Chemioterapia chorób bakteryjnych

Chemioterapia - zwalczanie chorób wywołanych przez drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby), pasożyty oraz terapia chorób nowotworowych przy użyciu środków farmakologicznych

Chemioterapia chorób bakteryjnych obejmuje:

• Antybiotyki (związki wytwarzane przez drobnoustroje)

• Chemioterapeutyki (leki syntetyczne)

• Sulfonamidy

• Chinoliny

Cechy chemioterapii

• Zakres działania: g(+), g(-)

• Typ działania

• Bakteriobójcze - niszczy drobnoustroje w fazie namnażania i spoczynku

• Bakteriostatyczne - hamuje wzrost drobnoustrojów, nie działa na formy w spoczynku

• Siła działania - dla każdego antybiotyku określa się tzw. MBC - najmniejsze stężenie bakteriobójcze, przy którym dochodzi do lizy komórek bakteryjnych. Dla wielokrotnie podawanego leku ustala się tzw. Stan stacjonarny

• Mechanizm działania

• Antybiotyki hamujące budowę ściany bakteryjnej (laktamowe, wankomycyna, bacytracyna, cykloseryna)

• Antybiotyki hamujące czynność błony komórki bakteryjnej (amino glikozydowe, palimyksyny, antybiotyki przeciwgrzybiczne)

• Antybiotyki hamujące biosyntezę białaka (amino glikozydowe, makrolity, tetracykliny, linkozamidy, gruzeofluwina)

• Leki hamujące biosyntezę kwasów nukleinowych (sulfonamidy, rifampicyny)

Oporność drobnoustrojów

Oporność występuje wtedy, gdy średnie stężenie antybiotyku hamującego populację in vitro jest dużo większe niż stężenie możliwe do osiągnięcia w organizmie człowieka (In vivo)

Oporność:

• Naturalna - niewrażliwość drobnoustrojów na dany antybiotyk

• Nabyta

• Pierwotna - spontaniczne mutacje danego szczepu wrażliwego na antybiotyk prowadzi do utraty wrażliwości (częstość mutacji 10 ^-10)

• Wtórna - wiąże się z obecnością transpozonów (skaczące geny) albo plazmidów (koliste cząsteczki DNA poza chromosomem). Efektem mutacji biochemicznych są zmiany biochemiczne warunkujące oporność:

• Unieczynnienie enzymatyczne - bakteria wytwarzająca -laktamazę (w plazmie) hydrolizuje strukturę antybiotyku -laktamowego

• Zmniejszenie przenikania leku przez błonę komorkową

• Zmiany w ilości bądź konformacji receptorów dla antybiotyku

• Czynne wypompowywanie leku z komórki bakteryjnej

Działania niepożądane chemioterapeutyków

• Niezależna od dawki reakcja nadwrażliwości lub reakcja uczuleniowa (penicyliny). Antybiotyk jest haptenem, który przyłącza się do białek powodując wytworzenie pełnowartościowego antygenu i przeciw ciał przeciwko niemu skierowanych.

• Zależny od dawki objaw toksyczny (np. uszkodzenie słuchu po amino glikozydach, uszkodzenie szpiku po chloramfenikolu)

• Zmiana flory bakteryjnej. Na skórze i błonach śluzowych istnieje flora saprofityczna, która stanowi część nieswoistych mechanizmów obronnych. Użycie leku niszczy florę saprofityczną stwarzając warunki do rozwoju flory patogennej.

• Odczyn Herzheimera. Antybiotyk działając bakteriobójczo prowadzi do lizy komórek bakteryjnych i uwolnienia dużej ilości toksyn bakteryjnych. Efektem jest reakcja ogólna ustroju (np. leczenie kiły dużymi dawkami benzylopenicyliny)

Ogólne zasady chemioterapii

• Naczelną zasadą chemioterapii jest wybiórczość tzn. użycie chemioterapeutyku skierowanego przeciwko określonemu drobnoustrojowi (antybiogram). Chemioterapeutyki o szerokim zakresie działania stwarzają ryzyko oporności.

• Stosujemy chemioterapeutyki tylko w przypadku istniejących wskazań np. banalne infekcje dróg oddechowych w przebiegu grypy bądź choroby przeziębieniowej nie wymagają podawania antybiotyków. Ropne zapalenie migdałków spowodowane paciorkowcami wymaga podania antybiotyków

• Chemioterapię prowadzimy uwzględniając obecny stan kliniczny chorego - o podaniu antybiotyku decyduje antybiogram bądź objawy kliniczne

• Na podstawie objawów klinicznych bądź antybiogramu wybieramy najskuteczniejszy pod wzglądem działania, toksyczności i farmakokinetyki chemioterapeutyk (leki I, II, III rzutu)

• Chemioterapeutyk musi być dawkowany odpowiedni okres czasu - najmniej 5 dni, najdłużej 7 dni). Celem leczenia jest nie tylko zniesienie ostrych objawów zakażenia, ale także zapobieganie jego nawrotom mi eliminacja szczepu patogennego

• Chemoterapeutyk musi być podany odpowiednią drogą: dożylnie, doustnie, miejscowo,. Nie podajemy tego samego leku doustnie i miejscowo

• Wyjątkowo chemioterapeutyk podajemy w celach profilaktycznych w zapobieganiu: płonicy, gruźlicy, zimnicy (malarii), zapaleniu opon mózgowo- rdzeniowych wywołanym przez dwoinkę

• Nie kojarzymy chemioterapeutyków o tych samych mechanizmach działania, działaniach niepożądanych oraz takich, pomiędzy którymi występuje oporność krzyżowa.

---