Faktoring (15 stron)

1. Faktoring jako źródło finansowania majątku.

Pojęcie faktoringu.

Faktoring (z angielskiego factoring - przekazywanie, pośredniczenie) przekazanie wyspecjalizowanej firmie (faktorowi) wszystkich niezbędnych uprawnień do prowadzenia rachunkowości przedsiębiorstwa (w tym ściąganie wierzytelności i prowadzenie sporów z klientami).⁴

Faktoring jest formą finansowania krótkoterminowego dla podmiotów udzielających tzw. kredytów kupieckich, czyli stosujących odroczone terminy płatności wobec swoich odbiorców. Dla zachowania płynności finansowej podmioty muszą uzyskać wydłużone terminy płatności od swoich dostawców, aby rotacja należności i zobowiązań utrzymywała się na stałym poziomie. Problem powstaje w sytuacji, gdy podmiot musi stosować kredyt kupiecki wobec swoich odbiorców, ale jednocześnie jego dostawca nie udziela mu takiego kredytu. Istota faktoringu polega na sprzedaży wierzytelności za określoną cenę przez dostawców towarów lub usług na rzecz faktora (tj. banku lub innej wyspecjalizowanej jednostki finansowej). W stosunku prawnym faktoringu występują trzy podmioty prawne:

faktorant - dostawca towarów lub usług, który dokonuje sprzedaży przysługującej mu wierzytelności wobec dłużnika;
dłużnik - odbiorca towarów lub usług zobowiązany do zapłaty;
faktor - bank lub inna jednostka finansowa.

Faktoring jest operacją bankową czynną, która w swojej treści nawiązuje do dyskonta weksli lub do inkasa. Uczestniczący w tej operacji bank - faktor podejmuje się wyegzekwowania należności handlowych (wynikających z kontraktów gospodarczych), nawet w przypadku wystąpienia trudności płatniczych u dłużników. Zależnie od umowy faktoringu bank może spłacać wierzyciela jeszcze przed ściągnięciem długu - wtedy niejako w rolę instytucji kredytującej. Bank ma stosowne predyspozycje - organizacyjne, kadrowe, kapitałowe - do roli egzekutora długów. Ze względu na ryzyko i złożoność takiej operacji, bank pobiera odsetki dyskontowe oraz stosunkowo wysoką, umowną prowizje, wynoszącą często 10 - 20 % kwoty kontraktu handlowego, które mają kompensować udział w ryzyku, wcześniejsze dostarczenie środków pieniężnych wierzycielowi oraz koszt innych czynności (np. ewidencjonowanie rozliczeń), co różni istotnie faktora od ubezpieczyciela kontraktu.

Przed podpisaniem stosownej umowy bank analizuje możliwości płatnicze dłużnika. Umowa taka często obejmuje okres kilkuletni, a nawet bywa bezterminowa, z możliwością wypowiedzenia przez każdą ze stron. Ocena możliwości egzekwowania długów, oparta na analizie sytuacji finansowej i prawnej dłużnika, jest czynnością autonomiczną banku i nie podlega negocjacjom, podobnie jak ocena zdolności kredytowej. Bank nabywając wierzytelność przejmuje prawa wierzyciela z tą wierzytelnością związane, a ponadto wierzyciel - na żądanie banku - ma obowiązek przekazać posiadane instrumenty, służące wyegzekwowaniu długu.

Umowa faktoringu łączy faktora (bank) i faktoranta (posiadacza wierzytelności). Może występować w obrocie krajowym i zagranicznym. Bankowi jako faktorowi służy prawo zwrotnego dochodzenia względem faktoranta. Oznacza to, że jeżeli dłużnik odmówi zapłaty należności nabytej przez bank, to faktorant ma obowiązek zwrócenia bankowi kwot otrzymanych na poczet tejże należności.

Faktoring ściśle łączy się z przelewem wierzytelności. Polega na przelewie ich na faktora oraz świadczenie usług z tym związanych. Usługi grupują się zgodnie z funkcjami faktoringu, którym służą.

Podstawowe funkcje faktoringu to:

funkcja administracyjna,
funkcja zabezpieczająca,
funkcja finansowa.

