Praca i rynek pracy.
1.Popyt na pracę-wielkość zapotrzebowania na pracę zgłoszonego przez pracodawców w danym okresie przy określonym poziomie płacy realnej Czynniki określające popyt na pracę: *okres krótki-zapotrzebowanie zgłoszone przez podmioty gospodarcze na rynku dóbr i usług, wydajność zatrudnionych pracowników *okres długi-postęp techniczny, ceny czynników wytwórczych, produkt krańcowy i jego wartość(pracodawca będzie płacił tyle ile zatrudnił pracowników, aż się zrówna z produktem krańcowym) Podaż pracy-ilość pracy oferowana przez pracowników przy danym poziomie płacy realnej Czynniki określające podaż pracy: *demograficzne-stopa przyrostu naturalnego, stopa zgonów, migracje *uregulowania prawne-ustawowy czas pracy, wiek produkcyjny, stopa konsumpcji *koniunktura gospodarcza *społeczne, kulturowe, religijne *sposób spędzania czasu Efekt substytucyjny-polega na zastępowaniu czasu wolnego, pracą(zwiększenie podaży pracy) *w sytuacji wzrostu stawek płac, wypoczynek jest niżej oceniany przez pracownika ponieważ oznacza to rezygnację z dodatkowych dochodów, a tym samym z dodatkowej konsumpcji Efekt dochodowy-polega na wyborze czasu wolnego kosztem czasu poświeconego na pracę zarobkową(zmniejszenie podaży pracy) *efekt dochodowy dominuje nad substytucyjnym przy wysokich stawkach płac, ludzie zaczynają cenić czas wolny, który jest teraz dobrem wyższego rzędu
2.Równowaga na rynku pracy-występuje gdy wielkość podaży pracy która oferują potencjalni pracownicy zrówna się z rozmiarami popytu zgłoszonego na nią
3.Bezrobocie-sytuacja w której część osób w wieku produkcyjnym, zdolnych i gotowych do pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce, pozostaje bez pracy, mimo podejmowanych poszukiwań pracy
Metody pomiaru bezrobocia: *wg stosowanej przez urzędy pracy bezrobotnymi są -osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy -osoby pozostające bez pracy i nie uczące się w szkole z wyjątkiem szkól wieczorowych i zaocznych -osoby zarejestrowane w urzędzie pracy , nie nabywały prawa do emerytury i nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej. *wg metody stosowanej w BEAL osoby spełniające jednocześnie następujące warunki (badanie aktywności ekonomicznej ludności)- w okresie badanego tygodnia nie pracują -aktywnie poszukiwały pracy w ciągu ostatnich 4 tyg -są gotowe podjąć prace. Naturalna stopa bezrobocia-stopa bezrobocia występująca w sytuacji, gdy rynek pracy znajduje się w stanie równowagi Stopa bezrobocia- zależy od relacji sto napływu do bezrobocia i odpływu z bezrobocia Rodzaje bezrobocia: *wg przyczyny powstania *frykcyjne(przejściowe, fluktuacyjne, płynne)-krótkookresowe niedopasowania na rynku pracy spowodowane, zmianami miejsc pracy, przekwalifikowaniem, szukanie pracy przez absolwentów, powrotem z wojska, nie groźne zawsze występuje *strukturalne- niedopasowanie popytu do podaży; wynika z rozbieżności struktury popytu na pracę i podaży z pkt widzenia wymaganych kwalifikacji pracy, występuje w krajach słabo rozwiniętych *cykliczne(keynesowskie) - spowodowane niedostatecznym popytem konsumpcyjnym *koniunkturalne-związane z cyklicznymi wahaniami gospodarki, wywołane chwilowym osłabieniem gospodarki, spadkiem globalnego popytu *naturalne-zawsze będzie istniało jako rezultat niedopasowania podaży pracy do popytu na nią oraz zbyt wysokich płac realnych wymuszonych