Teoria gospodarstwa domowego.
Założenia teorii gospodarstwa domowego
Teoria użyteczności
użyteczność całkowita, krańcowa, prawo malejącej użyteczności krańcowej
maksymalizacja użyteczności przez gospodarstwo domowe (równowaga, optimum gospodarstwa domowego; II prawo Gossena)
Teoria obojętności gospodarstwa domowego
Gospodarstwo domowe jest podmiotem sfery konsumpcji, który tworza ludzie, powiązani najczęściej więzami rodzinnymi, wspólnie mieszkający i podejmujący wspólne decyzje dotyczące konsumpcji w oparciu o dochody uzyskiwane przez wszystkich członków tego gosp. domowego lub przez tylko niektórych z nich.
Funkcje gospodarstwa domowego:
konsumpcyjna
dochodowa (pozyskiwania dochodów - dochody pochodzą z udostępnianuch przedsiębiorstwom czyników wytwórczych - pracy - uzyskiwane wynagrodzenie, kaptał - odsetki etc)
Gospodarstwo domowe = konsument
Ekonomia dostarcza 2 teorie gospodarstwa domowego:
teoria użyteczności: sformułowana w XIX wieku w ramach kierunku subiektywistycznego-marginalistycznego - Jevons, Mengel; prekursorem był Gossen;
teoria obojętności - 1939 rok, sformułował ją John Hicks
Założenia teorii gosp. domowego:
zakłada się, że gosp. domowe jest podmiotem racjonalnym i w swoich wyborach dąży do maksymalnych korzyści i konsumpcji dóbr i usług w ramach istniejących ograniczeń.
Gospodarstwo domowe opiera swoje wybory na swoich preferencjach (upodobaniach)
Preferencje konsumenta - wyrażają jego subiektywne pragnienia i oceny wazności oraz przydatności dóbr dla konsumenta.
Preferencje zależą od:
środowiska urodzenia;
wychowania
miejsca zamieszkania
wykształcenia
przekonań religijnyh, itp.
Założenia odnośnie preferencji:
zakłada się kompletność preferencji;
przechodniość preferencji;
założenie nienasycalności zadowolenia z konsumpcji.
Założenie kompletności - oznacza, że gosp. dom. dokonujące wyboru między różnymi kombinacjami dóbr potrafi uszeregować te kombinacje według kolejności swych preferencji. Jeżeli gosp. dom. uporządkuje w ten sposób wszystkie kombinacje dóbr, oznacza to, że jego preferencje są kompletne.
Założenie przechodności - oznacza, ż uczeregowanie preferencji jest logicznie spójne:
A B C -- A i B B i C => A i C
Założenie nienasycalności zadowolenia z konsumpcji - oznacza, że gosp. domowe preferuje zawsze kombinację dóbr dostarczającą więcej zadowolenia, od kombinacji dającej tego zadowolenia mniej.
Gospodarstwo domowe w swoich wyborach podlega ograniczeniu ze strony dochodów jakimi dysponuje. Gosp. dom. podlega ograniczeniom ze strony cen, które płaci za dobra i usługi.
Teoria użyteczności
Użyteczność to zadowolenie (satysfakcja, przyjemność) jakie osiąga gosp. dom. z konsumpcji (posiadania) dóbr i usług.
Użyteczność to kategoria subiektywna - jest to pewien stan psychiczny; jest niemierzalna - nie można jej wyrazić w postaci liczbowej.
Użyteczność, choć niemierzalna, jest kategorią porządkową - gosp. dom. potrafi uporządkować wszystkie dobra wg użyteczności (zadowolenia, jakie mu przynoszą), a także potrafi porównywać te dobra ze sobą. Uszeregowanie użyteczności różnych dóbr odzwierciedla tzw. uporządkowany system preferencji różnych dóbr.
Rozróżnia się użyteczność całkowitą i użyteczność krańcową:
użyteczność całkowita jest sumą zadowolenia, jakie daje gosp. domowemu konsumpcja określonej ilości dobra:
użyteczność krańcowa (marginalna) - zadowolenia osiągane ze skonsumowania kolejnej, dodatkowej, marginalnej jednostki dobra.
- wyraża zmianę UC wywołaną zmiana konsumpcji dobra o kolejną jednostkę
Między ilością konsumowanego dobra a użytecznością całkowitą i użytecznościa krańcową zachodzą następujące zależności:
UC rośnie wraz ze wzrostem ilości konsumpwanego dobra i zmniejsza się wraz ze zmniejszeniem ilości konsumowanego dobra;
UK maleje wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra i rośnie, gdy ilość konsumowanego dobra się zmniejsza.
Prawo malejącej użyteczności krańcowej:
Użyteczność uzyskiwana przez gosp. domowe z konsumpcji kolejnych jednostek danego dobra maleje wraz ze wzrostem jego spożycia przy zachowaniu konsumpcji innych dóbr na niezmienionym poziomie.
Rozkład użyteczności:
Ilość konsumowanego dobra |
UC |
UK |
0 |
0 |
- |
1 |
4 |
4 |
2 |
7 |
3 |
3 |
9 |
2 |
4 |
10 |
1 |
5 |
10 |
0 |
Celem gosp. domowego wg teorii użyteczności jest maksymalizacja użyteczności całkowitej z konsu-mowanego koszyka dóbr. Gdy gosp. dom. osiągnie ten cel, oznacza to, że dokonało optymalnego wyboru w zakresie konsumpcji i osiągnęło równowagę.
O tym, jakie ilości wybranych do koszyka dóbr zakupi gosp. domowe, decyduje ich użyteczność krańcowa.
Zakładamy, że gosp. domowe konsumuje 2 dobra: dobro X (użyt. krańc. UKX, cena PX) i dobro Y (UKY,PY)
Optimum:
Ten warunek określa równowage gosp. domowego i nosi nazwę II prawa Gossena (prawa wyrównywania się użyteczności krańcowych).
Stwierdza ono, że:
II prawo Gossena
Gospodarstwo domowe zmaksymalizuje użyteczność całkowitą z konsumowanego koszyka dóbr wówczas, gdy na każde dobro zgłosi popyt do takiego poziomu, przy którym uzyteczność krańcowa przypadająca na 1 wydaną na to dobro złotówkę zrówna się z użytecznością krańcową złotówki wydanej na każde inne dobro z koszyka.
II prawo Gossena
Gosp. wtedy znajduje się w równowadze. Decyzje dotyczą wyboru ludzi.
Jeżeli cena np. dobra X rośnie, to:
PX ↑
Nadwyżka konsumenta
Jest to różnica między całkowitą użytecznością jaką konsument uzyskuje z łącznej liczby skonsumowanych jednostek dobra a wydatkiem pieniężnym jaki musiał ponieść aby zakupić tę ilość dobra. N. konsumenta dotyczy subiektywnej wartości korzyści netto jaką on osiąga kupując dobro po cenie rynkowej. Pokazuje, że może on uzyskać więcej zadowolenia z konsumpcji niż wynosi zapłata.
Zakładamy, że konsument nabywa (preferuje) grejpfruty i cena rynkowa 1 kg grejpfrutów wynosi 5 zł.
Popyt będzie wyznaczony przez zrównanie UK dobra z ceną rynkową tego dobra.
Krzywa popytu rynkowego przedstawa użyteczności krańcowe kolejnych jednostek konsumowanego dobra.
Cena każdej jednostki dobra jest wyznaczana przez użyteczność krańcową kolejnych jednostek konsumowanego dobra
Paradoks wartości - cena wody a cena diamentu. Podaż diamentu jest bardzo rzadka, więc użyteczność krańcowa jest bardzo wysoka i przez to wysoka jest cena diamentu. Użyteczność krańcowa ostetniej szklanki wody jest niska, i przez to niska jest cena wody, mimo że bez niej nie da się żyć.
Teoria obojętności gospodarstwa domowego (1939 John Hicks lub Hix)
Zakłada, że gosp. domowe swoje wybory dotyczące konsumpcji opiera się na preferencjach.
Obok krzywych obojętności występują linie budżetowe.
Krzywa obojętności - jest zbiorem kombinacji dwóch dóbr lub dwóch koszyków dóbr przynoszących gosp. domowemu takie samo zadowolenia z konsumpcji.
Krzywa obojętności nazywana jest także krzywa jednakowej uzyteczności.
Zakładamy, że:
gosp. dom. konsumuje 2 dobra: dobro X(płyty CD) i dobro Y (posiłki)
zostały rozpoznane wszystkie kombinacje tych 2 dóbr.
Kombinacja dóbr |
Ilość dóbr Y (QY) - ilość posiłków |
Ilość dóbr X (QX) - ilość płyt |
A |
6 |
1 |
B |
3 |
2 |
C |
2 |
3 |
D |
1,5 |
4 |
Obrazuje identyczny poziom użyteczności całkowitej.
Każda kombinacja powyżej krzywej jest lepsza, będzie zatm bardziej preferowana przez gosp. domowe.
Każda kombinacja poniżej krzywej jest gorsza.
Krzywe obojętności konsumenta:
malejące
wypukłe
nie przecinają się
może być ich nieskończenie wiele
Jest malejąca (bo kosztem zwiększenia drugiego dobra maleje ilość 1. dobra) czyli przedstawia zjawisko substytucyjności między dobrami (zwiększenie konsumpcji 1. dobra wymaga zmniejszenia konsumpcji 2. dobra, przy nie zmienionym poziomie użyteczności całkowitej). (sybstytucyjność niepełna, bo posiłki nie mogą być całkowicie zastąpione przez płyty i odwrotnie)
Substytucja pełna jest wtedy, gdy krzywa przedstawia się następująco:
Zerowa substytucyjność i pełna komplementarność:
Miarą stopnia substytucyjności obu dóbr jest krańcowa stopa substytucji dóbr.
