29. Konflikty narodowe i religijne w Europie po II wojnie światowej
Konflikt bałkański
Półwysep Bałkański, ze względu na strategiczne położenie, od wieków stanowił obszar ścierania się wpływów politycznych i militarnych imperiów europejskich i azjatyckich. W XIX w., na skutek walki narodów bałkańskich o wyzwolenie z niewoli tureckiej, utworzyła się tam bardzo niestabilna struktura państwowa. Zaczęto określać ten obszar jako „bałkański kocioł” lub „wulkan”. Zacięta walka o niepodległość doprowadziła do wykształcenia się szowinizmu narodowego w nowo powstałych państwach. Różnice religijne są jedną z przyczyn konfliktów. Długotrwałe wpływy tureckie na tych obszarach sprawiły, że duża część ludności wyznaje islam. Muzułmanami są mieszkańcy Kosowa, częściowo Bośni i Hercegowiny. Wschodnia i południowa część Bałkanów (Bułgaria, Grecja, częściowo Rumunia, Serbia) wyznaje prawosławie, zachodnia część (Chorwacja, Słowenia) katolicyzm. W utworzonej po II wojnie światowej Federacyjnej Ludowej Republice Jugosławii panował spokój pod silnymi rządami Josipa Broz Tity. W 1991 roku nastąpił rozpad Jugosławii. Wchodzące w jej skład kraje uzyskały niepodległość. Serbia i Czarnogóra utworzyły Federalną Republikę Jugosławii. Skomplikowane dzieje tego regionu spowodowały, że w obrębie każdego z krajów bałkańskich znalazły się enklawy innych wyznań i narodów. Wkrótce na tym obszarze znowu wybuchły wojny.
Konflikt baskijsko - hiszpański
Baskowie wywodzą się z prastarego ludu pochodzenia przedindoeuropejskiego, który przybył na Półwysep Iberyjski kilka tysięcy lat temu. Mieszkają głównie w kraju Basków, hiszpańskim regionie autonomicznym, a także w hiszpańskiej prowincji Nawarze i francuskich przygranicznych okręgach. Baskowie nigdy nie ulegli romanizacji. Po upadku cesarstwa rzymskiego Baskania była niezależna aż do IX wieku, kiedy została włączona do Nawarry, potem do Kastylii. Zawsze jednak zachowywała autonomię. Dopiero w IX wieku na skutek napływu Hiszpanów i antybaskijskiej polityki rządu hiszpańskiego pojawiły się w Baskonii ruchy narodowe. W czasie wojny domowej w 1937 roku generał Franco krwawo rozprawił się z Baskami, a w roku 1939 zlikwidowano autonomię ich prowincji. Rząd hiszpański dyskryminował kulturę baskijską i kontynuował zasiedlanie Baskonii przez Hiszpanów.
W lipcu 1958 roku rozpoczęła działalność organizacja terrorystyczna ETA (bask. Euskadi Ta Askatasuna — Kraj Basków i Wolność), walcząca o niepodległość kraju Basków. Liczba członków rzadko ETA rzadko przekraczała 500 osób ( ze względów praktycznych). Organizacja zaczęła prowadzić akcje terrorystyczne. Dnia 20 grudnia 1973 r. ETA odniosła swój największy sukces: w zamachu bombowym zginął premier Hiszpanii i najbliższy współpracownik Franco - admirał Luis Carrero Blanco. Po śmierci gen.Franco (1975 r.) nastąpiła demokratyzacja Hiszpanii i dzięki temu w roku 1979 Baskowie odzyskali autonomię i swobodę kultywowania swojego języka i kultury W zamachu bombowym na supermarket w Barcelonie w roku 1987, zginęło 21 osób. Zamachy są zwykle skierowane przeciwko przedstawicielom władzy z Madrytu. W 1995 r. ETA próbowała zabić króla Juana Carlosa i lidera Partii Ludowej Jose Marię Aznara. Od 1968 r. do dnia dzisiejszego w wyniku działań ETA zginęło 817 ludzi. Dnia 22.03.2006 r. ETA oficjalnie zawiesiła działalność zbrojną.
