ZABURZENIA

AFEKTYWNE

DEPRESJA KRYTERIA RÓŻNICOWANIA STANU NORMY I CHOROBY:

nasilenie

długość czasu trwania depresji

poczucie choroby - w depresji występuje; (utrata

kontroli nad nastrojem w depresji endogennej)

wpływ na funkcjonowanie człowieka

Kryteria klasyfikacji zaburzeń afektywnych (ZA) - (stosowane jednocześnie):

 Zmiany nastroju, często też lęk

 Stopień nasilenia depresji / manii

 Naprzemienność ich występowania

 Czas ich utrzymywania się

 Tendencje do nawracania (epizod versus nawracające zaburzenia)

 Brak lub występowanie z nimi objawów psychotycznych 15-30 r.ż. Dwa szczyty: ok. 30 r.ż. i drugi ok.. 60 r.ż.

2 płaszczyzny:

1. Zaburzenia nastroju

2. Zaburzenia przebiegu procesów fizycznych i psychicznych

Choroby afektywne (psychoza maniakalno-depresyjna, cyklofrenia) - grupa zaburzeń psychicznych o etiologii endogennej, w przebiegu których występują okresowo (niekiedy regularnie i i cyklicznie)

ZABURZENIA

 NASTROJU

 EMOCJI

 AKTYWNOŚCI, w postaci zespołów depresyjnych (depresja endogenna), u niektórych pojawiają się też zespoły maniakalne.

PODZIAŁ

I Zaburzenia afektywne jednobiegunowe - depresje

II. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe - depresyjno-maniakalne, schizoafektywne

Charakteryzują się nawrotami obniżenia nastroju, spadkiem energii i aktywności, naprzemiennie z podwyższeniem nastroju, wzmożonej energii oraz aktywności

systemy kwalifikacyjne:

DSM - IV - klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego IV wersja 1994 r

ICD - 10 - Wersja Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób - WHO 1993 r

ICD-10

ZABURZENIA NASTROJU (podstawowe grupy zaburzeń)

1. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe

2. Zaburzenia depresyjne nawracające

3. Zaburzenia depresyjne utrwalone, w postaci zaburzeń cyklotymicznych i dystymicznych

4. Epizod maniakalny

5. Epizod depresyjny

DSM-IV

1. Zaburzenia depresyjne, w tym:

- Duże zaburzenia depresyjne (nawracające zaburzenia afektywne)

- Zaburzenia dystymiczne (długo utrzymujące się zaburzenia nastroju w postaci stanów subdepresji)

2. Zaburzenia dwubiegunowe

- Nawracające zaburzenia afektywne

(typ I zaburzeń dwubiegunowych - zespoły depresyjne i stany maniakalne - przynajmniej jeden)

(typ II - depresje i stany hipomanii)

- Zaburzenia cyklotymiczne

3. Zaburzenia afektywne związane z chorobami somatycznymi, schorzeniami organicznymi oun, uzależnieniami

Wg DSM IV kryteria rozpoznawania dużej depresji

A. Nastrój depresyjny - Czuję się przygnębiony.

B. Spadek zainteresowań - Nic nie daje mi przyjemności.

• Poczucie winy i małej wartości - Wszystko jest z mojej winy.

2. Pobudzenie lub zahamowanie psychoruchowe - Poruszam się z trudnością.

3. Zmęczenie - Czuję się zmęczony.

4. Zaburzenie apetytu - Nie mam przyjemności w jedzeniu.

5. Zaburzenie w koncentracji - Nie mogę się skoncentrować.

6. Zaburzenia w spaniu - Mam problemy w zasypianiu.

7. Myśli i tendencje samobójcze - życie jest okrutne dla mnie.

STANY DPRESYJNE

I depresja endogenna - wewnętrzne pochodzenie

II depresje atypowe. Maskowane, subdepresje, poronne (niedepresja) mgdy depresja nie ma dużego nasilenia maski

III depresje psychogenne

 różnorodny obraz kliniczny

 pojawia się jako odpowiedź na czynniki psychologiczne, jako reakcja na m,niekorzystne sytuacje psychologiczne, wydarzenia życiowe (przewlekle, krótkotrwale) lub wyraz przeżywanych konfliktów interpersonalnych i intrapresonalnych

Typy:

 Depresje w reakcji żałoby

 Depresje w przebiegu zaburzeń nerwicowych

 objawy kwalifikują się do dystymii

 często wcześniejszy lęk lub fobia

 objawy: napady lęku, stany fobii, natręctwa, cechy hipochondryczne, objawy związane ze smutkiem

 pacjenci zgłaszają się z objawami somatycznymi - zmęczenie, zmniejszona wydolność intelektualna, brak skupienia; późniejsze symptomy związane są ze smutkiem, apatia

