ponowoczesny świat,

teoria chaosu,

fruktalność zachowań,

społeczeństwo medialne

Kazimierz WENTA^*

MULTIMEDIALNE I SIECIOWE SYSTEMY INFORMACYJNE

W PONOWOCZESNYM ŚWIECIE

W sferze twórczości, wytwórczości i produkcji urządzeń i materiałów medialnych oraz ich przesyłania, jak również wykorzystania na przełomie XX i XXI wieku mamy do czynienia z dynamiką przyspieszenia i konkurencją .na multimedialnym rynku. W kulturze, zwłaszcza w kulturze zachowań ludzi mamy do czynienia z nowymi zjawiskami, które mogą budzić zarówno nadzieje, jak i zagrożenia. Multimedia i sieciowe systemy informacyjne przede wszystkim oparte są na racjonalnych przesłankach. Na ogół nie można ich projektować jako funkcjonalnych tworów najnowszej generacji techniki stosowanej bez doskonałego instrumentarium matematyczno-fizycznego, chemicznego i technicznego. Użytkownicy urządzeń i materiałów medialnych oraz sieci elektronicznej komunikacji na ogół zachowują się w sposób kontekstowy, a ich wiedza i nierzadko umiejętności informacyjne znajdują się na poziomie elementarnym lub prawie żadnym. Dlatego rozważania nad miejscem i rolą multimediów i sieciowych systemów informacyjnych w świecie ponowoczesnym wydają się być szczególnie ważne, zarówno od strony poznawczej, jak i utylitarnej. Wiąże się to w dużej mierze z edukacją informacyjną oraz wychowaniem dla społeczeństwa wiedzy.

1. ZWIĄZKI POSTMODERNIZMU Z REWOLUCJĄ INFORMATYCZNĄ

Technika rozumiana jako twory techniki wymyślone i wykonane przez człowieka, potem doskonalone i produkowanych przez zespoły ludzi, którzy muszą wiedzieć co to jest, jak się nimi posługiwać, aby dobrze im służyły, w istocie zmienią warunki życia i pracy. Informatyka z kolei to względnie nowa dziedzina ludzkiej twórczości, która od połowy XX wieku rewolucjonizuje nieomal wszystkie dziedziny nauki, edukacji, produkcji, usług oraz doskonali działalność tzw. służb publicznych w skali lokalnej, regionalnej i globalnej. Multimediów i sieci informatycznych nie byłoby bez elektronicznej techniki i informatyki. Obie te dziedziny twórczości naukowo-technicznej konkretyzują się w obszarach działalności wytwórczej, produkcyjnej, eksploatacyjno-użytkowej, m.in. w postaci najszerzej rozumianej rewolucji informatycznej. Dlatego też warto odwołać się do de Kerckhove [4], który głosi, ze „Powłoka kultury stanowiąc esencję lat badań uzmysławia jak media elektroniczne rozszerzyły nie tylko nas system nerwowy i nasze ciała, lecz także naszą psychikę”. Rewolucja naukowo-techniczna jawi się nie tylko w wymiarze dynamicznych zmian w postaci „narodzin” coraz to bardziej finezyjnych urządzeń medialnych oraz technik przekazu, np. rolowane telewizory, które można schować do szafy [15], ulubione filmy noszone przy sobie jako urządzenie mniejsze od pocztówki [20] i inne zderzają się z nowymi sferami konsumpcji, m.in. dla uciechy ducha, ale również w poszukiwaniu nowych doznań, czego przykładem może być odtwarzacz dla nurków do korzystania z ulubionych nagrań nawet na dużych głębokościach [12].