Krańcowa stopa substytucyjności dóbr określa jaką ilość jednego dobra (u nas Y) zgodzi się poświęcić gosp. domowe w celu uzyskania kolejnej, dodatkowej jednostki drugiego dobra, przy założeniu pozostania na tej samej krzywej obojętności.
Informuje, o ile zmieni się konsumpcja dobra Y.
Krańcowa stopa substytucyjności dóbr (posiłków i płyt)
Przejście |
+ΔY (zmiana ilości posiłków) |
+ΔX (zmiana ilości płyt) |
Kss |
A → B |
-3 |
1 |
-3/1 |
B → C |
-1 |
1 |
-1/1 |
C → D |
-1/2 |
1 |
-1/2 |
Krańcowa stopa substytucyjności dóbr maleje w miarę przesuwania się wzdłuż danej krzywej obojętności.
Fakt zmniejszania się krańcowej stopy substytucji dóbr w miarę przesuwania się wzdłuż danej krzywej obojętności wiąże się z działaniem prawa malejącej krańcowej stopy sobstytucji dóbr, stwierdza ono:
Prawo malejącej krańcowej stopy substytucji dóbr:
Im mniej danego dobra konsumuje gosp. domowe, tym mniejszą ilość tego dobra zgodzi się poświęcić w celu uzyskania dodatkowej jednostki innego dobra.
Krańcowa stopa substytucejności dóbr jest określana w każdym punkcie krzywej obojętności przez użyteczność krańcową:
Krańcowa stopa subst. Dóbr wyraża nachylenie krzywej obojętności w każdym punkcie.
Z założenia przechodniości preferencji wynika, że krzywe przechodniości nie mogą się przecinać.
Poziom zadowolenia z konsumpcji będzie wzrastał w miarę oddalania się od początku układu współrzędnych. Gosp. domowe preferuje miejsca położone na coraz wyżej położonej krzywej obojętności.
Zbiór krzywych obojętności nosi nazwę MAPY OBOJĘTNOŚCI i przedstawia uporządkowany system preferencji konsumenta, najniższa użyteczność jest na najniższej krzywej.
Gosp. domowe w swych wyborach jest ograniczone wysokością posiadanych dochodów oraz poziomem cen nabywanych dóbr.
Ograniczenia wyboru gosp. domowych:
dochody płacowe (z udostępnienia pracy);
dochody pozapłacowe (spadki, wygrane) - są mniej regularne niż dochody płacowe
Zakładamy, że całość dochodów gosp. domowe wydaje na konsumpcję.
Linia budżetu gosp. domowego:
Jest zbiorem tych kombinacji dwóch dóbr (koszyków dóbr), które gosp. domowe może nabyć w danym czasie w oparciu o posiadany dochów i uwzględniając rynkowe ceny danych dóbr.
Kombinacje ilości 2 dóbr dostępne przy danych ograniczeniach:
Kombinacje |
QY |
QX |
M |
6 |
0 |
A |
4,5 |
1 |
B |
3 |
2 |
C |
1,5 |
3 |
K |
0 |
4 |
Kombinacja a jest dostępna, b też, ale a i b sa gorsze niż B - bo mieszczą się na niżej położonej krzywej obojętności.
Linia budżetu oddziela kombinacje osiągalne (na linii i pod linią) od nieosiągalnych (powyżej linii).
Kombinacje pod linią nie w pełni wykorzystują budżet, świadczą o nieracjonalnych zachowaniach. Każda kombinacka, która mieści się na krzywej zależy od stosunku an
Nachylenie linii budżetu wyraża relację cen nabuwanych dóbr:
Zmiany dochodów przy niezmienionej an powodują przesunięcie linii budżetu (zwiększają się możliwości nabywcze), a gdy zmienia się tylno cena, bez dochodu - to zmienia się nachylenie linii budżetu.
Optymalna kombinacja dóbr mieści się w punkcie styczności linii budżetu z najwyżej położoną, ale dostępna krzywą obojętności.
W punkcie styczności (B):
Zmiana dochodów kupuących (linia dochód-konsumpcja):
Zakładamy, że zmianie ulegaja dochody kupujących, natomiast ceny i preferencje pozostają bez zmian.
Linia dochód-konsumpcja:
Powstaje z połączenia punktów linii budżetu reprezentukjących rosnący poziom dochodów z odpowiednimi krzywymi obojętności.
Linia dochód-konsumpcja jest zbiorem punktów równowag gosp. domowego odpowiadających wszystkim poziomom jego dochodu, przy założeniu niezmienności preferencji i niezmienności cen.
Linie dochód-konsumpcja sa rosnące dla dóbr normalnych.
Qy - Normalne - Qx - podrzędne
Linie dochód-konsumpcja pozwalają wyznaczyć krzywe Engel'a (Engla)
Linia (krzywa) cena-konsumpcja:
PX - const
PY - zmienna
Nachylenie linii budżetowej ulega zmianie, gdy zmienia się cena dobra Y
PX -> zmienna
Y -> constans
Linia cena-konsumpcja jest zbiorem punktów równowagi konsumenta w warunkach zmiany ceny jednego dobra i niezmienności cen innych dóbr, dochodów i preferencji.
Na bazie linii cena-konsumpcja można wyznaczyć krzywą popytu indywidualnego:
Efekt substytucyjny i efekt dochodowy zmiany ceny dóbr nabywanych przez gosp. domowe
Zakładamy, że:
przedmiotem analizy jest kombinacja 2 dóbr (dobra normalne)
nie zmieniają się dochody i cena dobra y oraz preferencje
rośnie cena dobra x
Zmiana dochodu: przejście z A do S -> substytucyjny efekt zmiany ceny
Przejście z S do B -> efekt dochodowy
Przejście z A do B - łączny efent zmiany ceny
Dobra Giffena - o najmniejszym stopniu podrzędności - stanowią największy udział w koszyku kupujących.
Efekt substytucyjny i dochodowy dla dóbr Giffena:
W przypadku dóbr Giffena efekt substytucyjny jest całkowicie pochłonięty (zniwelowany) przez efekt dochodowy.
PRZEDSIĘBIORSTWO
Przedsiębiorstwo w gosp. rynkowej i jego cechy
Przedsiębiorstwo
Instytucja systemu ekonomicznego w której zostały zorganizowane zasoby produkcyjne w celu pomnażania wyłożonego kapitału, czyli osiągnięcia zysku.
[Gruszecki] - jest pojmowane jako prowadzenie działalności gospodarczej na rachunek właściciela, co oznacze, że nie tylko korzysta on z zysku, ale ponosi ryzyko kapitałowe w razie niepowodzenia
[Estrin&Leidler] - jest podmiotem gospodarczym działającym w 3 sferach: zakupu usług produkcyjnych, organizacji procesu produkcyjnego i sprzedaży produktu. Zadaniem przeds. jest podejmowanie decyzji we wszystkich tych sferach. Podmiotem odpowiadającym za te decyzje jest przedsiębiorca.
[o. Bodzeński] - system heterogeniczny (bo złożony) i dynamiczny (bo zdolny do zmian). Elementy: wewnętrzne - siła robocza, kapitał i wynalazczość; zewnętrzne - odbiorcy, region, państwo. Przedsiębiorstwo jest obiektywizacją woli przedsiębiorcy.
Cechy przedsiębiorstwa rynkowego:
instytucja o charakterze historycznym - pojawiło się wraz z powstaniem gosp. rynkowej;
podmiot o charakterze prywatnym;
podmiot obiektywny - niezależny, wyposażony w autonomię zewnętrzną oraz wewnętrzną;
celem jego jest osiąganie dochodów - maksy-malizacja zysków wg teorii neoklasycznej
Podważenie zasady maksymalizacji zysku jako głównego celu działania przedsiębiorstwa spowodowało pojawienie się wielu odmiennych propozycji celu działania kontrowersyjnych do zysku:
satysfakcjonujący zysk;
maksymalizacja wielkości sprzedaży
udział w rynku
wzrost przedsiębiorstwa
przetrwanie
maksymalizacja użyteczności menedżerów
odpowiedzialność społeczna przedsiębiorstwa
maksymalizacja wielorakiej funkcji przeds.
maksymalizacja życiowych dochodów menedżerów
preferencja wydatków
realizacja wzrastających poziomów aspiracji
P.Drucker - celem działania przedsiębiorstwa jest płynność.
Niektórzy przedstawiciele finansów uważają, że celem jest maksymalizacja wartości rynkowej przedsiębiorstwa (który prowadzi do wzrostu posiadania właścicieli).
W modelach ILRYJSKICH - przedsiębiorstw zarządzanych przez pracowników - cel - maksymalizacja wartości dodanej na 1 zatrudnionego.
Przeciwnicy zasady maksymalizacji zysku:
John Kenneth Golbraith
R.N.Anthony
uważają, że zasada maksymalizacji zysku nie uwzględnia faktu, że przedsiębiorstwa działają w niezmiernie niepewnym otoczeniu, w związku z czym nie są zdolne do rozpoznania wszystkich możliwych alternatyw decyzyjnych, aby wybrać te, które pozwolą im zmaksymalizować zysk;
w wielkich przedsiębiorstwach nastepuje oddzielenie kontroli nad przebiegiem procesów wytwórczych od własności, co pozwala menedżerom na znaczną swobode w wyborze celów i co wyborzystują oni preferując własne cele lub cele, przy których oni zyskuja najwięcej, a nie udziałowcy zainteresowani z założenia maksymalizacją zysku;
isenieje wiele przykładów wskazujących na działania sprzeczne z zasadą maksymalizacji zysku;
uważa się, że firmy nie są zainteresowane maksymalizacją zysku, ponieważ zbyt atrakcyjne zyski stanowią zachętę dla potencjalnych konkurentów do wejścia na dany rynek. Ponadto maksymalne zyski (wysokie) zachęcałyby związki zawodowe do stałych roszczeń i kreowały konflikty społeczne.
