Allel - gen. Allele to różne wersje tego samego genu.
Allel dominujący - ujawnia się w heterozygocie
Allel recesywny - nie ujawnia się w heterozygocie, ujawnia się tylko w homozygocie recesywnej
Allosom = Heterochromosom - chromosom płciowy
Autosom - chromosom, który nie jest chromosomem płci (wspólny dla obu płci)
Chromosomy - występują w jądrze struktury, są tworzone przez chromatynę i zawierają geny. Pod mikroskopem są to odrębne pałeczkowate struktury
Chromosomy homologiczne - chromosomy o tym samym kształcie i wielkości zawierają podobną informację genetyczną czyli geny. Geny te jednak mogą występować w innych postaciach, czyli allelach. Jeden chromosom w parze pochodzi od ojca, a drugi od matki.
Crossing over - proces pęknięcia, a następnie połączenia odcinków niesiostrzanych chromatyd chromosomów homologicznych w czasie wczesnej profazy mejotycznej powodujący wymianę materiału genetycznego (skutek: powstawanie nowych rekombinacji genów)
Dominacja - uwidacznia się w heterozygotach, jeśli z dwóch różnych alleli danego genu jeden maskuje obecność drugiego
Dominacja niepełna - uwidacznia się w heterozygotach, jeśli allel dominujący A nie maskuje całkowicie obecności allelu recesywnego i ujawnia się pośrednia wartość cechy.
Determinacja płci - płeć określona jest w momencie zapłodnienia
P - parentus - pokolenie rodzicielskie
F1 - pierwsze pokolenie potomne - pierwsze pokolenie potomne mieszańców będące wynikiem krzyżowania osobników
F2 - drugie pokolenie mieszańców - potomstwo będące wynikiem krzyżowania osobników pokolenia F1
Fenotyp - zespół cech zewnętrznych danego osobnika
Gen - odcinek DNA zawierający informację o budowie jednego łańcucha polipeptydowego
Genom - komplet informacji genetycznej organizmu
Heterozygota - zygota zawierająca 1 allel dominujący i 1 allel recesywny
Homozygota - zygota, która zawiera 2 takie same allele tego samego genu
Linia czysta - linia homozygotyczna, w której w następnych pokoleniach uwidacznia się ta sama cecha
Heterogametyczność żeńska - samica decyduje o płci (u ptaków)
Heterogametyczność męska - samiec decyduje o płci (u ssaków)
I PRAWO MENDLA - PRAWO CZYSTOŚCI GAMET:
Każda gameta zawiera po jednym allelu z danej pary genów.
II PRAWO MENDLA - PRAWO NIEZALEŻNEJ SEGREGACJI GENÓW:
Allele należące do jednej pary genów dziedziczą się niezależnie od alleli należących do drugiej pary genów.
TEORIA MORGANA:
Każdy gen zajmuje w chromosomie określone miejsce - LOCUS.
Geny ułożone są w chromosomach liniowo.
Geny leżące na jednym chromosomie tworzą grupę sprzężoną.
Allele wielokrotne - są wówczas, gdy na jedną cechę wypada więcej niż jedna para genów
Kodominacja - WSPÓŁDOMINOWANIE, żaden z alleli nie dominuje nad drugim. Oba allele ujawniają się fenotypowo
Geny uzupełniające = dopełniające - współdziałają w celu ujawnienia danej cechy, muszą zawierać chociaż po 1 allelu dominujących w jednej parze
Geny kumulatywne - geny warunkujące powstawanie cech ilościowych, należą do różnych par alleli, których działanie sumuje się, kształtując w ten sposób fenotyp.
Gen epistatyczny - gen maskujący obecność innego genu nieallelicznego.
Gen hipostatyczny - gen maskowany przez obecność genu epistatycznego.
Gen autosomalny (niezależny od płci) - dany gen leży w autosomie i jego ekspresja nie ma nic wspólnego z płcią.
Gen sprzężony z płcią - dany gen leży w chromosomie płci (najczęściej w X)
Gen zależny od płci (związany z płcią) - dany gen leży w autosomie, lecz jego ekspresja zależy od rodzaju płci.
Geny niesprzężone ze sobą - leżą w różnych chromosomach
Geny sprzężone ze sobą - leżą w jednym chromosomie
Geny jednocześnie sprzężone ze sobą i z płcią - dane geny leżą w jednym chromosomie i to w chromosomie X
Cecha letalna - cecha śmiertelna
Plejotropizm - polega na warunkowaniu przez jeden określony gen kilku pozornie zupełnie niezwiązanych ze sobą cech fenotypowych.
Jednostka mapowa - umowna odległość między genami na chromosomie (centromorgany)
Locus - miejsce genu w chromosomie
Interseksy - osobniki o pośrednich cechach płciowych
Chimera - skrzyżowanie dwóch gatunków