AKCJONARIAT PRACY
Forma uwłaszczenia pracowników najemnych i oparcie części ich dochodów na dywidendach z posiadanych przez nich akcji przedsiębiorstwa, w którym pracują. Pracownicy stają się współwłaścicielami środków produkcji (przedsiębiorstwa) w procesie i w efekcie swojej pracy wytwarzającej dochód, którego część przeznaczona jest na zakup akcji zatrudniającego ich przedsiębiorstwa.
Idea własności pracowniczej podjęta była już przez pionierów katolickiej nauki społecznej (W. E. von Ketteler, K. von Vogelsang) i znalazła uznanie wśród wybitnych jej kontynuatorów (J. Messner, J. Maritain).
Zagadnienie własności pracowniczej podjął Pius XI w encyklice Quadragesimo anno. Stwierdził tam, że właściwą formą współpracy między przedsiębiorcą a pracownikiem byłaby "umowa spółkowa" czyniąca robotników współwłaścicielami przedsiębiorstwa i dająca im udział w jego zarządzie i zyskach (QA, 65).
W dokumentach nauki społecznej Kościoła termin "akcjonariat pracy" po raz pierwszy został wymieniony przez Jana Pawła II w encyklice Laborem exercens. Według Jana Pawła II, praca stanowi fundamentalny tytuł do własności, stąd nasuwa się konieczność stosowania takich metod organizacji pracy, które podnoszą podmiotowość ludzi pracy; szczególne miejsce należy wśród nich przyznać akcjonariatowi pracowniczemu (LE, 14).
Akcjonariat pracy znalazł dziś szerokie uznanie w Stanach Zjednoczonych. Rozwój tej formy własności wiąże się z osobą wybitnego finansisty Louisa O. Kelso. Opracował on nie tylko teorię akcjonariatu pracy, określającą technikę nabywania przez pracowników środków wytwórczych za pomocą mechanizmów kredytowych, ale także przedstawił praktyczny model jej zastosowania zwany ESOP (Employee Stock Ownership Plan). W latach 80-tych funkcjonowało według tego modelu ok. 10 tys. przedsiębiorstw zatrudniających prawie 11 mln. pracowników, tj. ok 10% ogółu zatrudnionych w USA. Motywacje skłaniające do rozwoju akcjonariatu pracowniczego typu ESOP tkwią zarówno w sferze gospodarczej, jak i społecznej. Odnoszą się zarówno do pracowników (współwłasność przedsiębiorstwa, motywacja do indywidualnej i grupowej stymulacji produkcji, współzarządzanie, wzrost zamożności, pogłębiona wspólnota i odpowiedzialność za przedsiębiorstwo), jak i społeczności państwowej (niwelowanie konfliktów między kapitałem a pracą, ograniczenie biurokracji i ingerencji państwa, obniżenie bezrobocia, ograniczenie problemów opieki socjalnej, wzrost zamożności państwa).
Warto dodać, że pierwszym w Europie (i prawdopodobnie w świecie) przedsiębiorstwem stosującym zasady akcjonariatu pracowniczego było przedsiębiorstwo polskie "Gazolina", założone w 1912 r. we Lwowie, funkcjonujące z dużym powodzeniem do 1939 r.
(Słownik Katolickiej Nauki Społecznej, Ks. prof. dr hab. W.Piwowarski (red.), W-wa 1993, s.13-14)