Z drugiej strony nasuwa się pytanie: czyżby nie miał racji Stefan Wołoszyn, który w liście do uczestników IV Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogów (2001) głosił: „Otóż jesteśmy równocześnie świadkami postępującej równolegle dehumanizacji dominującej cywilizacji technokratycznej i nasilania się egoistycznego konsumeryzmu („mieć i brać swoje oraz w nic nie dać się wciągnąć”). Odbiór kultury bywa „cyniczną zgrywą”. Kulturę „wysoką” usuwa w cień pop- i technokultura, horror filmowy, bezwstydny happening itd., co niemal całkowicie zawładnęło mas media. Stoimy przed inwazją „rzeczywistości wirtualnej”. Czy szkoła informatyczna, wychowanie przez Internet i „gry komputerowe” zapewnią humanizację młodzieży, o jakiej marzymy”[27]? Prawdy o zagrożeniach ze strony multimediów, zwłaszcza od Internetu można się doszukiwać w różnych sferach oddziaływań na dzieci, młodzież, nawet na ludzi dorosłych, np. uzależnienia. Szukać ochrony i działań resocjalizacyjnych należałoby przede wszystkim w świecie wartości oraz w sferze coraz bardziej doskonałych działań diagnostycznych przy pomocy właściwych narzędzi pomiarowych [22].

Rewolucji informacyjnej, związanej m.in. z dynamicznym rozwojem multimediów oraz systemów sieciowych oraz jej wpływy na zachowania ludzi teraźniejszych, czyli żyjących na początku XXI wieku, dałoby się doszukiwać przede wszystkim na gruncie przeobrażeń kulturowych. Chodzi tutaj głownie o tzw.

świat ponowoczesny, który na ogół bywa kojarzony z postmodernizmem, ale także z globalizmem. Ujmuje się go również w opcji między globalizmem, amerykanizmem i fundamentalizmem, co poniekąd jest następstwem występowania dwóch zasadniczych zjawisk kulturowych. Pierwsze z nich wiąże się ze stopniowym znoszeniem różnic między kulturą „wysoką” a „niską”, a drugie wynika ze specyfiki i dynamiki przemian we współczesnej kulturze, która charakteryzuje się globalizacją i zarazem fragmentaryzacją [11]. W pedagogice da się z kolei zauważyć wiele niedopowiedzeń, wśród których szczególną rolę może odegrać technopol „zarządzający” kulturą i edukacją [14] oraz e-edukacją [21].

W istocie postmodernizm wyodrębniany został przez niektórych autorów ze zjawisk cywilizacyjnych, określanych postnowoczesnością [1]. Pojawił się wśród innych pojęć jako nazwa złożonego i wielowymiarowego nurtu kulturowego, którego cechą dominującą jest przełomowość, schyłkowość, transgresyjność współczesnej epoki [16]. Co prawda pojęcie postmodernizmu pojawiło się po raz pierwszy w latach trzydziestych, a w latach pięćdziesiątych zaczęto je stosować w krytyce literackiej, to dopiero w siedemdziesiątych i osiemdziesiątych weszło w obszar głównych rozważań estetycznych i filozoficznych [2]. F. Lyotard w „raporcie o wiedzy” [9] dokonał ogólnej charakterystyki współczesności, akcentując: zerwanie ciągłości kulturowej, pojawienie się nowych warunków ludzkiej egzystencji oraz nowych warunków myślenia. Warto zauważyć, że po drugiej wojnie światowej w klimacie kulturowym Zachodu pojawiają się nowe zjawiska cywilizacyjne, m.in. nowy status wiedzy wynikający z eksplozji informacji oraz z rosnącego uzależnienia produkcji wiedzy od wymagań rynku i związanego z tym przemieszczenia akcentów z poszukiwania wartości prawdy na rzecz efektywności. Daje o sobie znać analiza prawomocności dyskursu „gry językowej” nauki i co za tym idzie negacji wielkich narracji w obszarach filozoficznych spekulacji i politycznej emancypacji. Następuje osłabienie wiary w wyzwolenie przez wiedzę a zarazem upowszechnia się świadomość, że uprawomocnienie wiedzy może wynikać jedynie z własnej praktyki językowej i komunikacyjnej.