 Depresje w przebiegu reakcji adaptacyjnych

 Depresje reaktywne

IV depresje somatogenne, organiczne

 podłoże: schorzenia CUN, u których podstawy leżą:

 choroby zwyrodnieniowe, otępieniowe mózgu

 guzy mózgu ( głównie Płata czołowego)

 choroby naczyniowe mózgu -

 padaczka - szczególnie ogniwo w płatach skroniowych

 stany pourazowe, związane z uszkodzeniami płata skroniowego i czołowego

 defekty natury genetycznej, np. wodogłowie

 podłoże: choroby somatyczne, przyjmowanie leków

Następujące choroby mogą wiązać się z depresją: nowotwory, niedobory substancji, zaburzenia hormonalne, choroby przemiany materii, przewlekle zatrucia, stosowanie leków (szczególnie) na nadciśnienie tętnicze, neuroleptyki, choroby narządów miąższowych - np. wątroby

 podłoże: choroba alkoholowa

Objawy: przeżywanie uczucia krzywdy, żalu do otoczenia Niechęć i wrogość kierowana do innych lub do siebie Poczucie wyobcowania i beznadziejności Czynnikiem depresjogennym może być sam wymóg abstynencji.

Czas trwania: najczęściej nie przekracza 3 tygodni.

DEPRESJA ENDOGENNA

Objawy podstawowe (cechy podstawowe, osiowe) DEPRESJI:

Obniżenie nastroju

Odczuwane przez chorych jako stan smutku, przygnębienia, niemożności przeżywania radości,

szczęścia, satysfakcji; niekiedy jest to stan zobojętnienia, z niezdolnością przeżywania zarówno

radości, jak i smutku.

Obniżenie napędu psychoruchowego - osłabienie tempa procesów psychicznych i ruchu,

zahamowanie

Przejawia się spowolnieniem tempa myślenia, osłabieniem pamięci, poczuciem niesprawności

intelektu, spowolnieniem ruchów, niekiedy całkowitym zahamowaniem ruchowym (osłupieniem).

Niekiedy pojawia się niepokój ruchowy lub podniecenie ruchowe. Stan taki łączy się z dużym nasileniemlęku. U niektórych zahamowanie ruchowe i niepokój ruchowy mogą występować naprzemiennie.

Zaburzenia rytmu okołodobowego i objawy somatyczne

Zaburzeniu ulegają sen i czuwanie. Następuje wyraźne skrócenie snu nocnego i jego spłycenie

(wielokrotne budzenie się w nocy i wczesne budzenie się rano) lub zwiększona potrzeba snu w okresiednia przy braku wyraźniejszych zaburzeń snu nocnego (głównie w ch. a. dwubiegunowej.

Wahanie samopoczucia (we wczesnych godzinach najgorsze samopoczucie a objawy wyraźnie

narastają) Zaburzenia układu autonomicznego (brak hamowania wydzielania kortyzolu - hiperkortyzolemia): bóle głowy w okolicy karku, potylicy, bóle opasujące głowę, zaparcia, brak łaknienia Męczliwość

Lęk:

Falujące nasilenie, może osiągać znaczne nasilenie i ujawniać się w sferze ruchowej (podniecenie).

Objawy wtórne depresji (reakcja osobowości chorych na obecność objawów osiowych)

Depresyjne zaburzenia myślenia (treści) - sądy depresyjne (depresyjna, negatywna ocena siebie, swojego postępowania, zdrowia, pesymistyczna ocena teraźniejszości i przyszłości, perspektyw

życiowych ("światopogląd depresyjny"); rzadziej myśli i czynności natrętne).

urojenia (jako wynik nastroju, poczucia winy, lęku)

zniechęcenie do życia, myśli i tendencje samobójcze

zaburzenia aktywności złożonej

zmniejszenie liczby i zakresu zainteresowań

obniżenie zdolności do pracy

osłabienie kontaktów z otoczeniem, izolowanie się

Depresja - stopnie nasilenia:

1. depresja łagodna, depresja poronna, subdepresja - podstawowe objawy i cechy depresji o łagodnym,nasileniu

- mogą występować pojedyncze,charakterystyczne cechy depresji (zmęczenie,, zniechęcenie, złe samopoczucie, brak zadowolenia, pogorszenie snu, gorszy apetyt)

depresja maskowana - w obrazie klinicznym zwykle dominuje jeden z objawów, bez wyraźnej

psychopatologicznych objawów zespołu, zwłaszcza smutku, zniechęcenie do życia, anhedonii

2. depresja o średnim nasileniu, depresja umiarkowana, podstawowe objawy i cechy depresji wykazują średnie nasilenie, zniechęcenie do życia wyraźne obniżenie funkcjonowania społecznego i zawodowego.