Usługi związane z funkcją administracyjną to rozliczenia, monitorowanie spłat oraz ściąganie należności. Faktor sporządza poza tym dla faktoranta, w celach informacyjnych, zestawienia dotyczące płatności dokonywanych przez dłużników. Zwykle są one opracowywane w odstępach tygodniowych lub miesięcznych, w zależności od potrzeb faktoranta.

Korzystanie z funkcji administracyjnej faktoringu jest formą ograniczania pracochłonności obsługi wierzytelności w firmie. Wiąże się to z obniżeniem kosztów zatrudnienia, możliwością skierowania wysiłków kadry zarządzającej na sferą produkcji i sprzedaży, a przez to ze zwiększeniem efektów finansowych w firmie.

Funkcja zabezpieczająca faktoringu polega na przejęciu przez faktora ryzyka wypłacalności dłużnika, czyli ryzyka kredytowego. Jest to funkcja delkredere (del credere).

W Polsce ta funkcja faktoringu ma największe znaczenie. Prawdopodobnie potęguje to jeszcze fakt, że faktoringiem u nas zajmują się głównie banki, których działalność nieodłącznie kojarzy się z finansowaniem. Z funkcją zabezpieczenia ściśle związane są pozostałe funkcje. W przelewaniu wierzytelności na faktora i jej zaliczkowaniu niezbędna staje się funkcja administracja. Faktorant traci kontrolę nad wierzytelnościami dłużników. Jednocześnie, aby mógł sprawnie zarządzać swoją firmą, a przede wszystkim sprzedażą, musi wiedzieć, czy jego kontrahentem płaci terminowo. Ma to znaczenie w przypadku faktoringu pełnego, jak i niepełnego, gdyż:

nieterminowe wywiązywanie się przez dłużnika z płatności może wynikać z trudnościami w jego firmie lub ze specyfiki jego działalności;
przy utrzymujących się opóźnieniach należy ograniczyć współpracę z kontrahentem;
przy utrzymującym się braku płatności faktorant powinien wstrzymać dalsze dostawy;
stała kontrola płatności zapobiega rozluźnieniu się więzi między dostawcą i odbiorcą, czyli dłużnikiem.

Korzystanie z funkcji delkredere faktoringu jest formą zmniejszania ryzyka działalności firmy, alternatywną wobec ubezpieczenia.

0x08 graphic

Rysunek nr 2 Funkcje faktoringu i usługi z nim związane.

Rodzaje i przedmiot faktoringu.

Obrót gospodarczy wykształcił różne formy faktoringu. Na rynku polskim występuje on w następujących formach:

Faktorimg pełny - na faktora przechodzi ryzyko niewypłacalności dłużnika i w przypadku gdy dłużnik nie jest w stanie spłacić wierzytelności, faktor nie ma prawa w stosunku do zbywcy wierzytelności. Ta forma faktoringu jest korzystna dla zbywcy wierzytelności, bowiem po dokonaniu transakcji sprzedaży towaru lub usługi na rzecz dłużnika faktorant od razu dysponuje środkami finansowymi i wyzbywa się odpowiedzialności za ewentualną niewypłacalność dłużnika spoczywa na faktorze, który przy tej formie faktoringu analizuje głównie sytuację finansową dłużnika, jako zobowiązanego do zapłaty. Opłacalność faktoringu pełnego badana jest z punktu widzenia ryzyka faktora.

W obrocie gospodarczym wykształciło się bardzo niekorzystne przekonanie o braku odpowiedzialności za dokonanie płatności po terminie. Koszty faktoringu wobec faktora ponosi faktorant, któremu kwota wynikająca ze sprzedaży wierzytelności jest wypłacona z potrącenia dyskonta, można w taki sposób ukształtować postanowienia umowy, że terminy płatności będą zróżnicowane, a wartość transakcji uzależniona od terminu zapłaty. W takim przypadku następuje „wkalkulowanie” kosztów faktoringu w koszty transakcji; dłużnik ma możliwość decydowania o terminie płatności w trakcie trwania umowy, a faktorant nie traci płynności finansowej. Taki stan wyjaśnia sytuację prawno - finansową pomiędzy kontrahentami i pozwala na wykształcenie jasnych form współpracy.