W ponowoczesnym świecie metafizyczne pojęcia takie jak: rozum i prawda tracą swą uniwersalną moc, a w ich miejsce pojawia się coraz powszechniejsze „schizofreniczne” odczuwanie fragmentaryczności czasu i przestrzeni, lokalności dyskursów, przypadkowości podmiotu, a w myśleniu naukowym mamy do czynienia z odkrywaniem ograniczeń dyskursu naukowego. Wynika to m.in. z tego, że postmodernizm kwestionuje, a przynajmniej problematyzuje tradycje Oświecenia, wraz z detronizacją Rozumu słabną nadzieje na racjonalny postęp, na możliwość rozumnego kierowania rozwojem społecznym. Warto zarazem zauważyć, że postmodernizm akcentuje cząstkowość, parcjalność wiedzy, a treść dyskursów zależy od pozycji zajmowanych przez podmioty w relacjach społecznych. Dlatego też multimedia i systemy sieciowe należałoby widzieć od strony humanistycznej nie tylko w aspekcie świata postmodernistycznego pogrążonego w zewnętrzności, w „wydawaniu się”, we wglądzie, w niezliczonych kopiach, półironirycznego świata pozorów [16], ale także jako coraz doskonalsze narzędzia poznawcze, utylitarne, nierzadko również wartościujące samo życie człowieka [25], zwłaszcza na gruncie edukacji, w tym także edukacji ogólnotechnicznej i informatycznej?

2. MULTIMEDIA I SYSTEMY SIECIOWE WIDZIANE OD STRONY TEORII CHAOSU

Prawdą jest, że umysł stworzył nie tylko przedmioty materialne, ale jak dotąd udowodnienie tego możliwe jest przede wszystkim wtedy, gdy prześledzi się rozwój tworów techniki, które na przestrzeni dziejów były wymyślone, wykonywane, stosowane i upowszechniane. Wciąż żywione są nadzieje, że nowa alchemia, starożytne idee i współczesna nauka są na tropie tajemnicy kosmicznej świadomości, gdy tymczasem informacja zmienia świadomość człowieka, buduje zasób słów, przekracza bariery języka i kultury. Nierzadko informacje fascynują lub przerażają jednostki oraz całe grupy ludzi, co skutkuje w postaci prób ucieczki od informacji, ale również ich poszukiwania, aby wiedzieć co się dzieje. Informacja jest zarówno mostem, czyli medium, ale także przekazem, ponieważ łączy dwa odrębne światy, tzn. rzeczywisty świat zewnętrzny ze światem wewnętrznym myśli i wyobrażeń. Dlatego poszukując łącznika między starożytną alchemią Greków, która charakteryzowała się analizą przedmiotu w postaci dekompozycji żywiołów: ziemia, ogień, powietrze, woda oraz ich komponentów (gorąco - zimno, wilgoć - suchość), a nową alchemią dotyczącą istot żywych, które cechuje: myśl, przestrzeń, zmysły, energia, uczucie, ruch, intuicja i czas [26] warto się zastanowić na tym, czy przypadkiem dziś tymi łącznikami nie są coraz bardziej doskonałe multimedia i systemy informatyczne? Jeżeli „tak jest”, to jak się to ma w stosunku do stwierdzeń i doświadczeń więcej niż pół miliarda ludzi, iż żyjemy w smogu informacyjnym i dlatego coraz mniej widzimy, odczuwamy a nawet uzależniamy się od, np. niektórych „usług” sieci globalnej (Internetu)? W procesie poszukiwania informacji spośród mnogości źródeł i ich różnorodności co do ich treści oraz sensu naukowego, czy też na użytek określonych potrzeb jednostki nierzadko mamy do czynienia ze stosowaniem metody prób i błędów. O poważnym traktowaniu takiej metody, m.in. w odniesieniu do multimediów i zjawisk w systemach informatycznych [23] wypowiada się P.K. Feyerabend. Pisze on o anarchizmie, argumentując, że nauka nie jest czymś lepszym niż magia i że nie rozwija się w jakiś racjonalny sposób, ponieważ wyborem teorii rządzą gusta, a nauka jest wytworem naukowców, nie zaś władców [5].