Argumenty za maksymalizacją zysków:
Milton Friedman
F.Machlup
M.Refer
G.J.Stingler
Zysk jest najbardziej pojemnym, trwałym i najsilniejszym motywem kierującym działalnościa przedsiębiorstw;
Konkurencja wymusza maksymalizowanie zysków przez przedsiębiorstwa;
Na podstawie założenia o maksymalizacji zysku budowano modele produkcyjne pozwalające na skuteczne prognozowanie zachowań nowych i produkcyjnych przedsiębiorstw. Mikroekonomia, przyjmując model przedsiębiorstwa maksymalizującego zysk, dobrze tłumaczy zmiany w cenach, płacach czy podatkach oraz ich wpływ na zachowanie przedsiębiorstw;
Zasada maksymalizacji zysku pozwala na zrozumienie i wyjaśnienie zachowań całych grup przedsiębiorstw składających się na gospodarkę narodową.
Cechy przedsiębiorstwa rynkowego - ciąg dalszy:
przedsiębiorstwo rynkowe jest podmiotem realnego ryzyka (decyzke przeds. rynkowego weryfikuje rynek, jeśli decyzje te są złe, to jest w końcu ono likwidowane);
przedsiębiorstwo rynkowe jest podmiotem kierującym się w swych decyzjach zasadą gospodarczości;
przeds. rynkowe jest podmiotem, którego warunkiem trwania jest równowaga finansowa (twardy budżet);
z przedsiębiorstwem nierozerwalnie związany jest przedsiębiorca.
Przedsiębiorca:
jest podmiotem reprezentującym interesy własne lub osób trzecich, ponoszącym ryzyko prowadzenia działalnosci gospodarczej i wywierającym bezpośredni wpływ na przesłanki kształtowania się ryzyka.
Przedsiębiorca posiada dar przedsiębiorczości (specyficzne umiejętności, prowadzi do doskonalenia produkcji).
Właściciel a przedsiębiorca:
Właściciel i przedsiębiorca to ta sama osoba w przedsiębiorstwach małych, jednoosobowych, a nawet w dużych, ale znajdujących się w fazie powstawania.
Kapitał anonimowy pojawił się wraz z pojawieniem się spółki akcyjnej (XIX wiek). Spółka akcyjna posiada wielu właścicieli, ktrzy są anonimowi.
Admiratorem przedsiębiorców był Józef Schumpter. (?)
Teoria produkcji
Funkcja produkcji w okresie krótkim
Analiza prawa wydajności nieproporcjonalnej
Z (zysk) = U (utarg) - K (koszt)
Na koszt wpływają poniesione nakłady czynników wytwórczych.
O wysokości poniesionych nakładów decyduje zastosowana technologia, uwarunkowania rynkowe, które związane są z rynkowymi cenami czynników wytwórczych.
Teoria produkcji koncentruje uwagę na technologicznych uwarunkowaniach kosztów produkcji. Podstawowym zadaniem teorii produkcji jest określenie zależności funkcjonalnych pomiędzy wielkościa produkcji a poniesionymi nakładami czynników wytwórczych; analiza rzeczowa.
Podstawową kategorią teorii produkcji jest funkcja produkcji.
Q = f (v1, v2, ... vn)
Funkcje produkcji rozpatruje się w okresie krótkim I w okresie długim.
Okres krótki - to gdy przy niezmienionej technologii wytwarzania wykorzystywane są w produkcji czynniki stałe (nakłady nie zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji, np. ziemie, maszyny, budowle) i czynniki zmienne (ich nakłady zmieniają się ze zmianą wielkości produkcji - np. zatrudnienie, surowce, materiały, paliwa)
Okres długi - to okres, w którym przy niezmienionej technice wytwarzania zmiennymi sa wszystkie czynniki wytwórcze, brak czynników stałych.
Okres bardzo długi - zmieniają się i technika wytwarzania, i czynniki wytwórcze
Funkcja produkcji w okresie produkcji przyjmuje postać krzywej Knight'a, jest nazywana także krzywą produktu całkowitego w okresie krótkim.
Q = f (v1)
Wielkość produkcji jest funkcją nakładów czynników zmiennych
Krzywa Knight'a obrazuje prawo wydajności działalności nieproporcjonalnej (prawo nieproporcjonalnych przychodów). Prawo to stwierdza:
Prawo nieproporcjonalnych przychodów:
Jeżeli w procesie produkcji nie ulega zmianom technika wytwarzania i wykorzystywane są czynniki stałe i zmienne, to zwiększenie nakładów czynników zmiennych powoduje że na początku produkcja całkowita wzrasta więcej niż proporcjonalnie w stosunku do nakładów czynników zmiennych, następnie mniej niż proporcjonalnie w stosunku do tych nakładów, a po przekroczeniu przez nakład czynników zmiennych pewnej granicy, absolutna wielkość produkcji zaczyna się zmniejszać.
Zakładamy:
w produkcji uczestniczą czynniki stałe i zmienne (v1 - to praca)
Zakładamy:
rozważamy montaż samochodów
PC - linia montażowa;
Czynnik zmienny - zatrudnieni ludzie
Czynnik stały uniemożliwia dalszy wzrost produkcji
A' - od punktu przecięcia zmienia bieg tempo produkcji
Nakład do wyprodukowania jednostki maleje (u nas obszar OA). Gdy nakład przekroczy OB. (nie podlega wyborom).
Realny odcinek krzywej Knight'a - to odcinek mniej niż proporcjonalny w stosunku do nakładów czyników zmienych produkcji.
Produkt krańcowy (marginalny)
Określa zmianę całkowitej wielkości produkcji spowodowanej zmianą nakładu czynnika zmiennego o kolejną, dodatkową jednostkę. PK informuje o ile zmieni się (wzrośnie lub zmaleje) całkowita wielkość produkcji wskutek zmiany (wzrostu lub spadku) nakładu czynnika zmiennego o kolejną, dodatkową jednostkę.
Krzywą produktu krańcowego wyznacza wartość tangensa kąta stycznej do punktu na krzywej produktu całkowitego. Maksimum produktu krańcowego wyznacza styczna do punktu przegięcia na krzywej Knight'a.
PK - po przekroczeniu pewnego poziomu maleje
Fakt opadania w kierunku osi x krzywej produktu krańcowego wynika z działania prawa malejących krańcowych przychodów.
Produkt przeciętny
Jest ilorazem całkowitej wielkości produkcji i całkowitego nakładu czynnika zmiennego. Informuje o wielkości produkcji jaka przypada na jednostkę nakładu zmiennego.
Krzywą produktu przeciętnego wyznacza wartość tangensa nachylenia prostej łączącej początek układu współrzędnych z dowolnymi punktami na krzywej Knight'a. Maksimum produktu przeciętnego przypada na taką wielkość nakładu V1, przy której prosta wychodząca z początku układu współrzędnych jest styczna do krzywej Knight'a.
(jest to wielkość przeciętna)
W punkcie przecięcia się krzywej prod. Przeciętnego z krzywą produktu krańcowego, przy określonej ilości nakładu czynnika zmiennego, dochodzi do najlepszego zestawienia czynników stałych i zmiennych (użyć trzeba minimalnych nakładów).
Gdy produkt przeciętny wzrasta, produkt krańcowy jest nad nim.
Gdy produkt przeciętny zaczyna maleć, produkt krańcowy jest mniejszy od pr. przeciętnego.
Produkt całkowity, krańcowy i przeciętny w okresie długim
W okresie długim (nie zmienia się technika wytwarzania, zmiennymi sa wszystkie czynniki produkcji) produkcja podlega działaniu prawa wydajności proporcjonalnej.
Prawo to stwierdza, że:
jeżeli w produkcji nie zmienia się technika produkcji, a zmiennymi są wszystkie czynniki wytwórcze, to przyrosty produkcji całkowitej są proporcjonalne do przyrostu nakładu wytwórczych czynników.
W warunkach okresu długiego krzywa PP jest równa krzywej PK.
Wybór metody wytwarzania w przedsiębiorstwie, substytucja czynników wytwórczych, funkcja produkcji w okresie bardzo długim.
Metoda wytwarzania (produkcji) jest to określona kombinacja ilościowa czynników produkcji, najogólniej pracy i kapitału.
Podstawowym kryterium wyboru metody wytwarzania w przedsiębiorstwie jest minimalizacja kosztów produkcji.
Analiza wyboru najkorzystniejszej, tj. minimalizującej koszty, metody wytwarzania oparta jest na wykorzystaniu następujących narzędzi:
izokwant - które uwzględniają technologiczne aspekty tego wyboru;
izokoszt - które uwzględniają rynkowe uwarunkowania wyboru metody wytwarzania w przedsiębiorstwie.
Izokwanta (krzywa jednakowego produktu, krzywa obojętności producenta)
Jest zbiorem znanych w danym czasie efektywnych kombinacji czynników wytwórczych pozwalających uzyskać taką samą wielkość produkcji
Założenia:
Pożądana wielkość produkcji wymaga zastosowania czynników produkcji:
V1 (L) - praca;
V2 (k) - kapitał
Czynniki te są względem siebie substytucyjne w pewnych granicach, oraz są komplementarne, czyli że dla uzyskania zaprojektowanej wielkości produkcji muszą wystąpić w pewnych granicach łącznie.
