Testament.
Wstęp:
Każdy człowiek w swoim życiu gromadzi pewną ilość dóbr materialnych, która pozostaje po jego śmierci.
Majątek niekoniecznie musi stanowić wartość materialną, jak: ziemia, dom, cenne przedmioty itp. Często mogą być to pamiątki, wartości emocjonalne, które mają znaczenie dla osób najbliższych. W chwili śmierci cały majątek przechodzi na określone osoby. Proces dziedziczenia dóbr zgromadzonych za życia przez daną osobę nazywany jest testamentem.
Krótka historia testamentu:
Dziedziczenie testamentowe znane było w V wieku przed Chrystusem. Podstawą testamentu w starożytnym Rzymie było ustanowienie dziedzica (spadkobiercy), który oprócz tego mógł zawierać zapis na rzecz innych osób np. wyzwolenie niewolników, powołanie opiekuna dla małoletnich dzieci i żony testatora. W starożytnym Rzymie dokonano podstawowych ustaleń, które dotyczyły testamentu „jako czynności prawnej”, a mianowicie: jednostronnej, odwołalnej i skutecznej dopiero po śmierci testatora. Pełna swoboda testowania, jaką mieli Rzymianie, wywarła duży wpływ na systemy nowożytnych państw europejskich dopiero po Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Ogłoszono wtedy w artykule siedemnastym Deklaracji praw człowieka i obywatela, iż „własność jest prawem świętym i nietykalnym”. W Polsce u schyłku XVII wieku pojawiają się pierwsze testamenty z inspiracji Kościoła, który to chciał umożliwić swobodne dysponowanie częścią majątku na rzecz instytucji kościelnych „dla zbawienia duszy”. Testamenty średniowieczne i późniejsze nie muszą, w przeciwieństwie do rzymskich, powoływać spadkobiercy.
W dzisiejszych czasach każdy człowiek może spisać swój własny testament - robią to nie tylko ludzie starsi, biznesmeni czy podróżnicy, ale także osoby, które po prostu jadą na wakacje. Z punktu prawnego testament dzielimy na:
1. testament zwykły
a) holograficzny - napisany ręcznie, opatrzony datą i własnoręcznym podpisem;
b) testament notarialny - forma aktu notarialnego, podpisana przez spadkodawcę i osobę; prawną
c) allograficzny - sporządzany w obecności przedstawicieli odpowiednich organów administracji państwowej.
2. Testamenty szczególne sporządzone w wyjątkowych sytuacjach
a) ustne - ustne oświadczenie woli w obecności co najmniej trzech świadków;
b) testament podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym - zostaje zapisany przez dowódcę statku i podpisany przez testatora, dowódcę i dwóch świadków;
c) testamenty wojskowe - składane tylko w czasie mobilizacji, wojny lub przebywania w niewoli (formę ustala rozporządzenie ministra obrony narodowej).
WZORZEC GATUNKU
Analiza tekstu.
Delimitacje:
Obligatoryjnie:
- początek - tytuł graficznie oddzielony od reszty tekstu, wezwanie Trójcy świętej lub (i) inne formuły modlitewne, miejsce i data dokonania aktu nadawania,
- koniec - data, miejsce sporządzenia testamentu, podpis testatora.
Fakultatywnie:
- jeśli forma prawna tego wymaga - podpis świadka.
b) spójność:
- Temat tekstu dotyczy majątku testatora X.
- środki spójnościowe:
LEKSYKALNE - powtórzenia dokładne, pole semantyczne, parafrazy, synonimy, apostrofy, hiperonimizacja, okoliczniki czasu (po mojej śmierci, po moim zgonie, po moim zejściu), okoliczniki warunku (na wypadek, w razie mojej śmierci).
PARALELIZMY SKŁADNIOWE: zdania złożone w formie oznajmującej, wyliczenia, nacechowanie wypowiedzi.
typ tekstu: monolog, ustny/pisany, indywidualny, publiczny, pośredni, mowa niezależna.
Analiza gatunku.
Nadawca - testator
Odbiorca - w pozycji komu nazwy osób spadkobierców (spadkobierców, zapisobiorców) najczęściej ze wskazaniem pokrewieństwa lub innych relacji łączących te osoby z nadawcą - regułą jest tutaj brak bezpośredniego zwrotu do osoby, brak zaimka drugiej osoby. Np. żonie Marii oraz dzieciom, może się pojawić także nazwa instytucji lub cel bardziej ogólny, np. straży ogniowej, na ubogie i szpitale.
Relacja nadawczo - odbiorcza - fizycznie nadawcy testamentu już nie ma - nadawca chce by odbiorca wykonał czynności prawne i pozaprawne zawarte w testamencie (tabelka str. 31). Relacja nadrzędno-podrzędna.
Funkcja: deklaratywna, dyrektywna, informacyjna, performatywna.
Eksplikacja za Bożeną Żmigrodzką:
„ja x chcę, aby po mojej śmierci coś (z) należące do mnie zaczęło należeć do y i pisząc to powoduję niniejszym, że tak się stanie”
Styl funkcjonalny: styl prawno-urzędowy bądź z pogranicza stylu prawno-urzędowego i potocznego.
Rodzina gatunków: śluby, rozwody, umowy, intercyzy.
ZAKOŃCZENIE
Testament kontynuując tradycje starożytnego Rzymu, został przeniesiony na grunt polski za pośrednictwem Kościoła w XIII wieku. Przystosowano go do polskiego prawa i panujących obyczajów. Jest on głęboko zakorzeniony w świadomości Polaków, o czym świadczy jego wyraźne wyodrębnienie oraz funkcjonowanie w języku ogólnym.
Testament jest złożonym gatunkiem językowym, co oznacza, że jest w nim widoczne wewnętrzne zhierarchizowanie aktów mowy. Wyodrębniono wśród nich deklaratywny akt zapisywania, który jest podstawą wzorca gatunkowego testamentu. Obok aktu deklaratywnego, na płaszczyźnie tekstu rzeczowego i metatekstu, wyróżnia się również elementy fakultatywne. Jednakże te ostatnie są tylko próbą skonstruowania modelu. Każdy użytkownik języka potrafi sam napisać testament, bez podpierania się jakimkolwiek wzorem.
Warto pamiętać, że testament to bogate źródło wiedzy o kulturze materialnej, duchowej i umysłowej poprzednich pokoleń.
BIBLIOGRAFIA
W. Kowalczyk: Porady prawników. Domowy doradca prawny, s.66.
B. Żmigrodzka: Testament jako gatunek mowy. Katowice 1997.
WWW.http://diecezja.pl/index.php?page=testament.
3