LEKI PSYCHOTROPOWE

Lekami psychotropowymi nazywamy leki, wpływające względnie wybiórczo na czynności psychiczne:

1. na procesy kojarzeniowe (intelektualne)

2. na stany emocjonalne

Podział:

1. leki psychodepresyjne - hamujące

1. neuroleptyki

2. leki kojące, anksjolityczne

2. leki psychoanaleptyczne - pobudzające

1. leki psychotoniczne

2. leki przeciwdepresyjne

3. leki psychodysleptyczne

Działanie:

• wpływają na czynność mózgu, głównie pośrednio - poprzez neuroprzekaźniki (neuromediatory): (inoradrenalinę, dopaminę. serotoninę, acetylocholinę, kwas gamma-aminomasłowy GABA)

• mogą wpływać na biosyntezę tych neuroprzekaźników. na ich wydzielanie z zakończeń neuronalnych

• interferują też z modulatorem czynności neuronów, z aktywnymi peptydami obecnymi w OUN

• wpływają bezpośrednio na stan receptorów OUN, powodując pobudzenie lub hamowanie

Na pograniczu leków psychotropowych znajdują się leki uspokajające o mniej wybiórczym działaniu na procesy psychiczne.

LEKI USPOKAJAJĄCE

Działanie:

• zmniejszają pobudliwość OUN - hamują jego czynność

• działają równocześnie hamująco na sferę ruchową kory mózgu (p/padaczkowo), niekiedy ograniczają świadomość; utrudniają pracę umysłową i wywołują senność

• stosowane w stanach podniecenia psychicznego, w nerwicach

Preparaty:

1. związki bromu

2. związki zawarte w roślinach:

1. kozłek lekarski (Tincura Valerianae, Neospasmina, Validol)

2. rumianek pospolity

3. męczennica

4. róg dwuszyjkowy

NEUROLEPTYKI

Działanie

• uspokajająco i antyemocjonalnie (zobojętnienie wobec otocznia)

• p/psychotycznie (hamują objawy takich chorób psychicznych jak autyzm, urojenia, halucynacje, stany maniakalne)

• hamująco na ośrodki autonomiczne (termoregulacji, oddechowy i naczynioruchowy)

• na układ pozapiramidowy (parkinsonizm)

• na układ piramidowy (katalepsja po większych dawkach)

• blokują receptory dopaminoergiczne

• blokują receptory alfa-adrenergiczne

• działają presynaptycznie (hamują uwalnianie amin katecholowych, zwłaszcza dopaminy)

• hamują wychwyt zwrotny noradrenaliny i dopaminy

• blokują raceptory muskarynowe, wywołując zaparcia, tachykardię, suchość w ustach

Działanie niepożądane

• ze strony OUN:

• zespół parkinsonowski, napadowe dyskinezy, sennoś, apatię, mataczenie, rozdrażnienie, depresja polekowa, napady padaczkowe, zaburzenia, termoregulacji

• ze strony układu krążenia:

• tachykardia, hipotermia ortostatyczna

• ze strony układu krwiotwórczego:

• aezynofilia, pancytopenia, plamica małopłytkowa

• ze strony układu endokrynnego:

• mlekotok, spadek libido, zaburzenia miesiączkowania, hiper- i hipoglikemia

• ze strony układu pokarmowego:

• żółtaczka cholestatyczna, zaparcia

• ze strony skóry:

• reakcje alergiczne, nadwrażliwość na światło słoneczne

Preparaty

1. pochodne fenotiazyny

1. Chlorpromazyna

1. Fenactil (drażetki- 0,01; 0,025 i 0,1g, krople 4%, ampułki im.0,025g/5ml oraz iv. 0,05g/2 ml; doustnie zazwyczaj 0,025-0,05g 3x dziennie, oraz im 0,25-0,05 1-4x dziennie, i iv 0,1g w powolnym wlewie kroplowym w 500ml/5% glukozy)

2. Lewomepromazyna

1. Tisercin (drażetki 0,025g oraz amp. 0,025g/1mI, stos. Doustnie 0,025-0,05g/dobę w dawkach podzielonych)

3. Promazyna

1. Promazin (drażetki 0,025; 0,05 i 0,1g, ampułki 0,1g/2ml; zazwyczaj doustnie 0,1­0,9g/dobę w 3-4 dawkach powielanych oraz im., iv. 0,1-0,5g)

