PRZESTĘPCZOŚĆ NIELETNICH
Art. 1. § 1. Przepisy ustawy stosuje się w zakresie:
1) zapobiegania i zwalczania demoralizacji — w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18;
2) postępowania w sprawach o czyny karalne — w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17;
3) wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych — w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21.
Demoralizacja
Uchylenie się od obowiązku szkolnego,
Używanie alkoholu oraz innych środków odurzających,
Prostytucja,
Włóczęgostwo,
Udział w grupach przestępczych,
Naruszenie zasad współżycia społecznego
Cele u.p.n.
Przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości.
Umacnianie funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie.
ZASADY traktowania nieletnich
1. Zasada kierowania się dobrem nieletniego.
2. Zasada stosowania środków wychowawczych i poprawczych
Środki stosowane wobec nieletnich
Upomnienie,
Zobowiązanie do określonego postępowania,
Nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna,
Skierowanie do kuratorskiego ośrodka pracy z młodzieżą,
Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych,
Przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnionym czynem karalnym,
Umieszczenie w instytucji
Zakłady poprawcze
Zadania:
Przygotowanie wychowanków do życia zgodnego z normami społecznymi
Nauczanie wychowanków samodzielności życiowej
Rodzaje Zakładów Poprawczych
1. Zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne
2. Zakłady resocjalizacyjno-rewalidacyjne
3. Zakłady resocjalizacyjne
-otwarte
-półotwarte
-zamknięte
-o wzmożonym nadzorze wychowawczym
Rozwój przestępczości nieletnich a środowisko rodzinne
Rodzina w rozwoju dziecka i kształceniu osobowości człowieka odgrywa ogromną rolę. Na zachowanie człowieka wpływ mają różne czynniki , jednak kryminolodzy i pedagodzy podkreślają związek między negatywnym środowiskiem rodzinnym a zachowaniami dewiacyjnymi.
L. Mościcka pisze, że decydującymi czynnikami dla prawidłowego przebiegu procesu wychowawczego są: rodzaj struktury rodziny (pełna, niepełna, zrekonstruowana, konkubinat), przekazywanie dziecku postawy i uczucia rodzicielskie (akceptacja, odrzucenie, nadmierne wymagania, zbytnia koncentracja, bezradność), posiadanie rodzeństwa, wielopokoleniowość wspólnie zamieszkującej rodziny, aspiracje ojca i matki, aspiracje rodziców dotyczące przyszłości dziecka, a także przekazywanie przez rodziców wzory osobowości.
A. Makowski pisze, że każda rodzina, która zaspokaja podstawowe potrzeby dziecka (materialne, psychiczne), otacza je troską, opieką i ciepłem uczuć rodzinnych, daje dziecku poczucie pełnego bezpieczeństwa i przekazuje zarazem szczególne wartości wychowawcze, opiekuńcze, społeczne, które to wartości są istotne, zwłaszcza w okresie dzieciństwa, i które wywierają decydujący wpływ na dalszy harmonijny rozwój osobowościowy - właśnie w wieku dorastania.
Nieletni przestępcy są zdecydowanie częściej agresywni niż nieletni, którzy nie mieli za sobą spraw sądowych. Główną przyczyną aspołecznego zachowania się są stany frustracji z powodu braku zaspokajania potrzeby zależności, czego przejawem jest agresja oraz wrogi stosunek do rówieśników i wrogie nastawienie do wszelkich autorytetów i wzorców.
Jedną z istotnych przyczyn powstawania niedostosowania społecznego nieletnich prowadzącą w prostej drodze do popełnienia przestępstw, jest patologia rodzinna. Wielu badaczy uważa, że zdecydowana większość nieletnich przestępców wychowuje się w rodzinach o dużym nagromadzeniu czynników negatywnych. Do najczęściej obserwowanych form patologii społecznych godzących w zdrowie fizyczne i psychiczne nieletnich są: alkoholizm, nikotynizm, narkomania, przestępczość, próby samobójcze, sekty.
Większość nieletnich, którzy popełnili czyn karalny, pochodziła z rodzin, w których występowały wzory zachowań przestępczych lub ich akceptacja. Wzory takie były również czerpane ze środowisk otaczających rodziną zewnątrz, a mających konflikt z prawem.
