Dokończenie tematu 4.

Przestępstwem jest czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy Przestępstwo jako czyn człowieka

Mówiąc, że przedmiotem przestępstwa może być tylko człowiek, podkreślamy tu, że chodzi o osobę fizyczną(współcześnie są wyjątki jak np. odpowiedzialność podmiotów zbiorowych).

Zachowanie się człowieka, żeby zostało uznane za czyn musi być zachowaniem zewnętrznym zależnym od woli człowieka(nie jest czynem np. zachowanie pod wpływem przymusu zewnętrznego), jeśli jest zależne od woli ale wymuszone w jakiś sposób nazywamy je przymusem względnym i jest czynem.

Czyn zabroniony, Ustawowe znamiona przestępstwa

Przestępstwo musi być czynem zabronionym przez ustawę karną,, tzn. odpowiadać opisowi; opis ten składa się z elementów nazywanych ustawowymi znamionami przestępstwa, których występowanie w czynie sprawcy musi być spełnione by można mu było przypisać popełnienie określonego przestępstwa. .

Znamiona opisowe - to te , których stwierdzenie nie wymaga stosowania ocen, a ich zakres znaczeniowy jest stosunkowo ważny

Znaczenia ocenne - wymagają przy ich ustalaniu posługiwania się różnego rodzaju ocenami.

Bezprawność czynu

Przestępstwa nieumyślne - są przestępstwami z nieostrożności tzn. jako przestępstwo nieumyślne może być ocenione tylko takie wypełnienie znamion przestępstwa, które było rezultatem nieostrożnego zachowania sprawcy

Wina

Wina - występuje wtedy kiedy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego. Przesłanki winy:

1. strona podmiotowa przestępstwa - zamiar, lekkomyślność lub niedbalstwo.

2. osoba zdolna do ponoszenia winy - określony wiek

3. okoliczności wyłączające winę - niepoczytalność(31), stan wyższej konieczności(26), rozkaz(318), błąd(28 - 30).

Teorie winy:

1. Psychologiczna teoria winy - utożsamia winę ze sferą podmiotową przestępstwa

2. Normatywna teoria winy - za istotę winy uważa osobistą zarzucalność popełnionego czynu

Społeczna szkodliwość czynu

Pojęcie społecznej szkodliwości czynu jako podstawowe kryterium kryminalizacji powinno być wskazówką dla ustawodawcy przy stanowieniu nowych lub rezygnacji z istniejących typów przestępstw.

Po za tym w praktyce istnieją też czyny spełniające wszystkie ustawowe znamiona przestępstwa nie będąc jednak szkodliwe społecznie lub będąc szkodliwe minimalnie w takim przypadku czyn konkretny, mimo że formalnie narusza przepis karny, nie jest przestępstwem(art. 1).

Materialne definicje prawa uwzględniają szkodliwość społeczną czynu formalne nie.

klasyfikacja przestępstw

1. waga przestępstwa

art. 7 zbrodnie i występki

zbrodnie - czyny zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata

występki - (górna granica)są czyny zagrożone karą przekraczającą jeden miesiąc pozbawienia wolności, jeden miesiąc ograniczenia wolność lub grzywną powyżej 30 stawek dziennych

wykroczenia - górne zagrożenie karą nie przekracza wyżej wymienionych granic

2, forma winy

umyślne i nieumyślne

3. Forma czynu

przestępstwa z działania i przestępstwa z zaniechania

4. znamię skutku

formalne(bezskutkowe) - jeśli chodzi tylko o zachowanie się przestępcy

materialne(skutkowe) - posiadający znamiona w świecie zewnętrznym w stosunku do sprawcy

