1.Przedmiot i zakres socjologii polityki

-ta część teorii socjologicznej, która wyjaśnia zjawisko, walki i sprawowania władzy.

Socjologia polityczna

-Relacja pomiędzy polityką a społeczeństwem

W międzydyscyplinarnej nauce o polityce musimy uwzględnić ekonomię polityczną

Nie redukowana socjologia polityki (czyli nie ograniczająca się do zjawisk socjologicznych ale także omawiająca teorię polityki) skupić się musi na:

1. umiejscawianiu konkretnych koncepcji doktrynalnych w historii, omawianie ich genezy i funkcji z pkt. Widzenia układu sił społecznych.

2. Interpretacja doktryn z rzeczywistym działaniem instytucji politycznych i obywateli.

3. Wykorzystywanie uzupełniających się dokumentacji o myśli politycznej

Socjologia jest nauką historyczną, gdy interpretuje badaną rzeczywistość

1. w procesie przemian

2. w kontekście historycznym w którym badana rzeczywistość występuje

Ogólnoteoretyczna część socjologii polityki , określa społeczne podstawy i efekty instytucji władzy w społeczeństwie.

Mamy tu do czynienia z prawami i hipotezami wyjaśniającymi zależności między niepolitycznymi zjawiskami społecznymi a polityką<- to właśnie jest socjologiczna teoria polityki

Jeśli chodzi o część szczegółową to do tego należą przede wszystkim:

1. socjologia ruchów politycznych i partii

2. socjologia państwa i jego poszczególnych instytucji( wojsko, administracja itp.)

3. Socjologia zachowania politycznego

4. Socjologia międzynarodowych stosunków politycznych

2. Historia socjologii polityki

PLATON (427- 347)

1. „Państwo” , „Prawa”

2. Zauważa ,że istnieje związek między istnieniem wojen a ustrojem wewnętrznym państwa, wojna nie może być prowadzona bez ludzi więc musi powstać klasa żołnierzy

3. dzieli ludzkie potrzeby i pracę

4. Przemiany historyczne - są to długotrwałe zmiany w sposobie życia ludzi, zwłaszcza migracji i zmiany z pasterstwo na rolnictwo

5. Nakazywał także zniesienie nierówności dziedziczenia, nakazywał odebranie rodzinom wpływu na dzieci

ARYSTOTELES(384- 322 PNE)

1. ”Polityka”

2. Wyciąga wniosek ,że społeczeństwo jest wcześniejsze od jednostki. Analizuje powstanie państwa i społeczeństwa

3. Tworzy koncepcje organistycznej teorii społeczeństwa, uważał ,że demokracja winna się opierać na stanie środkowym, czyli na średnio zamożnych

IBN CHALDUN (1332-1406)

1. „Prolegomena do historii”

2. Tunezyjski Berber

3. socjologia ma szukać praw społecznych w drodze obserwacji i logicznych rozważań

4. Wg niego jedynie człowiek poszukuję władzy

5. Analizuje więź społeczną na podst. Plemion koczowniczych, wyciąga wnioski- iż z niej wychodzi życie polityczne

6. Twierdzi, że konflikt jest siłą napędową rozwoju,

7. Wprowadza teorię krążenia elit

NICCOLO MACHIAVELLI (1469-1527)

1. „Książe”

2. nakazywał uczyć się na historii, która się powtarza

3. „cel uświęca środki”

4. Działalność polityczna = egoistyczne dążenia ludzkich zmierzających do korzyści materialnych

5. Nie ma ustroju idealnego, są ustroje adekwatne do sytuacji

JEAN BODIN (1539-1596)

1. „6 ksiąg o Rzeczypospolitej”

2. teoria o powstaniu państwa poprzez podbicia jednej grupy poprzez drugą

3. Gumplowicz ją później rozwinie

THOMAS HOBBES (1588-1679)

1. „Lewiatan”

2. Teoria psychologiczna, strach przed innymi ludźmi (władzą)

3. Zauważał związek pomiędzy własnością prywatną a państwem

JOHN LOCKE(1632-1704)

1. „ 2 Traktaty o rządzie”

2. klasyk burżuazyjnej koncepcji liberalnej

3. broni własności prywatnej

4. Społeczność nie jest upolityczniona dopóki nie spełni kilku warunków:

1. zjednoczenie terytorialne

2. wspólne prawo

3. istnienie władzy zdolnej do rozstrzygania sporów

5. Wg niego władza polityczna istnieje dlatego ,iż ludzie chcą utrzymać własność. Czyli pochodzi od ochrony własności prywatnej

6. Odróżnienie rządu od państwa, istnieją 2 rodzaje umów:

1. umowa społeczna którą ustanawia państwo

2. umowa rządowa tworzona przez rząd, rewolucja obala rząd nie państwo

7. Zgoda na rewolucję -> gdy rząd łamię umowę rządową lud( państwo) może ten rząd obalić

DAWID HUME (1711-1776)

1. Odrzuca koncepcję umowy społecznej na rzecz tezy, iż u podstaw każdego państwa leży siła w postaci zagarnięciu władzy lub podboju

MONTESQUIEU(1689- 1755)

1. „O duchu praw”

2. nie ma absolutnie złych albo absolutnie dobrych systemów ( Machiavielli) ,zależy od warunków które go stworzyły

3. Instytucje muszą być dostosowane do charakterów ludów, a ten charakter jest produktem warunków geograficznych

4. Harmonia władzy- harmonijne współdziałanie instytucji

5. Założenie o kontroli instytucji politycznych przez państwo

JOHANN GOTTFRIED VON HERDER

(1744-1803)

1. Idzie dalej z teorią geograficzną, ale twierdzi ,że warunki geogr. Nie wpływają wprost na instytucję, lecz przez obyczaje

EDWARD BURKE (1729-1803)

1. Przeciwnik rewolucji

2. Twierdził, że ustrój polityczny powstał nie poprzez jakieś zasady ale stanowi rezultat długotrwałego rozwoju historycznego