Faktoring niepełny - obejmuje przejęcie ryzyka niewypłacalności dłużnika wobec faktora. Jest to zaciągnięcie kredytu krótkoterminowego przez faktoranta, bowiem w przypadku nie dokonania zapłaty przez dłużnika, on musi to uczynić na rzecz faktora. Ta forma faktoringu powinna w pierwszej kolejności znaleźć zastosowanie przy finansowaniu kredytów kupieckich udzielanych przez dostawcę dla godnych zaufania odbiorców, kiedy wydłużone terminy płatności wynikające ze specyfiki prowadzonej działalności. Faktorant ponosi odpowiedzialność wobec faktora i musi o tym pamiętać, wnioskując o udzielenie faktoringu niepełnego, bowiem obciążają go skutki niespłacenia kwoty wierzytelności w terminie.
Faktoring mieszany - to połączenie faktoringu pełnego i niepełnego. Faktor przejmuje ryzyko odpowiedzialności dłużnika wyłącznie do pewnej kwoty, natomiast odpowiedzialność spoczywa nadal na faktorancie. Rozwiązanie to jest rozłożeniem odpowiedzialności między faktora i faktoranta.

Szczególną formą jest faktoring tajny. Ta forma faktoringu niepełnego polega na tym, że dłużnik w ogóle nie zostaje powiadomiony o zawarciu umowy faktoringu. Faktorantowi może zależeć na zawarciu umowy faktoringowej w tej formie z uwagi na zachowanie dobrej współpracy z dłużnikiem. Praktyka wskazuje na to, że chociaż w umowie pomiędzy faktorantem a dłużnikiem nie zastrzeżono, że wierzytelność na dobrą współpracę pomiędzy kontrahentami, wierzyciel woli zaciągnąć kredyt krótkoterminowy, niż korzystać z faktoringu, który wprowadza w stosunek umowny trzeci przedmiot, najczęściej bank. Nieznajomość procedur związanych z faktoringiem, a często także brak dobrej woli po stronie dłużnika nie pozwalają wierzyielowi na korzystanie z tej formy finansowania krótkoterminowego, jaką jest faktoring. Faktoring tajny ma charakter faktoringu niepełnego i za ewentualne nieuregulowanie płatności w terminie ponosi odpowiedzialność faktorant. Obawy związane ze spłatą zobowiązań wobec banku lub innej instytucji finansowej, w przypadku gdy faktorant ma słabą sytuację finansową i ewentualne nieuregulowanie płatności w terminie spowoduje niemożność wykupu wierzytelności sprzedanej na czas faktora. Rozpatrując sytuację wykupu wierzytelności należy liczyć się z faktem posiadania informacji o istniejącej wierzytelności wyłącznie od faktoranta. W faktoringu tajnym brak poinformowania dłużnika o przelewie wierzytelności i tym samym uzyskania od dłużnika informacji np. o dokonanej kompensacie (formą zapłaty) może spowodować problemy z odzyskaniem środków zainteresowanych przez bank czy inny podmiot finansowy.

Niewątpliwym atutem stosowania faktoringu jako metody finansowania jest kwestia zabezpieczeń. Faktor może żądać zabezpieczeń w postaci weksli własnych lub poręczonych. Uproszczone formy zabezpieczeń stosowane w faktoringu pozwalają na korzystanie z tego finansowania przedsiębiorstwom, które nie otrzymały kredytu właśnie z uwagi na brak odpowiedniego zabezpieczenia.

Dodatkowe usługi przy faktoringu to m. in.:

ściąganie należności,
kierowanie upomnień do opieszałych dłużników,
windykacje należności,
okresowe badanie sytuacji ekonomiczno - finansowej dłużników,
udzielenie kredytów i pożyczek związanych z umową faktoringu,
rozliczanie transakcji między faktorantem i dłużnikiem,
opracowanie planów rozwoju firmy.

0x08 graphic

Rysunek nr 3 Przedmioty faktoringu.

Koszty faktoringu

Koszty faktoringu są ściśle związane z warunkami umowy faktoringu i z usługami świadczonymi przez faktora. Na koszty te składają się:

należność faktora z tytułu administrowania wierzytelnością;
należność za przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika, czyli za delkredere;
odsetki w przypadku zaliczkowania wierzytelności;
należność za czynności przygotowawcze przed zawarciem umowy faktoringu, a więc za zbadanie wiarygodności kredytowania faktoranta i dłużnika oraz przygotowanie umowy.