3. depresja o dużym nasileniu, depresja ciężka

depresja ciężka bez objawów psychotycznych - dominuje smutek lub zobojętnienie, spowolnienie psychoruchowe, niekiedy lęk, niepokój, myśli i tendencje samobójcze występują często, bardzo silne zaburzenia funkcjonowania społecznego, niezdolność do pracy zawodowej

depresja ciężka z objawami psychotycznymi - objawy jak wyżej oraz urojenia winy, kary, hipochondryczne, zahamowanie ruchowe (czasami osłupienie depresyjne - stupor), podniecenie ruchowe (depresja agitowana). Potencjalnie pojawiające się objawy psychotyczne pod

względem treści są dostosowane (syntoniczne) do stanu emocjonalnego osoby.

DEPRESJE ATYPOWE (poronne, maskowane, subdepresje)

W stanach tych poszczególne objawy i cechy depresji wykazują małe nasilenie, niektóre nie

występują. Miejsce depresji zajmują inne objawy lub jedna grupa objawów określana

jako "ekwiwalent depresji" lub "depresja maskowana". Objawy są często jedynymi

dolegliwościami jakie zgłasza chory. Depresje poronne mogą być wstępną fazą lub zejściem typowego zespołu depresyjnego.

Typy masek

Najczęstsza maska depresji endogennej to bezsenność (wczesne budzenie się, skrócenie snu); lęk

DEPRESJE PSYCHOGENNE

Są to stany depresyjne powstające w odpowiedzi na różnorodne niekorzystne sytuacje psychologiczne natury wewnętrznej (konflikty psychiczne), jak też zewnętrznej (pochodzenia środowiskowego). Możemy je podzielić na:

depresje reaktywne (wśród nich depresje w reakcji żałoby)

depresje w przebiegu zaburzeń nerwicowych

depresje w przebiegu reakcji adaptacyjnych

Objawy depresji psychogennych

W odróżnieniu od depresji endogennych nastrój rzadko ulega znacznemu obniżeniu. Często występuje rozpacz, płacz. Nie rzadko towarzyszy temu zniecierpliwienie, rozdrażnienie, konflikty

z otoczeniem. Chorzy roztkliwiają się nad sobą, swoim losem, wyrażają żal lub pretensje do innych, obwiniają za nieszczęścia, które ich spotkały. Nie stwierdza się depresyjnego zahamowania psychicznego. Nie obserwuje się charakterystycznych dla depresji endogennej dobowych wahań samopoczucia. Samopoczucie (nastrój) może być zmienne, zależne od

bieżących wydarzeń.

DEPRESJE OBJAWOWE

depresje w schorzeniach somatycznych.

depresje związane ze stosowaniem leków i innych substancji, w przebiegu zatruć,

uzależnień - depresje w chorobach organicznych mózgu

Schorzenia ośrodkowego układu nerwowego jako przyczyny depresji

 Procesy zwyrodnieniowo-zanikowe mózgu

choroba Alzheimera

pląsawica Huntingtona

zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe

choroba Parkinsona

stwardnienie rozsiane

 Guzy mózgu, zwłaszcza płata czołowego

 Choroby naczyniowe mózgu

miażdżyca naczyń mózgowych

niewydolność krążenia mózgowego

stany poudarowe

krwiak nadoponowy, podtwardówkowy

 Padaczka, zwłaszcza ognisko o płacie skroniowym

 Stany pourazowe, zwłaszcza uszkodzenie płata skroniowego i płatów czołowych

 Inne schorzenia - wodogłowie, defekty genetyczne

MANIA (ZESPOŁ MANIAKALNY, EPIZOD MANIAKALNY)

OBJAWY OSIOWE

1. NASTRÓJ MANIAKALNY - stale wzmożone samopoczucie (stan zadowolenia, radości, szczęścia) z beztroską, skłonnością do żartów, brak adekwatnych reakcji na wydarzenia przykre. W bardziej zaawansowanych stanach - pojawia się dysforia

2. ZABURZENIE NAPĘDU PSYCHORUCHOWEGO (podniecenie maniakalne) - myślenie przyspieszone, procesy kojarzeniowe biegną szybko, gonitwa myśli (słowotok, wielomówność), precyzja myślenia jest upośledzona - powierzchowność, wielopoziomowość, wielopłaszczyznowość. Duża odwracalność uwagi. Wielomówność, przyspieszone tempo wypowiedzi, słowotok. Pamięć. Wzmożona aktywność - oraz poczucie niespożytej energii i brak męczliwości. Zaburzenia percepcji - np. nader żywe kolory, dźwięki ostre

3. Zaburzenie rytmów biologicznych - zmniejszenie snu i wczesne budzenie się. Nasilenie objawów wieczorem i rano.

4. Zaburzenia emocji (dysforia - nastrój gniewliwy, rozdrażnienie, gniew)

OBJAWY WTÓRNE

Myślenie - zawyżona, bezkrytyczna samoocena i własnych możliwości, niedostrzeganie trudności w podejmowaniu działań. Czasami urojenia wielkościowe, prześladowcze. Liczne, powierzchowne zainteresowania, działania. Niedokańczanie ich. Bezmyślne działania. Malo konsekwencji, niestabilność. Nasilenie popędu płciowego, przypadkowe kontakty, nadużywanie

alkoholu, nieregularne odżywianie. Kontakty społeczne - maly dystans, brak wyczucia, umiaru.