Niewłaściwa atmosfera życia rodzinnego (rodzina rozbita, niepełna, patologiczna) brak właściwej opieki lub kontroli nad dzieckiem, niekonsekwencja i rygoryzm, przebywanie dziecka w rodzinie przestępczej o niskim poziomie moralnym, to główne z czynników mogących doprowadzić do powstania negatywnych zachowań i cech u dzieci i młodzieży.
Rodzina jako najwcześniej oddziałujące środowisko socjalizujące ma decydujący wpływ na przyszły kształt i strukturę osobowości dziecka. Oznacza to, że wszelki rodzaj zaburzeń, dewiacji i odchyleń w zakresie funkcjonowania rodziny ma swe reperkusje w zachowaniu dzieci oraz przejawianych przez nich postaw. Każda trudność, problem do rozwiązania, to potencjalne ogniwo zagrożenia nieprzystosowaniem społecznym. Występowanie nędzy, ubóstwa, biedy czy takich zjawisk, jak chroniczne choroby fizyczne i psychiczne rodziców, alkoholizm rodziców, kontakt z grupami lub aktywnością przestępczą są to wręcz klasyczne przykłady czynników zwiększających prawdopodobieństwo nieprzystosowania społecznego dzieci i młodzieży wychowujących się w tych rodzinach.
Jak widać istnieje wiele przyczyn, które w mniejszym bądź większym stopniu motywują młodych ludzi do działań i zachowań destrukcyjnych.
Najważniejszą przyczyną jest niezaspokajanie potrzeb. Właśnie owe potrzeby są podstawą zachowań dzieci i młodzieży oraz jego nieprzystosowania.
Rozróżniamy trzy podstawowe grupy potrzeb:
biologiczne
psychiczne (obejmujące np. potrzebę zdobywania nowych doświadczeń, przygody, zabawy, przyjemności, uznania, bezpieczeństwo, twórczości, itp.)
społeczne (rodzina, środowisko, nauka, praca, przynależność grupowa).
Wymienione potrzeby można realizować w dwojaki sposób: zgodny z oczekiwaniami społecznymi lub niezgodnie z nimi.
Makowski analizując niekorzystny wpływ środowiska rodzinnego na niedostosowanie społeczne dzieci wymienia także takie czynniki jak: niezgod i konflikty, choroby psychiczne rodziców, rozbicie rodziny, rodziny niepełne, ciężka praca zarobkowa rodziców lub jej całkowity brak, nadmierna opiekuńczość, nadmierna obojętność, surowość, agresję i brutalność w stosunku do najbliższych członków rodziny.
Zachowanie dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie wiąże się często z sytuacjami deprawacji potrzeb, przeciążeniami, utrudnieniami, z sytuacjami konfliktowymi. Łatwo wykształca się wtedy postawa agresywna, silnie związana z niedostosowaniem społecznym i popełnieniem przestępstw.
J. Surzyszkiewicz wskazuje, że negatywne czynniki rodzinne wpływające na niepożądane zachowanie młodych ludzi, a zwłaszcza mające związek z przejawianiem agresji i przemocy, można podzielić na cztery grupy zjawisk:
przestępczość rodziców
niewielkie wsparcie emocjonalne i „niedobór ciepła” ze strony rodziców, brak nadzoru i kontroli nad zachowaniem dzieci i brak zaangażowania w dziecięce czynności
stosowanie przemocy i agresji przez rodziców w stosunku do dzieci
wzajemne relacje między rodzicami charakteryzujące się brakiem szacunku dla drugiej strony oraz konfliktami i agresywnymi zachowaniami między rodzicami
H. Kołakowska-Przełomiec dzieli rodziny na trzy kategorie:
a) rodziny negatywne - w których występują takie zjawiska jak: alkoholizm, przestępczość, bardzo złe pożycie rodziców, awantury, bójki, prostytucja, brak kontroli i opieki nad dziećmi, niewłaściwy stosunek do dziecka i często złe warunki materialne.
b) rodziny, w których nie występują cechy ujemne społecznie, jak np. alkoholizm czy przestępczość, jednak warunki wychowawcze panujące w domu nie są zadowalające. Mamy tu do czynienia z brakiem opieki, kontroli nad dziećmi, stosowaniem niewłaściwych metod wychowawczych, a atmosfera w domu nie sprzyja prawidłowemu rozwojowi społecznemu nieletniego. W ten sposób wyglądają rodziny tworzone przez samotne matki, które kochają swoje dzieci, jednak nie potrafią stworzyć im odpowiednich warunków wychowawczych.
c) rodziny, w których nie występują czynniki niekorzystne społecznie, a istnieją pozytywne, zapewniające prawidłową atmosferę i warunki wychowawcze.