Należność za administrowanie liczy się głównie na podstawie:

wielkości obrotów klienta,
średniej kwoty faktury,
liczby dłużników,
fluktuacji dłużników (tzn. czy faktorant współpracuje ze stałym kręgiem odbiorców, czy też jego odbiorcy często się zmieniają?).

Między wysokością należności a czynnikami ją warunkującymi można zauważyć następujące zależności:

im większe obroty faktoranta,
im wyższe kwoty poszczególnych faktur,
im mniejsza liczba odbiorców,
im bardziej stały krąg odbiorców,
im mniejsza liczba reklamacji i obniżek cen z nimi związanych,
im krótszy średni okres płatności wierzytelności,

tym mniejsza będzie należność administracyjna i na odwrót.

0x08 graphic

Rysunek nr 4 Czynniki wpływające na wysokość prowizji administracyjnej

Należność za przejęcie delkredere powinna odpowiadać wysokości ryzyka. Wpływa na nią m. in.:

koniunktura w branży odbiorcy,
wiarygodność odbiorcy,
średni okres kredytowania,
rozproszenie wierzytelności na poszczególnych dłużników,
stosunek wierzytelności straconych do obrotu w roku ubiegłym.

Należność administracyjną i za delkredere pobiera się zwykle procentowo od wartości każdej przelanej wierzytelności. Za finansowanie faktorant płaci odsetki. Na ich wielkość wpływa:

wysokość kwot zaliczki,
stopa procentowa lub stopa dyskonta,

0x08 graphic

Rysunek nr 5 Czynniki wpływające na wysokość prowizji za delkredere

0x08 graphic

Rysunek nr 6 Czynniki wpływające na wysokość odsetek.

długość okresu zaliczkowania, liczonego od dnia zaliczkowania do dnia płatności.

Koszty najczęściej przybierają formę następujących opłat na rzecz faktora:

oprocentowanie,
prowizja przygotowawcza,
prowizja administracyjna,
prowizja za przejęcie delkredere.

Oprocentowanie związane jest z okresem finansowania, a co za tym idzie wysokość oprocentowania zależy od długości tego okresu. Im dłuższy okres, tym koszt odsetek wyższy. Oprocentowanie faktoringu może być pobierane z góry (wtedy przybiera formę dyskonta) lub z dołu. Zwrócić należy uwagę na to, że przy płatnościach z góry powinno być ono nominalnie niższe niż przy płatnościach z dołu, ponieważ wartość realna musi być taka sama.

Prowizja przygotowawcza faktora jest to wynagrodzenie płatne za przygotowanie umowy faktoringu. Prowizję tę pobiera się najczęściej procentowo od kwoty przyznanego limitu. Część faktorów rezygnuje z prowizji przygotowawczej.

Prowizja administracyjna jest to zarobek faktora z tytułu wykonywanych czynności administracyjnych i usług dodatkowych. Często zawiera ona również opłatę za przejecie delkredere.

Niektórzy faktorzy stosują tylko dwie opłaty, a mianowicie oprocentowanie i prowizję, która wówczas łączy w sobie cechy prowizji przygotowawczej, prowizji administracyjnej i opłaty za delkreder oraz dodatkowe usługi. Prowizję tę płaci się przy wykupie konkretnych wierzytelności i nalicza procentowo od wartości wykupywanej wierzytelności.

W przypadku faktoringu prowizja jest wyższa niż przy kredycie. Wynika to z tego, że jest to nie tylko prowizja przygotowawcza, jak przy kredycie, ale jednocześnie opłata dla faktora z tytułu wykonywanych czynności dodatkowych. Faktorant rekompensuje to sobie zmniejszeniem kosztów obsługi należności w swojej firmie, ponieważ część czynności przejmuje na siebie faktor. Zaznaczyć należy, że w Polsce większość faktorów inkasuje opłaty z góry.

Prowizja może być przyjęta w formie prowizji przygotowawczej lub prowizji administracyjnej , łączącej w sobie cechy prowizji przygotowawczej i marży faktora. Marża faktora jest pobierana w związku z kosztami, jakie ponosi on przy obsłudze faktoringu i za wykonanie usług dodatkowych.

Prowizja przygotowawcza może być ustalona kwotowo lub procentowo od wysokości przyznanego limitu. Jeśli nie jest ona pobierana, to musi być wkalkulowana w wysokość prowizji administracyjnej, która powinna być nieco wyższa.