NASILENIE

Hipomania - zaburzenie nastroju i napędu ruchowego jest nieznaczne. Może nie zaburzać w sposób znaczący aktywności celowej. Szał maniakalny, mania gwałtowna, mania ostra - gwałtowne, bezładne podniecenie ruchowe, porozrywanie związków myślowych (inkoherencja), czasami zachowania agresywne, przewrażliwienie

Maski depresji
Część zaburzeń depresyjnych przyjmuje postać zamaskowaną. Pojęciem depresji maskowanej określano zaburzenia, w których dominowały skargi somatyczne bez uchwytnej przyczyny. Depresja wówczas przebiega niejako „bez depresji” (przygnębienia, apatii) a na czoło wysuwają się inne objawy, zwłaszcza bezsenność i dolegliwości bólowe. Depresja często występuje wraz z przewlekłym bólem, stwierdza się ją u około 50% chorych z przewlekłymi dolegliwościami bólowymi. Prawidłowe rozpoznanie nastręcza wówczas znacznych trudności, gdyż objawy depresji są kamuflowane dolegliwościami fizycznymi. Zwrócono uwagę, że w miarę zwiększania się liczby skarg na dolegliwości fizyczne rośnie także prawdopodobieństwo występowania zaburzeń nastroju.
Skargami wykazującymi wysokie prawdopodobieństwo dla rozpoznania depresji są zaburzenia snu, męczliwość, zgłaszanie wielu (trzech lub więcej) dolegliwości, niespecyficzne bóle mięśni i kości, bóle pleców, krótki oddech oraz wszystkie skargi zgłaszane ze znaczną intensywnością. Według praktyki klinicznej oraz obserwacji wielu autorów do najczęstszych „masek” somatycznych depresji należą:
• bezsenność
• zmęczenie
• bóle głowy
• bóle kręgosłupa
• dolegliwości bólowe typu rwy kulszowej
• bóle w jamie brzusznej
• utrata apetytu, chudnięcie
• zaparcia
• świąd lub pieczenie skóry
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe
• bóle w klatce piersiowej

Tacy pacjenci są zwykle leczeni jak chorzy somatycznie, wykonuje się u nich liczne, często bardzo kosztowne badania, które nie przynoszą efektu. Pojawiają się kolejne koncepcje diagnostyczne oraz zniecierpliwienie zarówno wśród lekarzy jak i pacjentów. Konsekwencją trudności diagnostycznych mogą być błędy w terapii. Pacjenci zwykle uzyskują pomoc tylko objawową, często podawane są środki uspokajająco-nasenne, wielu z nich uzależnia się od leków. Należy zatem podkreślić, że przy współwystępowaniu objawów depresyjnych i somatycznych konieczna jest szczególnie wnikliwa diagnostyka. W licznych szpitalach zatrudnieni są na stałe konsultanci psychiatrzy, coraz częściej też pojawiają się oddziały psychiatryczne w szpitalach ogólnych.

Afektywne 1

Osoba radzi sobie sama

Leczenie głębokie

Osoba ma świadomość, że przeminie

Zwykle brak tendencji samobójczych

Zachowania samobójcze

-:-

Zaburzenia seksualne

-:-

Spowolnienie psychoruchowe

-:-

Zaburzenie rytmów okolodobowych

Trwa krócej

Niemożność przeżywania uczuć, emocji pozytywnych, które sprawiają przyjemność

Relacje z otoczeniem nie są zaburzone - utrzymuje kontakty, i relacje, funkcjonuje w normalny sposób, jest w stanie nawiązać kontakt

Utrata zainteresowań

Izolacja tylko czasowa

Wycofuje się z wielu form aktywności, relacji emocjonalnej, kontaktu

ZACHOWANIE

Samonapędzanie się

Podatna na zmiany, plastyczne

Schematy - sztywne, ukierunkowane ku pesymizmowi

-:-

Wyciąganie arbitralnych wniosków - „tak ma być i koniec”

Dopuszcza inne schematy myślowe

Wybiórczość w myśleniu

Negatywne myśli, jeśli się pojawią to mają charakter przemijający

Generalizuje pesymizm na wszystkie sytuacje

Osoba może zachować krytycyzm wobec własnych myśli, ma też myśli pozytywne

Nieuzasadnione, bardzo pesymistyczne, schematy

SFERA MYŚLENIA

ZABURZENIE NORMA

DEPRESJA

---