Wyjątkowo negatywne środowisko wychowawcze stanowią tzw. rodziny wielopokoleniowe. definiowane jako rodziny charakteryzujące się szczególną kumulacją różnych zachowań negatywnych społecznie, takich jak: alkoholizm, przestępczość, zaniedbywanie dzieci, prostytucje.
Systemy wychowawcze i metody oddziaływania wychowawczego stosowane wobec nieletnich przestępców.
Wychowanie:
Proces wychowawczy jako określony system oddziaływania
Rezultat tego procesu, czyli jednostkę o wyrobionym zespole cech ukształtowanych na skutek oddziaływania wychowawczego
SYSTEMY: Poznać i określić kategorię jednostek, względem których dany system wychowawczy ma być stosowany. Wytworzenie lub przyjęcie ideału wychowawczego, wartościowego społecznie, jak najbardziej adekwatnego do zmian powstałych w strukturze socjalono-kulturowej, który staje się celem wychowania, do jakiego zmierzać będzie oddziaływanie planowe
1.System dyscyplinarny -Cechuje go sztywne podporządkowanie się określonemu regulaminowi, na podstawie którego rozstrzygane są wszelkie trudności wychowawcze, oraz zaznacza się w nim wyraźny brak kontaktu osobistego zaangażowania wychowawcy w pracy z wychowankami.
2.System progresywny- Zdobywanie przez wychowanków w zamian za dobre postępy w zachowaniu się, w nauce i pracy coraz większej ilości przywilejów. Jest związany ściśle z podziałem wychowanków na hierarchiczne grupy, przez które kolejno przechodzi wychowanek, jeśli potrafi się dostosować do stawianych mu wymagań i zdobyć odpowiednią liczbę punktów.
3.System Korczakowski- Potrzeba zapewnienia dziecku utraconego środowiska własnej rodziny, był forma aktywnej pomocy udzielanej dziecku osieroconemu. Ogromne walory wychowawcze objawiane głównie w metodach aktywizacji oraz uspołecznienia dzieci i młodzieży, która wymaga readaptacji społecznej nie tylko z powodu swego sieroctwa, lecz także- ogólnego wyobcowania ze środowiska społecznie wartościowego
Formy pobudzania społecznej aktywności:
Kształtowanie wzajemnego zrozumienia i przychylności między dziećmi dla osiągnięcia celów wychowania społecznego
Rozbudzanie czynnego zainteresowania dzieci społeczną oceną postępowania kolegów
Organizowanie wychowawczych form współżycia dzieci starszych z młodszymi
Formowanie postaw młodzieży poprzez współuczestnictwo w życiu grupy
Wprowadzanie skali pomiaru rozwoju społecznego młodzieży
Zapewnienie społecznego wzrostu dziecka w zespole
4. System socjopedagogiczny- Rozwijanie w wychowanku poczucia odpowiedzialności poprzez umożliwienie mu podejmowania decyzji i kierowania swoim postępowaniem, co w konsekwencji było przygotowaniem wychowanków, w drodze konkretnych świadomych działań, do spełniania roli konstruktywnych członków społeczeństwa.
5. System makarenowski- Właściwy stosunek do wychowanka, co zakładało, z jednej strony, uwzględnienie jego ważnych życiowo i cennych społecznie potrzeb i dążeń, z drugiej zaś- postawienie odpowiednich wymagań, które wychowanek powinien spełniać.