3. Tym tłumaczył konserwatyzm, zapominając jednak o dynamice historii

ADAM FERGUSON (1723-1816)

1. Przyjmuję dynamizm historii jako podstawę rozumienia polityki

2. Podstawą rozwoju jest nie harmonia lecz konflikt i walka

XIX wiek GUIZOT THIERRY, THIERS

1. dzieje tworzone są przez lud

2. rewolucja jest rezultatem sprzeczności społecznych

3. pochodzenie klas i władzy państwowej sięga do podbojów plemiennych

de GOBINEAU

1. „Esej o nierówności ras ludzkich”

2. rasizm

LELEWEL

1. Polak

2. Powrót do demokracji gminnej

CHARLES DE TOCUEVILLE

1. „O demokracji w Ameryce” „Dawny ustrój a rewolucja”

2. rewolucja nie jest wtedy gdy żyję się najgorzej lecz wtedy gdy zapoczątkowana poprawa rozbudza apetyt mas

3. nowy ustrój polityczny- Ameryka-jeden z pierwszych komparatystą -porównał Amerykę i Francję

AUGUST COMTE

-powtarzał za innymi teorię o państwie

HERBERT SPENCER

1. „Właściwa sfera rządu”

2. Państwo to spółka akcyjna powstała aby chronić interesy obywateli

3. Czyli funkcje państwa określone są przez interesy ekonomiczne obywateli

4. Wprowadza teorię rozwoju ustroju politycznego od pokoju i wojny

1. społeczeństwo walczące to ustrój wojowniczy posiada kilka cech

• scentralizowana gospodarka

• zmilitaryzowany ustrój

• podporządkowanie jednostki interesom państwa

2. pokojowy

• społeczeństwo industrialne

• chronienie praw jednostki

• cel= bogacenie się

GEORG HEGL

1. „Filozofia prawa” „ Konstytucja niemiecka” etc.

2. Nowoczesne państwo to monarchia konstytucyjna z silną biurokracją

3. Prawna struktura państwa jest płynna

4. Życie polityczne jest kształtowane przez aktualne prądy epoki i kulturę

5. „społeczeństwo obywatelskie” - system instytucji stworzonych do ochrony interesów obywateli

6. koncepcja pluralizmu politycznego- zorganizowanie grup pośredniczących pomiędzy obywatelami a państwem

POLACY

ANDRZEJ FRYCZ MODRZEWSKI

1. „ O naprawie Rzeczypospolitej”

2. państwo to organizm- wszystkie członki muszą czuć się dobrze

3. chciał pomóc chłopom, mówił o wolności dla możnych

4. 2 narody po obserwacjach podziału klasowego w Polsce - bogaci i biedni

HUGO KOŁŁĄTAJ

1. „ Rozbiór krytyczny zasad historii o początkach rodu ludzkiego”

2. Państwo powstaje gdy powstaję własność Ziemi

STANISŁAW STASZIC

1. „Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego” „ Ród ludzki”

2. podzielił ustroje

1. arystokracja władza w rękach części obywateli

2. monarchia - jeden człowiek

3. demokracja- wszyscy obywatele

3. chciał wprowadzić równość ekonomiczną by doprowadzić do demokracji

4. dynamiczne życie polityczne

5. feudalizm pochodzi od podboju

!MARKSISCI!

1. „Kapitał”

2. Stosunki polityczne- walka o władzę i jej sprawowanie,, wynikają na podłożu stosunków społeczno- ekonomicznych i są prze nie warunkowane.

3. Baza-ekonomia nadbudowa- polityczna

4. Teoria, iż stosunek sił wytwórczych do stosunku produkcji tworzy całokształt stosunków społecznych

5. Jeśli dochodzi do sprzeczności pomiędzy tymi siłami jedynym rozwiązaniem jest rewolucja

6. Polityka jest nie tylko odzwierciedleniem stosunków poza politycznych ale także je kształtuję

7. Baza jest chroniona przez nadbudowę,

8. nowa nadbudowa pomaga okrzepnąć nowej bazie zwłaszcza w socjalizmie

9. Państwo i prawo służy interesom klasy panującej, jest wytworem sprzeczności klasowych

10. Klasa panująca ekonomicznie panuje ideologicznie i politycznie

11. Byt określa świadomość, poglądy polityczne tworzą się przez zdeterminowanie interesów

12. Analiza położenia społecznego klas, warstw i grup społecznych jest punktem wyjścia jeśli chodzi o masowe zachowanie polityczne

13. Marks analizuję wojsko jako składnik polityki

14. Analizuję rolę idei

15. Zmiana ustroju dokonuję się za pomocą rewolucji, teoria kasy robotniczej

BERNSTEIN

1. zmiana ustroju może się dokonać bez rewolucji

2. został za to ostro skrytykowany chociażby przez KAUTSKIEGO I PLECHANOWA

JEAN JAURĖS

1. „Nowa Armia”

2. reforma armii, wprowadzenie jednostek milicyjnych

RUDOLF HILFERDING

1. analizował strukturę stosunków międzynarodowych

2. nowa teoria imperializmu- system światowy który zostanie obalony w wyniku zaostrzania się sprzeczności międzynarodowych

OTTO BAUER, KARL RENNER

1. Naród - wspólnota charakteru wyrażająca się w kulturze

2. Mniejszościom narodowym ma być przydzielona autonomia kulturowa

RÓŻA LUKSEMBURG

1. droga do rewolucji - strajk generalny

2. partia ma pomagać robotnikom, ale nie wyolbrzymiać własnej roli

WŁODZIMERZ LENIN

1. odrzuca tezę o bazie i nadbudowie

2. uważał ,że Rosja jest w najlepszym stadium dla rewolucji bo sprzeczności klasowe osiągnęły apogeum

3. teoria o dyktaturze proletariatu pozwala na pełną kontrolę partii

JULIAN HOCHFELD

1. marksizm jako wolna idea bez dogmatów

ANTONIO GRAMSCI

1. „Notatki encyklopedyczne”