Każda kombinacja daje taką samą wielkość produkcji.
Kombinacje różnią się strukturą nakładów.
Krzywa ta jest:
malejąca;
wypukła do początku układu współrzędnych
nie przecinają się
może ich być (teoretycznie) nieskończenie wiele (nieskończona ilość różnych poziomów produkcji)
Krzywa ta (izokwanta) jest malejąca, ponieważ między czynnikami produkcji dochodzi do substytucji. Substytucja czynników produkcji następuje w miarę przesuwania się wzdłuż izokwanty i oznacza zastępowanie jednego czynnika produkcji drugim dla tego samego poziomu produkcji. Substytucja polega na tym, że wzrost jednego czynnika produkcji powoduje spadek drugiego czynnika, przy niezmienionej wielkości produkcji.
Miarą stopnia substytucyjności czynników produkcji jest krańcowa stopa substytucji czynników wytwórczych. KSS (v1,v2).
Krańcowa stopa substytucji czynników wytwórczych:
To stosunek zgodnie z którym zamienia się jeden czynnik produkcji przez drugi dla takiej samej wielkości produkcji.
Krańcowa stopa substytucji czynników wytwórczych informuje o ile zmniejszy się nakład jednego czynnika (V2) w przypadku, gdy nakład drugiego czynnika (V1) wzrośnie o kolejną, dodatkową jednostkę przy zachowaniu produkcji na niezmienionym poziomie.
Krańcowa stopa subst. czynn. wytw. maleje w miarę przesuwania się wzdłuż danej izokwanty. Fakt ten wyraża prawo malejącej krańcowej stopy substytucji czynników wytwórczych:
W miarę zastępowania jednego czynnika produkcji (V2) przez coraz większą ilość drugiego czynnika (V1), maleje ilość czynnika V1, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę czynnika V1.
Prawo to świadczy o tym, że substytucja między czynnikami produkcji staje się coraz trudniejsza.
Wysokość kr.st.sub.czyn.wytw. zależy od relacji produktów krańcowych tych czynników wytwórczych.
Z uwagi na malejącą kr.st.sub.czyn.wytw. izokwanta jest wypukła do początku układu współrzędnych. Nachylenie izokwanty jest wyrażone przez krańcową stopę substytucji czynników wytwórczych.
Izokwanta jest innym sposobem przedstawienia funkcji produkcji, wielkość produkcji uzależniona od nakładu:
Q = f(v1,v2)
Izokwanty mogą być wykorzystane do przedstawienia stałych, rosnących I malejących efektów skali produkcji (korzyści skali produkcji). Efekty skali produkcji odnoszą się do procesów produkcji, w których wszystkie czynniki są zmienne, a ich zmiany odbywają się wg stałych produkcji. Efekty skali dotyczą więc okresu długiego.
Stałe efekty skali produkcji występują wówczas, gdy wszystkie czynniki produkcji zmieniają się proporcjonalnie i produkcja zmienia się w tej samej proporcji, np. jeśli podwojeniu ulegną wszystkie czynniki to i produkcja wzrośnie dwukrotnie.
stałe efekty skali przedstawia położenie izokwant produkcji w równej odległości mierzonej na promieniu wyprowadzonym z początku układu współrzędnych.
Malejące efekty skali:
Występują wówczas, gdy wszystkie czynniki produkcji zmieniają się proporcjonalnie, a produkcja zmienia się mniej niż proporcjonalnie, np. jeśli czynniki produkcji ulegną podwojeniu, to produkcja zwiększy się mniej niż dwukrotnie.
W przypadku malejących korzyści skali, takie samo zwiększenie produkcji, np. podwojenie, będzie wymagało coraz większyh nakładów produkcji. Graficznie obrazuje to zwiększająca się odległość między izokwantami przedstawiającymi powiększenie się ilości produkcji.
Rosnące efekty
występują wówczac, gdy proporcjonalna zmiana wszystkich czynników podukcji wywołuje bardziej niż proporcjonalną zmianę wielkości produkcji, np. podwojenie wszystkich czynników produkcji - produkcja rośnie więcej niż dwukrotnie.
W przypadku rosnących efektów skali wzrost produkcji osiągany jest dzięki coraz mniejszym przyrostom nakładów czynników produkcji. Graficznie - odległości między izokwantami reprezentującymi kolejne powiększanie produkcji zmniejszają się.
Producent zaznajomiony z technologicznymi uwarunkowaniami wyboru metody wytwarzania, uwzględnić musi równocześnie czynniki rynkowe, które dotyczą rynkowych cen pracy i kapitału, a także wysokości wydatku inwestycyjnego, jaki skłonny jest ponieść producent celem zakupienia określonej techniki produkcyjnej. Te rynkowe uwarunkowania wybory metody wytwarzania w przedsiębiorstwie obrazuje izokoszta - krzywa jednakowego kosztu.
IZOKOSZTA
Jest zbiorem tych kombinacji czynników wytwórczych (praca, kapitał) które producent może nabyć w ramach łącznych wydatków przeznaczonych na ten cel, uwzględniając ceny rynkowe czynników produkcji. Izokoszta jest zatem zbiorem tych metod produkcji, których koszt całkowity jest jednakowy.
Założenia:
łączny wydatek inwestycyjny na zakup techniki wytwarzania: wyd.inwest=1000zł
cena jednostki pracy: (V1) = 50zł
cena jednostki kapitału: (V2) = 100zł
Nachylenie krzywej jednakowego kosztu wyraża stosunek cen czynników produkcji.
Jeśli wydatek inwest. Ulegnie wzrostowi - izokoszta przesunie się w górę, gdy zaś ulegnie ograniczeniu - w dół.
Najkorzystniejsza metoda wytwarzania tj. metoda minimalizująca koszty produkcji znajduje się w punkcie styczności izokwanty i izokoszty.
W punkcie styczności nachylenie izokwanty i izokoszty jest identyczne, w punkcie tym:
Przedsiębiorstwo wybierze minimalizującą koszty metodę wytwarzania wówczas, gdy czynniki produkcji zostaną dobrane w takim do siebie stosunku, że stosunek ich produktów krańcowych będzie proporcjonalny do stosunku ich cen.
ostatnia wydana złotówka da taki sam przyrost produkcji
Dokonując wyboru najkorzystniejszej metody wytwarzania w przedsiębiorstwie rozważyć należy 2 sytuacje:
sytuację, w której producent dąży do zminimalizowania kosztów określonej wielkości produkcji (wariant minimalizacji kosztów);
sytuację, w której producent, określiwszy możliwy do zaakceptowania poziom kosztów, poszukuje maksymalnej w tych warunkach wielkości produkcji (wariant maksymalizacji efektu)
Wariant minimalizacji kosztów:
Wariant maksymalizacji efektu:
Ścieżka ekspansji produkcyjnej przedsiębiorstwa:
Ścieżka ekspancji produkcyjnej przedsiębiorstwa odzwierciedlająca jego rozwój powstaje z połączenia poszczególnych punktów styczności między izokwantami o rosnącej wielkości produkcji i izokosztami o coraz wyższym koszcie całkowitym.
Koszty produkcji
pojęcie kosztów proukcji - koszty w ujęciu księgowym (rachunkowym) i koszty w ujęciu ekonomicznym
klasyfikacja kosztów produkcyjnych
koszty produkcji w okresie krótkim; koszty produkcji w okresie długim
Kosztami produkcji nazywa się wyrażoną w pieniądzu wartość nakładów czynników produkcji wykorzystanych w procesie wytwarzania.
Ze względu na 2 podejścia do kosztów produkcji, tj. podejście rachunkowe (księgowe) i podejście ekonomiczne, rozróżnia się koszty rachunkowe (księgowe) oraz koszty ekonomiczne.
Koszty rachunkowe
to wydatki pieniężne, jakie ponosi przedsiębiorstwo w związku z zakupem i wykorzystywaniem czynników produkcji. Ponieważ koszty księgowe obejmują tylko te nakłady, które zostały wycenione i ujęte w ewidencji przedsiębiorstwa, nazywamy je kosztami jawnymi (ujawnionymi). Koszty księgowe nie obejmują jednak wszystkich nakładów ponoszonych przez przedsiębiorstwo. Obok kosztów jawnych w każdym przedsiębiorstwie powstają koszty nieujawnione, tj. koszty rzeczywiście poniesione, ale nie zarejestrowane w ewidencji przedsiębiorstwa.
Koszty nieujawnione
to koszty, które powstają wskutek angażowania w produkcji czynników wytwórczych będących własnością właściciela. Kosztem nieujawnionym jest w przypadku każdej działalności gospodarczej koszt kapitału pieniężnego wniesionego w dane przedsięwzięcie i ryzyka z nim związanego. Kosztami nieujawnionymi mogą być także:
koszt pracy własnej właściciela;
koszt własnej wykorzystywanej ziemi;
koszt własnych nieruchomości (lokali)
Wartość kosztów nieujawnionych wyraża koszt alternatywny tych czynników wytwórczych, czyli korzyść możliwą do uzyskania w przypadku wykorzystania tych czynników produkcji w innym, czyli alternatywnym, zastosowaniu.
Kosztem alternatywnym kapitału pieniężnego zaangażowanego w dane przedsięwzięcie jest dochód, jaki osiągnąłby jego właściciel, gdyby ulokował ten kapitał alternatywnie, tj. na rachunku bankowym. Dochodem z lokaty bankowej byłyby odsetki liczone wg bankowej stopy procentowej.