Jeśli faktor nie pobiera dodatkowej opłaty za przejęcie delkredere, to wszystkie opłaty, tzn. odsetki i prowizje, są wyższe w przypadku faktoringu właściwego. Muszą one uwzględniać ewentualne koszty związane ze ściąganiem należności, windykacją itp.

Wpływ faktoringu na faktoranta.

Po podpisaniu umowy faktoringu faktorant może przekazać faktorowi kontrolę nad dłużnikami, wysyłanie do nich ponagleń oraz dokonywanie inkasa. Zmniejszy się przez to zakres pracy wykonywanej przez personel zajmujący się administracją dłużników. Może być on skierowany do zajmowania się innymi sprawami firmy. Faktorant może oszczędzać na wydatkach związanych z zatrudnieniem pracowników. Jeżeli przyjmiemy, że racjonalizacja polega na uproszczeniu i przyśpieszeniu przebiegu pracy oraz ewentualnym jej potanieniu to faktoring może dać taki efekt w firmie dostawcy.

Przez płynność firmy rozumie się jej gotowość do regulowania zobowiązań, czyli po prostu gotowości do zapłaty. Jest to stosunek aktywów bieżących firmy do pasywów bieżących. Faktoring znajduje odbicie w bilansie firmy.

W wyniku działalności faktoringu zwiększa się samo finansowanie w firmie. Nie musi ona korzystać z kredytów inwestycyjnych.

Kiedy firma nie ma problemów z płynnością, to nie potrzebuje korzystać z zaliczkowania. Może ograniczyć się do stosowania pozostałych funkcji faktoringu. Nie jest wskazane, aby firma ze środków uzyskanych z faktoringu finansowała inwestycje, ponieważ nie jest on źródłem uzupełnienia własnych kapitałów.

Faktorant w wyniku sprzedaży swoich uzyskuje środki pieniężne w momencie zaliczkowania. Kwota tych środków pieniężnych jest mniejsza niż kwota sprzedanych wierzytelności, bo pomniejszona o poniesione opłaty na rzecz faktora oraz o zablokowaną kwotę ( tzw. kaucję, czyli należności do faktora). W bilansie przedstawia się to następująco:

przed podpisaniem umowy faktoringu (przed sprzedażą wierzytelności):

po stronie aktywów ( w majątki obrotowym) mamy należności do odbiorców;

po sprzedaży wierzytelności faktoringowych:

po stronie aktywów:

zmniejszają się należności,
zwiększają się środki pieniężne:

opłaty poniesione na rzecz faktora są księgowane jako koszty finansowe, co zmniejsza zysk, a przez to maleją pasywa;
kaucja jest księgowana po stronie aktywów, jako należności do faktora.

Korzystanie z funkcji administracyjnej faktoringu zmniejsza koszty związane z obsługą wierzytelności w firmie. Są to koszty zatrudnienia, koszty lokalowe, maszyny i urządzeń biurowych, koszty uzyskiwania informacji, papieru itp. Korzystanie z funkcji delkredere również uwidacznia się w rachunku wyników dostawcy, ponieważ niemożliwe do przewidzenia koszty braku zapłaty przez dłużnika są zastępowane stałymi kosztami na rzecz faktora za przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika. Zaliczkowanie wierzytelności przed terminem płatności pozwala faktorantowi na wcześniejsze regulowanie jego zobowiązań wobec dostawców i korzystanie przy tym z rabatów. Skonto, w wysokości 2% wartości zobowiązania przy płatności gotówkowej, zamiast po 30 dniach, odpowiada stopie procentowej 24% w skali roku.

Dzięki korzystaniu z faktoringu (administrowaniu należnościami) kierownictwo firmy może skupić się na innych sferach jej działalności, tzn. produkcji i sprzedaży.

Rynek usług faktoringu w Polsce.