2. Polityka- rządzeni/ rządzący

3. Socjologia- analiza władzy, nie jako siły tylko jako hegemonie ideologiczną

4. Przywołuję „Księcia”, partia ma być nowym księciem

5. Powtarza za Heglem że musi być społeczeństwo obywatelskie

6. Ukryta krytyka komunizmu

INNE TEORIE SOCJOLOGII POLITYKI

Darwinizm społeczny i teoria podboju

• IBN CHALDUN

• JEAN BODIN

• THOMAS HOBBES

• ADAM FERGUSON

Teoria powstania państwa na drodze podboju jako przeciwieństwo teorii marksistowskie o sprzecznościach klasowych

WALTER BAGEHOT

• „Fizyka i polityka”

• eliminacja grup gorszych zwyczajach przez lepsze grupy

• teoria o 3 stadiach ewolucji historii politycznej

1. tworzenie się zwyczajów

2. podbój tworzących narody i państwa

3. cywilizacja

LUDWIK GUMPLOWICZ

• „der Rassenkampf”

• ludzie mają wrodzoną nienawiść

• rasa- naród nie antropologia

• teoria wyłaniania się plemion niezależnie od siebie, co później prowadziło do podboju słabszych przez silniejszych

• ewolucja państwa poprzez rozwój terytorialny

GUSTAW RAZNHOFER

• ludzie pochodzą od jednego plemienia

• plemiona powstały w wyniku walki o byt

• podział na rasy, narodu naturalną konsekwencją walki o byt

FRANZ OPPENHEMER

• „der Staat”

• jedynie ludy pasterskie były państwo twórcze w odróżnieniu od myśliwskich

THOMAS HUXLEY

• Podział na ewolucję społeczną i biologiczną

• Państwo= metoda kontroli społecznej ograniczająca działanie praw biologicznych

Krytycy darwinizmu twierdzą iż podbój prowadzi nie do wyłonienia najsilniejszych ale niszczy naturalny dobór

Teoria powstania państwa przez podbój także została skrytykowana, jednak pewne jest ,że odgrywał on znaczną rolę w historii

TEORIA ELIT

THOMAS CARLYLE

1. „O bohaterach, czci dla bohaterów i bohaterstwie”

2. Wszystko co stało się w historii jest dziełem wyjątkowych jednostek

3. Gdy masy przejmują władzę następuję upadek cywilizacji

GUSTAVE LE BON

1. „Psychologia tłumu”

2. Psychika tłumu różni się od psychiki jednostki, tłum jest dogmatyczny i emocjonalny

3. Gdy tłum decyduję o polityce nasilają się negatywne zjawiska

VILFREDO PARETO I GAETANO MOSCA

1. Mosca „ Klasa panująca”

2. Władza musi być w rękach mniejszości

3. Władza przechodzi z mniejszości do mniejszości nigdy do większości

4. Ideologia służy tylko uzasadnieniu posiadania władzy

5. 2 tendencje w historii

• arystokratyczna - elita zamknięta, nie odnawia się z mas

• demokratyczna - odnawia się z mas, otwarta

6. Pareto- działanie nie racjonalne, to do czego ludzie dążą nie jest tym czego chcą

7. Rezydua - popędy, ukryte derezyduą

8. Jeśli ktoś nadający się na elitę nie może do niej trafić trafia do opozycji- kontr elity

9. Gdy kontr elity jest więcej obala ona elitę i sama obejmuje władzę- cyrkulacja władzy

KARL MANNHEIM

1. Pozycja społeczna określa ideologię

Ocena teorii, 3 warstwy

1. ideologiczna- światem rządzą i rządziły elity

2. socjologiczna - wytłumaczenie podziału władzy

3. empiryczna- analiza ekip kierowniczych

Socjologia partii politycznych

M. OSTROGORSKI

1. „Demokracja i organizacja partii”

2. pionier porównywania

3. partie rządzone są przez aparat partyjne więc nie są demokratyczne

ROBERT MICHELS

1. Każda organizacja ulega oligarchizacji

Czyli

• ukształtowanie biurokracji

• zmiana celów organizacji

• rosnące różnice pomiędzy władzami a masami

• centralizacja władzy

MAX WEBBER

1. „Gospodarka i społeczeństwo”

2. rozdział władzy i panowania ( możliwość wydawania rozkazów)

3. panowanie to relacja między władzą a rządzonymi

4. Analiza legitymizacji władzy

5. 3 rodzaje panowania

1. Panowanie tradycyjne: władza istnieje od zawsze, władca to pan rządzonego. Tradycja jedynie ogranicza pana

• starożytny Egipt

• „sułtanizm” - bez ograniczeń

wojsko potrzebne powinno składać się

• niewolników

• najemników

• wynagrodzonych ziemią

• dowodzone przez elitę

2. panowanie charyzmatyczne, władza opiera się na cechach władcy

• problem następstwa (wybrany przez wodza, wybrany przez pomocników wodza)

3. Panowanie legalne- panowanie prawa

• wszelka norma może być prawem, i musi być respektowana

• prawo- reguły abstrakcyjne które się dostosowuję się do rzeczywistości

• władca- są przełożonymi, mają własne obowiązki

• obywatele są wolni, nie są sługami władcy

Biurokracja

1. sprawy są kierowane w sposób ciągły

2. są one kierowane za pomocą norm i zasad

3. władza funkcjonariusza nie pochodzi od jego cech lecz od hierarchii

4. środki dla władzy nie są własnością prywatną

5. Urzędy nie mogą być sprzedawane

6. Funkcjonowanie opiera się na obiegu dokumentów

Funkcjonariusz organizacji

1. Człowiek osobiście wolny

2. Człowiek sprawujący władze dzięki regułom

3. Wykwalifikowany

4. Zatrudniony na cały etat

5. Regularnie opłacany

III PODSTAWOWE PODEJŚCIA BADAWCZE SOCJOLOGII POLITYKI

1. EMPIRYCZNE BADANIA

Najbardziej rozwinęły się w USA

1. badania nad zachowaniem wyborczym (politycznym ogólnie rzecz biorąc)

