WYKŁAD IX - 04.01.2011

1. Starszy paleozoik:

1. Kambr: 542-488 Ma

2. Ordowik: 488-444 Ma

3. Sylur: 444-416 Ma

Prekambr: wend, ediakar - najmłodszy prekambr.

2. Metazoa:

1. Kimberella - jedyny organizm prekambryjski posiadający twardy element szkieletowy jednotarczowiec. Odżywiały się i oddychały całą powierzchnią ciała.

2. Fauna Ediacara (Wendozoa) - znaleziona po raz pierwszy w Australii, podobne skamieniałości występują na wszystkich kontynentach,
   m.in. w Szkocji, na Syberii, w Afryce, Nowej Funlandii. Były to zwierzęta tkankowe.

Fauna ta przypisana jest do zróżnicowanych stref klimatycznych.

Elementami tej fauny są np.:

1. Mawsonites springi - jamochłon

2. Tribrachidium

3. Cyclomedusa plana

4. Spriggina owata - jamochłon

5. Pudra morskie - Charna

3. Budowa Wendozoa:

1. Organizmy są „puste” w środku

2. Szkielet hydrauliczny lub pneumatyczny

3. Budową przypominają „materac”

3. Prekambryjskie skamieniałości:

1. 3,8 Ga - Isua Iran - węgiel prawdopodobnie pochodzenia organicznego

2. 3,1 Ga - Fig-Tree

3. 2,7 Ga - Soudon Iron

4. 2,0 Ga - Gunflint - najstarsze Eukoryota

5. 0,7 Ga - Ediacara

4. Prokaryota: 5-60 um rozmiarów

Eukaryota: 30 um - do kilku cm

> 100 um - Eukaryota

5. Kambr (542-488 Ma)

1. Od rzymskiej prowincji Cambria, która znajdowała się na obszarze północnej Walii

2. Granica prekambr/kambr wyznaczone we wschodniej Kanadzie - Nowa Funlandia

3. Pojawienie się skamieniałości śladowej Phycodes pudem wyznacza dolną granicę kambru

4. Kambr dzieli się na 4 oddziały: 1, 2, 3 oraz Furgon

5. Wczesny kamb - 540 Ma:

1. Rodinia lub Pangea I istnieje 5 kontynentów

6. Późny kambr - 500 Ma:

1. Iapetus rozszerza do wczesnego Ordowiku, mniejsze kontynenty przesuwają się na północ. Szkocja znajdowała się po drugiej stronie oceanu Iapetus niż reszta Wysp Brytyjskich.

6. Kambryjska aktywność tektoniczna:

Wiek	Wydarzenie	Fazy
Późny kambr	Transgresja (Kanada, Arktyka, Australia) Regresja (środkowa i południowa Europa, centralna Azja, Australia)	~ sandomierska ~ sardyjska
Środkowy kambr	Maksimum kambryjskiej transgresji Transgresja (północna Europa, Masyw Czeski)	~ późna salairska
Wczesny kambr	Regresja (północna Europa, Grenlandia) Transgresja (Maroko, północna i północno-zachodnia Europa, Grenlandia, Appalachy, Góry Skaliste, Syberia, wschodnia Azja, Australia)	~ wczesna salairska
Prekambr		~ assantyjska = bajkalska = kadomijska

7. Klimat prekambru:

1. Ciepły i suchy (sprzyjający powstawaniu ewaporatów); dodatkowo boksyty

8. Świat organiczny:

1. Dominacja zwierząt z twardym szkieletem

Stawonogi: Arthropoda i Priapula pierwouste

Mięczaki: Mollusca, Echinodermata, Cnidaria

Dwubocznie symetryczne: Bilateria - Ecdysozoa (np. Arthropoda), Lophotrochozoa (np. Annelida), Deuterostroma (np. Echinodermata).

Poza Bryozoa mszywiołów, w kambrze występują wszystkie typy zwierząt.

Gąbki jako skamieniałości śladowe są odnajdywane w neoproterozoiku.

9. Wczesny kambr:

1. N-D liczne skamieniałości, ale mało zróżnicowane, fauna syberyjska

2. T-A fauna tommocka (środkowy wczesny kambr), drobne organizmy szkieletowe = większa różnorodność

Były to okresy przed-trylobitowe.

3. B/T - górny wczesny kambr - pojawienie się trylobitów

10. Organizmy zaczęły tworzyć szkielety jako proces ochronny przed „stresem wapniowym” - włączały CaCO₃ w swe struktury.

11. Kambr środkowy - fauna z Burgas - 510-500 Ma

12. Kambr wczesny - Changilong Sirus Passet

13. Fauna tommocka:

1. Mollusca

2. Cephalopoda

3. Muszle ślimaków, małże

4. Igły gąbek

14. Radiacja Metazoa:

1. Pierwsze znaczne pojawienie się organizmów z twardymi elementami szkieletowymi kambryjska eksplozja

2. Pojawienie się przedstawicieli prawie wszystkich typów zwierząt (poza Bryozoa-mszywiołami)

3. Specyficzna fauna np. fauna z Burgess - zachowane ciało miękkie, twarde elementy szkieletowe; znalezione również w Chinach i na Syberii, na Grenlandii (fauna z Chenglijang starsza od tej z Burgess)

4. Podobnie jak fauna z Ediacara, kontrowersyjna fauna z Burgess w całości nie ma odpowiedników we współczesnym świecie żywym.

15. Stawonogi:

1. Chelicerata - pajęczaki, mają 4 pary nóg: skorpiony, pająki, wielkoraki

2. Crustacea - skorupiaki, mają najczęściej 10 nóg: małżoraczki

3. Trilobitomorpha

4. Owady - 3 pary nóg

16. Trylobity:

1. Pygidium/cephalon - proporcje:

1. Mikropygidialne pygidium dużo mniejsze od cephalonu (Redlichia) - cecha prymitywna, wczesne trylobity

2. Subizopygidialne - pygidium dorównuje cephalonowi

3. Izopygidialne - pygidium wielkości cephalonu

4. Makropygidialne - pygidium większe od cephalonu, np. Scutlelum

2. Szwy policzkowe:

1. Służyły do zrzucania pancerzy

2. Brak szwów policzkowych - trylobity wczesne

3. Szwy opistoparialne, gonioparialne, proparialne

3. Segmentacja na glabelli - wskazuje na wiek; im więcej segmentów, tym trylobit był starszy

4. Typy oczów:

1. Holochroiczne - wczesne trylobity, duża ilość pojedynczych oczek

2. Schizochroiczne - od ordowiku do permu

3. Abathochroiczne

5. Możliwość zwijania się trylobitów - ochrona przed drapieżnikami. Możliwość zwijania się cechowała bardziej zaawansowane trylobity.

6. Ichnoskamieniałości:

1. Rusophycus

2. Cruziana

3. Diplichnites

---