WYKŁAD X - 18.01.2011

1. Osiem gromad trylobitów w kambrze:

1. Agnostida

2. Ptychoparida

3. Proetida - przetrwały najdłużej do permu

4. Usaphida

5. Redlichida

6. Corynexochida

7. Phacopida - niepewne, mogły być dopiero od ordowiku

Stanowiły one 60% fauny kambryjskiej.

2. Przełom kreda/paleogen wymieranie gadów luka stratygraficzna brak zapisu, wobec czego wymieranie nie musiało nastąpić nagle.

3. Gigantyzm form - pod koniec rozwoju taksonu

4. Sześćdziesiąt sześć rodzin trylobitów w górnym kambrze - najwięcej w historii

W permie - zaledwie trzy rodziny trylobitów.

Pod koniec ordowiku były 42 rodziny trylobitów, w sylurze - 19 rodzin. Był to najbardziej drastyczny ubytek rodziny trylobitów.

5. Ekologia i paleogeografia:

1. Trylobity - skamieniałości przypisane do określonych facji, za ich pomocą można określić batymetrię - organizmy związane ze środowiskiem szelfu

2. Organizmy bentoniczne - wrażliwe na zmiany środowiska, wąski zakres tolerancji na zmiany środowiska

3. Paleogeografia - zwrotnikowe szerokości geograficzne; ciepłolubne - nie przemieszczały się

4. Trylobity tworzyły tzw. prowincje trylobitowi

5. Prowincjonalizm:

1. Prowincja redlichia

1. Redlichidae

2. Ceratopyge

3. Anomocerellidae

2. Prowincja pacyficzne (szelf Laurencji)

1. Glossopleura

2. Olenellus

3. Sauka

4. Pterocephalus

3. Prowincja akadobałtycka (Europa):

1. Clenus

2. Paradoxides

3. Holmia

4. Peltura

5. Kjerulfia

6. Europa - ślady prowincji pacyficznej - Szkocja.

7. Paradoxides - duży trylobit.

8. Agnostus - tarczki głowowe i ogonowe, pojedyncze elementy tułowia zwykle się nie zachowują

9. Trylobity drugorzędnych prowincji nie różniły się bardzo od siebie - drobne różnice w morfologii.

10. Incertae sedis - niepewny gatunek.

11. Fauna z Burgess - związane z tzw. eksplozją życia. Zachodnia Kanada - Kolumbia Brytyjska; środkowa część kambru.

1. Najniższy kambr - fauna tommocka i syberyjska, niezróżnicowana

2. Środkowy kambr - wiele licznych taksonów, duże zróżnicowanie; między innymi Anomalocaris (największy drapieżnik, „dziwna krewetka” - brak zewnętrznych układów, polował na trylobity), Pikaia, gąbki, Opabinia.

3. Choza - gąbka; gąbki były licznie reprezentowane

4. Szczątki szkarłupni

5. Wieloszczety

6. Hallucinogenia

7. Opabinia - drapieżnik

8. Fauna zachowana w łupki ilastym - dobrze zachowane fragmenty ciała miękkiego i szkielety

9. Organizmy pierwotnie rozwijały się na szelfie, który został oberwany oraz przemieszczony w strefy beztlenowe, nastąpiło szybkie jego [tego fragmentu] przysypanie. Umożliwiło to bardzo dobre zachowanie struktur.

10. Marella - stawonogi.

11. Podobna fauna odnaleziona została w Chinach i na Grenlandii.

12. Aysheaia - robakowy kształt, przypominający pratchawce

13. Ottaia

14. Canadaspis

15. Haplophrentis - przypomina Hylalithes ?

16. Wiwaxia

17. Pikaia - strunowiec

12. Współczesne odpowiedniki zwierząt z Burgess - organizmy z Burgess reprezentują wczesne formy grup takich jak: gąbki, „robaki” (Vermes), stawonogi, kręgowce.