2. badania nad partiami politycznymi

3. badania świadomości politycznej, opinii publicznej

4. badania stosunków międzynarodowych

A) zachowanie polityczne

wyróżniamy metody

• analiza statystyczna

• wywiady

• obserwacja zachowań politycznych

zachowanie polityczne- działania jednostki o charakterze werbalnym i nie tylko, które odnoszą się do roli w pewnej zbiorowości politycznej

analiza statystyczna powstała w okresie międzywojennym

nie chodzi już tylko o zachowanie polityczne ale także o zależnościach pomiędzy polityką a grupami społecznymi

są 2 istotne problemy związane z danymi podanymi a nie obliczonymi przez badacza

• badacz musi polegać na istniejących danych i nie może sprawdzić wiarygodności( możliwość poprawienia wyniku)

• badacz nie może ustalić psychologicznego punktu widzenia, nie wiadomo dlaczego ludzie tak głosowali

KARL DEUTCH

GEORGE GALLUP - przedwyborcze sondaże

Badania ankietowe i wywiady

• są subiektywne

• badania tworzą sytuację sztuczną

Eksperymenty laboratoryjne

• Od lat 70

• Wzorowane na prawdziwych konfliktach gry

2 problemy

• sytuacja sztuczna

• możliwość negatywnego wpływu na badanych

Badania nad zachowaniem wyborczym

Zachowanie wyborcze- całość czynności wykonywanych w związku z kampanią wyborczą, a także postawy tworzone w trakcie tych czynności

Badania są przeprowadzane w warunkach:

• ważne kwestie ogólnopaństwowe są przedstawiane przed sąd ogółu

• istnieje aparat stworzony by zarejestrować głosowanie

• warunki szczególnego zaktywizowania opinii publicznej

zagadnienia związane z analizą:

• interpretacja wyników

• mechanizm kampanii

• kontrowersyjne zagadnienia

• preferencje wyborcze a pozycja społeczna, zawód itp.

• Zmiany postawy wyborców

W zależności od typu głównych zainteresowań badawczych i za tym idzie od wybranych metod badawczych wyróżnić można kilka socjologicznych badań wyborczych

1. Kierunek statystyczny

HAROLD GOSNELL

• Ciekawa teoria, im większa siła jakieś grupy na danym terenie tym większe poparcie ma partia która jest najbliżej tej grupy

Badania te potrafią zbudować mapę „geografii politycznej” danego kraju, czyli mapę względnie trwałego poparcia dla danego obozu politycznego

Ograniczenia:

• Nie pozwala na analizowanie indywidualnej decyzji jednostek

• Mała przydatność do prognoz

2. Kierunek sondażowy

Są to badania oparte na jakiejś próbie reprezentatywnej( musi być odwzorowaniem populacji)Można poddać analizie motywacje wyborców

Lata 30 - GEORGE GALLUP

Lata 40 - badania sondażowe naukowe, badania nad zależnością pozycji społecznej a zachowaniem wyborczym

Badania sondażowe badają decyzje w danym momencie, można porównać decyzje przed i po wyborcze

Powstały badania panelowe- czyli badania co jakiś czas tej samej próby

Ograniczenia:

• Badany nie musi podawać prawdziwego powodu dlaczego akurat głosuję na daną partię

3. Kierunek historyczny

Jest to potraktowanie badania wyborczego jako studium kampanii rozpatrywanej z punktu widzenia danych „obiektywnych” oraz opinii jej organizatorów.

Polega ona na opisaniu i przeanalizowaniu przebiegu kampanii wyborczej

Musi przy tym korzystać z gazet politycznych, materiałów propagandowych i poprzez wywiady tworzyć własne źródła

Ważny tu jest nie wyborca ale mechanizm kampanii

2. Badania nad partiami politycznymi

Pierwsi którzy zajęli się badaniami partii

OSTROGORSKI

MOSCI
PARETO

W okresie międzywojennym powszechne zainteresowanie partiami faszystowskimi

DUVERGER

1. partia nie jako odbicie ideologii społeczeństwa ale jako instytucja

2. Partia - organizacja służąca elitom (patrz LE BON PARETO itp.) do walki o władze

V.O KEY I SAMUEL ELDERSVELD

3. Opinia publiczna

Lata 20 WALTER LIPPMANN

1) „Opinia publiczna”

3. Opinia publiczna nie może kierować sprawami państwa, gdyż nie jest racjonalna zbyt emocjonalna i nie nadąża za tokiem wydarzeń

4. Opinia publiczna działa wg stereotypów

Badania nad wpływem propagandy na opinię społeczną

Badania nad tolerancją i nietolerancją w opinii publicznej

4. Badanie stosunków międzynarodowych

2 aspekty

• zastosowanie socjologicznej metody interpretacji zjawisk politycznej

a) analiza zależności istniejących pomiędzy zmiennymi społecznymi a stosunkami międzynarodowymi

• wykorzystanie w dziedzinie metod zbierania przetwarzania i interpretacji informacji, które zostały rozwinięte w badaniach socjologicznych

MIEDZYNARODOWE BADANIA PORÓWNAWCZE

TOCQUEVILLE

GUMPLOWICZ

WEBBER

Celem jest uzyskanie wniosków wykraczających po za skalę jednego kraju

GABRIEL ALMOND

SIDNEY VERBA

Lata 60

- „Civic culture”

• Różne badania, nad uczestnictwem kobiet w polityce itp.