Kosztem alternatywym pracy własnej właściciela byłby dochód uzyskany z zatrudnienia u innego pracodawcy. Kosztem alternatywnym ziemi byłaby renta gruntowa (dochód z dzierżawy), a z własnych nieruchomości - czynsz dierż.
Koszty ekonomiczne
obejmują wartość nakładów wszystkich czynników wytwórczych rzeczywiście użytych do produkcji, obejmują więc koszty jawne i koszty nieujawnione.
Koszt alternatywny własnych środków wniesionych do przedsiębiorstwa równy co najmniej kosztowi alternatywnemu kapitału pieniężnego i ryzyka prowadzena biznesu jest nazywany zyskiem normalnym.
Zysk normalny
jest zatem kosztem nieujawnionym, czyli częścią kosztu ekonomicznego. Zysk normalny jest to tzw. zysk zerowy, ponieważ określa on dolną granicę opłacalności produkcji, gdyby bowiem właściciel osiągnął z wniesionych środków dochód równy jedynie temu, co uzyskałby z ich alternatywnego zastosowania, wycofa zyski i przeniesie je gdzie indziej.
Aby kotynuować działalność i zatrzymać środki w danym przedsięwzięciu, producent musi otrzymać zysk wyższy od zysku normalnego, czyli musi osiągnąć zysk nadzwyczajny (ekonomiczny).
Zysk ekonomiczny
to nadwyżka zysku ponad zysk normalny. Powstaje jako różnica między przychodami ze sprzedaży - utargami, a kosztami ekonomicznymi.
Gdy przedsiębiorstwo realizuje zysk normalny, oznacza to, że przychody ze sprzedaży pokrywają całość poniesionych kosztów, tj. kosztów ekonomicznych.
Celem przedsiębiorstwa rynkowego jest maksymalizacja zysku ekonomicznego.
Klasyfikacja kosztów:
w oparciu o kryterium rodzajowe:
koszty osobowe (zatrudnienie ludzi);
koszty materiałowe;
koszty amortyzacji trwałego majątku produkcyjnego (elementy kapitału zużywają się częściowo);
kryterium sposobu powiązania kosztu z produktem:
koszty bezpośrednie (bezpośrednio można przypisać do określonego produktu);
koszty pośrednie (np. koszty spłaty kredytu, amortyzacji);
kryterium powiązania kosztów z wielkością produkcji:
koszty stałe (nie reagują na zmianę wielkości produkcji, np. płace zarządu, koszty wynajmu lokali, składki ubezpieczeniowe);
koszty zmienne - zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji, np. płaca pracowników produkcyjnych, koszty zużycia surowców, materiałów.
Koszty produkcji zależą od wielkości produkcji:
KC = f(Q)
koszty całkowite są funkcją wielkości produkcji
Funkcja kosztów przedstawia zależność między kosztami produkcji a odpowiednią wielkością produkcji. Funkcję kosztów można rozpatrywać w okresie krótkim i długim.
W okresie krótkim można wyróżnić 3 podstawowe grupy kosztów:
koszty całkowite
KSC - koszt stały całkowity
KZC - koszt zmienny całkowity
KC - koszty całkowite;
koszty przeciętne
KSP - koszt stały przeciętny
KZP - koszt zmienny przeciętny
KCP - koszt cakowity przeciętny
koszty krańcowe
-
KSC:
nakład czynnika stałego x cena jednostki nakładu stałego
KZC:
KZC = V1 x C
Nakład czynnika zmiennego x cena jednostki nakł. Zmiennego
KC = KSC + KZC
(Q - wielość produkcji)
jak wielki koszt stały przypada na wielkość produkcji
- Zwiększenie produkcji o kolejną jednostkę
Krzywa kosztów stałych całkowitych:
Krzywa kosztu zmiennego:
Krzywa kosztu całkowitego:
Krzywą kosztu stałego przeciętnego
Wyprowadza się wychodząc z krzywej kosztu stałego całkowitego. Koszt stały przeciętny wyznacza tangens kąta nachylenia prostej łączącej początek układu z odpowiednimi punktami na krzywej kosztu stałego całkowitego.
Koszt stały przeciętny jest tym mniejszy, im mniejsza jest produkcja i na odwrót.
Krzywą kosztu zmiennego przeciętnego
Wyprowadza się z krzywej kosztu zmiennego całkowitego. Koszt zmienny przeciętny wyznacza tangns kąta nachylenia prostej łączącej początek układu współrzędnych z odpowiednim punktem na krzywej kosztu zmiennego całkowitego. Koszt zmienny przeciętny osiąga swe minimum przy takiej wielkości produkcji, przy której prosta wyprowadzona z początku układu współrzędnych jest styczna do krzywej kosztu zmiennego całkowitego.
Systematyka przedsiębiorstw
Formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstw
Z punktu widzenia zasięgu terytorialnego przedsiębiorstwa dzielimy na:
lokalne,
regionalne,
krajowe,
światowe.
Ze względu na wielkość:
małe (do 50 pracowników)
średnie (50-250)
duże (powyżej 250)
Ze względu na pozycję I stopień konkurencyjności:
monopolisty
wolnokonkurencyjne
Kryterium form prawno-organizacyjnych:
Przedsiębiorstwo jednoosobowe (własności indywidualnej)
Przedsiębiorstwo wspólne (należące najczęściej do dwóch lub więcej osób)
Spółki: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, cywilna, akcyjna, syst. Z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka cicha
Przedsiębiorstwo jednoosobowe
Podmiotem prawa jest właściciel, kapitał jest zazwyczaj skromny, prowadzenie interesów, zarządzanie, wykonawstwo należą do właściciela, może jednak te funkcje powierzyć innym osobom, ale niezależnie od tego jest wyłącznym podmiotem ryzyka, przed. nieograniczonej odpowiedzialności (ryzykuje majątkiem firmy i osobistym), wlaściciel jest wyłącznym podmiotem zysku, zysk jest jednorazowo opodatkowany. Ciągłość przedsiębiorstwa trwa tak długo, jak życie właściciela. Przedsiębiorstwo jednoosobowe to zazwyczaj małe firmy (w usługach, budownictwie). Dynamika w zakresie produkcji jednoosobowej świadczy o zdrowej gospodarce.
Spółki:
Różnią się liczbą wspólników, ich aktywnością i zakresem odpowiedzialności.
Spółka jawna SO
Jest najstarsza z przedsiębiorstw wspólnych, to spółka osobowa, jej substratem są ludzie, nie posiada osobowości prawnej, kapitał złożony z wniesionych wkładów pieniężnych majątkowych wspólników, zarządzanie, prowadzenie, reprezentowanie na zewnątrz należy w równym stopniu, wspólnym, do wspólników, zobowiązania podjęte przez jednego wspólnika obciążają wszystkich - spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością (pełna, solidarna odpowiedzialność wspólników). Zyski wypracowane przez spółkę są wliczane do dochodów osobistych i podlegają jednorazowemu opodatkowaniu, mają skromne możliwości mobilizacji kapitałów (nie mają dostępu do rynku kapitałowego), śmierć jednego ze wspólników przerywa jej trwanie i jeśli chce funkcjonować - musi być zawiązana na nowo.
Spółki jawne- dobra forma dla interesów rodzinnych. Nazwa wywodzi się stąd, że jej założenie wymaga zarejestrowania w rejestrze handlowym, jest do niego wolny, jawny wgląd, co rok musi tam umieszczać bilans swej działalności.
Specjaliści mówią, że to trudna spółka, bo duża odpowiedzialność.
Spółka partnerska SO
jest to spółka osobowa, grupująca wyłącznie osoby fizyczne, nie ma osobowości prawnej. Grupuje ludzi wolnych zawodów, np. adwokatów, notariuszy, rzeczników patentowych, brokerów ubezpieczeniowych, tłumaczy przysięgłych, lekarzy, aptekarzy. Celem tej spółki jest ograniczenie lub złagodzenie odpowiedzialności wspólników (partnerów). Każdy z partnerów jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za usługi świadczone osobiście lub za zobowiązania powstałe z winy osób, które partner bezpośrednio nadzoruje, nie ponosi natomiast odpowiedzialności za błędy w sztuce innych partnerów lub osób im podległych; brak solidarnej odpowiedzialności. Może być zarządzana jak spółka jawna, czyli przez wszystkich partnerów, względnie w sposób zbliżony do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, kiedy to wspólnikom przysługuj ą uprawnienia rady nadzorczej (organ kontrolny).
Spółka cicha SO
nie ma jej w kodeksie spółek handlowych, jest obecnie tzw. umową nienazwaną. Wspólnikiem cichym jest ten, kto dostarcza spółce kapitału nie biorąc jednak bezpośredniego udziału w zarządzaniu firmą. W zamian za wniesiony kapitał wspólnik cichy ma zagwarantowany umową udział w zyskach. Uczestniczy on także w stratach spółki do wysokości wkładu.
Spółka komandytowa SO
jest niejednorodną formą przedsiębiorstwa wspólnego. Jest połączeniem spółki jawnej z grupą wspólników zbliżonych w charakterze do wspólników cichych. Wspólnicy jawni są nazywani komplementariuszami, a cisi - komandytariusze (wnoszą kapitał, zasilają, nie aspirując do zarządzania). Powstaje w wyniku umowy co najmniej 1 wspólnika cichego i 1 jawnego. Jest zaliczana do spółek osobowych. Niejednorodny jest sposób zarządzania: zarządzają - wspólnicy jawni, cisi mogą tylko na bazie pełnomocnictwa; wspólnicy jawni ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność, a cisi tylko do tzw. „sumy komandytowej” określonej w umowie. Wspólnicy jawni i cisi realizują zysji proporcjonalnie do wniesionych kapitałów.
