Poznań, dnia 02.01.2014r.

ZATWIERDZAM

dowódca 3 kompani szkolnej OSP

p.o. por. Maria OGRODOWCZYK

PLAN - KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć z szkolenia prawnego

z 1 i 2 plutonem 3 kompanii szkolnej OSP w dniu 15.01.2014 r.

I. TEMAT : Odpowiedzialność żołnierzy za działania niezgodne z prawem w trakcie trwania konfliktu zbrojnego.

2. CELE ZAJĘĆ:

• omówić zasady ponoszenia odpowiedzialności karnej przez żołnierzy za przestępstwa wojenne w świetle prawa wewnętrznego i międzynarodowego.

3. FORMA: zajęcia teoretyczne.

4. CZAS: 2 x 45 minut

5. MIEJSCE: sala wykładowa.

6. ZAGADNIENIA:

1. Prawo i zwyczaj międzynarodowy.

2. Odpowiedzialność żołnierzy za wykroczenia i przestępstwa wojenne w świetle kodeksu karnego.

3. Odpowiedzialność żołnierzy za naruszenia prawa międzynarodowego.

7. WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO - METODYCZNE:

• 3 dni przed zajęciami zatwierdzić plan-konspekt u dowódcy kompanii;;

• dbać aby żołnierze prowadzili notatki;

• dbać o dyscyplinę i porządek w trakcie zajęć;

• zajęcia wzbogacić prezentacją multimedialną.

8. LITERATURA:

• M. Gąska, A. Ciupiński „Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych”, Warszawa 2001;

• F. de Mulinen „Podręcznik prawa wojennego dla sił zbrojnych”, Bellona 2003;

• R. Binkowski, P. Żarkowski „Podręcznik do nauki prawa wojennego w siłach zbrojnych”, Warszawa 2006;

• P. Żarkowski, R. Pęksa „Materiały do nauczania międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych dla podoficerów i szeregowych”, Warszawa 1998;

• Program szkolenia podstawowego SZ RP -Szkol. 814/ 2009;

• Instrukcja o działalności szkoleniowo- metodycznej- Szkol. 816/2009

9. ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO - TECHNICZNE:

• Kreda + tablica;

• Laptop;

• videoprojektor

10. ORGANIZACJA ZAJĘĆ:

• wykład informacyjny dla całości grupy

11. WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA:

Kategorycznie zabraniam:

• oddalać się z miejsca zajęć bez wiedzy zgody prowadzącego zajęcia

12. INNE:

Nie dotyczy.

13. WPROWADZENIE W SYTUACJĘ TAKTYCZNĄ:

Nie dotyczy.

14. PRZEBIEG ZAJĘĆ:

CZĘŚĆ WSTĘPNA (5 minut)

• przyjęcie meldunku,

• sprawdzenie obecności,

• podanie tematu, celu zajęć i zagadnień.

CZĘŚĆ GŁÓWNA: (80 minut)

ZAGADNIENIE 1- Prawo i zwyczaj międzynarodowy (10 min)

- przypomnieć słuchaczom, że istnieją 2 źródła prawa międzynarodowego: umowy międzynarodowe (konwencje) i zwyczaj międzynarodowy,

- wskazać, że pod pojęciem zwyczaju rozumiemy przyjęty w danej społeczności, ukształtowany przez wiele lat, sposób postępowania, traktowany przez tą społeczność jako obowiązujące prawo,

- przytoczyć klauzulę Martensa, która jest zawarta zarówno w konwencjach haskich jaki i genewskich i wskazuje na znaczenie zwyczaju w MPHKZ : „ w przypadkach nie objętych umowami międzynarodowymi osoby cywilne i kombatanci pozostają pod ochroną i władzą zasad prawa międzynarodowego, wynikających z ustalonych zwyczajów, zasad humanitaryzmu oraz wymagań powszechnego sumienia” ,

- wskazać, że tworzone są zbiory zasad prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych,

- wymienić kilka zasad zwyczajowych MPHKZ

ZAGADNIENIE 2- odpowiedzialność żołnierzy za wykroczenia i przestępstwa wojenne w świetle kodeksu karnego ( 35 min)

-zapoznać żołnierzami z czynami zabronionymi określanymi przez kodeks karny jako przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstwa wojenne:

* eksterminacja grupy ludności (rasowej, etnicznej, religijnej)- rozumiana jako działanie mające na celu wyniszczenie danej grupy społecznej poprzez stosowanie zabójstw, okrutne traktowanie, środków mające ograniczyć liczbę urodzeń,

* stosowanie a także wytwarzanie, gromadzenie, zbywanie, przewóz środków masowej zagłady,

* atakowanie stref i obiektów wyłączonych z walki,

* stosowanie środków walki zakazanych przez prawo międzynarodowe,

* atak na osoby chronione (zabójstwa, tortury, okrutne lub poniżające traktowanie, branie zakładników, używanie w charakterze „żywych tarcz”)