PODEJŚCIE HISTORYCZNO- PORÓWNAWCZE

Natchnieniem był MAX WEBBER

Ta nauka zajmują się nie tylko porównywaniem ale i obserwacją na tle historii

Problematyka

1. Modernizacja krajów zacofanych

WALT ROSTOW

• np. próba analizy rozwoju Grecji od starożytności do współczesności (D. APTER)

2. Analiza powstania i funkcjonowania zachodniej demokracji

Wnioski:

• znaczenie stopniowego rozszerzania praw wyborczych

• trudności demokratyzacji państw zróżnicowanych etnicznie

• Porównywania bloku socjalistycznego i zachodu

• Teoria Brzezińskiego o istnieniu tych dwóch systemów dlatego ,że są zdolne do rządzenia

• Wniosek o podobnych nierównościach społecznych w bloku socjalistycznym i kapitalistycznym

3. Rewolucje i przewroty polityczne

BARONGTON MOORE

• analiza sytuacji rewolucyjnej ( czyli przed) do rzeczywistej rewolucji

• analiza kryzysów demokracji w państwach (LINZ STEPAN

4. od dyktatury do demokracji, konsolidacja systemów demokratycznych

LINZ I STEPAN

TEORETYCZNE ZAŁOŻENIA SOCJOLOGII POLITYCZNEJ

Władza jako zjawisko socjologiczne

1. behawioralna w myśl której władza to szczególny typ zachowania polegający na możliwości modyfikacji zachowań innych ludzi

2. teleologiczne wg których władza jest to spełnianie pewnych celów, wytwarzanie pewnych skutków

3. instrumentalne, traktujące władze jako możliwość stosowania szczególnych środków , zwłaszcza przemocy

4. strukturalne, ujmujące władzę jako pewnego rodzaju stosunek między rządzącymi a rządzonymi

5. władza jak wpływ na ludzi

6. konfliktowe definiujące władzę jako możliwość podejmowania decyzji, regulujących podział dóbr w sytuacjach konfliktowych

-Ogólnie rzecz biorąc-> Jan ma władzę nad Piotrem zawsze i tylko wtedy ,gdy zgodnie z normami obowiązującymi w społeczeństwie, Jan ma prawo rozkazywać Piotrowi, a Piotr winien jest posłuch rozkazom Jana

Władza nie istnieje bez posłuchu

Władza polityczna jest to pewien aspekt stosunku pomiędzy wielkimi grupami społecznymi

-Władza polityczna to - wszelka zorganizowana na zasadzie przymusu władza jednej grupy ludzi do innej

Oprócz wymienionych przy przykładzie Jana i Pawła warunków ( posłuch, warunki społeczne) trzeba :

• istnienie społecznego podziału między grupą sprawującą władzę a grupą poddaną

• istnienie zorganizowanego przymusu

• legitymizacja władzy, a więc istnienie społecznie akceptowanych norm dzięki którym władza może liczyć na posłuch

Władza państwowa to nie władza polityczna! Choć posiada ona części władzy politycznej.

Władza państwowa ma szczególne cechy, jest władza sprawowana za pomocą wyodrębnionego aparatu na określonym terytorium , na którym państwo posiada suwerenność. Może się zwrócić się do prawnej przemocy

Panowanie klasowe

1. kapitalista przywłaszcza sobie owoc cudzej pracy

2. kapitalista- kierownik, a robotnik wykonuje polecenia

3. kapitalista narzuca umowę o pracę robotnikowi

4. kapitalista wpływa na robotnika po za bramy miejsca pracy

5. kapitalista ma ogromne wpływy w społeczeństwie dzięki pieniądzom

6. Państwo ustanawia prawo przychylne kapitaliście

7. panowanie ideologiczne

Ogólnie- panowanie klasowe powstaje wtedy gdy państwo wspomaga tylko jedną klasę, tą panującą

2. Władza i interesy społeczne

interes człowieka lub grupy można przeto nazwać dążenie ,którego realizacja w określony warunkach sprzyja zaspokojenie maksymalnej liczby potrzeb

rodzaje interesów

1. interesy klas społecznych, wynikające z ich miejsca w społeczeństwie

2. interes narodowościowy w wielonarodowościowych państwach

3. grup regionalnych społeczności lokalnych

4. interes warstw społecznych

5. grup demograficznych

6. grup wyznaniowych

7. elit politycznych i biurokracji

1 Obiektywna relacja między władzą a interesami

1. strukturalna

2. behawioralna ( władza polityczna podejmuję decyzje dobre dla grupy uprzywilejowanej)

Pytanie kto rządzi nasuwa dwa kolejne problemy

• jakie instytucje i w jakim zakresie rządzą

• z kogo składa się grupa przywódców politycznych

Kto rządzi ??

• w rozwiniętych krajach kapitalistycznych- klasa posiadająca lub z ekonomicznie uprzywilejowanych, wysoko wykształconych

• mniej rozwinięte- głw wojskowi , częste dyktatury

• socjalistyczne- wpierw byli robotnicy i chłopi lub synowie takowych, to później władze przejmowali ludzie z wykształceniem wyższym , a pracujący głw w aparacie politycznym (stagnacja składu elit)

Typy psychologiczne

1. stosunek przywódcy do świadomości

2. zrozumienie przez przywódcę interesu klasowego którego chce być przedstawicielem

3. charakter przywódcy

• oportunistyczny ( kalkulacja szans i środków)

• awanturniczy ( bez kalkulacji)

• rewolucyjny realista ( mimo maksymalnego celu występuję kalkulacja)

idealne typy przywódcy wg Wiatr:

• prorok

• wyzwoliciel

• ewolucjonista

• strażnik

• reformator

dodatkowo by zrozumieć polityka trzeba znać :

• stosunek do swojej ideologii

• stosunek do zwolenników

• do przeciwników

• widzenie rzeczywistości

Sprawowanie władzy

1. proces podejmowania decyzji - decyzje dzielimy na

• dalekosiężne

• krótkofalowe

2. wcielanie w życie podjętych już decyzji

Legitymizacja władzy

Jest to uznanie władzy za prawowitą, jest to świadomość ,że ci którzy sprasowują władzę mają do tego prawo

Wg BEETHAMA 3 poziomy: reguł, przekonań i zachowań

1. Władza jest nabywana i sprawowana zgodnie z przyjętymi regułami- czyli w monarchii dziedziczenie tronu, w demokracji wybory

2. Władza jest legitymizowana , jeśli reguły władzy znajdują oparcie w przekonaniach władcy i rządzonych. Np. ZSSR za Stalina

3. Władza jest legitymizowana bo tak pokazują masowe zachowania

Legitymizacje można stracić

Deligimityzacja:

• poruszenie norm prawnych

• nieskuteczność

Ekonomia i polityka

Władza ekonomiczna a władza polityczna

Władza ekonomiczna w czystej postaci nie zawiera przymusu

Można odróżniać władze polityczną i ekonomiczną ale trzeba pamiętać, że jedna wpływa na drugą

W kapitalizmie władza ekonomiczna uzależnia polityczną, a rynek kapitalistyczny otwiera przed potentatami ekonomicznymi szerokie możliwości działań pozaekonomicznych

W państwach socjalistycznych, gospodarka była centralnie sterowana.

