Narodowych, Powiatowych RN i Gminnych RN. Były to struktury terenowe władzy NIE MYLIĆ Z SAMORZĄDEM!!. Do połowy 45 roku utworzono 5 wojewódzkich 100 powiatowych i 300 Gminnych Rad Narodowych.
Skład KRN. Docelowo miała liczyć 444 posłów, posłowie byli delegowani przez organizacje które podpisały manifest z 15 grudnia 44`. Rady Niższego szczebla delegowały swych członków do rad wyższego szczebla. 1/3 składu każdej rady mogła zostać dokooptowana przez samą radę.
21 VII 44 KRN podjęła decyzję o utworzeniu PKWN, który to 22 lipca wydał słynny już manifest. Manifest to założenia o charakterze programowo-ideowym. PKWN był komitetem wykonawczym KRN(a nie państwowym ). Na jego czele stanął Osóbka-Morawski a zastępcami zostali W. Wasilewska i Witos. Na jego skład składali się przewodniczący i 10 kierowników poszczególnych resortów. W połowie VIII 44 PKWN uzyskał zdolność do wydawania dekretów z mocą ustawy, co znacznie wzmocniło jego pozycję w państwie.
PKWN uchwalał dekret i przekazywał do prezydium KRN do zatwierdzenia i wtedy wchodził w życie, ale musiał być przegłosowany na pierwszym posiedzeniu KRN (na plenum).
Wrzesień 44'-KRN uchwala ustawę o kompetencji przewodniczącego KRN. Przewodniczący wypełniał funkcję marszałka sejmu z przed wojny + kompetencje głowy państwa.
31 XII 44 - KRN wydaje ustawę o prezydencie KRN. Na jej mocy przekształcono urząd przewodniczącego KRN w urząd prezydenta KRN. Miał on kompetencje do tworzenia rządu i jeszcze tego samego dnia utworzył Rząd Tymczasowy. Formalnie przestał działać PKWN a jego kompetencje przejął RT. Był on naczelnym organem wykonawczym państwa. Jednak jego skład personalny nie różnił się od składu PKWN. V-ce przewodniczącymi zostali Gomółka i Stanisław Janusz (Z resztą już wcześniej).
VI 45` Rząd Tymczasowy przekształcono w TRJN. Te same osoby inna nazwa. Takie przekształcenie podyktowane było zobowiązaniami na arenie międzynarodowej. Do Rządu Tymczasowego dokooptowano 4 ludzi z Londynu. Drugim v-ce premierem został Stanisław Mikołajczyk, dodatkowo 2 ludzi z PPS i jeden z SP. Rząd Londyński miał ulec rozwiązaniu ale nie uległ ;p . TRJN miał przygotować powszechne wybory parlamentarne mające zlegitymizować władzę.
30 VI 46 - Referendum 3xtak
Wrzesień 46 uchwalono ordynację wyborczą.
444 Mandaty w jednoizbowym parlamencie. 72 na liście krajowej.
21 lat czynne, 25 bierne prawo wyborcze.
1 osoba mogła startować w 3 okręgach. Wyborca głosował na numery list/komitetów wyborczych.
Dzielono głosy metodą Dhondt`a. Miejsce dostawali kandydaci z góry listy, np. jeśli komitet zdobył 4 mandaty to miejsca otrzymywali 4 pierwsi z listy. Jeśli jeden kandydat był wybrany także w innym okręgu to decydował który chce reprezentować a na jego miejsce w tym drugim wchodził następny z listy.
listy.