Rozważania nad relacjami zachodzącymi między multimediami występującymi w rolach pozyskiwania informacji, ze źródeł materialnych i niematerialnych, porządkowania i przetwarzania oraz tworzenia informacji, ich przechowywania i przesyłania oraz wykorzystywania do sterowania narzędziami, maszynami, zwłaszcza w zakresie programowania robotów muszą doprowadzić do tego, że wszelkie procesy zdeterminowane i jednoznaczne nie muszą być wcale proste, ani nieprzewidywalne. Dlatego zachodzi potrzeba posługiwania się pojęciem chaosu deterministycznego, gdyż np. podstawowe procesy zachodzące na poziomie składników danego układu często są proste i łatwe do opisu, ale utworzona dzięki nim całość ma swoje globalne formy działania, które mogą być czasami kapryśne i nieprzewidywalne, a czasami nawet prowadzą do nieoczekiwanych porządkowań na wyższym poziomie organizacji [18]. Teoria chaosu mogłaby zajmować się i częściowo już zajmuje się takimi właśnie procesami, które zachodzą w najszerzej rozumianych procedurach tworzenia i eksploatacji multimediów działających w systemach informacyjnych [17]. Co prawda teoria chaosu jako nowy paradygmat mogłaby nie tylko „dotykać” zjawisk związanych z tworzeniem programów medialnych oraz ich np. edukacyjną eksploatacją [19], ale także ze względu na jej uniwersalizm pozwala ją zastosować do wielu innych obszarów wiedzy i praktyki informacyjnej w naukach technicznych, matematyczno-przyrodniczych i humanistycznych. Teoria chaosu posiada swoją swoistość, gdyż wprowadza nowe pojęcia takie jak: 1) soliton (badanie nieliniowych procesów za pomocą równania Kortewega-de Vriesa daje rozwiązania dokładne, jakościowo odrębne od rozwiązań przybliżonych); 2) atraktor (w układach nieliniowych pozwala analizować rozpraszanie energii, np. w zbiorze nieregularnie rozłożonych punktów pozwala dostrzec uporządkowane wysepki); 3) mieszanie danych; 4) ergodyczność (wyraża specyficzne właściwości układów badanych przez mechanikę statystyczną); 5) i inne, np. bifurkacje (przekroczenie określonej wartości parametru kontrolnego, co prowadzi do zmiany sposobu działania układu) oraz fraktale [18].

3. METAFORA FRAKTALNOŚCI W MEDIALNYM SPOŁECZEŃSTWIE

W poszukiwaniu narzędzia poznania, za pomocą którego dałoby się na nowo odczytywać istotę procesu tworzenia materiałów multimedialnych oraz ich intencjonalnego wykorzystania zachodzi potrzeba, m.in. zwrócenia uwagi na matematyczne teorie chaosu i fraktale. Wzbudzają one zainteresowanie, uwagę i entuzjazm, gdyż badania naukowe na temat chaosu doprowadzą do rewolucji w naukach przyrodniczych, podobnej do tej, która została spowodowana przez mechanikę kwantową. Wiedza związana z fraktalami, chaosem i układami dynamicznymi związana jest również z wieloma innymi aspektami matematyki, także ze zjawiskami występującymi w naturze. Niesie ona w sobie wewnętrzne piękno fraktalnych i chaotycznych struktur dostępnych ludzkiemu wzrokowi oraz rozbudzającymi wyobraźnię. Mamy tu do czynienia z nowym obszarem do badań i budowania nowego wizualnego świata, który podważa wiarę w mechanistyczny jego obraz [10], ujawnia możliwość przewidywania oraz okiełznania natłoku informacji, m.in. przy pomocy technik komputerowych. Okazuje się zarazem, że możliwość przewidywania przyszłego biegu wypadków w świecie jest nieosiągalna. Z nowych teorii, ciągle jeszcze młodych, da się wywnioskować, że ścisły determinizm i pozornie przypadkowy rozwój wypadków nie wykluczają się wzajemnie, lecz ich koegzystencja jest w naturze regułą, a teoria chaosu i geometria fraktalna dotyczą właśnie tych zagadnień [13].