13. Inne skamieniałości:

1. Kambryjskie rafy budowane były przez wymarłe, przypominające gąbki organizmy - Archeocjaty, stanowiące ok. 10% fauny kambru

2. Organizmy stanowiące ok. 30% fauny kambru:

1. Otwornice - jedyne bentoniczne, aglutynujące, planktonicznie znane od jury; budowały swój pancerz z materiału obcego, z ziaren minerałów

2. Radiolarie - planktoniczne zwierzęta z krzemionkowymi pancerzami

3. Jamochłony

4. Ramienionogi - dominują bezzawiasowe (pod koniec kambru - ramienionogi zawiasowe)

5. Małże

6. Ślimaki

7. Konodonty

14. Archeocyatha:

1. Podobne do gąbek

2. Perforowane ściany, septa i denka

3. Brak igieł - dlatego nie są gąbkami

4. Budowa o kształcie kielicha

15. Najwięcej ramienionogów - dewon. Różnice między ramienionogami zawiasowymi a bezzawiasowymi:

1. Makrostruktura muszli ramienionogów:

1. Peristracum - zewnętrzna warstwa nie zachowuje się

2. Warstwa pierwotna - kryształy ustawione prostopadle do powierzchni muszli

3. Warstwa wtórna (skośna) - kryształy skośnie ustawione do powierzchni muszli

2. inne warstwy u mięczaków:

1. ostracum

2. warstwa perłowa

3. Mikrostruktura muszli u Annelida, Mollusca i Brachiopoda - w przekroju poprzecznym rośnie stopień komplikacji poprzez dodanie ścian w obrębie pierścieni.

16. Volbortnella:

1. 5-10 mm długości, stożkowe muszle

2. Przedstawiciel głowonogów - łodzikowatych

3. Jedyny głowonóg występujący w kambrze

4. Kiedyś przyjmowano, że głowonogi rozwinęły się dopiero w ordowiku

17. Konodonty

1. Od kambru do triasu

2. Znaczenie ortostratygraficzne

3. Poziomy konodontowe, minimalny zasięg 500 tysięcy lat (dobrze podzielony jest dewon za pomocą konodontów kilkadziesiąt poziomów)

4. Konodonty żyły średnio 1,5 Ma - wyznaczają poziomy po 500 tysięcy lat; związane jest to z tworzeniem różnych typów poziomów biostratygraficznych (ścieśnione, współwystępowania itp.). Poziomy samoistne - wyznaczone przez zasięg jednego taksonu wynoszą minimum 1 Ma.

18. Pod koniec kambru:

1. Masowe wymieranie

2. Pojawienie się głowonogów

3. Wymarcie Wolboltern

19. Wykształcenie litologiczne kambru:

1. Syberia - wapienie, dolomity, ewaporaty (sole kamienne i potasowe). Klimat ciepły, zazwyczaj suchy, kontynentalny, w strefie równikowej.

2. Gondwana - strefa międzyzwrotnikowa, wapienie, dolomity - przy udziale glonów i archeocjatów

3. Laurencja - skały okruchowe, wapienie i dolomity

4. Baltika - skały okruchowe, piaskowce i łupki

5. Walia - duża subsydencja miąższość 1000 m

1. Dolny kambr: zlepieńce, piaskowce

2. Środkowy kambr - rozwinięty w postaci piaskowców gruboziarnistych

3. Górny kambr - mułowce, łupki, piaskowce; sedymentacja w basenie ulegającym powolnemu spłyceniu

4. Podobne osady występują w Polsce (Góry Świętokrzyskie, północna Europa)

6. Północno-zachodnia Szwecja

1. Kambr dolny: piaskowiec skolitusowy, zlepieńce, dolomity

2. Kambr środkowy i górny: wapienie, dolomity z przewarstwieniami krzemianów. Węglany mają miąższość kilkuset metrów.

3. W krzemianach - szczątki głowonogów

20. Barrandien - Czechy.

1. Dolny kambr - wapienie i piaskowce

2. Kambr środkowy - transgresja morska; zlepieńce, łupki, szarogłazy, później nastąpiła regresja

3. Kambr górny - wulkanizm, pokrywy ryolitowe; zlepieńce pochodzenia lądowego zazębiające się ze skałami wulkanicznymi

4. Bliskość oceanu Rheic (śródeuropejski, biegnący poprzez środek Europy, odcina kraje Europy południowej od tych z północnej) / Paleotetydy (kambr-karbon, Paleotetyda - współczesne Morze Śródziemne, ocean południowoeuropejski) - ocean ten [Rheic] oddzielał Gondwanę od Europy

21. Masyw Centralny

1. Dolny kambr - piaskowce arkozowe, łupki, wapienie, dolomity

2. Środkowy kambr - seria węglanowa, łupki, piaskowce

3. Występowanie kambru górnego jest problematyczne

4. Brak kambru górnego w Górach Świętokrzyskich:

1. Związane z fazą sandomierską orogenezy kaledońskiej

2. Erozja miejscami doszło do całkowitego zerodowania osadów kambru (w niecce miechowskiej brak osadów kambru)

5. Podobnie jest na obszarze południowej Europy - faza sardyńska fałdowanie i wypiętrzanie.

---