Irlandia Północna
Konflikt w Irlandii to jeden z najpoważniejszych konfliktów etnicznych w nowożytnej Europie. Normanowie, którzy podbili Anglię, zawładnęli również Irlandią. Obiema wyspami rządził jeden władca, jednak dominowała Anglia. Henryk VIII zapoczątkował systematyczną akcję osiedlenia angielskich protestantów w północnej dzielnicy Irlandii - Ulsterze. W roku 1801 Anglia zlikwidowała parlament i autonomię Irlandii. Irlandczycy stale jednak próbowali odzyskać niepodległość. Ich wysiłki polityczne i wybuchające regularnie krwawe wojny domowe doprowadziły w grudniu 1921 roku do podpisania w Londynie układu powołującego niepodległą Irlandię w południowej części wyspy i zależną od Londynu Irlandię Północną.
Jednak konflikt nie wygasł, a nawet przybrał na sile. Powody były dwa: dyskryminacja Irlandczyków wyznania katolickiego - ludność Irlandii Północnej składa się z ludności angielskiej wyznania protestanckiego (56%) i z ludności irlandzkiej wyznania katolickiego (43%) - i walka ekstremistów irlandzkich o zjednoczenie Irlandii. Ci ostatni utworzyli Irlandzką Armię Republikańską, dokonującą krwawych zamachów terrorystycznych, głównie w Ulsterze, ale też i w brytyjskiej części wyspy. Najbardziej znane zamachy przypisywane IRA:
21 lipca 1972 - ”krwawy piątek” - w przeciągu jednego dnia 22 bomby eksplodowały w Belfaście, zabijając 9 osób;
listopad 1974 - eksplozje w dwóch pubach w Birmingham - 21 zabitych;
27 sierpnia 1979 - dwa zamachy bombowe jednego dnia - zginęli: lord Louis Mountbatten (ostatni wicekról Indii) w pierwszym oraz 18 bryt. żołnierzy w drugim;
1987 - wybuch bomby podczas pochodu protestantów w Enniskillen - 11 zabitych;
1991 - moździerzowy ostrzał siedziby premiera przy Downing Street;
15 sierpnia 1998 - zamach bombowy w Omagh - 29 zabitych, setki rannych.
Wojska brytyjskie i bojówki protestanckie odpowiadały brutalnymi akcjami. Rządy Wielkiej Brytanii i Irlandii wielokrotnie usiłowały osiągnąć porozumienie. 28 lipca 2005 r. IRA oficjalnie ogłosiła koniec walki zbrojnej, a 26 września tego samego roku IRA złożyła wycenianą na ponad 150 ton broń, co potwierdziła Międzynarodowa Niezależna Komisja Rozbrojeniowa (IIDC). W ramach współpracy, rząd w Londynie ogłosił plan normalizacji dla Irlandii Północnej, zakładający zmniejszenie liczby brytyjskich żołnierzy w tej prowincji z ponad 10 tys. do 5 tys. w ciągu dwóch lat.
Jugosławia
Socjalistyczna Federalna Republika Jugoławii (SFRJ) obejmowała sześć republik: Bośnię i Hercegowinę, Chorwację, Macedonię, Czarnogórę (Montenegro), Serbię i Słowenię. Od 1953 r. prezydentem SFRJ był przywódca Komunistycznej Partii Jugosławii Josip Broz Tito. Po jego śmierci w maju 1980 r. kraj pogrążył się w narodowościowym, politycznym i ekonomicznym kryzysie. Rosły nacjonalistyczne i etniczne napięcia, z którymi następcy prezydenta nie potrafili sobie poradzić. W roku 1991, trzy z sześciu republik tworzących Jugosławię, jednostronnie ogłosiły niepodległość po przeprowadzonych wcześniej referendach - Republika Chorwacji i Słowenii (25 czerwca), Republika Macedonii (18 września), a 3 marca 1992 r., suwerenność ogłosiła również Republika Bośni i Hercegowiny. Republika Serbii zdecydowanie potępiła te decyzje i w 1992 r., w połączeniu z Czarnogórą ogłosiła powstanie Federalnej Republiki Jugosławii.
Po rozpadzie Jugosławii, w byłych republikach wybuchły krwawe konflikty. W 1991 r. Armia jugosłowiańska, zdominowana przez Serbów, zaatakowała Słowenię. Następnie, po krótkich walkach, wojna przeniosła się do Chorwacji. Na początku 1992 r. również w Bośni i Hercegowinie wybuchła krwawa wojna, która zakończyła się w 1995 r. po podpisaniu porozumienia pokojowego w Dayton. W 1991 r., Albańczycy zamieszkujący Kosowo (okręg autonomiczny Serbii) zażądali niepodległości co wywołało konflikt serbsko-albański, który narastał doprowadzając do wybuchu walk w 1998 r. Konflikt w Kosowie zakończyła interwencja NATO i porozumienie pokojowe podpisane w 1999 roku.