5. typy przestępstw

typ podstawowy - przestępstwo Podstawowe

typ kwalifikowany - wyjątek od przestępstwa zagrożony wyższą karą

typ uprzywilejowany - wyjątek od przestępstwa zagrożony karą niższą

6. tryb ścigania

z oskarżenia publicznego

z oskarżenia prywatnego

7. cechy charakterystyczne

Indywidualne

Powszechne

§ 2. Struktura przestępstwa

I. Podmiot przestępstwa

1. Wiek sprawcy

Według polskiego prawa karnego podmiotem przestępstwa może być tylko osoba fizyczna , która ukończyła w chwili popełnienia czynu 17 lat (art. 10 § 1 KK). Wyjątkami od zasady są

1. Przewidziane przestępstwa za , które karani mogą być już 15 latkowie(art. 10§ 2 [zamach na prezydenta, zabójstwo umyślne, morderstwo, umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, umyślne spowodowanie niebezpieczeństwa powszechnego, porwanie statku lub samolotu, umyślne spowodowanie katastrofy w komunikacji, zgwałcenie zbiorowe, wzięcie zakładników, rozbój],

2. Zastosowanie środków poprawczych wobec osób w wieku 17 i 18 odnosi się tylko do występku.

2. Nieletni

Postępowanie z nieletnimi nie ma charakteru karnego. Nieletni:

1. osoby do lat 18 wobec, których stosuje się środki wychowawcze

2. osoby 13-17 wobec, których toczy się postępowanie o czynu karalne

3. osoby wobec, których wykonuje się orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze

Metody stosowane wobec nieletnich:

1. środki wychowawcze

1. upomnienie

2. zobowiązanie do określonego zachowania

3. nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna

4. nadzór kuratora

5. umieszczenie w rodzinie zastępczej itp..

2. środki leczniczo wychowawcze

1. umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub młodzieżowym ośrodku wychowawczym

3. umieszczenie w zakładzie poprawczym

1. tylko w razie popełnienia czynu wypełniającego znamiona przestępstwa 13 -17 lat

3. młodociany

młodociany to taki, który w chwi8li popełnienia czynu nie ukończył 21 lat a w chwili orzekania w 1 instancji 24. Szczególny przypadek kategorii sprawcy dorosłego traktowany w szeregu spraw odmiennie niż inni sprawcy.

4. Przestępstwa indywidualne i powszechne

przestępstwa powszechne - to takie, których podmiotem może być każda osoba odpowiadająca ogólnym cechom podmiotu przestępstwa(osoba fizyczna w określonym wieku).

Przestępstwa indywidualne - to takie, w których w opisie ustawowym znamię podmiotu określone jest przez użycie pewnej dodatkowej cechy.

1. właściwe - szczególna cecha decyduje o byciu przestępstwa(brak cechy powoduje niebyt przestępstwa)

2. niewłaściwe - szczególna cecha nie decyduje o byciu przestępstwa, lecz o stworzeniu jej kwalifikowanego lub uprzywilejowanego typu.

strona przedmiot owa przestępstwa

Zaliczamy do niej:

1. czyn - jest opisany poprzez przy pomocy tzw. znamienia czasownikowego(zabija, ujawnia itp.)

2. skutek czynu - występuje tylko przy przestępstwach materialnych

3. czas i miejsce czynu - określa się je przy niektórych typach przestępstw

4. sytuację w jakiej czyn popełniono(będąc pozbawionym wolności

5. sposób popełnienia (przemocą, groźbą itp.)

6. przedmiot wykonawczy czynu - przedmiot materialny na którym dokonuje się dane przestępstwo

Formy czynu

1. Przestępstwa trwałe

Przestępstwo może być ujęte jako utrzymanie pewnego stanu rzeczy(dezercja, nielegalne posiadanie broni), czas popełnienia takiego przestępstwa rozciąga się na czas od zapoczątkowania do zakończenia

2. przestępstwa wieloosobowe

przepisy ujjmuja takie przestępstwo jako „branie udziału” w pewnym wspolnym działaniu(np. 158 KK).