-industrializacja

-kolektywizacja rolnictwa itp.

Skutki gosp. Centralnie sterowanej

• cele brane nie ze względu na korzyści i straty a na politykę i ideologię

• powstanie i rozwój nowej struktury klasowo-warstwowej (biurokracja) i przywileje dla nich

W okresie przejściowym pomiędzy socjalizmem a kapitalizmem, do nowej klasy posiadaczy wchodzą głw (Rosja) przedstawiciele starego systemu

Polityczne czynniki rozwoju ekonomicznego

Wpływ polityki na procesy rozwoju ekonomicznego

Wg ROSTOWA historia ludzkości dzieli się na 5 stadiów na podst. Ich ekonomiki i strukturze politycznej, ideologii i kultury

1. społeczeństwo tradycyjne- przed Newtonowskie rolnicze

2. rozwój warunków wstępnych do startu ekonomicznego- XVII i XVIII wiek, rozwój techniki

3. okres startu- industrializacja,

4. dojrzałość ekonomiczna- bardziej skomplikowany przemysł

5. era masowej konsumpcji- USA lata 20,

Rola stosunków politycznych w ogólnym procesie rozwoju społecznego

1. stwarzanie warunków ułatwiających powstanie nowej formacji społeczno- ekonomicznej za pomocą wszelkich środków

2. umożliwianie realizacji takich posunięć ekonomicznych- jak np. akumulacja kapitału, budowa dróg, roboty wodne

3. regulowanie stosunków podziału w drodze narzucania poszczególnym klasom i warstwom społecznym takiego rozwiązania które jest optymalne, z punktu widzenia równowagi społecznej

Współczesne państwo a reprezentacja interesów grupowych

XX wiek przyniósł zmiany, które spowodowały ,że paradygmat klasowego panowania - tak istotny dla teorii państwa stworzonej przez Marksa , a także MAXA WEBBERA - nie wystarcza już dla zrozumienia związków między polityką a interesami grupowymi w tym klasowymi

Istnieją 3 ważne teorie związku interesów grupowych z polityką

1. Marksistowska - państwo to narzędzie klasy panującej

2. Koncepcja pluralistyczna - DE TOCQUEVILLE czyli państwo to arena ścierających się interesów klasowych

3. Neokorporatywna- z lat 70 i 80, jest to szczególny proces społeczno- polityczny, w którym organizacje reprezentujące monopolistyczne interesy wdają się z agendami państwowymi w polityczną wymianę przynoszącą efekt w postaci z 1 strony pewnych decyzji politycznych a z 2 nadawania owym organizacjom dwoistej roli reprezentantów : interesów i realizatorów polityki

Charakter narodowy, kultura polityczna i ideologia

Kultura - osobowość- polityka

Kultura to

1. ogól wytworów działalności ludzkiej, materialnych i nie, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym pokoleniom

2. wytwory ludzkiej pracy

3. wzory postępowania i oceny wartościujące

4. instytucje organizujące ludzkie zachowania jeśli

1. wynik ludzkiej dzałalności

2. są obiektywne

3. trwałe

Kultura to świat wartości, jest ciągła

Wg Marksa ludzie sami tworzą historię, ale nie tworzą jej dowolnie, nie w wybranych okolicznościach ale w tych które im dano.

Zastosowanie perspektywy kultury w analizie stosunków politycznych oznacza uznanie

1. Stosunki polityczne określone są nie tylko przez aktualnie istniejący układ sił lecz także przez nagromadzone w procesie dziejowym, przekazywanie w ramach kultury wyobrażenia o świecie, wartości i wzory zachowań

2. Władza jako centralne zjawisko polityki może być rozpatrywana jako część świata kultury. Władza jest jedną z wartości

3. Różnorodność kultury- w czasie i przestrzeni pozwala zrozumie, dlaczego pewne systemy , stosowane do jednych warunków, okazywały się zupełnie nieadekwatne do innych. Dlaczego działanie skuteczne w jednym społeczeństwie prowadziły do klęski w innym

Istnieje podział kultury na obszary np. .europejska lub śródziemnomorska

Charakter narodowy a stosunki polityczne

Charakter narodowy

1. rozumiany bywa jako pewne cechy psychologiczne charakteryzujące wszystkich członków danego narodu i tylko ich

2. bywa też definiowany jako osobowość modalna to jest jako względna częstotliwość występowania wzoru osobowego wśród dorosłych członków jakiegoś narodu

3. jest także podstawowa struktura osobowości , to jest pewien wzór osobowości dominujący w kulturze narodu

4. system postaw, wartości i przekonań wspólnie podzielanych przez znaczne odłamy społeczeństwa

5. psychologiczne aspekty kultury tak, że ich analiza może nam powiedzieć czym charakteryzuje się dany naród

6. umysłowość wyrażoną w kulturze

stereotyp narodowy- mamy na myśli skrótowe i zabarwione emocjonalnie wyobrażenia o jakiś innych narodach lub o własnym

Trzeba przyjąć teorię o zmienności historycznej oblicz narodu, to zmusza nas do wyjaskrawienia tych czynników:

1. element podłoża historycznego- to wszystko co zostało nagromadzone w przeszłości i co wywiera wpływ na cechy psychiczne