W naukach humanistycznych i społecznych, metody statystyczne w badaniach naukowych zadomowiły się dość dawno. W pedagogice, zwłaszcza w metodologii badań instrumentarium matematyczne i techniki informatyczne są stosowane na co dzień, natomiast w projektowaniu materiałów medialnych oraz w jego ewaluacji splotowej na gruncie tzw. infokultury dość rzadko [19], gdyż wciąż znajdujemy się na początku drogi. Nawiązując do geometrii fraktalnej, będącej przede wszystkim nowym „językiem”, który może być użyty do opisu złożonych form w naturze, warto zauważyć, iż zastępuje tradycyjny język geometrii euklidesowej, gdzie występują znane nam kształty, takie jak proste, okręgi i sfery [13], do którego nierzadko nawiązują humaniści i to nie tylko w metaforycznym wymiarze.

Okazuje się, że nowego fraktalnego języka nie można bezpośrednio obserwować, gdyż są nimi algorytmy, które mogą być przekształcane na zróżnicowane kształty i struktury wyłącznie przy użyciu komputera. Mogą zarazem wyposażyć badacza w nowe opisowe narzędzia o ogromnych możliwościach. Tak więc teoria chaosu i geometria fraktalna kwestionuje dotychczasowe rozumienie stanu równowagi [7], a tym samym harmonii i porządku - zarówno w naturze, jak i poza nią. Daje to nowy całościowy (holistyczny - dop. K.W.) i jednorodny model, który umożliwi, być może po raz pierwszy dotarcie do granic prawdziwej złożoności przyrody oraz budowy fraktalnych modeli tej rzeczywistości jaka dopiero jest odkrywana. Jest też wysoce prawdopodobne, że nowe metody i terminologia z dziedziny fraktalności pozwoli nie tylko na lepsze zrozumienie, np. ekologii i zagadnień rozwoju klimatu (ale także fenomenu ludzkiej świadomości i kultury - dop. K.W), przyczyni się zarazem do efektywnego stawiania czoła gigantycznym problemom globalnym [7].

Obiekty fraktalne nie tylko są obecnie modne, interesują się nimi oprócz matematyków i fizyków, także przedstawiciele innych dziedzin wiedzy, od inżynierów i biologów począwszy, na humanistach i filozofach skończywszy [17], dlaczego więc nie mieli z nich korzystać programiści komputerowi, zwłaszcza projektanci materiałów multimedialnych. I tak, według Mandelborta twory idealne, np. prosta, krzywa, koło itd. jedynie przybliżają rzeczywistość, a sama natura jest nieregularna i ma strukturę fraktalną, ponieważ prawdopodobnie postrzępione kółka i kwadraciki oraz inne tego typu obiekty będą „lepsze” i dzięki nim odkryjemy więcej tajemnic strzeżonych przez naturę [3]. Droga która wiedzie od matematyczno-przyrodniczych i inżynieryjno-technicznych do humanistyczno-społecznych aplikacji w tematach z zakresu dynamiki chaotycznej i fraktali jest nadal trudna i bardzo odległa. W niektórych dostępnych opracowaniach naukowych twierdzi się, że dotąd nie przyjęto definicji drgań chaotycznych, ani nie ma dokładnego sprecyzowania, jaki atraktor nazywamy „dziwnym”. Tym niemniej jesteśmy świadkami szybkiego postępu badań dynamiki chaotycznej w zakresie doświadczeń numerycznych, dynamiki jednowymiarowej lub analitycznej, teorii bifurkacji, struktur homoklinicznych, dynamiki symbolicznej i aproksymacji dynamiki wielowymiarowej przez jednowymiarową [8].