Niedopuszczenie do powstania trudności i zaburzeń. Praca mająca na celu zapewnienie wychowankowi normalnego rozwoju i wzmocnienie jego sił
6. System borstalski- Dąży do tego, żeby w każdym wychowanku rozwijać pozytywne cechy charakteru, poczucie molarne i społeczne, poziom umysłowy, stan fizyczny, zdolności i umiejętności zawodowe. Za dobre sprawowanie wychowankowie korzystają z szeregu przywilejów. Za jeden z głównych elementów wychowania uważa się wytworzenie więzów socjalnych pomiędzy samymi wychowankami i oddziaływanie na jednostkę poprzez grupę.
Cechuje go brak przymusu i autorytatywnego narzucana form postępowania.
METODY
Praca z grupą- Wytworzenie wśród nieletnich przestępców przekonania, że nie wszystko w nich jest złe, że nie we wszystkim różnią się na niekorzyść od swoich rówieśników
Utrzymanie możliwie jak największej ilości więzów łączących nieletniego ze społeczeństwem
Niedopuszczenie do wytworzenia się w nieletnim postawy antyspołecznej, wyrażającej się w przeświadczeniu, że tylko droga przestępstwa jest dla niego otwarta
Ożywienie pedagogicznej działalności instytucji wychowawczych dla nieletnich; w tym celu konieczne stało się wprowadzenie do codziennej pracy z nieletnimi ludzi zdolnych, odpowiedzialnych, wykazujących naturalną życzliwość, którzy potrafią stosować środki oddziaływania terapeutycznego
Poradnictwo grupowe- Ma zastosowanie w instytucjach grupowych oraz w różnych placówkach społecznych, względem osób, które potrzebują fachowej porady do rozwiązywania napotkanych trudności życiowych
Organizowanie grupowych sesji poradnictwa dla wychowanków ma szczególne znaczenie, jeśli chodzi o nowo przybyłych
Wspólne omawianie i dyskutowanie problemów w grupie stwarza w wychowanku przeświadczenie, że inne osoby tak samo jak on odczuwają i przeżywają pewne stany
Psychoterapia grupowa i indywidualna- Sposób świadomego i nakierowanego oddziaływania w procesie leczenia zaburzeń osobowości
Stosuję się ją w razie poważniejszych stanów konfliktowych, stanów napięcia emocjonalnego, postawy lękowej jako symptomu nerwicy ogólnej, rysów psychotycznych oraz reaktywnych zaburzeń psychicznych
W oddziaływaniu terapeutycznym ważne są następujące czynniki:
Zebranie dokładnych danych o wychowanku potrzebnych do diagnozy
Rozwinięcie metod współpracy między terapeutą a wychowankiem
Włączenie wychowanka do grupy
Utrzymywanie stałego kontaktu z rodzicami w celu wytworzenia dobrej atmosfery na przyjęcie wychowanka do domu rodzinnego
Oparcie oddziaływania terapeutycznego na celowo dobranych środkach dostosowanych do indywidualnych właściwości wychowanka
Podstawowe zasady:
Zasada indywidualizowania każdego przypadku
Zasada własnej decyzji
Zasada niepotępiania nieletniego
Nadzór kuratora:
Przestępcy, których proces zdemoralizowania nie sięga głęboko i którzy przy pomocy indywidualnie się nimi opiekującego kuratora mogą się skutecznie resocjalizować w warunkach wolności, we własnym środowisku rodzinnym
Przestępcy, których warunkowo zwolniono z zakładu poprawczego, a którzy wymagają opieki i pomocy oraz nadzoru, żeby nie powrócili na drogę przestępstwa
Piotruś: drobny, niewysoki, wręcz chucherko. Delikatne rysy twarzy, niebieskie oczy. Ten malec, jeden z najniższych w klasie, objął chudym ramieniem rosłego taksówkarza i przejechał mu nożem po szyi. Chciał zabić, pewnie aby okraść. Prawie mu się udało. Wszystko zaplanował - szlocha Halina Ziętara, matka Piotrka. Dzień wcześniej kupił nożyk z drewnianą rączką. Taki do obierania warzyw. W niedzielę rano pojechał do Łodzi, wieczorem zamówił taksówkę, zażądał kursu do oddalonej o 14 kilometrów Wiśniowej Góry. Po paru minutach zaatakował. Taksówkarz ostatkiem sił zdołał wezwać kolegów na pomoc. Lekarze przez kilka godzin walczyli o jego życie. Piotr czeka na rozprawę w schronisku dla nieletnich.