* zamach na dobra kultury,

* niezgodne z prawem użycie znaków ochronnych

* inne naruszenia prawa międzynarodowego: zmuszanie do służby w nieprzyjacielskich siłach zbrojnych, bezprawne pozbawienie wolności osób wyłączonych z walki, odmowa praw do bezstronnego i uczciwego procesu,

- zaznaczyć, że zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości i zbrodnie wojenne nie ulegają przedawnieniu

-wskazać na najważniejsze zasady ogólne odpowiedzialności karnej żołnierzy:

• żołnierz który wykonując rozkaz wiedział lub godził się na to (działanie umyślne) że popełnia przestępstwo ponosi odpowiedzialność karną; odpowiedzialność ponosi również ten kto rozkaz wydał,

• dodatkowymi środkami karnymi stosowanymi wobec żołnierzy mogą być: degradacja, wydalenie ze służby wojskowej,

- wskazać na odpowiedzialność dowódcy za przestrzeganie norm prawa międzynarodowego- dowódca jest odpowiedzialny za zapewnienie poszanowania prawa międzynarodowego; jego obowiązkiem jest zapewnienie by jego podwładni znali obowiązki wynikające z prawa konfliktów zbrojnych oraz podejmowanie niezbędnych środków dla zapobieżenia naruszeniom prawa wojennego; w przypadku naruszenia prawa obowiązkiem dowódcy jest zapewnienie ustania naruszenia oraz podjęcie kroków dyscyplinarnych i karnych przeciwko sprawcom; zaznaczyć, że odpowiedzialność rozciąga się także na naruszenie prawa wynikające z zaniechania działania

ZAGADNIENIE 3- odpowiedzialność żołnierzy za naruszenia prawa międzyanrodowego ( 35 min)

-uświadomić żołnierzom, że państwo na skutek ratyfikacji konwencji zobowiązuje się że będzie ścigać i karać osoby winne naruszen tych konwencji a w razie jeśli nie będzie w stanie same tego zrobić, przekaże sprawcę innemu państwu w celu osądzenia (tzw. zasada „albo wydasz albo ścigasz”); innymi słowy oznacza to, że sprawcy ciężkich naruszeń muszą być ścigani zawsze i wszędzie

- prawo karne danego państwa jest stosowane tylko w przypadku przestępstw popełnionych na jego terytorium lub przez jego własnych obywateli, natomiast MPHKZ idzie dalej domagając się od państw poszukiwania oraz karania każdego sprawcy bez względu na jego obywatelstwo i miejsce popełnienia przestępstwa, czyli obowiązuje zasada powszechnego ścigania ,

- uświadomić słuchaczom, że na skutek ratyfikacji przez Polskę konwencji z zakresu MPHKZ, konwencje te stały się częścią prawa wewnętrznego, mają taką rangę jak ustawy i muszą być przestrzegane tak jak wszelkie inne polskie przepisy, np. kodeks ruchu drogowego

- wskazać na najcięższe naruszenia MPHKZ określane jako zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości- ich definicje znajdziemy w statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego :

• zbrodnia wojenna: ciężkie naruszenie prawa lub zwyczaju międzynarodowego; rozumiana jako atak przeciwko osobom i obiektom wyłączonym z walki polegający na: zamierzonym zabójstwie, dokonywaniu tortur, okrutnym traktowaniu w tym dokonywaniu eksperymentów medycznych, umyślnym sprawianiu wielkich cierpień albo ciężkich uszkodzeń ciała, dokonywaniu bezprawnie poważnych zniszczeń mienia, zmuszanie do służby w nieprzyjacielskich siłach zbrojnych, umyślne pozbawianie prawa do rzetelnego procesu, bezprawnych deportacjach i przesiedleniach, braniu zakładników,

• zbrodnia przeciwko ludzkości: czyny popełniane w ramach masowego lub systematycznego , swiadomego ataku skierowanego przeciwko ludności cywilnej, takie jak: zabójstwo, eksterminacja, niewolnictwo, deportacje lub przymusowe przesiedlenia, uwięzienie, tortury, zgwałcenie, niewolnictwo seksualne, przymusowa prostytucja, sterylizacja i inne formy przemocy seksualnej, prześladowanie z powodów politycznych, rasowych, etnicznych, religijnych, apartheid, wymuszone zaginięcia osób

• ludobójstwo :czyny dokonywane z zamiarem zniszczenia danej grupy ludności takie jak: zabójstwo, spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego, rozmyślne stwarzanie warunków życia obliczonych na wyniszczenie osób, stosowanie środków mających na celu wstrzymanie urodzin w obrębie danej grupy, przymusowe przekazywanie dzieci członków tej grupy do innej grupy.