W ponowoczesnym świecie, gdzie nierzadko mamy do czynienia z fraktalną rzeczywistością ujmowaną od strony płynnych struktur i funkcji instytucji edukacyjnych [6] uwikłanych w sploty sprzeczności obiektywnych i subiektywnych, problematyka technik informacyjnych coraz wyraźniej jawi się jako ważny czynnik dynamizujący i zarazem hamujący edukację ustawiczną [24]. Może to mieć wpływ w niedalekiej przyszłości na głębsze poznanie i zrozumienie fenomenu podmiotowości człowieka, który w tym ponowoczesnym świecie wciąż na nowo przezwycięża w sobie imperatywy zachowań wynikające z jego biologicznej natury, socjalizacyjnej funkcji kultury dawnej i teraźniejszej oraz życia w elektronicznym technopolis [21].

ZAKOŃCZENIE

Konsumpcyjny charakter multimediów w golobalizującym się świecie ujmowanych zarówno od strony stale doskonalącego się instumentarium przekazu, także w sferze kontaktów interaktywnych oraz treści informacji, jak również jej walorów poznawczych, utylitarnych oraz społeczno-moralnych i estetycznych mogą budzić zachwyt, zatroskanie i obawy. Na ogół twórczy proces projektowania także wytwarzania urządzeń i technik przekazu oraz materiałów multimedialnych opiera się na dwóch, kultywowanych przez setki tysięcy lat przez ludzkość, w w zasadach: intuicji, i liniowym algorytmie dociekań i działań. Dlatego z pewną dozą ufności należałoby przyjąć fakt, że uczeni i kadra inżnieryjno-techniczna oraz ludzie kultury i sztuki dostrzegają zjawisko chaosu nie tylko w świecie przyrody, ale również w życiu społecznym i jednostkowym człowieka. Podjęli zarazem trud prowadzenia badań nad dynamiką nieliniową, m.in. znaleźli rozwiązania nieliniowych równań różniczkowych oraz praktycznych zastosowań wiedzy o fraktalach. Można więc żywić nadzieję, że dzisiejsze społeczeństwo ponowoczesne, które najczęściej jest przede wszystkim medialne, a ma zmierzać ku społeczeństwu informacyjnemu, stanie się w niedalekiej przyszłości społeczeństwem wiedzy, a multimedia i systemy sieciowe pomogą przezwyciężyć zjawisko alienacji od wiedzy i antynomii jaka nierzadko zachodzi między sferami wolności i odpowiedzialności.

LITERATURA

[1] BAUMAN Z., Socjologiczna teoria postmoderny. W: A. Zeidler-Janiszewska (red.), Postmodernizm w perspektywie filozoficzno-kulturoznawczej, Warszawa, Wyd. Instytut Kultury, 1991.

[2] BOYNE R., RATTANSI A., The Theory and Politics of Postmodernism. By Way of an Introduction. In: R. Boyne, A. Rattansi (red.), Postmodernism and Society, New York St. Martin Press, 1990.

[3] CIESIELSKI K., POGODA Z., Bezmiar matematycznej wyobraźni., Warszawa, Wyd. Wiedza Powszechna 1995, 181.

[4] DE KERCKHOVE D., Powłoka kultury. Odkrywanie nowej elektronicznej rzeczywistości, Warszawa, MIKOM, 1995, 13.

[5] FEYERABEND P.K., Tezy o anarchizmie. W: Z. Cackowski, M. Hetmański (red.), Poznanie. Antologia tekstów filozoficznych, Wrocław-Warszawa-Kraków, Wyd. Ossolineum, 1992, 335-339.

[6] GAWRYSIAK M., Szkoła jako organizacja fraktalna. W: J. Gnitecki (red.), Teorie pedagogiczne wobec zmian w humanistyce i w otaczającym świecie, Poznań, Dom Wydawniczy REBIS, 2001.,124, 130-132.

[7] GLEICK J., Chaos. Narodziny nowej nauki., Poznań, Zysk i S-ka Wydawnictwo 1996.

[8] KUDREWICZ J., Fraktale i chaos, Warszawa Wyd. Naukowo-Techniczne, 1993, 110-111.