Spółka komandytowo-akcyjna SO
istnieje od 2001 roku, powstaje na podstawie co najmniej 1 wspólnika jawnego - komplementariusza, i jednego akcjonariusza. Spółka ta ma charakter spółki osobowej. Celem jej powołania jest ochrona przedsiębiorców, którzy poprzez emisję akcji zamierzają dokapitalizować swoje przedsiębiorstwo mające ustanowioną pozycję na rynku, nie narażając na tzw. „wrogie przejęcie”. Interesy spółki prowadzą i reprezentują na zewnątrz komplementariusze ([w]spólnicy jawni), ponoszą przy tym nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki, są zobligowani jedynie do świadczeń określonych w statucie. Komplementariusze i akcjonariusze uczestniczą w podziale zysku proporcjonalnie do wniesionych nakładów. Różni się ona od spółki komandytowej:
tym, że ma prawo do emitowania akcji, są one obejmowane przez akcjonariuszy (komendytariuszy);
posiada takie organy jak walne zgromadzenie i rada nadzorcza.
Spółka cywilna
jej działanie normalizuje kodeks cywilny, powstaje na podstawie umowy wspólników, popartej wkładami. Wkłady mają charakter osobisty i nie mogą być dowolnie zbywane. Udział w zyskach proporcjonalny do wniesionych zasobów, wspólnicy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, a nie poszczególnych wspólników. Sfera doradztwa, obrotu nieruchomościami, pośrednictwo.
Spółka akcyjna
są przedsiębiorstwami najbardziej znaczącymi. Jest to spółka kapitałowa, tzn. jej substratem są kapitały, a nie ludzie. Pozycja poszczególnych osób proporcjonalna do wniesionych kapitałów, ma osobowość prawną, czyli jest podmiotem specjalnie (?)
Jako osoba prawna ma własne cele, niekoniecznie zgodne z celami akcjonariuszy, własny majątek. Podstawą materialną zaistnienia jest kapitał akcyjny, który składa się z równych co do wartości części - akcji. Pakiet kontrolny - 51% akcji.
Akcja
jest papierem wartościowym, równym co do wartości, reprezentującym udział ich właściciela w kapitale spółki.
Akcja jest tytułem własności uprawniającym jej posiadacza do:
dywidendy;
głosowania na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy;
udziału w podziale majątku spółki w przypadku jej likwidacji;
poboru akcji z nowych emisji zysku kapitałowego.
Dywidenda - zysk przypadający na jedną akcję.
Prawo spółek rozróżnia akcje zwykłe i uprzywilejowane:
Akcje zwykłe - akcje na okaziciela
Akcje uprzywilejowane - akcje imienne.
Akzje zwykłe uprawniają właściciela do:
dywidendy w zmiennej wysokości
do oddania 1 głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy;
uczestnictwa w podziale majątku firmy
Po zaspokojeniu akcjonariuszy uprzywilejowanycj akcje zwykłe podlegają niczym nie ograniczonemu obrotowi, mogą się swobodnie kształtować ich kursy.
Zysk kapitałowy - to różnica między ceną sprzedaży akcji a ceną jej nabycia.
Akcje uprzywilejowane mogą być uprzywilejowane:
co do prawa głosu - akcje uprzywilejowane dają prawo do 2 głosów z 1 akcji na walnym zgdomadzeniu akcjonariuszy;
co do podziału majątku w razie likwidacji spółki - akcje uprzywilejowane mają pierwszeństwo w podziale majątku firmy przed akcjami zwykłymi;
co do dywidendy - akcje uprzywilejowane w zakresie dywidendy uprawniają ich posiadaczy do osiągania dywidendy wyższej niż z akcji zwykłych.
Akcje uprzywilejowane są imienne, a zatem ich obrót podlega ograniczeniom.
Spółka akcyjna jest przedsiębiorstwem. Efekty zarządzania, prowadzenie interesów, podlega specjalnym organom.
Władzami spółki akcyjnej są:
walne zgromadzenie akcjonariuszy (władza najwyższa)
zarząd
który stanowi organ stałego zarządzania, reprezentuje spółkę w działaniu i załatwia wszystkie jej bieżące interesy, powołuje dyrekcję spółki;
rada nadzorcza i komisja rewizyjna - organa kontrolne
Zarząd powołuje rada nadzorcza, a ta z kolei jest powoływana przez walne zgromaczenie akcjonariuszy.
W spółce akcyjnej dochodzi do oddzielenia funkcji właściciela od funkcji zarządzającego.
Jest to spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (akcjonariusze odpowiadają wyłącznie do wysokości wniesienia kapitałów).
Dochodzi w niej do podwójnego opodatkowania zysku (w 1. fazie opodatkowaniu podlega zysk firmy, a potem zysk w formie dywidend).
Jest to przedsiębiorstwo charakteryzujące się zdolnością do mobilizacji kapitałów (może mobilizować kapitał drogą emisji akcji).
Teoretycznie czas trwania spółki akcyjnej jest nieograniczony. Są predysponowane do obejmowania dużych przedsięwzięć.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością:
to spółka kapitałowa, kapitał zakładowy tworzą udziały wnoszone przez wspólników, które mogą być równej lub różnej wartości (decyduje o tym umowa spółki). Udziały są papierami wartościowymi uprawniającymido udziału w zyskach i głosowaniu na walnym zgromadzeniu udziałowców. Jest osobą prawną. Udziały są dokumentami imiennymi, czyli obrót nimi wymaga pewnych [wska ??]. Oferuje udziałowcom odpowiedzialność ograniczoną. Sp. z o.o. ma podobny jak spółka akcyjna układ władz:
walne zgromadzenie udziałowców;
układ zarządzający tworze zarząd oraz dyrekcję spółki;
rada nadzorcza i komisja rewizyjna (organa kontrolne).
Zyski podlegają dwukrotnemu opodatkowaniu:
płaci spółki z zysku;
płacą udziałowcy z dywidendy.
Obejmuje przedsięwzięcia (przedsiębiorstwa) średnie i małe.
Kryterium stosunków własności:
przedsiębiorstwa własności prywatnej
przedsiębiorstwa własności spółdzielczej
przedsiębiorstwa własności publicznej:
państwowe
lokalne (miejskie, gminne)
Krzywą kosztu całkowitego przeciętnego wyprowadza się z krzywej kosztu całkowitego. Koszt całkowity przeciętny wyznacza tg kąta nachylenia prostej łączącej początek układu współrzędnych z odpowiednimi punktami na krzywej kosztu całkowitego.
Koszt całkowiet przeciętny osiąga swe minimum przy takiej wartości produkcji, przy której prosta wychodząca z początku układu współrzędnych jest styczna do krzywej kosztu całkowitego.
(krańcowy)
Krzywą kosztu krańcowego wyznacza się w oparciu o krzywą kosztu całkowitego. Koszt krańcowy określa tg kąta krzywej kosztu całkowitego. Koszt krańcowy osiąga swoje minimum przy wielkości produkcji wyznaczonej przez styczną do punktu przegięcia na krzywej kosztu całkowitego.
(produkt krańcowy)
(C - cena) jest odwrotnością produktu krańcowego
(D) Punkt przecięcia się krzywej kosztu krańcowego z krzywą kosztu całkowitego przeciętnego w jej minimum wyznacza tzw. techniczne optimum wielkości produkcji. Techniczne optimum wielkości produkcji określa taką wielkość produkcji, której koszt jednostkowy (koszt całkowity przeciętny) jest najniższy (minimalny). Przy wielkości produkcji określonej przez optimim techniczne (QD) dochodzi do najlepszego (optymalnego) wykorzystania czynników wytwórczych (stałych i zmiennych).
Zależności między kosztami krańcowymi a przeciętnymi w okresie krótkim:
KK = KZP wtedy, gdy KZP = min.
KK = KCP wtedy, gdy KCP = min.
KZP ↑ (rosną) KK>KZP
KCP ↑ (rosną) KK>KCP
KZP ↓ (maleją) KK<KZP
KCP ↓ (maleją) KK<KCP
Koszty stałe przeciętne i koszty krańcowe nie są ze sobą powiązane
KCP = KSP + KZP
ponieważ KSP maleją wraz ze wzrostem produkcji, zaś koszty zmienne przeciętne początkowo maleją, a następnie rosną, wobec tego, gdy spadek KSP jest większy od wzrostu KZP, KCP maleją.
Jeżeli wzrost KZP jest większy od spadku KSP, to KCP rosną.
Koszty produkcji w okresie długim:
Długookresowe koszty:
całkowite
przeciętne
krańcowe
Korzyści i niekorzyści skali produkcji.
W okresie długim wszystkie koszty produkcji są zmienne, ponieważ zmiennymi są wszystkie czynniki produkcji. Okres długi to okres, w którym producent dokonuje inwestycji, a zatem projektuje i wybiera zarówno wielkość zakładu, jak i sposób (metodę) produkcji. W długim okresie przedsiębiorstwo dąży do osiągnięcia projektowanego poziomu produkcji, przy najmniejszych kosztach uzyskania go. Wyborów tych dokonuje spośród nieskończenie wielu rozmiarów produkcji możniwych do osiągnięcia przy różnym poziomie wyposażenia technicznego istniejącego w okresie krótkim. Ponieważ każdą wielkość produkcji w okresie krótkim opisują odpowiednie krzywe kosztów całkowitych, przeciętnych i krańcowych, dlatego w długim okresie przedsiębiorstwo może wybierać spośród wszystkich krótkookresowych krzywych tych kosztów. W oparciu o krótkookresowe krzywe kosztów całkowitych, przeciętnych i krańcowych, wyznacza się długookresowe krzywe tych kosztów
Długookresowa krzywa kosztów całkowitych wychodzi z początku układu współrzędnych, gdyż w okresie długim brak jest kosztów stałych.