• odziedziczone wzory osobowości, doświadczenie historyczne

2. czynniki strukturalne, ogół warunków w jakich żyje naród teraz

• rodzaje i sposoby działania instytucji gospodarczych i politycznych i wzajemne stosunki warstw i klas społecznych

3. czynniki wychowawczych całokształt działań świadomie podejmowanych dla uformowania oblicza psychologicznego narodu

Kultura polityczna

Jest ogół postaw wartości i wzorów zachowań, zaliczamy do niej:

• wiedzę o polityce, znajomość faktów

• ocenę zjawisk politycznych, sądy wartościujące dotyczące tego jak powinna być sprawowana władza

• emocjonalną stronę postaw politycznych

• uznane w danym społeczeństwie wzory zachowań politycznych, które określają jak można i jak należy postępować w polityce

ALMOND I VERBA - badania nad kulturą polityczną

Czyste typy kultur

1. parafialna kultura polityczna- kultury plemion afrykańskich, brak zainteresowania

2. poddańcza kultura polityczna- silna orientacja ku systemowi ale nie aktywna

3. uczestnicząca kultura polityczna

W historii zazwyczaj doświadczamy typów mieszanych

Typologia wg Wiatra

1. tradycyjna kultura polityczna

• uznanie sakralnego charakteru władzy

• zawsze tak było

• niezmienność

1. tradycyjna kultura plemienna - wiece

2. teokratyczna - władca- bóg lub namiestnik boga

3. despotyczna absolutna władza

2. stanowa demokracja- późne średniowiecze w Polsce i Anglii

3. Masowa- wszystkie klasy społeczne mogą brać udział w polityce

4. Społeczeństwo burżuazyjne zna 2 typy

1. demokratyczny- aktywność obywateli

• konserwatywno-liberalny- bez reform

• liberalno- demokratyczny- reformy

2. autorytarny silna władza , faszyzm, bonapartyzm

5. kultura socjalistyczna

Ideologie polityczne

Zbiór poglądów których cech wyróżniającą jest związek z interesami i dążeniami grupy społecznej i w którego skład wchodzą idee opisujące i oceniające rzeczywistość

Lata 50 - teoria o zaniku ideologii poprzez rozwój ekonomiczny

Działań politycznych nie da się zrozumieć bez zrozumienia idei za nimi się kryjących

Psychologia zjawisk politycznych

Psychologiczna strona stosunków politycznych nie pokrywa się z świadomością polityczną są to wszystkie cechy osobowości które wywierają wpływ na politykę

FREUD

Władza jako zjawisko psychologiczne

Sprawujący władzę i podporządkowani

1. w większym lub mniejszym stopniu poszukują oni pozycji społecznych zapewniających im władze lub też pozwalające im mieć jak największą autonomię

2. są dostosowani do miejsca w hierarchii władzy

Typy psychologiczne

1 ) aktywiści- silnie zainteresowani, poszukują, nie muszą akceptować władzy, władza atrakcyjne dobro

2. kompetentni obserwatorzy- obojętni w sprawie własnego udziału w polityce, zainteresowani nią, uczeni pisarze

3. kompetentni krytycy- negatywnie nastawieni do udziału w polityce

4. pasywni obywatele

5. apolityczni wyalienowani

Stosunek jednostki do władzy

1. autoteliczny- cenienie za względu na zalety władzy

2. instrumentalny- ze względu na możliwość osiągnięcia czegoś

typy psychologiczne

1. egocentryczno- autoteliczny

1. władza jak zabawa

2. panowanie nad innymi

2. egocentryczno- instrumentalny

1. źródło bogactwa i prestiżu

3. socjocentryczny i instrumentalny

1. władza jako służba społeczna

FROMM

Charakter autorytarny - żądza władzy ze względu na własną słabość

1. podział na posiadających władzę (podziw) pozbawiony władzy( pogarda)

2. stały bunt wobec władzy

3. emocjonalność i rezygnacja z racjonalizmu

4. pozbawienie równości

Osobowość :

1. konwencjonalizm- czyli przestrzeganie wartości klasy średniej

2. podległość autorytetom własnej grupy

3. agresywność do naruszających normy

4. opozycja wobec subiektywnych

5. kult siły

6. destruktywność i cynizm

7. projekcja własnych popędów na świat zewn, który jest zły groźny itp.

Aspekty psychologiczne udziału w polityce i ucieczki od polityki

Psychologiczna interpretacja bierności i aktywności politycznej:

1. siła osobowości zaufanie do siebie, wiara we własne siły

2. zaangażowanie - dyspozycja jednostki

3. anomia wyobcowanie jedn

4. siła motywu osiągnięć życiowych

5. skłonność do intelektualnego widzenia świata- ciekawość poznawcza

6. skłonności ekstrawertyczne- poszukiwanie towarzystwa

7. potrzeba rozładowania napięć wewn

typy psychologiczne ze względu na aktywność

1. pełna aktywność ( życie/ polityka)

2. aktywni w polityce nieaktywni po za

3. aktywni w życiu nie w polityce

4. ogólnie bierni

Psychologiczne interpretacje konfliktów politycznych

JOHN DOLLARD - teoria frustracji i agresji- wyładowanie ukrytej i tłumionej agresji na obiekcie wyzwalającym agresję/ frustrację lub na podobnym.(kozioł ofiarny) frustracja-agresja

Szczególna sytuacja:

Gdy istnieje wyraźna rozbieżność pomiędzy oczekiwaniami a możliwościami ich zaspokojenia, może dojść do wybuchu

rodzaje konfliktów

konstruktywny i destruktywny

Sporny problem socjalizacji politycznej

Pogląd polityczny kształtuję się od 3 do 13 roku życia( pod wpływem rodziców)

Obszary badawcze socjologii polityki

Socjologia państwa

1. Geneza i funkcje państwa

2. Typy i formy państwa

3. Skład i struktura państwa

Pochodzenie państwa

• Umowa społeczna HOBBES- Suwerenne prawo na prawo stanowione

• Narodzimy przez podbój XIX w

• Ewolucja ducha dziejów (HEGL) potrzeby społeczno-ekonomiczne a zwłaszcza chronienie własności prywatnej