4. Pernazyna

1. Pernazinum / Taxilan (tatbl. 0,025 i 0,1g, amp. 0,05g/2ml; doustnie 0,05-0,1 2-3 x dziennie, im)

5. Chlorpernazinum - prochlorperazyna; p.o. w psychiatrii, leczenie wymiotów.

2. pochodne tioksantenu

1. Chlorprotyksen

1. Chlorprotixen (tabl.powlekane 0,015 i 0,05g ; doustnie 0,05-0,6g/dobę w dawkach podzielonych.

2. Flupentyksol:

1. Fluanxol (tabl. 0,5 i 3,0 mg, amp. 0,02g/1ml; doustnie, im)

3. Klopentyksol:

1. Clopixol (tabl., amp.; doustnie, im)

3. pochodne butyrofenonu

1. Haloperydol:

1. Haloperidol /Apo-Haloperidol, Decaldol (tabl., krople, płyn, amp.; doustnie; im jednorazowo w 4 tyg.)

2. Droperydol

1. Droperidol (amp.; im, iv lub w premedykacji oraz we wstrząsie)

4. pochodne benzamidu

1. Sulpiryd

1. Sulpiryd /Egloryl, Meresa, Sulpiryl (kaps., tabl., syrop 2,0g/100ml, amp. 0,1/2ml; doustnie 0,1-0,3g/dobę, im 0,4-0,6g/dobę)

LEKI KOJĄCE P/LĘKOWE. ANKSJOLITYCZNE

Działanie

• antyemocjonalne, p/lękowe, p/agresyjne przy stosunkowo słabym działaniu uspokajająco—nasennym

• wiele z nich działa ośrodkowo zwiotczająco na mięśnie prążkowane

• stosowane w leczeniu nerwic, w stanach nadmiernego podniecenia, pobudzenia, napięcia emocjonalnego, lęków

Preparaty:

• pochodne benzodiazepin

1. Elenium /Valium - chlordiazepoksyd (draż., amp. 0,1g; doustnie 2-4x dziennie, iv 0,05­0,1g)

2. Relanium- diazepam (tabl., zawiesina 0,3125 mg/1g, amp.; doustnie, iv, im)

3. Oxazepam (tabl.; doustnie)

4. Signopam - temazepam (tabl.; doustnie 3x dziennie)

5. Lexotan - bromazepam

6. Lorafen /Lorans (draż, doustnie 2-3x dziennie)

7. Medazepam /Rudotel (kapsułki, tabl., doustnie 0,005g 2-3x dziennie)

8. Tranxene -20, -50, -100 /Cloranxen -klorazepat (kaps., fiolki; doustnie, im, iv)

9. Xanax/Afobam-alprazolam (tabl.) b) Hydroksyzyna

10. Hydmxizinum/Aterax (draż., tabl. powlekane 0,01 i 0,025g, amp. 0,1g/2ml, syrop 0,2%; doustnie 0,01-0,025g 3x dziennie, im 0,05-0, 1g co 4-6 godz.)

11. Tymetozyna

LEKI POBUDZAJĄCE OUN

LEKI ANALEPTYCZNE -CUCĄCE

• pobudzają gł. Czynności ośrodka oddechowego i naczynioruchowego

• niektóre z nich pobudzają funkcje intelektualne mózgu

Preparatu

• Coffeinum natrium benzoicum/Kofex -podwójna kompleksowa sól kofeiny (tabl. 0,04­0,2g, amp.; doustnie jednorazowo, sc, im)

• Niketamid

• Cardiamid (krople, amp.; doustnie, im)

• Cardiamid-Coffein/Niketamid+ kofeina (0,1g) + strychnina wzrost RR (doustnie 10-20 kropli 2-3x dziennie, sc , im; 1amp. 1-2x dziennie)

LEKI PSYCHOTONICZNE - PSYCHOANALEPTYCZNE; PSYCHOPOBUDZAJĄCE

Działanie

• pobudzające na procesy psychiczne (kojarzeniowe, wzrost aktywność umysłową, koncentrację uwagi, pobudzająco na odruchy warunkowe)

• znoszą uczucie znużenia i senności - bezsenność

• wzrost aktywności psychomotorycznej

• wyzwalają reakcje wzbudzenia w obrazie EEG, wzrastają reakcje emocjonalne

• mogą wywołać stan euforii

• niebezpieczeństwo lekomanii i lekozależności

Preparaty

• Amfetamina i jej pochodne

• Leki a grupy N/narkotyczne -mimo iż nie są narkotykami

• Jej stosowanie jest zabronione - bardzo duże uzależnienie

LEKI NOOTROPOWE

Działanie

• wpływają na OUN - poprawiają jego wydolność, zdolność uczenia się, koncentracji, myślenia, zapamiętywania

• określane jako leki normalizujące zaburzone procesy energetyczne w tkance OUN poprawia się integrująca czynność mózgu i procesy kojarzeniowe

Działanie niepożądane

• pobudzenie psychomotoryczne, agresywność, wzrasta napęd płciowy, zaburzenia snu, wzrost masy ciała, zawroty głowy, wymioty, zmiany RR

Preparaty

• Piracetam /Nootropil, Memotropil (kaps. 0,4g, tabl. Powlekane 0,4 i 1,2g, syrop 20%, amp 1,0g/5ml i .... 12,0g/60ml.; doustnie 3x dziennie 0,8g, iv 10g/dobę)