3. Przestępstwa wiloczynowe

Ustawa ujmuje przestępstwo jako wieloszynowe kiedy oparte jest ono na pewnej działalności składającej się z poszczególnych czynów(nie jest z mocy prawa dzielona na poszcegolne czyny lecz uznawana za jedną całość)

IV. Przestępstwa zaniechania

1. Uwagi wstępne

Przestępstwo z zaniechania polega na niepodjęciu przez sprawcę działania, do którego był zobowiązany(formalne przestępstwa zaniechania), lub na spowodowanie określonego skutku przez niepodjęcie takiego działania(materialne przestępstwo zaniechania).

Źródłem obowiązku przy przestępstwach formalnych jest ustawa karna.

2. przestępstwa materialne z zaniechania

Art. 2. określa jako źródła karalność tego przestępstwa :

1. ustawę - może bezpośrednio zobowiązać obywateli do określonych działań

2. umowa podjęcie określonej funkcji - faktyczne podjęcie się pewnej funkcji i jej zaniechanie

3. artykuł 2 KK określa też jako przestępstwo z zaniechania dopuszczenie się przez osobę niebezpiecznej lub bezprawnej sytuacji jeśli tej sytuacji nie likwiduje i doprowadza w ten sposób do przestępnego skutku

Tylko obowiązek który jest gwarantem nie zaistnienia pewnego skutku może być stanowić podstawę odpowiedzialności.

Skutek czynu, Związek przyczynowy

Skutek czynu jeśli w typie przestępstwa istnieją dwa typy karalności kwalifikowana i podstawowa nazywamy następstwem czynu. Między zachowaniem się sprawcy a skutkiem musi zachodzić związek przyczynowy. Kryteria związku przyczynowego:

• teoria ekwiwalencji - opiera się na złożeniu, że przyczyną każdego skutku jest określona suma warunków koniecznych do jego nastąpienia. To czy warunek jest konieczny określa się przy pomocy hipotetycznego usuwania tego warunku(czy skutek by nastąpił gdyby warunek nie wystąpił), ustalenie związku nie przesądza jeszcze o odpowiedzialności czyn musi być jeszcze bezprawny i zawiniony.

• Teoria adekwatnego związku przyczynowego - nie wystarcza, że czyjeś zachowanie jest koniecznym warunkiem nastąpienia skutku, wymaga się jeszcze, by określony w ustawie skutek był normalnym następstwem takiego zachowania się.

• Teoria relewancji - związek przyczynowy według tej teorii można ujmować szeroko jak przy teorii ekwiwokacji, ale prawo karne poprzez pewne sformułowania przepisów dokonue tutaj pewnej selekcji, a nie każde spowodowanie skutku i nie każdy związek przyczynowy jest istotny dla odpowiedzialności karnej

Przyczynowość zaniechania wiele osób kwestionuje możliwość istnienia związku przyczynowego miedzy zaniechaniem a skutkiem, twierdzą, że skutek może zaistnieć tylko przez działanie, odpowiedzialność w trakim przypadku istnieje nie za spowodowanie skutku lecz za nie powstrzymanie go.

Strona podmiotowa przestępstwa

Strona podmiotowa - obejmuje zjawiska psychiczne , które muszą towarzyszyć stronie przedmiotowej i które wyrażają stosunek psychiczny sprawcy do czynu; stosunek ten może polegać na umyślności bądź nieumyślności.

Formy winy umyślnej

1. zamiar bezpośredni

Zamiar bezpośredni zachodzi wtedy gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony, określając wolę sprawcy jako chcenie określonego czynu zabronionego, zakładam zarazem, że obejmuje on swoja świadomością wszystkie znamiona czynu

1. zamiar bezpośredni nagły - decyzja o popełnieniu czynu zabronionego podejmowana jest w krotkim czasie , bez szczegółowych przemyśleń

2. zamiar przemyślany - powstaje w wyniku trwającego jakiś czas kształtowania się decyzji, często powiązany z opracowaniem szczegółowego planu popełnienia przestępstwa.