przez związki zawodowe w stosunku do produktywności pracy *przymusowe-brak wolnych miejsc pracy *dobrowolne-dobrowolna rezygnacja z pracy, osoby poszukujące pracy nie akceptują rynkowej stawki płac *sezonowe-wynika z sezonowości pracy w pewnych branżach Np. rolnictwo, turystyka *wg kryterium przejawiania się : *jawne-odnotowane przez statystyki, rejestrowane *ukryte-ma miejsce gdy zmniejszenie liczby zatrudnienia nie powoduje zmniejszenia produkcji, stanowią je osoby nie zarejestrowane, pracują na czarno lub nie pracują Przyczyny bezrobocia *niedoskonałości funkcjonowania rynków, a zwłaszcza istnienie niekompletnych informacji o wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej *niedoskonała mobilność siły roboczej *ograniczony zakres konkurencji * niedopasowania strukturalne popytu na pracę i jej podaży Teoria histerezy bezrobocia- w myśl tej teorii aktualny poziom bezrobocia zależy nie tylko od aktualnych czynników wpływających na rynek pracy lecz również od wcześniejszych rozmiarów bezrobocia Przyczyny-ubytek kapitału ludzkiego, ubytek kapitału rzeczowego, cechy system rokowań politycznych
4.Skutki bezrobocia *negatywne(ekonomiczne)-drenaż pieniędzy publicznych (wydatki pieniędzy publicznych na zasiłki dla bezrobotnych i inne świadczenia socjalne, wydatki na programy przeciwdziałania bezrobociu, zmniejszenie się przychodów budżetowych państwa w postaci podatków i wpłat na fundusz ubezpieczeń społecznych) -strata PKB spowodowana niepełnym wykorzystaniem czynników produkcji. Wielkość tej straty można oszacować przy pomocy tzw. Prawa Okuna -straty związane z emigracja ludności , zwłaszcza młodych , wykształconych kadr, nie mogących znaleźć zatrudnienia w kraju. *Negatywne(społeczne)-obniżenie poczucia własnej wartości u bezrobotnych, poczucie bezradności, społeczny nie pokój, -obniżenie pozycji społecznej, -pogorszenie poziomu zdrowotności np. może prowadzić do depresji, -ograniczenie rozwoju intelektualno-zawodowego, -narastanie patologii społecznych np. alkoholizm, narkomania, przestępczość, obniżenie poziomu PKB w stosunku do poziomu potencjalnego, straty związane z emigracją ludności , zwłaszcza młodych wykształconych kadr nie mogących znaleźć zatrudnienia w kraju *negatywne(prywatne)-obniżenie poziomu życia, choroby, patologia, obniżenie kwalifikacji Prawo Okuna- dla każdego punktu bezrobocia występująca w sytuacji gdy na rynek pracy znajduje się w w stanie równowagi.
5.Metody przeciwdziałania bezrobocia *pasywna-pośrednia polityka państwa na rynku pracy obejmująca stosowanie różnych form pomocy finansowej dla bezrobotnych (zasiłków, jednorazowe odszkodowania dla zwolnionych z pracy, zasiłki przedemerytalne) *aktywa-oddziaływanie na wzrost popytu na siłę roboczą, obniżania rozmiarów podaży siły roboczej oraz poprawę funkcjonowania rynku pracy Instrumenty aktywnej *makroekonomiczne -i. fiskalne (podatki i wydatki rządowe) -i. pieniężne )stop%, zmiana podaży pieniądza) *mikroekonomiczne- publiczne programy zatrudnienia (roboty publiczne) -subsydiowanie zatrudnienia ( udzielanie przez państwo pomocy finansowej przedsiębiorstwom tworzącym nowe miejsca pracy) -pożyczki dla przedsiębiorców w celu tworzenia nowych miejsc pracy -pożyczki dla bezrobotnych w celu podjęcia działalności gospodarczej na własny rachunek - szkolenia zawodowe umożliwiające bezrobotnym zdobywanie i zmianę kwalifikacji.