• Pirytynol /Enerbol (tabl. Powlekane 0,1 i 0,2g, zawiesina 3,22g/200ml; doustnie 0,1-0,2g 3x dziennie)

LEKI P/DEPRESYJNE - TYMOANALEPTYCZNE

Działanie

• poprawiają nastrój

• normalizują napięcie afektywne i podnoszą je do właściwego, indywidualnego poziomu

• stosowane w stanach obniżenia napięcia afektywnego - depresji, apatii, przygnębieniu

• działają pośrednio przez wzrost stężenia neuroprzekaźników w OUN

ZWIĄZKI TRÓJCYKLICZNE (TRÓJPIERŚCIENIOWE)

Działanie

• hamują pobieranie zwrotne noradrenaliny i serotoniny ze szczeliny synaptycznej

• wzrasta stężenie tych amin w otoczeniu receptorów

Działanie niepożądane

• obj. zahamowania układu cholinergicznego (atropinopodobne)

• suchość błony śluzowej, jamy ustnej, zaburzenia akomodacji, rozszerzenie źrenic, uderzenia gorąca, tachykardia, zatrzymanie moczu

• ze strony układu krążenia

• zatrzymanie rytmu serca, niedociśnienie, zakrzepica, rył głębokich

• zaburzenia OUN

• ból i zawroty głowy, bezsenność, majaczenie, objawy pozapiramidowe, niepokój, zespoły depersonalizacji

• nadmierne pocenie się, reakcje skórne: wysypki, nadwrażliwość na światło słoneczne

• rzadziej: żółtaczka cholestatyczna, bulimia, zaburz. Libido

Preparaty

• Amitryptylina -Amitryptylinum (draż 0,01 i 0,025g, amp. 0,05g/2ml; doustnie, im, iv)

• Doksepina - Doxepin /Poldoxin, Sinequan (kaps., amp.; doustnie, im).

• Imipramina

• Imipramin (draż 0,01 i 0,025g., amp 0,025g/2ml.; doustnie w 3 dawkach podzielonych, im)

• Anafranil /Hidiphen - klomipramina (tabl., draż., amp.; doustnie, im)

• Opipramol - Pramolan /lnsidion (draż. 0,05g; doustnie 0,05-0,3g/dobę w 3 dawkach)

ZWIĄZKI CZTEROCYKLICZNE

Preparaty

• Mianseryna - ma również działanie p/lękowe, p/depresyjne - blokuje receptory adrenergiczne alfa2 i 5-HT

• Lerivon, Miansan, Mianserin (tabl. 0,01; 0,03 i 0,06g; doustnie dawki podzielone)

INHIBITORY MAO - MONOAMINOOKSYDAZY

Działanie

• hamują enzym rozkładający adrenalinę, noradrenalinę, dopaminę i serotoninę

• wzrost stężenia neurohormonów, szczególnie w OUN

• następstwem jest pobudzenie psychiczne, poprawa nastroju

• działanie powolne

• również p/bólowo, hipotensyjnie, spazmolitycznie i zapierająco

Działanie niepożądane

• podniecenie, zaburzenia snu, zawroty głowy, lęk, uczucie sytości, nudności, zgaga, biegunka lub zaparcia, suchość w ustach, zaburz. widzenia, rzadko- zaburz. Świadomości

Preoaraty

• Meklobemid - Aurorix (tabl. 0,15g, doustnie 0,3g/dobę)

INHIBITORY WYCHWYTU SEROTONINY

Preparaty

• Fluwoksamina - hamuje wychwyt zwrotny 5 HT oraz neurony mózgowe - nie wpływa na układ noradrenergiczny i cholinergiczny, działa p/depresyjnie, wzrasta napęd psychomotoryczny

• Fevarin (tabl. Powlekane 0,05 i 0,1g; doustnie 0,1-0,3 g/dobę w dawkach podzielonych).

• Fluoksetyna

• Prozac/Bioxetin, Seronil (kaps. 0,01 i 0,02g, tabl. 0,02g; doustnie 0,02-0,08g w dawce jednorazowej lub podzielonych) tzw. "tabletki szczęścia"

• Paroksetyna

• Seroxat (tabl. 0,02 i 0,03g; doustnie 0,02g 1x dziennie)

• Tianeptyna

• Coaxil (tabl. Powlekane 0,0125g; doustnie 3x dziennie 1 tabl.) - bardzo łagodnie działający, w lekkich depresjach

ŚRODKI PSYCHODYSLEPTYCZNE

• wywołują zaburzenia psychiczne, przypominające objawy występujące w psychozach meskalina, haszysz, marihuana, LSD, bufetonina

• nie są stosowane w lecznictwie

Farmakologia W5 29.10.03

---