Faktoring w Polsce rozwija się od 1990 roku. Pierwszym bankiem oferującym usługi w tym zakresie był Bank Gospodarstwa Krajowego. Obecnie ta forma finansowania przedsiębiorstw staje się coraz bardziej popularna. W Polsce faktoringiem zajmują się przede wszytskim banki, które traktują go jako jeden z oferowanych produktów. Czasami tworzą w swoich strukturach oddzielne wyspecjalizowane sekcje, obok tradycyjnych form finansowania, oferują ten produkt. Na naszym rynku działa kilka wyspecjalizowanych spółek faktoringowych, których udziałowcami są głównie banki, a od niedawna zaobserwować można, że istniejące firmy leasingowe, oprócz swej podstawowej działalności, zajmują się również faktoringiem. Rynek usług faktoringowych rozwija się od kilku lat. Podobnie jak w krajach zachodnioeuropejskich, początkowo zajmowały się nim jedynie banki. Teraz możemy zaobserwować zjawisko tworzenia się firm faktoringowych. Powstają one z udziałem kapitału z banków. Niejednokrotnie udziałowcami są faktorzy zagraniczni. Należy podkreślić, że z pośród osiemdziesięciu kilku banków komercyjnych w Polsce aż ponad połowa oferuje faktoring.

Oferty faktoringu w bankach zawierają:

- większość banków oferuje faktoring niepełny;

- banki, które oferują faktoring pełny, traktują go jako produkt przeznaczony dla znanych klientów lub dla dostawców, których dłużnikami są firmy znane z rynku, o ugruntowanej pozycji;

- wszystkie banki pobierają odsetki z góry, jednocześnie z przelewem wierzytelności;

- w większości banków przedmiotem faktoringu są wierzytelności z terminem płatności do 90 dni.

Oferty faktoringu w firmach faktoringowych zawierają:

- prowizja jest pobierana z góry w momencie wykupu poszczególnych wierzytelności;

- firmy pobierają prowizje za przejęcie delkredere;

- faktoring płatny jest równie często proponowany jak niepełny.

Oferty usług faktoringowych różnią się znacznie od ofert banków. Ponadto inaczej wygląda system obsługi faktoringu w bankach i w firmach. Banki opierają się w swej działalności na przepisach prawa bankowego i NBP. Muszą dostosować swoją ofertę do nich. Jednocześnie faktoring w bankach może być tańszy niż w firmach faktoringowych. Banki skupują się na funkcji finansowania. Firmy mogą oferować klientom szerszą gamę usług towarzyszących. Funkcja administracyjna oraz zabezpieczająca jest w nich traktowana na równi z funkcją finansowania.

Obecnie w Polsce obserwować można, że:

- nie wykorzystywane są w pełni wszystkie funkcje faktoringu;

- najbardziej powszechna jest funkcja finansowania, natomiast nie wykorzystuje się dodatkowych usług z nią związanych, np.: okresu tolerancji, możliwości ustalenia nowego terminu płatności niż wynikający z faktury, jeśli propagowany termin jest późniejszy;

- funkcja administracyjna jest wykorzystywana częściowo, co wiąże się z obawą utraty kontroli nad płatnościami dłużnika; w ten sposób i faktor i faktorant wykonują tę samą pracę, kontrolując spłatę wierzytelności, ponieważ faktorant w umowie faktoringu nie zaleca faktorowi sporządzania dla niego informacji o dokonywanych płatności.

Zakończenie

Leasing i faktoring są stosunkowo młodymi formami pozyskiwania kapitału dla podmiotu gospodarczego. Osoba prowadząca działalność gospodarczą przy użyciu leasingu nie potrzebuje dużej gotówki, aby nabyć potrzebny jej środek trwały np.: samochód albo inne urządzenie. Koszty związane z leasingiem pokrywane są z bieżących dochodów uzyskiwanych dzięki pracy wykonanej na podmiocie leasingu. Korzystający nie musi, więc posiadać dużej gotówki, aby zakupić sprzęt potrzebny do wytwarzania towarów lub usług wynikających z jego działalności gospodarczej.

W przypadku faktoringu umowa zostaje zawarta między faktorem (bankiem) a faktorantem (dostawcą, sprzedawcą lub świadczącym usługi). Na jej podstawie faktor nabywa wierzytelności faktoranta z tytułu umów dostawy, sprzedaży lub świadczenia usług.

Podmiot gospodarczy korzystający z faktoringu ma zapewniony stały dopływ środków pieniężnych. Ma również możliwość odroczenia płatności. Faktoring jest formą wspierania płynności płatniczej.

W tej pracy starałam się przedstawić duże możliwości pozyskiwania kapitałów przez podmioty gospodarcze. Uważam, że są to bardzo korzystne metody dlatego, że nie wymagają od korzystającego z nich dużych środków finansowych.