1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Kwas propionowy [kwas propanowy, kwas metylooctowy]

Wzór konstytucyjny: CH₃CH₂CH₂CO₂H

Wzór sumaryczny: C₃H₆O₂

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
kwas propionowy	100	79-09-4	201-176-3	C	34

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Ciecz palna. Pary tworzą z powietrzem mieszaniny wybuchowe. Pary są cięższe od powietrza - gromadzą się przy powierzchni i w dolnych partiach pomieszczeń.

Zagrożenie toksykologiczne: Kwas propionowy i jego pary działają żrąco na żywą tkankę.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Nie wywiera szczególnie szkodliwego działania w środowisku naturalnym.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego kwasem propionowym środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Zasięgnąć porady u lekarza lub w ośrodku toksykologicznym.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	W przypadku wystąpienia takiej potrzeby - wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen - najlepiej, jeśli tego dokona osoba przeszkolona. Zaleca się inhalacje roztworem sody.
2.	Zapewnić pomoc lekarską.
Skażenie oczu:
1.	Przemyć skażone oczy strumieniem letniej wody przez 15-20 minut, przy wywiniętych powiekach.
2.	Zapewnić pomoc okulisty.

Zatrucie doustne:
1.	W razie zatrucia doustnego przepłukać usta wodą, dać do wypicia 2-3 szklanki wody i skontaktować się z lekarzem lub centrum toksykologicznym. Podać osobie przytomnej środki wymiotne, o ile nie upłynęło zbyt wiele czasu od momentu zatrucia. Stosować łagodne środki neutralizujące: zawiesinę magnezji palonej, zawiesinę wodną węgla aktywnego, mocną herbatę niesłodzoną, filiżankę czarnej kawy, białka jaja rozmieszane z wodą, wodę wapienną. Kwas należy rozcieńczyć 100-krotnie. Nie wywoływać wymiotów.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, następnie alkoholem oraz wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Ciecz w temperaturze normalnej - palna. Pary z powietrzem tworzą mieszaniny wybuchowe. Pojemniki z kwasem propionowym narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować.
Środki gaśnicze:	gaśnice CO2, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym BC, gaśnice pianowe, gaśnice płynowe z dodatkowym wodnym roztworem środka, woda rozproszona.
Zalecenia szczegółowe:	Mały pożar gasić gaśnicą śniegową (CO2) lub proszkową (ABC albo BC), duży pożar gasić pianą lub rozproszonymi prądami wody. Uwaga: Nie stosować zwartych strumieni wody na powierzchnię palącej się substancji. Powoduje to jej rozrzucanie, a tym samym rozprzestrzenianie ognisk pożaru. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą, a w miarę możliwości usunąć z zagrożonego obszaru.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się większej ilości kwasu propionowego do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwalniającą się cieczą. Stosować ubrania ochronne kwasoodporne, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, a w przypadku wyraźnie wyczuwalnego zapachu kwasu - ochrony dróg oddechowych. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych i gazowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2, filtr par oznaczony kolorem żółtym i literą E).
Zalecenia szczegółowe:	Usunąć źródło zapłonu (ugasić otwarty ogień, ogłosić zakaz palenia i używania narzędzi iskrzących), zabezpieczyć zbiorniki przed nagrzaniem, pary rozcieńczać rozproszonym strumieniem wody, starać się odciąć źródło skażenia środowiska (zamknąć dopływ cieczy, uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym), miejsce gromadzenia się cieczy obwałować, zebrane duże ilości cieczy odpompować, małe ilości rozlanej cieczy przysypać niepalnym materiałem chłonnym, najlepiej pochodzenia roślinnego (siano, słoma, torf, trociny), zebrać, skierować do ewentualnego zagospodarowania lub zniszczenia.
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania kwasu propionowego nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z substancją, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać w zamknięciu, w warunkach jak dla materiałów żrących, palnych, poza zasięgiem dzieci.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Wyeliminować źródła zapłonu - nie wykonywać prac z otwartym ogniem, nie palić, nie używać narzędzi iskrzących i odzieży z tkanin podatnych na elektryzację, chronić zbiorniki przed nagrzaniem, instalować urządzenia elektryczne w wykonaniu przeciwwybuchowym.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, w magazynie cieczy żrących i palnych wyposażonym w instalację wentylacyjną i elektryczną w wykonaniu przeciwwybuchowym, na twardym podłożu. Opakowaniami są szczelnie zamknięte beczki ocynkowane piętrzone w stosy lub balony szklane zamykane korkami, znajdujące się w koszach wiklinowych, umieszczane na półkach regałów. Opakowania napełniać do 90% ich objętości. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania kwasu propionowego. Sprawna wentylacja.

Najwyższe dopuszczalne stężenia w środowisku pracy:

NDS - 30 mg/m³, NDSCh - 45 mg/m³.

