TOŻSAMOŚĆ PONOWOCZESNA
(Na podstawie: Z. Melosik, T. Szkudlarek: Kultura, tożsamość, edukacja: migotanie znaczeń, Of. Wyd. Impuls, Kraków 1998, s. 59 i dalsze)
W przeszłości każda epoka, każde społeczeństwo miało swoje dominujące typy tożsamości, sposoby tworzenia „ja” i jego społecznych interakcji (np. tożsamość wojownika, czarownika, robotnika, badylarza, działacza...) Ponowoczesność zmieniła reguły gry. Dziś trudno rozpoznać z jaką tożsamością się stykamy: autentyczną czy fałszywą, utworzoną na potrzeby chwili. Może być „każda”.
Typy tożsamości ponowoczesnej:
„Tożsamość globalna przeźroczysta”.
(powstała wraz z wielki i korporacjami i międzynarodowymi projektami: uniwersalny ekspert, negocjator, badacz, „eurotechnokrata”.
Cechy: częste zmiany miejsca pobytu, niewrażliwość na różnice kulturowe, wszędzie czuje się jak w domu, korzysta z międzynarodowych sieci hoteli i restauracji, nie posiada korzeni, korzystaj z j. Angielskiego, korzysta z gotowych schematów poznawczych; profesjonalizm jako obrona przez dezorientacją kulturową s. 60).
„Tożsamość globalna każda”
(otwartość na różnice, nieustająca wędrówka, identyfikacja na potrzeby chwili z różnymi kulturami, zdolność zakorzeniania się, s. 61).
„Tożsamość upozorowana”
(Jednostka żyjąc w świecie upozorowanym i pozbawionym trwałych wartości i znaczeń sama konstruuje sobie nieautentyczną tożsamość, dzięki konsumpcji i przyjętemu stylowi życia, jej tożsamość niejako dryfuje a jej kształt zależy od luźnego i niekontrolowanego przepływu znaczeń, s. 62).
„Tożsamość typu supermarket”
(Jest ona ściśle związana z ideą społeczeństwa konsumpcji; w poczuciu wolności ludzie sami wybierają sobie tożsamość z dostępnych źródeł kulturowych. Stąd zjawisko „eklektycznych religii”, „podróży duchowych”, przybierania tożsamości etnicznych, tożsamości ekologicznej, awangardowej itp. A więc to człowiek tworzy tożsamość a nie zmusza się do dopasowywania siebie do jakiejś wybranej tożsamości, s. 64). Dochodzi tu do fragmentaryzacji tożsamości (s. 66).
„Tożsamość typu brzytwa”
(Fragmentaryzacja tożsamości prowadzi coraz częściej do odradzania się fundamentalistycznych prób jej ponownego scalenia w monolit z wykorzystaniem kryterium religijnego lub narodowego (etnicznego). Powstaje tożsamość typu brzytwa, której cechą jest celebrowanie różnicy, zamykanie się przez różnicą w określonej tożsamości. Np. w przypadku kształtowania tożsamości islamskiej punktem wyjścia jest rezygnacja z prymatu rozumu w procesach poznawania świata i odwołanie się do kategorii objawienia. Esejcjalizm w sferze tożsamości opiera się na zmitologizowanej wyższości nad białymi (s. 67).