Każda z krótkookresowych krzywych kosztów całkowitych jest styczna (jest punktem) do długookresowej krzywej kosztów całkowitych.
Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych:
Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych jest obwiednią wszystkich krótkookresowych krzywych kosztów całkowitych przeciętnych.
Każda z krótkookresoych krzywych kosztów cał. przec. jest styczna do długookresowej krzywej tych kosztów. Jednakże nie każda z krótkookresowych KCP jest styczna do długookresowej krzywej KCP w swym minimum. Istnieje tylko jedna krótookresowa krzywa KCP, która w swym minimum jest styczna do długookresowej krzywej KCP, a jej minimum i uporządkowana przez tą właśnie krzywą wielkość zakłada (produkcji) jest optymalna, tj. minimalizująca jednostkowe koszty produkcji w projektowanym przedsiębiorstwie.
Korzyści skali produkcji (ekonomie skali produkcji).
Niekorzyści skali produkcji (dysenonomie skali produkcji).
Korzyści skali:
występują wówczas, gdy długookresowe KCP maleją wraz ze wrostem skali produkcji, aż do osiągnięcia swego minimum. Krzywa długookresowa KCP maleje, opada. Zwiększanie rozmiarów produkcji jest w tym przedziale opłacalne, ponieważ jednostkowe koszty wytwarzania są coraz niższe.
Wieksza skala produkcji przynosi korzyści, ponieważ pozwala na:
możliwość specjalizacji produkcji;
zatrudnienie lepiej wyspecjalizowanych pracowników;
wykorzystanie lepszego technologicznie wyposażenia;
lepszą organizację produkcji;
lepsze wykorzystanie niepodzielnych zasobów;
osiąganie korzyści płynących z lepszej pozycji przetargowej.
Niekorzyści skali:
występują wtedy, gdy długookresowe KCP zaczynają wzrastać wraz ze wzrostem produkcji. Długookr. KCP rośnie. Oznacza to, że produkcja w skali przekraczającej optymalną wielkość zakładu staje się coraz bardziejkosztowna. Jednostkowe koszty wytwarzania rosną. Niekorzyści skali produkcji wynikają:
z malejącej sprawności systemu zarządzania;
z rosnących kosztów przepływu informacji;
ze wzrostu kosztów kontroli;
z malejącej odpowiedzialności poszczególnych zatrudnionych za wyniki produkcyjne
z nieelastyczności reakcji na zmiany warunków rynkowych, zwłaszcza w okresie słabej koniunktury.
Długookresowe koszty krańcowe:
Długookresową krzywą kosztów krańcowych wyznacza się w oparciu o krótkookresowe krzywe tych kosztów. Dł. krzywa kosztów krańcowych przecina długookresową krzywą kosztów całkowitych przeciętnych w jej minimum.
UTARGI W PRZEDSIĘBIORSTWACH RYNKOWYCH:
Z=U-K
Utargi to przychody ze sprzedaży określonej wielkości produkcji.
W każdym przedsiębiorstwie występują 3 rodzaje utargów:
UC - utarg całkowity;
UP - utarg przeciętny;
UK - utarg krańcowy.
UC = Q x c
iloczyn ilości produkcji do sprzedaży i ceny
równy jest cenie.
jaki przychód osiągnie producent ze sprzedaży kolejnej jednostki dobra
Struktury rynku (modele struktur rynkowych)
jest uproszczonym obrazem zachowań sprzedających i kupujacych, charakterystycznym dla określonych warunków rynkowych.
Wyróżnia się następujące struktury rynkowe:
od strony sprzedających:
wolna (czysta) dosnonała konkurencja;
czysty (pełny) monopol;
konkurencja monopolistyczna;
oligopol
od strony kupujących:
wolna, czysta konkurencja;
monopson;
konkurencja monopsonowa;
oligopson
Wyżej wymienione struktury rynkowe od strony sprzedających charakteryzuje się w oparciu o następujące kryteria:
Liczbę uczestników rynku;
Rodzaj produktu stanowiącego przedmiot wymiany na danym rynku;
Sposób stanowienia ceny i kontrola nad nią
Możliwość wejścia na rynek
Rodzaj konkurencji
Utargi w przedsiębiorstwie wolnokonkurencyjnym:
Ogromna liczba uczestników, producentów, przy czym każdy z uczestników rynku wolnokonkurencyjnego, dostarcza tak niewielką ilość podaży, że nie wywiera wpływu na cenę.
Produkt homogeniczny (jednorodny)
Produkty są doskonale substytucyjne. Cena na rynku konkurencji doskonałej jest kształtowana na zasadzie popytowo-podażowej.
Producenci są cenobiorcami (dostosowują się do panującej ceny).
Każda ilość produktu jest sprzedawana po tej samej cenie.
Nieograniczona możliwość wejścia, wyjścia z rynku, co oznacza swobobę przepływu kapitału. Nie ma konkurencji cenowej, konkurencja pozacenowa też nie jest uzasadniona, bo produkt jest jednorodny.
Krzywa utargu całkowitego w przedsiębiorstwie wolnokonkurencyjnym
Krzywa ta jest liniowa i rośnie proporcjonalnie w stosunku do ilości sprzedanej produkcji.
Krzywa utargu przeciętnego ukształtowana na poziomie ceny
Krzywa utargu przeciętnego w przedsiębiorstwie wolnokonkurencyjnym jest krzywą popytu doskonale elastycznego na produkt tego przedsiębiorstwa.
Krzywa utargu krańcowego jest równa krzywej utargu przeciętnego
Utargi monopolu
Monopol oznacza jedynego sprzedającego; ten produkt który oferuje to produkt jedyny w swoim rodzaju - nie ma bliskich ani dobrych substytutów. Cena kształtowana jest przez monopolistę, jest on cenotwórcą. (ma monopol w zakresie podaży, nie popytu!). Nie ma możliwości wejścia na rynek z powodu różnych barier.
Występuje konkurencja pozacenowa (na zasadzie dobrej woli, nie wymuszenia), brak konkurencji cenowej.
Utarg całkowity rośnie, gdy popyt jest elastyczne względem ceny.
Krzywa utargu przeciętnego w przedsiębiorstwie monopolistycznym jest krzywą popytu na produkt monopolu.
Maksymalizacja zysku w przedsiębiorstwie rynkowym, równwaga przedsiębiorstwa rynkowego
Z=U-K
UK=KK
Zysk przedsięb. będzie maksymalizowany przy wielkości produkcji określonej przez zrównanie się utargu krańcowego z kosztem krańcowym.
UK=KK jest nazywane optimum ekonomicznym, wyznacza taką wielkość produkcji - zysk jest maksymalny.
UK=KK jest to warunek konieczny maksymalizacji zysku.
Przykład:
UK - 10zł
KK - 9,2 zł
UK > KK
Jeżeli UK > KK przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk zwiększy produkcję do poziomu zrównania się UK=KK.
Jeżeli UK<KK pzedsiębiorstwo ograniczy produkcję do poziomu zrównania się UK=KK.
Przedsiębiorstwo znajduje się w równowadze, gdy optymalizuje zysk.
Dla określenia czy przedsiębiorstwo istotnie maksymalizuje zysk (względnie minimalizuje stratę) i jaki zysk osiąga: ekonomiczny czy normalny, koniecznym jest uwzględnienie przy wielkości produkcji wyznaczanej przez UK=KK równocześnie relacji między ceną sprzedaży produkcji a kosztem jednostkowym, całkowitym i przeciętnym.
UK=KK
cena > KCP -> maksymalizacja zysku ekonomicznego
UK=KK
cena = KCP -> osiąga zysk normalny
UK=KK
cena < KCP -> minimalizacja straty
Maksymalizacja zysku w przedsiębiorstwie wolnokonkurencyjnym:
Zysk maksymalny wyznaczać można w dwojaki sposób:
wykorzystując wielkości całkowite (KC,UC);
wykorzystując wielkości krańcowe i przeciętne (koszt krańcowy i utarg krańcowy, koszt całk. przeciętny);
UK = KK (E'' E') odcinek OE
Jest to analiza w okresie krótkim.
Wielkości krańcowe i przeciętne:
(cena)
W punkcie T' - przedsiębiorstwo minimalizuje koszty (techniczne optimum wielkości produkcji)
W przedsiębiorstwie wolnorynkowym optimum techniczne przypada na produkcję mniejszą niż optimum ekonomiczne.
Reakcje przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego na zmianę ceny
UK=KK
Zakładamy, że popyt i cena uległa obniżeniu do C2.
Przy poziomie Q2 - producent realizuje tylko zysk normalny.
Q3 - strata do poziomu kosztów stałych (pokrywa koszty zmienne)
E3 - próg zamknięcia przedsiębiorstwa - punkt przerwania produkcji
Równowaga gałęzi wolnokonkurencyjnej
Gałąź wolnokonkurencyjna znajdzie się w równowadze, gdy osiągnie taką wielkość produkcji, przy której cena równa Un zrówna się z długookresowym KK w punkcie minim. długookr. KCP. W tej sytuacji zyski ekonomiczne zostają zredukowane do zera, zaś wielkość produkcji przy której gałąź osiąga równowagę jest wytwarzana po najmniejszych kosztach jednostkowych.