[9] LYOTARD J-F., The Postmodern Condition: A Report on Knowledge. Translation from the French by G. Bennington and Brian Massumi, Minneapolis, University of Minnesota Press, 1989, 41.

[10] MANDELBORT W.H., The Fractal Geometry of Natural, New York, Freeman and Company, 1983.

[11] MELOSIK Z., Ponowoczesność: między globalizmem, amerykanizmem i fundamentalizmem. W: R. Leppert, Edukacja w świecie współczesnym, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2000, 17.

[12] Nudne brzmienie ciszy, Świat Nauki 2004, nr 6 (154), czerwiec, 95.

[13] PEITGEN H.-O., JÜRGENS H., SAUPE D., Granice chaosu. Fraktale. Część 1. Z języka angielskiego przełożyła: K. Pietruska-Pałuba, K. Winkowska-Nowak, Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, 9-10.

[14] POSTMAN N., Technopol. Triumf techniki nad kulturą. Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1995.

[15] Rolowane TV, Gazeta Wyborcza, www. Gazeta Pl. Nauka, wtorek 1 czerwca 2004, 11.

[16] SZKUDLAREK T., Wiedza i wolność w pedagogice amerykańskiego postmodernizmu. Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 1993, 26-27, 30-31, 33 i 40.

[17] TAYLOR R.P., Porządek w chaosie Pollocka. Tłumaczenia P. Strzelecki, Świat Nauki 2003., nr 2 (138).

[18] TEMPCZYK M., Teoria chaosu a filozofia, Warszawa, Wydawnictwo CiS, 1998, 31, 317-343.

[19] UBERMANOWICZ S., Ewaluacja splotowa InfoKultury. Skala ważonych ocen. Poznań 2004 (maszynopis).

[20] Ulubione filmy noszę zawsze przy sobie, Świat Nauki 2004, nr 6 (154), czerwiec, 95.

[21] WENTA K., Bariery i utrudnienia we wdrażaniu e-learningu i e-edukacji. W: J. Migdałek i B. Kędzierska (red.), Informatyczne przygotowanie nauczycieli. Kształcenie zdalne - uwarunkowania, bariery, prognozy, Kraków, Wyd. RABID, 2003, 125-134.

[22] WENTA K., Pedagogika informacyjna - dyskurs w poszukiwaniu jej tożsamości. W: K. Wenta, E. Perzycka (red.), Edukacja informacyjna, Szczecin, Agencja Wydawnicza „KWADRA”, 2003, 14-15.

[23] WENTA K., Samouctwo informacyjne - metoda prób i błędów. W: L.H. Haber (red.), Polskie doświadczenia w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego. Dylematy cywilizacyjno-kulturowe, Kraków, Wydawnictwo Akademii Górniczo-Hutniczej, 2002, 82-85.

[24] WENTA K., Samouctwo informacyjne młodych nauczycieli akademickich, Toruń ,Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003.

[25] WENTA K., Samowychowanie i samouctwo w ponowoczesnym świeci, Chowanna 2003, nr 20.

[26] WOLF F. A., Umysł stworzył materię, Bydgoszcz, Dom Wydawniczy LIMBUS, 2003, 56-58.

[27] WOŁOSZYN S., Jaką pedagogikę uprawiamy? Głos w dyskusji (do materiałów IV Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego w Olsztynie we wrześniu 2001, 5.

MULTIMEDIUMISTIC AND NET INFORMATIVE SYSTEMS IN A POSTMODERN WORLD

Multimedia and net informative systems are above all based on rational assumptions. Consideration on the place and role of multimedia and net informative systems in a postmodern world seems to be particularly important both on cognitive and utilitarian side. It is mostly linked with informative education and upbringing for the knowledge society. The postmodern world especially in the culture of people's behavior as users is not well known. The author of the article focuses on passing from the media society to informative society suggesting appeal to chaos theory and behavior's fractal theory to create a new people's approach towards global and local problems.

^*Uniwersytet Szczeciński, Zakład Edukacji Informatycznej i Medialnej, Instytutu Pedagogiki; [e-mail]

---