- podkreślić, że także ciężkie złamanie zwyczaju międzynarodowego (np. ludobójstwo) jest ścigane,

- wskazać jakie organy zajmują się ściganiem:

• międzynarodowe trybunały tymczasowe: Międzynarodowy Trybunał Karny dla b. Jugosławii (1993), Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy (1994), Specjalny Trybunał dla Libanu (2007), Specjalny Trybunał dla Sierra Leone (2002) ,

• trybunał międzynarodowy o stałym charakterze : Międzynarodowy Trybunał Karny (1998) - sądzi osoby fizyczne, najwyższą dopuszczalną karą jest dożywocie, prymat ma jurysdykcja krajowa; ściga niezależnie od miejsca popełnienia przestępstwa, charakteru konfliktu i narodowości sprawcy; stroną statutu MTK nie są m.in. USA, Rosja czy Chiny.

- regulacja zawarta w Statucie MTK- art.33: „Popełnienie przez sprawcę zbrodni podlegającej jurysdykcji Trybunału na skutek wykonania polecenia rządu albo przełożonego wojskowego lub cywilnego nie zwalnia go od odpowiedzialności karnej, chyba że:

(a) na sprawcy ciążył prawny obowiązek wykonania polecenia rządu lub przełożonego;

(b) sprawca nie wiedział, że polecenie było bezprawne;

(c) polecenie nie było oczywiście bezprawne.

2. W rozumieniu przepisów niniejszego artykułu polecenia popełnienia zbrodni ludobójstwa oraz zbrodni przeciwko ludzkości są oczywiście bezprawne.

- dowódca jest odpowiedzialny za zapewnienie poszanowania prawa międzynarodowego; jego obowiązkiem jest zapewnienie by jego podwładni znali obowiązki wynikające z prawa konfliktów zbrojnych oraz podejmowanie niezbędnych środków dla zapobieżenia naruszeniom prawa wojennego; w przypadku naruszenia prawa obowiązkiem dowódcy jest zapewnienie ustania naruszenia oraz podjęcie kroków dyscyplinarnych i karnych przeciwko sprawcom; zaznaczyć, że odpowiedzialność rozciąga się także na naruszenie prawa wynikające z zaniechania działania,

- szczególna odpowiedzialność dowódcy za czyny swoich podwładnych wskazana w art.28 statutu MTK:

„W uzupełnieniu innych przesłanek odpowiedzialności karnej określonych niniejszym statutem za zbrodnie objęte jurysdykcją Trybunału:

(a) dowódca wojskowy lub inna osoba działająca faktycznie jako dowódca wojskowy ponosi odpowiedzialność karną za zbrodnie objęte jurysdykcją Trybunału, popełnione przez siły zbrojne pozostające pod jego rzeczywistym dowództwem i kontrolą bądź rzeczywistą władzą i kontrolą, na skutek niewykonywania przez niego należytej kontroli nad siłami zbrojnymi, jeżeli:

(i) tenże dowódca wojskowy lub inna osoba albo wiedziała, albo, biorąc pod uwagę okoliczności w danym czasie, powinna była wiedzieć, że siły zbrojne popełniały czy zmierzały do popełnienia takich zbrodni; oraz

(ii) tenże dowódca wojskowy lub inna osoba nie podjęła wszystkich niezbędnych i rozsądnych środków będących w jej mocy w celu zapobieżenia lub powstrzymania od popełnienia takich zbrodni albo skierowania sprawy do właściwych organów postępowania karnego;

(b) w odniesieniu do stosunków zwierzchnictwa i podległości innych niż określone pod literą (a) przełożony ponosi odpowiedzialność karną za zbrodnie objęte jurysdykcją Trybunału popełnione przez podwładnych znajdujących się pod jego faktyczną władzą i kontrolą, jeżeli doszło do nich na skutek niewykonywania przez niego należytej kontroli nad podwładnymi, jeżeli:

(i) przełożony wiedział albo świadomie zlekceważył informację, która wyraźnie wskazywała na to, że podwładni popełniali lub zmierzali do popełnienia takich zbrodni

(ii) takie zbrodnie dotyczyły działalności objętej rzeczywistą odpowiedzialnością i kontrolą przełożonego; i

przełożony nie podjął wszystkich niezbędnych i rozsądnych środków pozostających w jego mocy w celu zapobieżenia lub powstrzymania od popełnienia takich zbrodni albo skierowania sprawy do właściwych organów postępowania karnego.”

CZĘŚĆ KOŃCOWA (5 minut ):

Zakończenie zajęć:

• Krótkie podsumowanie zajęć;

• Odpowiadam na ewentualne pytania szkolonych;

• Podaję temat kolejnych zajęć.

OPRACOWAŁ

Dowódca 1 plutonu

por. Maria OGRODOWCZYK

---