Maksymalizacja zysku w monopolu
Wielkości całkowite:
Wielkości krańcowe i przeciętne:
E' - optimum ekonomiczne
OC - cena monopolowa
Punkt optimum ekonomicznego w monopolu jest to tzw. punkt A. Coumot (E')
- max. zysk ekon. w monopolu
KK = min KCP.
W monopolu optimum ekonomiczne przypada na produkcję mniejszą niż ta, którą wyznacza optimum techniczne (KK=min KCP).
Monopol jest mniej efektywny niż wolna konkurencja.
Różnicowanie cen w monopolu.
Różnicowanie cen przez monopol wymaga spełnienia okreslonych warunków, tzn:
istnienie izolowanych rynków, co gwarantuje, iż towary z rynków o niższych cenach nie będą przepływały na rynki o wyższych cenach;
możliwość wyodrębnienia i zastosowania odrębnej oferty cenowej dla różnych grup nabywców;
różne cenowe elastyczności popytu u różnych grup odbiorców (niższe ceny - wyższe cenowe elast. popytu).
Można mówić o 3 stopniach różnicowania ceny w monopolu:
różnicowanie pierwszego stopnia zakłada sytuację, że monopolista zna krzywą elastyczności popytu każdego odbiorcy i ustala dla każdego indywidualnie najwyższą cenę jaką byłby on skłonny zapłacić;
różnicowanie drugiego stopnia polega na pobieraniu różnych cen w zależności od spełnienia przez nabywców określonych kryteriów (np. opłaty za energię w różnych porach doby);
różnicowanie trzeciego stopnia polega na wyodrębnieniu pewnych grup nabywców i różnicowania dla nich cen (np. zniżki dla dzieci na przejazdy koleją);
Różnicowanie cen jest przejawem aktywnej polityki sprzedaży (?) monopolu dążącego do maksymalizacji zysku przy różnych stopach zysku.
Różnicowanie cen jest korzystne dla monopolu i stosowane tylko wtedy, gdy krzywe popytu poszczególnych nabywców mają różne elastyczności cenowe. Dla grup o popycie mniej elastycznym monopol ustala ceny wyższe, aby w ten sposób zrekompensować niższe ceny adresowane do nabywców o popycie bardziej elastycznym.
Konkurencja monopolistyczna
Liczba uczestników: wielu sprzedających
Każdy z producentów dostarcza niewielką ilość podaży, nie może przejąć kontroli nad rynkiem; daleko idące zróżnicowanie produktu.
Ceny są częściowo kształtowane przez rynek i producentów; nie ma barier wejścia na rynek. Konkurencja pozacenowa jest bardzo rozwinięta z wszystkimi jej cechami.
Oligopol
Nieliczni uczestnice, niewielka grupa sprzedających, ale o znacznym udziale w rynku, znaczny wpływ w podaży rynkowej. Żaden z oligopolistów nie może nie liczyć się z tym, co robi inny oligopolista, współzależność w obrębie oligopolu.
Produkt może być jednorodny (kawa, herbata, miedź, cynk) lub zróżnicowane (guma do żucia, AGD).
Na ogół w oligopolu dochodzi do współzależności cenowej, unikają konkurowania cenami.
Współzależność cenowa może przybrać postać:
porozumień cenowych przybierających postać kartelu;
porozumienie cenowe o charakterze nieformalnej lub milczącej zmowy, przyjmuje postać przywództwa cenowego (np. firma z rotacji, o najniższych kosztach, barometryczne przywództwo).
Trudne jest wejście na rynek.
Konkurencja:
oligopole unikają cenowej;
pozacenowa w zależności od rodzaju produktu: jednorody - ograniczona, zróżnicowany - szeroka, konkurencja parametrami technicznymi.
Zakładamy, że firmy produkują produkt jednorodny.
Przywództwo cenowe:
Model Paula Sweezy'ego „Załamana krzywa popytu”
Produkt zróżnicowany:
W obszarze AB wzrost kosztów nie powoduje wzrostu ceny (sztywność cen w oligopolu).
Mikroekonomia II
18
Brak równowagi
Aby nastąpiła równowaga, trzeba zwiększyć UKX przez ograniczenie ilości nabywanego dobra X
QY
QX
QX
QY
QX
QY
XC
XB
XA
YC
YB
YA
C
B
A
Warunek równowagi
gosp. domowego
w teorii obojętności
Krańcowa stopa substytucji
QX
QY
QX
QY
I1
I2
I1
I2
I3
X3
X2
X1
I
QX
I1
I2
I3
X3
X2
X1
I
QX
I3
X3
X2
X1
I
QX
Krzywa Engel'a dla dóbr podstawowych (na bazie linii dochód-konsumpcja)
E'
E''
B
E
A'
A
D
A
C
B
QX
QY
QY
QX
B
A
D
krzywa cena-konsumpcja
QY
QX
B
A
D
KO1
KO2
S
XA
XS
XB
YA
YS
YB
krzywa produktu krańcowego
dla okresu długiego
V1 (L)
PK
PP
krzywa produktu
przeciętnego
max PP
max PC (A')
V1 (L)
V2 (k)
V2
2V2
2V1
QY
QX
B
A
S
XA
XS
XB
YA
YS
YB
A
P
B
A' - punkt przegięcia
P'
B'
QA
QB
V1 (L)
nakład czynników
zmiennych
Q (PC)
Wielkość
produkcji
realny odcinek
krzywej Knight'a
PK
PP
V
VA
VB
VC
PK = PP
krzywa całkowitego
dla okresu długiego
Q
(PC)
V
á
VA
VB
VC
QA
QB
QC
1V1
B
A
2Q
Q
V1 (L)
V2 (k)
pełna substytucja
(sytuacja incydentalna)
V1 (L)
V2 (k)
zerowa substytucja
(pełna komplementarność)
V1 (L)
V2 (k)
V2
(k)
V2A
V2B
V2C
V2E
V1 (l)
A
izokwanta
V1A
V1B
V1C
V1D
V1E
B
C
D
E
Q
V1 (L)
V2 (k)
Praca
drożeje
Praca
tanieje
V1 (L)
V2 (k)
Kapitał
drożeje
Kapitał
tanieje
V2
2V2
2V1
1V1
B
A
2Q
Q
V1 (L)
V2 (k)
V2 (k)
V1 (L)
Q
2Q
A
B
1V1
2V1
2V2
V2
wzrost
spadek
V2E
V1E
E - punkt styczności między
izokwantą a izokosztą
V1 (L)
V2 (k)
Q1
Q3
V2E
V1E
Q2
V2 (k)
V1 (L)
Q - izokwanta
V1E
V2E
V1 (L)
V2 (k)
E3
E2
E1
Q1
Q3
Q2
V1 (L)
V2 (k)
QA
QB
KSC
QD
QC
Q
KSC
100
zł
B
KZC
Q
QC
QD
KZC
QB
QA
wzrost więcej
niż proporcjonalny
punkt przegięcia
wzrost mniej
niż proporcjonalny
QA
QB
KC
QD
QC
Q
KC
B
max PP
V1
PP
. D
. C
. B
. A
QA
QB
QD
QC
Q
KSP
KZC
KSC
D
C
B
QA
QB
KC
QD
QC
Q
KSC
KZC
KC
A
QA
QB
QD
QC
Q
KZP
KK
KSP
QD
QC
QB
Q
KZP
KCP
KK
KSP
krzywa
produktu
krańcowego
max PK
V1
krzywa
kosztu krańcowego
min KK
QD
QC
QB
Q
KK
D
KK = min KCP
D
min KK
min KCP
min KZP
KZP
KCP
min KZP
Q
max PP
max PK
V1
PK
PP
KC
(długookresowa)
KC5
KC4
KC3
KC1
KC2
Q
KC
KCP
KK
QE
niekorzyści skali
korzyści skali
min KCP
KCP5
KCP4
KCP3
KCP1
KCP2
Q
KCP
KK
ED(P)<1
ED(P)=1
ED(P)>1
UK
z
M
M'
z
M
max UC
ED(P)<1
UC
ED(P)>1
B'
KC
KC
UC
UC
Q
strata
zysk
á
styczna do KC
i równoległa do UC
A
T
E
B
UK
KK
KCP
Q
A'
E'
B'
K'
T'
min KCP
NK=NP=C
wielkośc produkcji opłacalnej
a przy wielk. OE
Q3
Q2
Q0
Q1
Q
KK
UK
KCP
KZP
C1
C2
C0
UK = UP = C
E1
E2
E3
E0
KK
KCP
KZP
KK
KCP
UK = UP = C
G
G'
Q
UK
KK
KCP
Q
UC
a
b
KC
zysk
A
A'
B
B'
UC
KC
styczne równoległe (a,b)
strata
E
E'
E''
Q
UK
UP (c)
KCP
KK
E
T
T'
E'
K
C
K'
C'
UK
KK
KCP
UK
KK
KCP
C1
C2
QE2
QE1
E1
E2
UK1
UK2
UP1 (d1)
UP2 (d2)
KCP
KK
Q
QE1
QE2
KK2
KK1
UP (d)
C2
C1
UK
KK
Q
KK1
KK2
d
d
A
B
E
D
D
UK1
UK2
Q0
P0
UK
KK
Q
Załamana krzywa popytu
obniżenie ceny
(k.popytu)=wzrost ceny
= krzywa utargu przeciętnego