3. Zamiar ogólny - zachodzi gdy sprawca nie precyzuje w swoich przeżyciach psychicznych skutku, który chce spowodować

2. zamiar ewentualny

Zamiar ewentualny gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godzi. W przypadkach konkretnych zamiar ewentualny wiąże się z zamiarem bezpośrednim (napad na bank z użyciem broni, przewiduje się możliwość jej użycia ale nie jest to celem[sprawca ma obojętny stosunek do tego czynu]).

Zamiar niby-ewentualny - odmiana zamiaru bezpośredniego sprawca przy braku pewności co do jednego ze znamion przestępstwa chce zachowania objętego znamieniem czasownikowym.

dodatkowe cechy umyślności. Przestępstwa kierunkowe

W znamieniach niektórych typów przestępstw umyślnych znajdujemy wskazanie na dodatkowe cechy, które musi zawierać strona podmiotowa.

Celu, którym ma się kierować sprawca; rzadziej motyw(prz4eżycie psychiczne po charakterze intelektualnym skłaniające sprawcę do popełnienia czynu), pobudka(przeżycie o charakterze emocjonalnym skłaniające przestępcę do popełnienia czynu); prz4stępstwa kierowane takimi przesłankami nazywamy przestępstwami kierunkowymi.

Formy winy nieumyślnej

1. uwagi ogólne

Przesłanką odpowiedzialności za przestępstwo nieumyślne jest naruszenie zasady ostrożności

2. Lekkomyślność

lekkomyślność polega na tym, że sprawca świadomie narusza zasady ostrożności możliwość popełnienia czynu zabronionego przewiduje, lecz przypuszcza, że go uniknie. (od zamiaru ewentualnego różni tym, że sprawca myśli, że nie wypełni znamion czynu)

3. Niedbalstwo

niedbalstwo polega na tym, że sprawca możliwości popełnienia czynu zabronionego nie przewiduje, chociaż morze je przewidzieć.

Wina mieszana

Mieszany charakter winy polega na tym, że część znamion przestępstwa objęta jest zamiarem przestępcy, a druga część tylko winą nieumyślną. Przestępstwa z winy mieszanej traktuje się w sumie jak przestępstwa umyślne.

Przedmiot przestępstwa

Przestępstwo stanowi zamach na dobra prawnei dlatego patrząc od strony przestępstwa nazywamy je: przedmiotem zamachu.

1. Podział przestępstw ze względu na przedmiot ochrony

1. Przestępstwa naruszenia dobra prawnego - przestępstwa do których znamion należy uszczerbek wyrządzony określonym dobrom prawnym

2. narażanie dobra prawnego na konkretne niebezpieczeństwo - do których znamion należy skutek w postaci konkretnego zagrożenia dla dobra prawnego

3. abstrakcyjne narażanie dobra prawnego - do ich znamion nie należy ani uszczerbek ani zagrożenie konkretnego dobra prawnego, polegają jednak na powstaniu niebezpieczeństwa dla określonego dobra prawnego, które jednak nie należy do znamion

2. indywidualny, rodzajowy i ogólny przedmiot ochrony

Uwagi ogólne

• przedmiotem przestępstwa są dobra chronione przez prawo karne, takie jak życie, wolność, własność, bezpieczeństwo itd. → nie mylić z przedmiotem wykonawczym (patrz strona przedmiotowa);

• czasem przepis wskazuje jakie dobro chroni, a czasem należy to wyinterpretować z brzmienia przepisu, tytułu rozdziału czy motywów ustawodawcy.