Ochrony osobiste:

Drogi oddechowe:	Maski ochronne z pochłaniaczami par kwaśnych (oznaczonymi literą E i kolorem żółtym i filtrami cząsteczkowymi P2).
Ręce:	Rękawice ochronne z tkanin powlekanych, odporne na działanie kwasów organicznych.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie.
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne powlekane, odporne na działanie kwasów organicznych.
Inne informacje:	Przestrzegać ogólnych zasad higieny. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Po zakończeniu pracy umyć ręce. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z kwasem propionowym. Natychmiast usuwać rozlewiska.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

Metody oceny narażenia opierają się na laboratoryjnym oznaczaniu zawartości kwasu propionowego w powietrzu metodą chromatografii gazowej.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 74,08 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: Kwas propionowy należy do karboksylowych kwasów alifatycznych. W warunkach normalnych jest to bezbarwna ciecz o charakterystycznym, ostrym zapachu.
9.3	Temperatura topnienia: -22^oC
9.4	Temperatura wrzenia: 140-142^oC
9.5	Gęstość: 0,99 g/cm^3 (20^oC)
9.6	Gęstość par względem powietrza: 1,74
9.7	Prężność par: 2,9 hPa (20^oC)
9.8	Temperatura zapłonu: 49^oC
9.9	Temperatura samozapłonu: 483^oC
9.10	Zakres tworzenia mieszanin wybuchowych z powietrzem: 2,1-12,0% obj.
9.11	Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Kwas propionowy nieograniczenie rozpuszcza się w wodzie, alkoholu, chloroformie, glicerolu i eterze.
9.12	Wartość pH (10 g/l H2O/ 20^oC): 2,5
9.13	Współczynnik załamania światła/20^oC 589 nm: 1,386
9.14	Inne: Kwas propionowy otrzymywany jest przez utlenianie alkoholu propylowego. W małych ilościach powstaje w procesach fermentacyjnych. Stosowany jest w przemyśle organicznym, np. jako substancja wyjściowa do otrzymywania estrów zapachowych oraz rozpuszczalników celulozy.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	Kwas propionowy w warunkach normalnego przechowywania jest substancją stabilną chemicznie. Działa korodująco na większość metali, w tym na ołów. Reaguje z silnymi utleniaczami.
Właściwości korozyjne:	Substancja żrąca.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie, spożycie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.

Drogi narażenia:	Oczy	tak
	Spożycie	tak
		Skóra	tak
		Wdychanie	tak

Informacja ogólna: Kwas propionowy występuje w minimalnych ilościach w środkach spożywczych jako produkt fermentacji. W organizmie człowieka ulega przemianie, jak wszystkie kwasy tłuszczowe, oraz bierze udział w cyklu kwasów trikarboksylowych. Badania dowiodły, że w wyniku działania kwasu propionowego w organizmie człowieka nie stwierdzono wytwarzania się związków ketonowych. Zatrucia zdarzają się wśród robotników przemysłu chemicznego, na skutek wdychania par kwasu propionowego. Kontakt ze stężonym kwasem propionowym jest dla organizmu człowieka niebezpieczny. Wywołuje oparzenia błon śluzowych i skóry, powstaje martwica skrzepowa. Wchłonięty do organizmu utleniony zostaje do ditlenku węgla. Spożycie wywołuje ostry ból w ustach, gardle, przełyku i żołądku.

Dane toksykologiczne:

LD_{50 (doustnie, szczur)} = 2600 mg/kg,

LC_{50 (Daphnia)} = 50 mg/l/48 godz.

Działanie miejscowe:

Wdychanie par i aerozoli: Wdychanie par kwasu propionowego wywołuje ostry ból w ustach, gardle, przełyku i żołądku. Jama ustna, podniebienie miękkie i migdały są często pokryte białymi strupami i wrzodami. Występują natychmiastowe wymioty. Mogą być one połączone z biegunką i krwawym stolcem. Chorzy duszą się. Objawy przypominają zapaść. Kwas propionowy o wysokim stężeniu może spowodować bezdech z pieniącą się śliną (objaw obrzęku płuc). Może pojawić się zapalenie oskrzeli lub zapalenie płuc.

Kontakt ze skórą: Wystąpią zaczerwienienia i podrażnienia chemiczne. Stężony kwas powoduje poparzenia chemiczne z ostrym bólem. W wyniku działania na skórę występują niekiedy wypryski na dłoniach, zwłaszcza między palcami.

Kontakt z oczami: Pojawią się zaczerwienienia, poparzenia i ból. Może zaistnieć poparzenie chemiczne.

Spożycie: Kwas propionowy rozcieńczony wywołuje uczucie palenia w ustach i nudności z wymiotami. Kwas stężony powoduje groźne wymioty z obecnością krwi. Może dojść do perforacji (przedziurawienia) jelit.

Zatrucia przewlekłe: Wdychanie par prowadzi do zapalenia płuc i oskrzeli, a nawet do ostrego obrzęku płuc. Do znamiennych objawów zatruć przewlekłych należą stany zapalne śluzówek, nadżerki i próchnica zębów, zapalenie oskrzeli, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz objawy typowe dla anemii. Ciągły kontakt z parami kwasu propionowego powoduje zapalenie spojówek.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Stopień zagrożenia wód: mały.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 07 01 99 - inne nie wymienione odpady.

Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1848
14.2	Klasa ADR/RID:	8
14.3	Grupa pakowania:	III
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	80
14.5	Numer indeksowy (EC):	607-089-00-0
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	34
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-23-36-45
14.8	Nalepki ostrzegawcze wg ADR/RID Nr 8 i Nr 3:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Dyrektywami UE Nr 67/548 EEC oraz 88/379/EEC.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Normą PN-ISO 11014-1: 1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi kwasu propionowego bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy kwasu propionowego. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja żrąca.”
Symbole zagrożenia
R 34	Powoduje oparzenia.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2	Przechowywać w zamknięciu i chronić przed dziećmi.
S 23	Nie wdychać pary/rozpylonej cieczy.
S 36	Nosić odpowiednią odzież ochronną.
R 45	W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Kwas propionowy
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
C	Substancja żrąca.
Numer rozpoznawczy zagrożenia
80	Materiał żrący.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 8-III		Materiał żrący - mniej niebezpieczny.
Numer ONZ: 1848		Kwas propionowy.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 05.01.03 Strona/stron 8/8
Nazwa:	KWAS PROPIONOWY

Kwas propionowy

---