• Zaostrzanie przeciwności klasowych

4 cechy różniące organizacje państwową od plemion

1. Powstanie władzy, już nie jest utożsamiana z społeczeństwem

2. terytorialny podział ludności, który nie uwzględnia już związków krwi

3. powstanie aparatu państwowego

4. daniny publiczne

Model ustroju plemiennego

1. plemię

2. wiec

3. rządzi starszyzna

4. kategoria wojowników

5. ludność rolnicza jest wolna

6. system skarbowy jest pilnowany przez wiec, skarb ksieca osobny

7. pospolite ruszenie

8. sądy plemienne

Model ustroju państwowego

1. większe terytorium

2. Książe uniezależniony od władzy wiecu

3. Podział klasowy

4. Klasa rolnicza- klasa chłopska

5. Skarb plemienny łączy się z skarbem książęcym pod kontrolą księcia

6. Wojownicy- rycerstwo

7. Wasalność służby wojskowej

8. Sądy książęce

Ewolucja państwowa

1. układ stosunków zewn ( podbój lub jego brak)

1. klasyczna( sprzeczności klasowe

2. podboje (innych plemion)

3. obronna

2. wpływ obcych wzorów

3. skład etniczny ludności

4. warunki geograficzne

Funkcje państwa

Rola państwa jako instrument panowania klasowego- wewn funkcja państwa

-funkcja zewn

-organizacyjno gospodarcza

-kulturo wychowawcza

funkcja narodotwórcza

1. tworzy ramy zewn w których dokonywały się procesy integracyjne

2. powodowało wspólnotę losów historycznych

3. tworzyło ideologie państwa

4. popierało działalność kulturalną

5. promotor powstania religii narodowej

gdy naród jest uformowany zamiast narodo- tworzenia jest integracja

typy i formy państwa

1. niewolniczy

1. azjatycki

2. antyczny

2. feudalny

3. burżuazyjny

4. socjalistyczny

5. formy mieszane

podstawowe formy władzy :

1. tradycyjne monarchie

1. plemiona

2. absolutystyczne

3. feudalne monarchie

2. przednowoczesne demokracje

1. starożytne i średniowieczne demokracje miejskie

2. stanowe demokracje

3. nowoczesne demokracje

1. parlament- gabinet

2. prezydent

3. mieszane

4. nowoczesne dyktatury

1. autorytarne

2. totalitarne

Nowoczesna demokracja XVIII i XIX w

1. wolne wybory

2. rządy prawa

3. swoboda wypowiedzi

4. prawo mniejszości

Warunki geopolityczne wywierają wpływ pośrednio na formę państwa

Wpływ wielkich osobowości na formę

Aparat państwowy jako przedmiot analiz socjologicznych

Aparat państwowy stanowi instrument do utrzymywania panowania klasowego za pomocą legalnej przemocy czyli wojsko ,policja

Cechy biurokracji MARKS HEGL

1. prawo hierarchii

2. rozum urzędowy

3. przedmiotowość wobec petentów

Cechy wysoko rozwiniętych państw demokratycznych

1. zmniejszenie się roli parlamentu

2. wzrost budżetów

3. sektor przedsiębiorstw państwowych rozbudowany

4. fachowość planowania gospodarczego

5. centralizacja administracji

6. powoływanie fachowych biurokratów

wpływ funkcjonariuszy administracji na decyzje polityczne

Przepływ administracji- stanowiska są obsadzane nie wg fachowości lecz wg partii

Siły zbrojne

1 Organizacja o większej więzi formalnej nad więzią personalną

• biurokratyczna

• środowisko społeczne

• grupa bojowa

Cywilna kontrola nad wojskiem nie jest od razu zagwarantowana

1. musi być stabilny system , cieszący się względnym poparciem

2. prawowitość w oczach wojskowych

3. realizacja interesów wojska

4. kadra dowódców neutralna politycznie

socjologia partii i ruchów politycznych

ruch polityczny dążenia społeczne, które usiłują doprowadzić do zmiany istniejących warunków lub też do ich umocnienia

Partia polityczna to taki ruch polityczny który

1. wykazuje wysoki stopień organizacji

2. dąży do realizacji swych celów

typologie ruchów politycznych i ich dynamika

wpierw trzeba ocenić bazę społeczną ruchu

rodzaje ruchów

reformatorskie

rewolucyjne

kontrrewolucyjne

spontaniczne ruchy polityczne- krótkie

zorganizowane dosyć luźno krótkie

wysoko zorganizowane

wewn dynamika charakteryzacja

1. Tworzenie się przesłanek ruchu. Krystalizacja myśli i ideologii

2. Artykulacja dążeń tworzenie programu

3. Agitacja pozyskiwanie członków

4. Rozwinięta działalność polityczna

5. Zamieranie , gdy zrealizowano cel

Partie polityczne

Partia z łaciny część większej całości

Historia od XVIII i XIX wieku, wkroczenie na arenę stanu trzeciego i upowszechnienie prawa wyborczego

1. koteria arystokracji

2. kluby polityczne

3. nowoczesne partie masowe

Przemiany partii w historii

1. powstania w czasie kryzysu społeczeństwa postfeudalnego i zmiana na kapitalistyczne

2. nowa grupa proletariat

3. ruchy masowe i społeczne w wieku XX , powstają z ruchów narodowo wyzwoleńczych

typologia partii

1. charakter klasowy

1. klasowe - robotnicze itp.

2. Międzyklasowe

3. Klaso podobne

2. struktura organizacyjna

1. kadrowe

2. masowe

1. luźne

2. zorganizowane

3. miejsce w systemie

1. legalne

1. istotne

2. marginesowe

2. nielegalne

4. ideologie

1. ideowo- polityczne

2. pragmatyczne

3. charyzmatyczno wodzowskie

---