Podział przestępstw ze względu na przedmiot ochrony

1. przestępstwa polegające na naruszeniu dobra prawnego - gdy do znamion należy uszczerbek wyrządzony danemu dobru, np. zabójstwo, zgwałcenie, oszustwo, naruszenie nietykalności cielesnej;

2. przestępstwa polegające na narażeniu dobra prawnego na konkretne niebezpieczeństwo - gdy do znamion należy stan niebezpieczeństwa dla danego dobra, spowodowanie niebezpieczeństwa pożaru, udział w niebezpiecznej bójce lub pobiciu → wymóg by niebezpieczeństwo było bezpośrednie;

3. przestępstwa abstrakcyjnego narażenia dobra prawnego - do znamion nie należy ani uszczerbek ani stan niebezpieczeństwa, ale zachowanie uważane za niebezpieczne, choć to niebezpieczeństwo nie należy do znamion (nie wymagane jest jego udowodnienie), a jest jedynie motywem kryminalizacji przez ustawodawcę.

• np. używanie broni lub innego niebezpiecznego narzędzia podczas bójki lub pobicia; doprowadzenie do obcowania płciowego małoletniego poniżej 15 lat → nawet jeśli nie nastąpi żaden uszczerbek, ani nawet stan niebezpieczeństwa istnieje karalność, gdyż opiera się ona na abstrakcyjnym niebezpieczeństwie, które nie należy do znamion. Tworzy się ten typ przestępstwa też ze względu na trudności dowodowe (udowodnienie uszczerbku na zdrowiu psychicznym dziecka do 15 lat możliwe byłoby po latach);

• podział ten nie jest tożsamy z podziałem na przestępstwa materialne (I i II) i formalne (III), gdyż możliwe jest występowanie skutków w przestępstwach typu III innego niż uszczerbek lub stan niebezpieczeństwa (np. art. 263 § 4 - jest p. materialnym i abstrakcyjnego narażenia dobra prawnego, jakim jest porządek publiczny);

• pojęcie dobra chronionego jest bardzo istotne przy określaniu stopnia społecznej szkodliwości;

Przedmiot ochrony

• Indywidualny przedmiot ochrony - dobro prawne będące przedmiotem ochrony pojedynczego przepisu, czy dobro zaatakowane popełnieniem przestępstwa określonego w tym przepisie (indywidualny przedmiot zamachu);

• Rodzajowy przedmiot ochrony - dobra prawne analogiczne (jednorodzajowe) chronione przez grupę przepisów, z reguły zamieszczonym w jednym rozdziale, np. wymiar sprawiedliwości w rozdziale XXX kk;

• Ogólny przedmiot ochrony - gdy dobro ujęte jest w sposób abstrakcyjny, tzn. chronione jest przez cały system prawa karnego. W ustroju socjalistycznym był to całokształt stosunków społecznych. Obecnie trudno jest wskazać takie dobro. Można mówić o pewnym zbiorze dóbr - indywidualnych i rodzajowych;

• Bliższy i dalszy przedmiot ochrony → kryterium rozróżnienia jest jaką dany przedmiot ogrywa rolę w zachowaniu sprawcy (tzn. czy jest celem - bliższy, czy środkiem - dalszy) i w klasyfikacji przestępstw;

Znaczenie przedmiotu ochrony przy interpretacji przepisów

• ważne gdy jest znamieniem przestępstwa, ale i dla interpretacji przepisu może być pomocne w wypadku wątpliwości, choć niedopuszczalne jest stosowanie wykładni rozszerzającej w stosunku do efektów wykładni językowej, a co najwyżej wybór jednej z wersji wykładni językowej przy pomocy pojęcia dobra prawnego.

• możliwe jest stosowanie tego pojęcia do zawężenia interpretacji językowej, gdy dany czyn choć wypełnia znamiona przestępstwa, nie narusza w żaden sposób dobra chronionego przez ten przepis (zawarcie ponownego związku małżeńskiego z tą samą osobą, bez wcześniejszego orzeczenia rozwodu, czy uchylanie się od płacenia alimentów za nieswoje dziecko)

Podobieństwo przestępstw

• wg art. 115 § 3 kk - przestępstwami podobnymi są min. przestępstwa należące do tego samego rodzaju (czyli przestępstwa skierowane przeciwko temu samemu lub podobnemu dobru);

---